„Doktor Żywago” Borys Pasternak- streszczenie i opracowanie

Księga I

1.

Pogrzeb matki Żywagi, Jurij - chłopiec ma 10 lat nie może się pogodzić ze śmiercią matki, która zmarła na suchoty. Ojciec porzucił ich dawno temu, wcześniej roztrwoniwszy milionowy majątek. Po Jurę przyjechał wuj, brat matki, Mikołaj Nikolajewicz WIEDIENIAPIN, (który zrezygnował ze świeceń kapłańskich), zabiera go do Powołoża pociągiem. Jura wspomina, że matka często chorowała na suchoty i wyjeżdżała na południowe Francji, gdzie się leczyła zabierała tam kilka razy Jurije.

1903 rok połowa lipca święto Matki Boskiej Kazańskiej - Jurij jedzie z wujem, który pracuje jako korektor i wydawca, do Duplanki majątku Kołogirowa.

Rozmowa z Pawłem, który ich wiózł ze stacji o daniu wolności chłopom „Daj chłopom swobodę się wszyscy wymordują”. Nika Dudorow - ma 14 lat Lipa i Nadia ( jest gimnazjalistką ma 15 lat podoba się chłopcom, ale ich ignoruje) - córki Kołogirowa. Iwan, którego książkę koryguje Mikołaj, pyta, dlaczego ten porzucił stan duchowny i czy rzucono na niego klątwę za ten czyn. Konsekwencje tego są takie: Mikołaj nie może wstąpić do służby państwowej i pojechać do stolicy. Rozmawiają też o wierze w Boga. Mikołaj twierdzi, że trzeba być wiernym Chrystusowi i nieśmiertelności, życie wieczne jest najważniejsze człowiek jest osadzony w historii, której początkiem jest Ewangelia. W oddali widzą, że pociąg zatrzymał się w szczerym polu.

Jura błąka się po okolicy, gdy Iwan i Mikołaj pracują, chłopcu wydaje się, że śpiew ptaków to głos jego matki. Jura modli się o zbawienie dla jej duszy i o przyjęcie jej do raju. Zaczyna płakać tak mocno, że aż traci przytomność, kiedy ockną go głos wuja zdaje sobie sprawę z tego, że nie modlił się z ojca, ale odkłada to na później i wraca do domu.

W pociągu, który widzieli Iwan i Mikołaj wydarzyła się tragedia. Jechał nim syn Misza i ojciec, Gordon Giorgij Osipowicz, który był światkiem jak pijany pasażer rzucił się z drzwi pociągu i zabił na miejscu, Gordon pociągną z hamulec bezpieczeństwa zatrzymując pociąg i powiadomił konduktora o wypadku.( Podejrzewam, że to ojciec Jurija Żywagi, ale pewna nie jestem). Mężczyzna przychodził podczas podróży do przedziału, w którym jechał ojciec i syn, mówił im, że ma syna w wieku Miszy, podróżował w raz ze swym adwokatem (Komarowski -kanalia).

Nika - syn zesłanego na Sybir na katorgę „terrorysty” i księżniczki gruzińskiej Erisowej, jest trochę dziwny myśli, że ma moc władania przyrodą gada do siebie, podoba mu się Nadia, która traktuje go jak dziecko, więc chłopak planuje ją utopić, rzucić naukę uciec do ojca na Syberie i razem z nim zrobić wielkie powstanie. Pewnego dnie Nika i Nadia zrywają z łódki lilie wodne w pewnym momencie zaczynają się szamotać i wpadają do wody. Udaje im się uratować. Nika przeprosił Nadię i poszli do domu.

2.

Rosją targają rewolucje wojna z Japonią wciąż trwa. Do Moskwy przybywa wdowa Amalia Karłowna Gułcharad ( zruszczona Francuzka) z córką Larysą (ma 16 lat jest nad wiek rozwinięta fizycznie uczy się żeńskim gimnazjum, w klasie razem, z Nadią) i synem (korpus kadetów). Kobieta ta nabywa zakład krawiecki w szemranej okolicy za radą adwokata Komarowskiego. Przez pierwszy miesiąc mieszkali w pensjonacie „ Czarnogóra”. Amalia ma romans z Wiktorem Ippolitowiczem Komarowskim- jest kanalią (ma buldoga Dżeka, którego wszyscy nienawidzą). Ola koleżanka Lary.

W wozowni na kolei szykuje się strajk, czekają tylko na ustalenie przez komitet strajkowy daty jego rozpoczęcia. Nadszedł dzień wypłaty. Inżynier kolejnictwa Fufłygin rozmawia z Pawłem Antipowem ( jego żona jest chora leży w szpitalu, ma też syna) skarży się, że przywożą mu złe materiał na tory i dlatego te łamią się podczas mrozów. Inżynier go olewa. Piotr Chudolejew tłucze swojego ucznia Jusupka w wozowni, chłopak jest pod opieką Twierzina. Ludzie proszą by powstrzymał Chudolejewa, rozpoczyna się bójka, ludzie ich rozdzielają. Twierzin i Antipow wybiegają z zajezdni, jeszcze tego wieczoru zaczyna się strajk generalny. Twierzin wraca do domu po trzech dniach. Paweł Antipow został aresztowany Twierzin postanawia, że jego syn Patula zamieszka z nimi - chłopiec jasnowłosy radosny schludny potrafi śmiać się do łez, jest spostrzegawczy i inteligentny.

