ANTROPOMOTORYKA

Antropomotoryka to nauka o ruchu (jak skutecznie wykonywać ruch, jakie są podłoża ruchu)

*1934 r. - pierwszy test sprawnościowy w Polsce prof. Mydlarskiego

Koncepcja „Health-Related Fitnes” (zdrowie połączone ze sprawnością - 1980 r.). Koncepcja testów H-R F - testy te zostały przemyślane aby poszczególne komponenty sprawności fizycznej były związane z poziomem zdrowia. H-R F odnosi się do tych komponentów sprawności fizycznej, które są efektem korzystnego i wielokorzystnego wpływu zwykłej aktywności fizycznej oraz mają związek z poziomem stanu zdrowia.

Mała aktywność fizyczna często występuje z:

-otyłością

-osteoporozą

-bólami kręgosłupa

-chorobami ukł. krążenia

-zaburzeniami metabolizmu węglowodanów i lipidów

-problemami psychospołecznymi

Zasadnicze komponenty sprawności fizycznej wg H-R F:

1.Morfologiczne: stosunek masy ciała, skład ciała, tk. tłuszczowa, otyłość brzuszn, gęstość tk. kostnej

2.Mięśniowe: moc, siła, wytrzymałość mm.

3.Motoryczne: zwinność, siła, koordynacja, szybkość, wytrzymałość, równowaga

4.Krążeniowo-oddechowe: submax wydolność wysiłkowa, max moc aerobowa, sprawność serca, sprawność płuc, ciśnienie krwi

5.Metaboliczne: tolerancja glukozy, wrażliwość na insulinę, metabolizm lipidów, charakterystyka oksydacji substratowej

Normy składników osocza krwi:

*cholesterol całkowity < 5,5 mmol/l

*cholesterol HDL 0,9-1,8 mmol/l

*cholesterol LDL < 4,0 mmol/l

*triacyloglicerole 0,57-2,28 mmol/l

*glukoza 3,9-6,2 mmoll/l

ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

Środowisko - ogół czynników naturalnych i biologicznych istotny dla życia i rozwoju osobników, rola środowiska jest szczególna w pewnych latach życia

Fenotyp jednostki - zewnętrzny obraz cech

Czynniki egzogenne - zewnętrzne:

• czynniki biogeograficzne (skład powietrza, bakterie, rośliny, zwierzęta, zasoby wodne, klimat, ukształtowanie terenu, siła grawitacji)

• czynniki społeczno-ekonomiczne (wewnątrzrodzinne; wysokość zarobków, poziom wykształcenia, zewnętrzne względem rodziny; tradycje, wartości, zasady, zwyczaje)

• tryb życia (aktywność umysłowa i fiz., zajęcia rekreacyjne, ćw. fiz., wypoczynek, sen)

!!! Taksoplazmoza - wywołuje poronienie u osób posiadających kota !!!

Zmiany - reakcje na bodźce środowiska:

• jednorazowe, odpowiedź na bodziec pojedynczy lub krótkotrwałą serię

• zmiany administracyjne, względnie stałe lub odwracalne (cofają się po pewnym czasie nie uprawiania wysiłku)

• zmiany adaptacyjne, przystosowawcze plastycznie, trwałe zmiany nieodwracalne dotyczące fenotypu

Skuteczność działania środowiska jest uwarunkowana od wieku osobnika, genetycznego zdeterminowania na bodziec

!!! Kobieta jest bardziej odporna na warunki środowiska !!!

!!!Mężczyźni łatwiej odchodzą od toru rozwoju, ale i łatwiej wracają !!!

Metody pomiaru zróżnicowania środowiska społeczno-ekonomiczno-kulturowego uwarunkowane są przez:

• pochodzenie etniczne i rasowe

• wielkość środowiska i jego charakter

• status społeczny

• poziom zamożności

Wpływ środowiska na dojrzewanie i motorykę:

• najodpowiedniejszy klimat dla rozwoju to umiarkowane ciepło o temperaturze około 18-25⁰ C

• menarche występuje szybciej tam, gdzie warunki życia są dogodniejsze, np. szybciej w miastach niż na wsi

• osoby żyjące na dużych wysokościach, tj. powyżej 2500 m.n.p.m, mają:

# niższy wzrost

# większy obwód klatki piersiowej

# więcej mitochondriów, kapilarów

# większą pojemność życiową płuc

# wyższy poziom Hb i mioglobiny w mm.

# większą liczbę erytrocytów

!!! Obszar Riff Valley - płaskowyż w zachodniej Kenii, szczególnie miejscowość Iten, biega tam ok. 500-700 biegaczy dziennie, w lesie wzdłuż Wielkiego Rowu Tektonicznego, istnieje tam szkoła św. Patryka na wysokości ok. 2200 m.n.p.m !!!

