Rachunek dochodu narodowego. Wahania koniunkturalne:

PKB- jest pieniężną wartością bieżącej produkcji rynkowej wszystkich dóbr finalnych finalnych usług wytworzonych podczas określonego czasu przez czynniki wytwórcze znajdujące się na terenie danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

- jest miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

PKB realny- ile w rzeczywistości zmienia się produkcja

PKB nominalny- czyli w cenach bieżących

PKB jako miernik dóbr finalnych NIE ZAWIERA zatem:

• Transakcji pozarynkowych (sprzedaż dóbr finalnych i usług poza oficjalnym rynkiem, „czarny rynek')

• Dóbr finalnych finalnych usług gospodarstw domowych nieprzeznaczonych na rynek

• Transakcji nieprodukcyjnych (sprzedaż towarów używanych

• Transakcji finansowych

Uproszczony model obiegu okrężnego produktu i dochodu pozwala obliczyć PKB trzema metodami, przez sumowanie:

1. metoda wartości dodanej- wartości wytworzonych dóbr finalnych finalnych usług

2. metoda strumienia produktów- wydatków na dobra finalne i usługi

3. metoda dochodowa- dochodów czynników produkcji.

Wartość dodana stanowi przyrost dóbr i usług w wyniku określonego procesu produkcji. Jest ona tworzona na każdym etapie przetwarzania. Suma wartości dodanych z każdego etapu produkcji jest równa cenie produktu finalnego, po której sprzedaje się go ostatecznemu odbiorcy. Inaczej wartość dodana jest wartością produkcji firmy pomniejszoną o wartość zużytych czynników produkcyjnych.

Inaczej wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (danego) procesu produkcji.

Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne)-np. maszyny- nabywane przez przedsiębiorstwa.

Dobra pośrednie są to dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach, gdzie są zużywane. Czyli są nabywane w celu dalszej ich obróbki.

PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.

PKB w cenach bazowych jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich.

Rachunek dochodu narodowego można zatem skonstruować w następujący sposób:

PKB w cenach rynkowych = C + I + G

PKB w cenach bieżących = C + I + G+ Exnetto

C- konsumpcja

I- inwestycje

G- wydatki państwa

Exnetto- Ex - I,

Aby obliczyć realny PKB w miejsce nominalnego PKB, mierzącego produkcje w cenach bieżących, stosuje się realny PKB, mierzący produkcję w cenach stałych.(ceny stałe są to ceny z roku przyjętego za podstawowy).

Realny PKB = cena w roku podstawowym x ilość w roku bieżącym

Nominalny PKB w roku badanym

Realny PKB=--------------------------------------------------------------

Deflektor PKB w roku badanym(opisuje zmiany w poziomie cen, wyrażany

W procentach)

Nominalny PKB

Deflektor PKB= ----------------------------------- x 100

Realny PKB

PNN (Produkt Narodowy Netto)- jest to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce. Oblicza się go przez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach bazowych.

PNB(Produkt Narodowy Brutto)- jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. Produkt narodowy brutto (dochód narodowy brutto) jest równy PKB skorygowanemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.

Dochód narodowy jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy wystarczającej do sfinansowania amortyzacji i utrzymania dotychczasowego zasobu pieniędzy na dotychczasowym poziomie.

Dochody osobiste(DO) Są tą częścią dochodu narodowego, która powstaje po odjęciu zysków pozostających w przedsiębiorstwie, kwot przeznaczonych na ubezpieczenia społeczne dodaniu płatności transferowych na rzecz osób fizycznych oraz innych kwot np. z tytułu odsetek od kapitału czy z dywidend.

Wskaźnik HDI- wskaźnik ten służy do pomiaru poziomu rozwoju gospodarczego zrzeszonych w ONZ, który przekazywany jest rokrocznie w postaci listy rankingowej.

HDI nie uwzględnia stanów i jakości środowiska przyrodniczego.

HDI stanowi kombinacje trzech składników:

1. PKB na jednego mieszkańca

2. przyrostu naturalnego

3. poziomu wykształcenia

Cykl koniunkturalny:

Polega na wahaniach produkcji i zatrudnienia wokół linii długookresowych trendów, są to wahania w miarę regularne.