Najbardziej sprawni są uczniowie w liceum, a najmniej uczniowie z zawodowych szkół zasadniczych

Miasto - lepsze cechy do; skoczności, biegów krótkich, rzutu piłką lekarską

Wieś - lepsze cechy do; zwinności, wytrzymałości

Oddziaływanie najbliższego otoczenia na aktywność fiz.:

1. rodzina: model życia, aktywny wypoczynek, higiena ciała, sprawność ruchowa

2. szkoła: lekcje wf, zajęcia pozalekcyjne, rekreacja

3. grupy rówieśnicze: nałogi, aktywność fiz.

4. Organizacje wf, rekreacji i sportu

5. Środki masowego przekazu

Symetria i asymetria ruchów człowieka

Asymetria funkcjonalna - jednostronność dominująca (praworęczność, leworęczność)

Asymetria morfologiczna - w budowie ciała (1 serce, 2 wątroba)

Istnieje możliwość przystosowania człowieka do prawo lub leworęczności (I. Kłos, W. Drzyzga - siatkarze)

Symetria skrzyżna - LR i PN - dominujące

!!! Prawa półkula mózgu oddziałuje na lewą i odwrotnie, więc jak rozwija się słabszą stronę to ta lepsza rozwija się „za darmo”. Mózg dąży do symetrii i równowagi (czucie mm.)

Symetria to równomierność, proporcjonalność, harmonia i rozmieszczenie części ciała lub narządów w stosunku do pewnej osi lub płaszczyzny.

Symetria dwuboczna = bilateralna, tzn. że organizm może być podzielony tylko symetrycznie na część prawą i lewą.

Trening słabszej nogi - ściągamy but z nogi lepszej (piłka nożna)

Czynnościowa przewaga jednej strony ciała jest dominowaniem lateralnym

AMBIDEKSTRAM - osobnik jednocześnie posługujący się obiema kończynami górnymi lub dolnymi (P i L)

Symetryzacja ruchów - doskonalenie techniki

• pierwsze 2 lata - trening symetryczny

• kolejne 2 lata - wprowadzanie asymetrii w treningu

• kolejne lata - przewaga treningu asymetrycznego

• należy dążyć do wzmocnienia mniej sprawnej strony

• wynik sportowy jest wypadkową symetrycznego i asymetrycznego przygotowania ruchowego

• wczesna specjalizacja kończyny obniża pułap możliwości ruchowych

Rozwój motoryczny człowieka w procesie ontogenezy

Człowiek się rodzi kompletnie bezradny - ewenement w świecie zwierząt. Jak osiągnie dorosłość jest wtedy „panem świata”.

Noworodek, a potem niemowlę wykonuje małą ilość ruchów, które są bezwładne i niezamierzone.

Znaczenie ćwiczeń ruchowych:

• wpływają na polepszenie zdrowia fizycznego i psychicznego

• dzieci powinny wyładowywać swoja energię i frustrację przez ćw. ruchowe

• dziecko sprawne ma poczucie własnego bezpieczeństwa

• w procesie sterowania ruchem człowieka bardzo ważną rolę odgrywa centralny i obwodowy układ nerwowy, mózg, czynności komórek i włókien nerwowych

MIELINIZACJA - tworzenie się aksonów neuronów, a konkretnie ich osłonki mielinowej o grubości kilku mikronów, jest to izolator włókien nerwowych (zapobiega to przenoszeniu impulsów na sąsiednie włókna), kończy się ok. 12 roku życia

INERWACJA MM.- wzrastanie w głąb włókien mm. odpowiednich zakończeń nerwowych (bezpośrednio wpływa to na koordynację nerwowo-mięśniową), kończy się ok. 6 roku życia

Kryteria gotowości do uczenia się:

# zainteresowanie uczeniem

# długość zainteresowania się zwiększa

# postępy w uczeniu się ruchu

Ruchy sensomotoryczne (zmysłowe). Stopniowo pod wpływem powtarzających się sytuacji dojrzewanie ośrodków korowych oraz doskonalenie poszczególnych analizatorów następuje powiązanie sfery ruchowej i sensorycznej.

BODZIEC SENSORYCZNY + MOTORYCZNA ODP = RUCH SESNOMOTORYCZNY

Etap ruchów manipulacyjnych. Dziecko uczy się odległości od przedmiotów, odróżnianie ciepła od zimna, prawa ciążenia, odróżnianie kolorów, odcieni. Rozeznanie w świecie otaczającym jest coraz pełniejsze.

Okres od 1 do 3 r.ż.

- pojawiają się pierwsze próby biegów, rzutów, podskoków

- dziecko nosi różne przedmioty zachowując równowagę

- potrafi pokonywać różne przeszkody

- pojawia się faza lotu w skoku

- pojawia się równowaga ruchowa (bieg i skok, chwyt i rzut)

Ok. 5 r.ż. dziecko przeżywa I APOGEUM MOTORYCZNOŚCI (dziecko potrafi swobodnie chodzić, opanowuje mowę, przechodzi od myślenia obrazkowego do abstrakcyjnego). Dziecko potrafi już jeździć na łyżwach, nartach, rowerze, wykonywać ćw. gimnastyczne.

Okres szkolny młodszy. Pojawiają się ograniczenia, dyscyplina. Kończy się proces inerwacji. Jest duży wzrost tkanki tłuszczowej. Dziecko zaczyna pisać, rysować. Należy zwrócić uwagę na dobre wykonywanie ćw.

!!! Dziecko sprawne i zdolne motorycznie radzi sobie dobrze w nauce !!!

Dziecko chętnie się uczy i rozwija zdolności motoryczne (pływanie, bieganie)

II APOGEUM MOTORYCZNOŚCI :

• dziewczynki - 10-12 r.ż.

• chłopcy - 12-13 r.ż.

Powinno się już ukierunkować dziecko na zajęcia ruchowe (pływanie, tenis, piłka nożna)

Charakterystyczne cechy:

^ wszechstronne zainteresowanie motoryczne

^ harmonijna budowa ciała

^ koncentracja

Skok pokwitaniowy:

- dziewczynki - 11-12 r.ż.

- chłopcy - 13-14 r.ż.

# istotne zmiany jakościowe w motoryce

# przenoszenie się środka ciężkości ku górze

# motoryczność rozwija się nieregularnie (niektóre cechy się już bardziej rozwinęły, inne mniej, np. siła eksplozywna - skoczność)

Okres młodzieńczy:

• kształtowanie się typowych sylwetek męskich i kobiecych

• chłopcy: duży przyrost siły

• dziewczynki: poszerzenie bioder

Wytrzymałość kształtuje się do:

$ u dziewczynek - do 20 r.ż.

$ u chłopców - do 13 r.ż.

Koniec okresu młodzieńczego - zachowanie ruchowe mają właściwości dojrzałej kobiety i mężczyzny. Dla utrzymania zdrowia, sprawności, kondycji potrzebny jest aktywny tryb życia, odpowiednie odżywianie higiena.

Wiek dorosły i dojrzały:

• cechy motoryczne zaczynają słabnąć, uciekać

• powinno się uprawiać sport, stronić od alkoholu i papierosów

Co dekadę tracimy 10% sprawności i cech motorycznych - David Costil.

Najszybciej tracimy:

# szybkość

# koordynacje

# siłę

# wytrzymałość

Okres starzenia się i starości:

- duże zmiany motoryczne

- aktywność fizyczna sprzyja opóźnieniu procesu starzenia się, a nawet może polepszyć pracę serca, elastyczność ścian naczyń, sprawność zmysłów, ukrwienie mózgu.

Proces inwolucji:

• zmniejsza się liczba kom. mm. i kom. mózgowych

• maleje siłą mm.

• obniża się proces syntezy protein

• pojawiają się zaburzenia w ciśnieniu krwi i termoregulacji

• pojawia się cukrzyca, hipercholesterolemia

Przesłanki procesu uczenia się czynności ruchowych

Nauka czynności motorycznych:

- aspekt poznawczy (przyswajanie wiedzy, do czego to się przyda, procesy naturalne)

- aspekt afektywny )ukierunkowanie na emocje i uczucia, czucie sensu tego co się robi, pozytywne postawy w stosunku do danej aktywności fizycznej)

- aspekt psychomotoryczny (koncentracja na przyswajaniu ruchów, kształtowanie zdolności podstawowych, a dalej szczegółowych, złożonych, zdobywanie i utrwalanie czynności ruchowych - nawyki, przyswajanie tego jak najszybciej)

Stała cecha tego sposobu procesu nauczania to relacja n-ciel - uczeń (intereakcje). Tu pierwszoplanową rolę odgrywa intelekt, świadomość oraz procesy antycypacji (przewidywania).

Uczenie się przebiega też mimowolnie, na zasadzie prób i błędów. Posiada wówczas charakter samorzutny i nieintencjonalny. Dziecko uczy się wykonywania nowych czynności ruchowych, ale wzoruje się też podświadomie na przykładach dorosłych (mistrzów). To uczenie się jest dobre w doskonaleniu czynności ruchowych (gdzie ma się już podstawy wyuczone przez trenera), gdzie trzeba wykazać się kreatywnością, pobudzić wyobraźnię.