Wielkość produkcji to rośnie, to znowu maleje. Punkt A pokazuje depresję, po przekroczeniu której od punktu B rozpoczyna się ożywienie trwająca do momentu aż produkcja osiągnie poziom w punkcie C. W tym punkcie gospodarka osiągnie boom. Po nim w punkcie D zaczyna się recesja prowadząca do punktu E, od którego zaczyna się nowy cykl.

Cykl pozwala wykreślić linie- tzw. trend rozwoju gospodarki. Jest on rosnący, gdyż rośnie potencjał wytwórczy gospodarki.

Warto podkreślić, iż do głównych cech cyklów koniunkturalnych zalicza się:

• rytmiczność (lub cykliczność) co oznacza, że poszczególne fazy cyklu powtarzają się w tej samej kolejności,

• różnorodność ich przebiegu, to znaczy, że pomimo iż w każdym cyklu pojawiają się te same fazy, to zjawiska występujące w poszczególnych fazach nigdy nie przebiegają tak samo.

Czas trwania poszczególnych faz w tym cyklu wynosi najczęściej:

• faza kryzysu - kilka miesięcy,

• faza depresji - od 6 miesięcy do 5 lat,

• faza ożywienia - od kilku miesięcy do 2-3 lat,

• faza rozkwitu - od kilku miesięcy do 2-3 lat.

Przyczyny wahań koniunkturalnych mogą mieć charakter zewnętrzny i wewnętrzny.
Do klasycznych czynników, wpływających na poziom i tempo wzrostu gospodarczego należą:

• kapitał,

• ziemia,

• praca ludzka,

• przedsiębiorczość (nowe technologie)

Wzrost gospodarczy:

Jest to rozszerzanie się zdolności danego kraju do produkcji towarów usług, pożądanych przez ludzi. Wzrost gospodarczy mierzymy za pomocą stopy wzrostu realnej produkcji społecznej(PKB) lub realnego dochodu narodowego.

Rozwój gospodarczy oznacza zwykle zmiany jakościowe w życiu społeczno-gospodarczym kraju (np.: zmiany sposobu produkcji, organizacji pracy, zaspokojenia potrzeb).

Przez wzrost gospodarczy należy rozumieć zmiany ilościowe, jakie zachodzą w gospodarce narodowej w danym okresie (najczęściej jednego roku).

Z powyższej analizy pojęć wynika, że rozwój gospodarczy oznacza zmiany w długim okresie. W rezultacie procesowi temu towarzyszy dynamika wielu zmiennych, zarówno po stronie podaży, jak i popytu.

Po stronie podaży można wymienić m.in. nowe techniki i technologie wytwarzania, kwalifikacje siły roboczej.

Po stronie popytu są to np.: liczba ludności i struktura ludności, które mają wpływ na globalne rozmiary popytu, zmiany preferencji konsumentów czy też poziomu ich stopy życiowej.

Można zatem powiedzieć, że rozwój gospodarczy stanowi jednocześnie podstawę oraz końcowy rezultat wzrostu gospodarczego

Funkcja produkcji:

Obrazuje maksymalne rozmiary produkcji, jakie można osiągnąć dzięki wykorzystaniu określonych nakładów czynników wytwórczych, przy danym poziomie wiedzy technicznej.

Czynniki wzrostu gospodarczego:

Zakładamy że gospodarka wytwarza produkcje na poziomie potencjalnym, czyli przy pełnym zatrudnieniu i równowadze na wszystkich rynkach:

- realna kumulacja kapitału dzięki oszczędnością i inwestycjom

- doskonalenie ludzkich umiejętności

- postęp techniczny.

ZAGREGOWANY POPYT I ZAGREGOWANA PODAŻ W KRÓTKIM I DŁUGIM OKRESIE

Funkcjonowanie gospodarki w skali makro, ekonomiści przedstawiają za pomocą mocno zagregowanego (globalnego) popytu AD i zagregowanej (globalnej) podaży AS.

Dzięki założeniom modelowym mogą oni badać zależność między wielkościami realnego produktu, a poziomem cen w gospodarce.

Realny produkt- to z reguły PKB

Poziom cen w gospodarce- mierzy się deflektorem PKB

Produkcja potencjalna- jest to wielkość produkcji, którą wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane.