System n-ciel - uczeń

L - proces uczenia się

L o - czynności wybrane przez ucznia

L i - intuicja n-ciela

Opanowanie czynności trudnych

Opanowanie czynności łatwych

Etapy uczenia się

1. poznawczy (pokaz, podanie informacji, zrozumienie celu i istoty, jest dużo błędów, ale eliminujemy je pojedynczo)

2. kojarzenie (dążenie do płynności ruchów oraz osiągnięcia celu, bardziej szczegółowe wskazówki, uczeń wie gdzie popełnia błędy

3. samodzielności (wykonywanie ruchów prawie perfekcyjnie, wchodzi automatyzm ruchów, uczeń potrafi sam eliminować błędy)

AKT RUCHOWY - bez skupienia uwagi nad jego wykonywaniem - nawyk ruchowy

Fizjologicznym podłożem tworzenia się nawyków ruchowych jest łańcuch odruchów warunkowych i w jego obrębie związki czasowe.

Kształt czynności ruchowych:

• generalizacja - włączenie nadmiernej liczby stopni swobody ruchu

• koncentracji - wykorzystanie stopni swobody ruchu i sił zewnętrznych

• automatyzacji - ekonomizacja i stabilizacja nawyków ruchowych

Opinia prof. Czabańskiego:

„skacz albo skacz jak najwyżej” - propagowanie twórczego myślenia w nauczaniu czynności ruchowych

Decydujące o koordynacji ruchu informacje płyną od analizatorów:

# wzrokowego

# słuchowego

# dotykowego

# kinestetycznego

# równowagi

Ruch wspomagają też czynniki werbalne.

Zasady dydaktyczne w nauczaniu ruchu:

- świadomej aktywności

- systematyczności

- poglądowości

- stopniowania trudności

- trwałości

Metody w nauczaniu czynności ruchowych:

• syntetyczna

• analityczna

• kombinowana

Teorie i techniki uczenia czynności ruchowych:

^ trening mentalny (umysłowy)

^ nauczanie programowe (za pomocą komputera, np. analiza ilości powtórzonych skoków)

^ sieciowe modele nauczania ruchu (algorytmy matematyczne modeli zadań ruchowych)

MORFOLOGICZNE UWARUNKOWANIA MOTORYCZNOŚCI LUDZKIEJ

IDENTYFIKACJA	WYSZCZEGÓLNIENIE	ZASTOSOWANIE	POWIĄZANIA
Kinantropometria ruch człowiek pomiar	Badania człowieka wielkość kształt proporcje skład ciała dojrzewanie ogólne funkcje	Pomaga wyjaśnić: - rozwój - osiągnięcia - odżywianie - ćwiczenia	Implikacje w zakresie: - medycyny - edukacji - zarządzania w odniesieniu do indywidualnych potrzeb człowieka

Co warunkuje możliwości motoryczne człowieka:

• wielkość i kształt ciała w ujęciu 3D

• proporcje ciała (między jego częściami) i obfitość mm.

• stosunki wewnętrzne między komponentami tkanek ciała

Przyrost podstawowych parametrów somatycznych sprzyja absolutnej (bezwzględnej) sile mm., stwarza też dogodne warunki do poprawy siły względnej.

Siła mm. jest proporcjonalna do powierzchni przekroju poprzecznego, czyli proporcjonalna do kwadratu² wymiaru liniowego. Natomiast ciężar jest funkcją sześcienną³.

Znacznie szybciej rośnie ciężar ciała niż siłą:

Człowiek, np. 2; a. przekrój poprzeczny - x²=4 b. objętość, ciężar ciała - x³=8

Związek między parametrem morfologicznym a właściwościami motorycznymi. Jest tu brak prostoliniowości poszczególnych zależności a zatem zmiany parametru morfologicznego pociągają niewspółmierne zamiany zdolności motorycznych. 3 strefy wpływów wielkości parametru morfologicznego na poziom określonej cechy:

1. strefa negatywnego wpływu - progresywna

2. strefa optymalnego wpływu

3. strefa negatywnego wpływu - regresywna

!!! Rozwój fizyczny człowieka kończy się ok. 24 roku życia !!!