Zagregowany (globalny) popyt AD-

Stronę popytu w gospodarce reprezentują konsumenci krajowi i zagraniczni decydują się oni nabyć w kreślonym czasie pewne wielkości dóbr i usług w zależności od poziomu cen w gospodarce oraz innych czynników, takich jak: podatki, wydatki rządowe, podaż pieniąca, stopa procentowa, kursy wymiany walut i przyszła aktywność gospodarcza.

Krótko mówiąc jest to ogólna suma pieniędzy, jaką ludzie chcą wydać na dobra i usługi w gospodarce jako całości przy różnej wielkości dochodów.

Składniki popytu globalnego:

W warunkach braku państwa i wymiany z zagranicą występują dwa źródła popytu na dobra:

1. popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych

2. popyt inwestycyjny przedsiębiorstw na nowe maszyny i budynki.

Oznaczając popyt globalny przez AD, przez C popyt konsumpcyjny oraz przez I popyt inwestycyjny otrzymujemy:

AD= C + I

Lub AD= C + I +G +Exnetto

Państwo ma wpływ na zmianę popytu przez stosowanie::

1. polityki monetarna(odp. Bank Centralny)

• ekspansywnej: rośnie podaż pieniądza

• restrykcyjnej: spada podaż pieniądza

2. polityki budżetowej (fiskalnej)-podatki i wydatki

• ekspansywna: wzrost AD czyli wzrost wydatków lub spadek podatków

• restrykcyjna: spadek AD czyli obniżka wydatków lub podwyżka podatków

Krzywa zagregowanego popytu:

Ilustruje relacje między poziomem cen a całkowitymi wydatkami konsumentów na dobra i usługi w gospodarce w danym czasie

Rys. 21,4

Zagregowana podaż (globalna) AS:

Krzywa zagregowanej podaży obrazuje wielkość produkcji, którą chciałyby zaoferować przedsiębiorca na każdym poziomie cen.

Krzywa ta obrazuje wielkość produkcji, którą przy każdej cenie przedsiębiorstwa są zdolne wytworzyć. W modelu klasycznym nie występują iluzja pieniądza, a płace nominalne są elastyczne. Wielkość produkcji nie zależy zatem od ich cen, a krzywa podaży globalnej przebiega pionowo na poziomie produkcji potencjalnej.

Krótkookresowa zagregowana podaż (SAS):

Opisuje zależność miedzy poziomem cen, ustalanych przez przedsiębiorstwa i określanych przez wysokość płac, a wielkością produkcji.

Krzywa ilustruje preferowane przez przedsiębiorstwa rozmiary produkcji przy wynegocjowanym poziomie płac.

W krótkim okresie ceny czynników wytwórczych tj. surowców, płac nie zmieniają się, ale ceny dóbr i usług mogą się zmieniać w zależności od sytuacji na rynku.

Rys.26,7

Długookresowa krzywa zagregowanej podaży (LAS):

Krzywa LAS przyjmuje na ogół położenie pionowe względem osi X, ponieważ ściśle uzależniona jest od całkowitej wielkości produkcji wytworzonej w gospodarce niezależnie od ogólnego poziomu cen.

Równowaga makroekonomiczna:

Oznacza sytuacje, w której wszystkie dobra i usługi wyprodukowane przez producentów całej gospodarce znajdują nabywców przy określonym poziomie cen w danym okresie.

Graficznie w krótkim okresie przedstawiają wniesione na jeden wykres:

- krzywa zagregowanego popytu AD

- krótkookresowa krzywa zagregowanej podaży SAS.

Punkt krótkookresowej równowagi leży na przecięciu się tych krzywych.

W długim okresie bierzemy pod uwagę krzywe:

- krzywa zagregowanego popytu AD

- długookresowa zagregowanej podaży LAS

Punkt długookresowej równowagi leży na przecięciu się tych krzywych, co oznacza ze równowaga została osiągnięta przy pełnym wykorzystaniu zasobów ekonomicznych.

Produkcja potencjalna

- poziom realnego PNB, który odpowiada naturalnej stopie bezrobocia. Jest to najwyższy poziom realnego PNB, do którego utrzymania zdolna jest gospodarka bez wywołania wzrostu stopy inflacji.(Czyli produkcja przy pełnym zatrudnieniu).