Poziom otłuszczenia ciała a zdolności motoryczne:

# zbyt wysoki poziom BMI powoduje:

• choroby krążenia

• choroby oddychania

• zmniejszenie wydolności fizycznej

• choroby przemiany materii

• choroby układu trawienia

• choroby nerek

• choroby układu kostnego

GENETYCZNE UWARUNKOWANIE PREDYSPOZYCJI I ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH

Teoria 1: wszystko zależy od genów (nacja natywistyczno-biologiczna)

Teoria 2: wszystko zależy od uwarunkowań i środowiska (nacja środowiskowa/empiryczna)

Natywiści - właściwości człowieka są dziedziczone i nie podlegają wpływowi środowiska (filozofia fatalizmu)

Empirycy - wszystko jest zależne od wpływu środowiska, można zdolności kształtować albo zmieniać

Tak naprawdę zdolności motoryczne uzależnione są od:

• genów

• środowiska

• zachowania (behawioryzmu)

Z = f(G x S)

Z - zachowanie

G - genotyp

S - środowisko

Jest ok. 50-100 tys. genów w genomie, rozpoznano ok. 900 genów odpowiedzialnych za choroby (np. rak piersi)

Geny u człowieka:

• 46 genów w 23 parach (z wyjątkiem gamet = kom. płciowych)

• geny kobiece 22+X, 23X

• geny męskie 22+Y, 23X

Cechy motoryczne są zakodowane w wielu genach (cechy poligamiczne, ilościowe)

Właściwości dziedziczenia cech ilościowych:

• w przypadku cech ilościowych różnorodność jest duża, największa jest wtedy kiedy rodzice mają średnią wielkość populacyjną

• zawsze dziedziczymy po połowie od ojca i matki (wielkość średniorodzicielska)

• średnie cechy potomstwa wskazują tendencję do odchylenia od średniej rodziców kierunku średniej populacji

Badania genetyczne:

# genetyczne ilościowe

# genetyczne populacyjne

# biologia molekularna

^ analiza podobieństw rodzinnych

^ ilościowa ocena dziedziczenia

^ poszukiwanie wpływu dominującego genu

Bodźce treningowe wywołują w tkankach mm. i innych układach konkretne odpowiedzi. Mają one z reguły charakter przystosowawczy. Wiadomo, że aby zrozumieć znaczenie genotypu dla treningu i jego efektu należy poprawić analizę indywidualnych różnic w wytrenowaniu.

Dziedziczenie cech motorycznych:

1. siła mm. - niskie dziedziczenie

2. wydolność aerobowa - średnie dziedziczenie

3. szybkość - mocne dziedziczenie

4. gibkość ciała - mocne dziedziczenie

MOTORYCZNOŚĆ CZŁOWIEKA JAKO PRZEDMIOT TEORETYCZNEGO POZNAWANIA

ruch - najpowszechniej i najczęściej stosowany środek kontaktu człowieka z otoczeniem i między sobą (oprócz mowy)

II - III w.p.n.e. - człowiek zaczął zastanawiać się nd ruchem

XIX w. - poczatek badań nad motoryczością

Na początku XX wieku zaczęto zdawać sobie sprawę, że rych to złożony mechanizm i praca stawów, mm., kości. Ważnym krokiem do napędzania i rozwijania zagdnień koordynacji ruchowej stała się teria odruchów warunkowych Pawłowa. Z ruchem nieodzownie wiąże się sprawność fiz., czyli ogólna zdolność do efektywnego wykonywania pracy mm.

Ważne momenty i ludzie w historii ANTROPOMETRYKI:

Ojcem nauki o ruchu jest Arystoteles (IV w.p.n.e.). Jego najsłynniejsza praca to „Metafizyka”

Galen (I w.n.e., lekarz rzymski, zajmował się gladiatorami) - pierwsze odkrycia natury ruchu

L.da Vinci (okres Renesansu) - studiował anatomię człowieka

XVI - XVII w. - wynalezienie dynamometru (do mierzenia siły, Francja)

1890 r. - Gulich stworzył I globalny test sprawności fiz. (rzut, szybkość, długość skoku) na potrzeby ligi YMCA

XIX - XX w. - pierwsze testy motoryczności

1934 r. - Mydlarski „Miernik sprawności fizycznej”

Antropomotoryka to nauka interdyscyplinarna; nie tylko zadania i sprawność fiz., ale też poziom cukru we krwi

Zadania antropomotoryki:

• tworzenie modeli i koncepcji w zakresie sprawności fiz. i motoryczności

• badania zmian motoryczności człowieka w ontogenezie

• obserwacje uwarunkowań sprawności fiz. i motoryczności człowieka (genetyka, środowisko, morfologia)

• zbieranie i systematyka wiedzy dotyczącej procesów uczenia ruchów i nauczania umiejętności ruchowych

Antropomotoryka dąży do obiektywnego zbadania zjawiska na wszystkich jego przejawach w celu dostarczania różnych poglądów na istotę ludzkiej motoryczności. Również gromadzenie i systematyka wiedzy jak najlepiej kształtować przez ćwiczenia fiz. motoryczność i ogólna prawność fizyczną.

WYBRANE METODY OCENY SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

!!! Najpierw badamy stan wewnętrzny organizmu, a potem dopiero sprawność fiz. !!!

1. Miernik rozwoju psychomotorycznego niemowląt M. Zdańskiej-Brinchen i N. Wolańskiego:

* 6 faz rozwoju ruchów głowy i T

* 9 faz rozwoju pozycji siedzącej

* 9 faz rozwoju pozycji stojącej

* 10 faz rozwoju lokomocji

N = norma

LP = lekko przyspieszony

LO = lekko opóźniony

O = opóźniony

2. Test dla dzieci przedszkolnych Bożeny Sekity:

- siła (rzut znad głowy piłką lekarską 1kg)

- moc (skok w dal z miejsca)

- zwinność (bieg wahadłowy 4 x 5m)

- szybkość ruchów (bieg na dystansie 20m)

3. Miernik Mydlarskiego:

# bieg na 60m ze startu niskiego

# skok wzwyż z rozbiegu

# rzut piłeczką palantową (80g) LR i PR (suma wyników)

4. Miernik Trześniowskiego:

* bieg na 40m ze startu wysokiego lub na 60m ze startu niskiego

* skok wzwyż z rozbiegu technika dowolną

* skok w dal z rozbiegu technika dowolną

* rzut piłeczką palantową (80g)

* rzut granatem 500g (powyżej 14 r.ż.)

* razem do zdobycia 50 pkt

5. Test Denisiuka:

^ szybkość: bieg na 30m (kl. I-III), na 40m (kl. IV), na 60m (kl. V-VI)

^ zwinność: bieg z przewrotem na materacu

^ siła: rzut piłką lekarską znad głowy w przód 1kg (kl. I-IV), 2kg (kl. V)

^ moc: wyskok dosiężny lub skok w dal

^ wytrzymałość: przysiady z wyrzutem NN lub bieg 300m (od kl. VII)

6. Międzynarodowy Test Sprawności Fiz.:

- bieg na 50m = szybkość

- skok w dal = moc

- bieg na 600, 800 lub 1000m = wytrzymałość

- dynamometr = siła dłoni

- podciąganie się na drążku/wytrzymanie na zwisie = siła RR i barków

- bieg wahadłowy 4 x 10m = zwinność

- skłon T w przód w leżeniu tyłem (30s) - siła mm. brzucha

- głęboki skłon T w przód = gibkość

7. Powszechna Karta Sprawności Fiz. (Demel i Pilicz):

a. kontrola masy ciała

b. kontrola postawy ciała

c. wybrane wskaźniki wydolności fiz.

d. zestaw 19 testów sprawności fiz.

ZDOLNOŚCI SZYBKOŚCIOWE I SPOSBY ICH ROZWIJANIA

Bardzo ważne jest funkcjonowanie układu krążeniowo-oddechowego, który dostarcza tlenu, substancji odżywczych i usuwa zbędne produkty przemiany materii.

Korzyści z pracy aerobowej:

• lepsze wykorzystanie tlenu

• obniżenie ciśnienia krwi

• obniżenie akcji serca

• zwiększenie się wydolności (VO2max)

• obniżenie ryzyka chorób

Wysiłek wytrzymałościowy:

• ok. 60-80% natężenia

• min 4 min (optimum to 30-45min)

Podstawowe czynniki determinujące zdolności wytrzymałościowe:

# VO2max

# energia z procesów tlenowych (cykl Krebsa na łańcuchu oddechowym)

Powstaje 38 ATP w procesie utleniania 1 cząsteczki glukozy. 34 to efekt fosforylacji tlenowej. Beztlenowa glikoliza dostarcza tylko 4 ATP, czyli 10% całkowitego wykorzystania glikogenu.

Zmiany podczas treningu wytrzymałościowego:

*Przyrost

• objętości serca

• ilości mitochondriów

• VO2 max

• pojemności min serca

• poboru tlenu z krwi

• HDL

• aklimatyzacja do wysokiej temperatury

• pojemności płuc

• ilości krwi i Hb

*Obniżenie

• tętna spoczynkowego

• ciśnienia krwi

• LDL

• Masy ciała

• cholesterolu całkowitego

• tętna w czasie wysiłku sub max

Włókna mm. ST i FT

• ok. 40% ST - dystans poniżej 800m

• ok. 40-60% ST - dystanse pomiędzy 800 a 1500m

• powyżej 60% ST mają najlepsi długodystansowcy

Rodzaje zmęczenia:

1. lokalne - ok. 30% mm. ciała

2. regionalne - ok. 30-65% mm. ciała

3. globalne - powyżej 65% mm. ciała

Ocena zdolności wytrzymałościowej:

1. VO2 max

2. odporność mm. na zmęczenie

VO2 max;

• M 40-49 lat: 32-34 ml/kg/min

• K 40-49 lat: 23-26 ml/kg/min

• Studenci WF: 45-55 ml/kg/min

• Długodystansowcy: 80 ml/kg/min i więcej

• A do procesów życiowych wystarczający jest poziom ok. 17 ml/kg/min

W piątej i szóstej dekadzie życia obserwuje się inwolucję wytrzymałość u mężczyzn, przy dużej stabilizacji u kobiet.