Specyficznym zjawiskiem wywołującym inflację popytową jest tzw. luka inflacyjna. Jest to nadwyżka globalnego popytu nad globalną podażą. Nadwyżka ta powstaje w sytuacji, gdy wzrost cen jest stosunkowo nieduży, zaś zdolności produkcyjne są w pełni wykorzystane. Objawem tej luki może być fakt, że uczestnicy rynku, posiadając środki pieniężne, mają trudności w nabyciu dóbr i usług niezbędnych do zaspokojenia ich potrzeb. W ten sposób zmuszeni są do przymusowych oszczędności. Częstym zjawiskiem pojawiającym się wraz z luką inflacyjną jest reglamentacja towarów. Polega ona na wprowadzeniu przez rząd limitów na spożycie pewnych dóbr. To z kolei wywołuje następne zjawiska, takie jak: bezpośrednia wymiana towarowa, "czarny rynek", na którym ceny poszukiwanych towarów są o wiele wyższe. W konsekwencji - luka inflacyjna wcześniej lub później zawsze wywoła zjawisko inflacji

BILANS PŁATNICZY

Bilans- to zestawienie dwóch wielkości pozostających ze sobą w logicznym związku. W ujęciu księgowym bilans jest zestawieniem wyrażonego wartościowo majątku podmiotu gospodarczego ze źródłami jego pochodzenia. Bilans sporządzony jest na określony dzień, zwykle na koniec roku kalendarzowego i w określonej formie.

Bilans handlowy- część bilansu płatniczego, sporządzonego dla gospodarki narodowej. Jest on zestawieniem wartości towarów wywiezionych za granicę i przywiezionych zza granicy w określonym czasie. Bilans handlowy można przedstawić zarówno globalni, w odniesieniu do wszystkich towarów i usług, jak i w rozbiciu na poszczególne towary lub państwa.

Bilans płatniczy- sporządzane dla całej gospodarki narodowej zestawienie, wyrażające w pieniądzu transakcje dokonane z zagranicą w określonym czasie. Obejmuje on wszystkie wpływy i wypłaty zagraniczne, jakie miały miejsce w danym kraju, w określonym czasie.

Rachunek obrotów bieżących w bilansie płatniczym jest to zapis płatności z tytułu przepływu dóbr i usług oraz pozostałych transakcji bieżących (odsetki, dochody majątkowe, przekazy) pomiędzy danym krajem a zagranicą.

Rachunek obrotów kapitałowych bilansu płatniczego jest to zapis transakcji danego kraju z zagranicą, dotyczących aktywów finansowych.

Rodzaje kursów walutowych:

• kurs sztywny :

- Dewaluacja - obniżenie wartości waluty danego kraju względem innych krajów

- rewaluacja- podwyżka kursu waluty danego kraju w stosunku do walut innych krajów, przeprowadzona przez rząd, który zobowiązuje się do obrony tego kursu.

• kurs płynny :

-Aprecjacja - 1. wzrost kursu walutowego,

2. wzrost siły nabywczej pieniądza

- Deprecjacja pieniądza - spadek siły nabywczej pieniądza. Siła nabywcza pieniądza określa, jaką ilość różnego rodzaju dóbr i usług można nabyć za jednostkę lub określoną ilość pieniądza. Siła nabywcza pieniądza zależy od poziomu cen

INFLACJA I BEZROBOCIE:

Inflacja- stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych na towary i usługi nabywane przez ludność.

Rodzaje inflacji:

1. inflacja ciągniona przez popyt - w okresach wojen, kiedy olbrzymie wydatki państwa na zbrojenia i wysoki stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych powodują szybki wzrost cen

2. inflacja kosztowa- odpowiedzialność za wzrost cen ponoszą bądź związki zawodowe które wymuszają wzrost płac nominalnych, wzrost kosztów wytwarzania, bądź monopole, które zwiększają swe zyski przez podnoszenie cen wytworzonych towarów

3. inflacja umiarkowana - niegroźna do 10%

4. inflacja globalna- trzy cyfrowa do 200% (nie opłaca się oszczędzać)

5. hiperinflacja- zwiększa się w miliardowy sposób.