MAX HR = 220 - wiek (w latach)

Min poziom wydolności - to ok. 15-17 ml/kg/min VO2 max i osiąga się ją jeszcze w wieku 74 lat

!!! U osób aktywnych tempo obniżania się wydolności to 2% na 10 lat, a u mało aktywnych nawet 10% na 10 lat

ZDOLNOŚCI SZYBKOŚCIOWE ANEROBOWE I SPOSOBY ICH ROZWIJANIA

H-RF teoria mająca na celu dobrostan ustroju

Procesy anerobowe - w pierwszym okresie wysiłku są źródłem energii. Jeżeli praca jest długotrwała zaciągany jest dług tlenowy wzrasta stężenie mleczanu we krwi. Mechaniczna praca mm. powstaje dzięki rozpadaniu cząsteczki ATP i jego odbudowywaniu przy wykorzystaniu PCr, glikolizy oraz tlenowych przemian węglowodanów i tłuszczy. Struktura mm. zbudowana jest z włókien czerwonych = wolnych ST i białych = szybkich FT. Szybkość jest mocniej uwarunkowana genetycznie niż inne cechy, np. siła.

Szybkość zależy od:

- pracy układu nerwowego

- struktury mm.

- specyfiki układu enzymatycznego

- stopnia specjalnego wyćwiczenia układu ruchu

Przy wysiłkach o max prędkości czy przy skokach lekkoatletycznych pochłanianie tlenu wynosi 7-15%

Zdolności szybkościowe to przejaw motoryczności człowieka; stopień możliwości przemieszczenie się w przestrzeni całego ciała lub określonej jego części w możliwie jak najkrótszym czasie

Czas ćwiczeń szybkościowych nie powinien przekraczać 30s, ale zazwyczaj jest on krótszy z tym, że ćwiczenia nie mogą wywołać zmęczenia, które obniża prędkość ruchu.

Elementy decydujące o szybkości:

• czas reakcji

reakcja prosta - zadziałanie na z góry ustalony sygnał

reakcja złożona - wymaga wybiórczego dostosowania do sytuacji

czas reakcji to czas jaki upływa od momentu zadziałania bodźca do wystąpienia reakcji

Łuk reakcji: t1 + t2 + t3 + t4 + t5

t1 - czas powstania pobudzenia w receptorze

t2 - czas przekazania pobudzenia do ośrodka układu nerwowego

t3 - czas przebiegu pobudzenia do ośrodków czuciowych i ruchowych oraz uformowanie sygnału

t4 - czas przebiegu sygnału do m.

t5 - czas pobudzenia m. do zapoczątkowania ruchu

• prędkość pojedynczego ruchu

• częstotliwość ruchu

Uzupełnienie aktu ruchowego:

- rozpęd

- względna stabilizacja prędkości

Praca beztlenowa dla dzieci jest niewskazana (ok. 11-14 lat). Spowodowane jest to mniejszym przekrojem poprzecznym włókien mm., a co za tym idzie słabszym wykorzystaniem glikolizy beztlenowej .

Zdolności anerobowe osiągają swój max poziom w 2-3 dekadzie życia.

Max możliwość beztlenowa:

*M - 20-30 r.ż.

*K - 10-20 r.ż.

Rozwijanie szybkości:

- rozwój mm. i koordynacja

- ćw. rozciągające, rozluźniające

# nadmierna budowa siły mm. może spowodować brak przyrostu prędkości albo nawet jej spadek

- ruch powinien być wykonywany z prędkością max tzn. w każdym kolejnym ćw. należy dążyć do przekroczenia dotychczasowego poziomu

- technika ruchu powinna być opanowana bardzo dobrze, aby można było się skupić tylko na szybkości ćw.

- czas ćw. powinien być krótki, a przerwy między ćw. powinny wynieść ok. 10-12min

W ćw. szybkościowych zaleca się:

* stosowanie ruchów obrotowych

* przysiady

* przewroty w przód

Typy testów

^ najwyższa wartość mocy występuje w 1-10s

^ moc przez dłuższy czas 15-60s

Zdolności siłowe i sposoby ich rozwijania

Siłą mm. jest potrzebna do zachowania ogólnego stanu zdrowia, do przemieszczania się itp.

Trening z oporem jest niezbędny do budowania masy kości, przeciwdziałania zmniejszaniu się mineralizacji kości. Ta forma treningu może zmniejszyć otłuszczenie, obniżyć ciśnienie tętnicze krwi oraz może przeciwdziałać rozwojowi syndromu bólów w dolnym odc. kręgosłupa.

Siła jako pojęcie fiz. to: F = m x a (masa x przyspieszenie)

Zaciorski: „siła to zdolność do pokonania oporu zewnętrznego lub przeciwdziałania mm. kosztem wysiłku mm”

Fidelus: „siłą to cecha fiz., przez którą rozumie się max siłę poszczególnych grup mm. lub siłę max tych sił”

Jeżeli opór nie zmienia swojej pozycji to skurcz jest statyczny = izometryczny

Jeżeli występuje ruch w stawie to jest to skurcz dynamiczny (może być koncentryczny lub ekscentryczny)

Siła absolutna to max siła jaką możemy wytworzyć ( we wszystkich stawach)

Siła względna = siła absolutna/masę ciała lub siłą absolutna/LBM (beztł. masa ciała)

Pomiary siły

-dynamometr

-podciąganie na drążku

-zwis na drążku

Siła skurczu jest warunkowana ilością pobudzonych jednostek motorycznych, które zawsze kurczą się z max siłą. Pewna część pozostaje jednak nieaktywna (w rezerwie). W treningu próbujemy rozwinąć tą część nieaktywną.

Oceny siły:

• próby z użyciem aparatury specjalistycznej

• próby bez aparatury

Rozwój siły w ontogenezie:

- szczyt siły to wiek u M 20-25 lat, a u K 18-20

- progresywny rozwój siły u mężczyzn trwa dłużej

- siła względna osiąga swój szczyt ok. 8-9 r.ż. u K i ok. 21-22 r.ż. u M

- po osiągnięciu wartości max siła zaczyna spadać

- siła eksplozywna osiąga swój szczyt u K: 11-14 r.ż., u M: 22-27 r.ż

- K w wieku 22 lat ma siłę 6-letniej dziewczynki

- M w wieku 45 lat ma siłę 12-letniego chłopca

WZORST WŁOKIEN MIĘŚNIOWCH = HIPERPLAZJA

PRZYROST WIELKOŚCI WŁOKIEN MM. = HIPERTROFIA (włókna FT).

Trening z oporem wywołuje zmiany w układzie nerwowym (np. wzrasta częstotliwość wyładowań w motoneuronach)

Tylko aktywność fiz. Nie może zrekompensować zmian w okresie menopauzalnym

Trening siłowy - wzrost:

1. siła m.

2. adaptacja ukł. nerwowego

3. hipertrofia

Wynik

# wzrost siły

# zmniejszenie tk. Tłuszczowej

# przeciwdziałanie kontuzjom

# przeciwdziałanie osteoporozie

# poprawa sylwetki

3 sposoby uzyskania max napięcia mm.

^ wielokrotne pokonywanie ciężaru > od max do zmęczenia

^ pokonywanie mx ciężaru

^ pokonywanie dowolnego ciężaru z max prędkością

Trening z oporem:

- statyczny (izometryczny)

- dynamiczny (koncentryczny/ekscentryczny)

- izokinetyczny (taki sam ruch, równy); polega na angażowaniu krótkich grup mm., które przeciwstawiają się oporowi połączonych sił działających przez cały czas ruchu. Szybkość ruchu jest kontrolowana.

System „super setting” - angażowanie bezpośrednio po sobie antagonistyczne i agonistyczne grupy mm. bez wypoczynku między ćw.

4 makrocykle w roku (po 3 miesiące)

*przygotowawczy

*przejściowy

*zawody

*przejściowy

1 PM - max ciężar jaki osobnik może pokonać jeden raz

AKTYWNOŚĆ FIZ. I DĄŻENIE DO YTRZYMANIA NALEZYTEJ MASY I SKŁADU CIAŁA

Czynniki wywołujące nadwagę:

• nadmierna podaż energii

• niedostateczna AF

• niewłaściwa dieta (cukry rafinowane, tłuszcze)

NIEDOWAGA BMI < 18,5

PRAWIDŁOWA MASA CIAŁA BMI = 20-25

NADWAGA BMI = 25-29,9

OTYŁOŚĆ BMI = 30-39,9

OTYŁOŚĆ DUŻEGO STOPNIA BMI >40

Tkanka tłuszczowa (norma):

• K 25%

• M 15%

Skutki nadmiernej masy ciała:

- nadciśnienie tętnicze

- miażdżyca

- zagrożenie cukrzycą

- choroba niedokrwienna

- bolesność stawów

Obniżanie masy ciała

Zagrożenia anoreksją

---