Przyczyny inflacji:

1. rosnąca produkcja- w miarę zbliżania się do granicy produkcyjności napotyka się na różne bariery, w miarę ożywienia wzrostu produkcji przedsiębiorcy zatrudniają pracowników mniej kwalifikowanych, stosują wyższe stawki za dodatkową pracę, co prowadzi do zwiększenia kosztów wytwarzania a w rezultacie do wzrostu cen

2. przyczyny zewnętrzne- w stosunku do warunków gospodarki krajowej lub mogą być rezultatem wzrostu cen surowców na rynku światowym

3. przyczyny polityczne wysoki stopień niestabilności politycznej będzie generował większe deficyty budżetowe ze względu na krótkie horyzonty czasowe przyjmowane przez polityków d) bilans płatniczy kraju i jej wpływ na dewaluacje. To powoduje podrożenie wszystkich towarów importowanych i tym samym wzrost inflacji.

Skutki inflacji:

• zamieszanie w kalkulacji kosztów produkcji,

• zniechęca do podejmowania ryzykownych decyzji, wzrost stopy oprocentowania wkładów terminowych,

• wzrost oprocentowania kredytów na działalność inwestycyjną,

• osłabia zwiększenie się eksportu,

• zamieszanie na rynku papierów wartościowych,

• obniżenie realnych dochodów ludności.

Sposoby hamowania inflacji:

• hipoteka monetarystyczna -walka z inflacją sprowadza się do umiejętności regulacji podaży pieniądza w wyrażeniu realnym. Według teorii neoklasycznej inflację można hamować przez: hamowanie wzrost płac pieniężnych,

• ograniczenia nominalnego deficytu budżetowego odpowiednią regulacją dopływu pieniądza do obiegu za pośrednictwem banku centralnego

• Ograniczenie wydatków rządowych lub zwiększeniu podatków dochodowych, co prowadzi do ograniczenia wydatków konsumpcyjnych.

• Ograniczeniu inflacji służy program zwiększania podaży niektórych kluczowych produktów konsumpcyjnych.

• Ograniczaniu inflacji może służyć ułatwienie przesuwania zasobów siły roboczej.

• Nadmierna stopa wzrostu zasobów pieniądza wywołuje inflację wówczas, gdy przekracza stopę wzrostu realnej produkcji.

• Dlatego przeciwdziałanie inflacji opiera się o utrzymanie stałej stopy wzrostu zasobów pieniądza i jego kontrolowanie. Kontrola i regulowanie zasobów pieniądza jest dopuszczalną przez monetarystów formą interwencji państwa.

Deflacja- 1. stan nierównowagi w gospodarce, który wyraża się tym, że łączna podaż wszystkich towarów i usług jest wyższa niż popyt na nie.

2. forma polityki gospodarczej, której celem jest ograniczenie pieniądza na rynku. Narzędziami tej formy polityki są między innymi sprzedaż: obligacji państwowych, wzrost obciążeń podatkowych, wzrost stopy procentowej, kredytów, ograniczenie wydatków budżetu państwa. Polityka deflacyjna stosowana jest wtedy, gdy państwo, chce ograniczyć występującą w gospodarce inflację.

Dezinflacja- obniżenie stopy procentowej

Wskaźnik cen towarów usług konsumpcyjnych (CPI):

Wykorzystywany do mierzenia inflacji. Oblicza się go w odniesieniu do pewnego reprezentatywnego „koszyka” dóbr konsumpcyjnych. CPI informuje społeczeństwo o ile średnio zmieniły się ceny towarów usług konsumpcyjnych w okresie badanym w porównaniu do cen okresu bazowego (okresem bazowym może być rok poprzedni, miesiąc lub każdy inny rok) przy założeniu, że zmieniła się struktura wydatków. Na jego podstawie indeksowane są zasiłki dla bezrobotnych, renty, emerytury, stypendia. Celem CPI jest pokazanie, co dzieje się z siła nabywczą pieniądza wydawanego przez przeciętne gospodarstwa domowe.

BEZROBOCIE:

Rodzaje bezrobocia:

• frykcyjne- stanowi niemożliwy do obniżenia minimalny poziom bezrobocia, występujący w każdym dynamicznym społeczeństwie

• strukturalne- oznacza bezrobocie, którego przyczyną jest niedostosowanie kwalifikacji pracowników pracowników sytuacji, kiedy struktura popytu i produkcji nieustannie się zmieniają

11

---