Po 17 listopada planowano wielką demonstracje, która został jednak oficjalnie odwołana, a jednak w wyznaczonym dniu ( listopad) spontanicznie zebrało się wielu ludzi dzieci studentów gimnazjalistów robotników kolejarzy starców itp. śpiewano Marsyliankę i Warszawiankę były też przemówienia, gdy zatrzymano się na odpoczynek. Na manifestacje wybrała się również matka Twierzina Marfa Gawrzyłowna zabierając ze sobą Patule. Nagle w tłum wjechał odział dragonów, który miał rozpędzić demonstracje Marfa dostał batem w kręgosłup, a Patula uciekł, potem jednak odnaleźli się i wrócili do domu.

Mikołaj Nikolajewicz przeprowadził się do stolicy wykładał tam w wielu szkołach, (co wykładał nie wiem) patrzył przez okno swego mieszkania na rozbiegający się z demonstracji tłum wypatrywał w nim Jury, ale zauważył tylko Nika. Jura mieszkał u znajomej rodziny profesorskiej w Moskwie u GROMIEKÓW. Miał dwoje przyjaciół Misze Gordona i córkę swoich gospodarzy TONIE. ( Czytali; „ sens miłości” i sonatę Kreuzarowską), głosili triumf cnoty.

Zimą Lara oddała się Komarowskiemu, czyn ten nie budził w nie jednak jednoznacznych emocji. Popada w rodzaj przygnębienia myśli o sobie jako kobiecie upadłej. Komarowski też uświadamia sobie niezręczność tej sytuacji. W Larze związek budzi też dumę. Pochlebia jej, że starszy przystojny mężczyzna obdarzył ją zainteresowaniem. Mimo psychicznego cierpienia daleka jest od buntu przeciw tej sytuacji.

Nadeszły dni grudniowego powstania 1905 roku. Dom Lary znalazł się w rejonie walk. Lara poznaje Pasze Antipowa spostrzega, jakie wrażenie robi na nim i nieświadomie zaczyna wykorzystywać ten fakt. Także w pracowni Madami Guichard rozpoczęto strajk właścicielka była urażona niewdzięcznością pracownic, którym zawsze starała się pomagać. Zaistniała sytuacja oraz groźba znalezienia się pod ostrzałem zmusza Larę i jej matkę do przeprowadzki do pensjonatu Czarnogóra. Dziewczyna cieszy się, że dzięki temu Komarowski nie będzie mógł jej odwiedzać.

W domu Gromieków mieszka Aleksander Aleksandrowicz z żoną Anną Iwanowną, córką Tonią i Jurą Żywago. Profesorostwo byli ludźmi wykształconymi inteligentnymi i towarzyskimi znawcami muzyki, często organizowali wieczorki muzyczne.

Styczeń 1906 roku - odbywa się jeden z koncertów w trakcie, którego Gromietko dowiaduje się od służącej, że w pensjonacie Czarnogóra umiera jego znajoma. Aleksander Aleksandrowicz zabiera tam ze sobą Jurę i Misze. Okazuje się, że to Amalia (matka Lary), chciał popełnić samobójstwo. Jurij pierwszy raz widzi Larę i jest zafascynowany jej postacią, choć nie potrafi określić źródeł swego zainteresowania.

3.

Zimą Aleksander Aleksandrowicz podarował żonie stylową szafę. Pozornie niewinny wypadek, który wydarzył się Annie Iwanownej czasie składania mebla (upadła i potłukła się), sprawił, że nabyła skłonności do chorób płuc. ( To ciekawe uważajcie dziewczyny, jak mąż kupi wam szafę prawdopodobnie chce się was pozbyć).

Listopad 1911 roku Anna I, choruje na płuca. Wiosną następnego Jurij ma skończyć studia medyczne. Misza Gordon filozofie, a Tonia Wyższe Kursy Żeńskie.

Mikołaj Nikolajewicz zamieszkał na stałe w Lozannie, zajmował się pisaniem książek, w których rozwijał myśl filozoficzną na temat nowego sposobu rozumienia chrześcijaństwa i nowej idei sztuki. Poglądy te silnie oddziaływają na młodych Misze i Jurija.

Pod koniec listopada Anna Iwanowna ma kolejny atak, to otwiera jej oczy, że stoi u progu śmierci, to wywołało strach i przerażenie. Ze słowami pocieszenia pośpieszył Jurij, zaimprowizowany wykład uspokoił chorą, sprawił, że poczuła się lepiej. Anna powoli dochodzi do siebie, w połowie grudnia próbuje nawet wstać, ale jest zbyt słaba. Leżąc w łóżku często opowiada Jurze i Toni o dzieciństwie spędzonym w majątku dziadka w WAYKINIE.

Młody Żywago zrelacjonował chorej stan spraw dotyczących spadku po ojcu w rzeczywistości nie było żadnego majątku, który można by było poddawać podziałom, za to wyszło na jaw, że Jura ma przyrodniego brat JEWGRAFA.

W trakcie jednej z rozmów Anna dostał kolejnego ataku kaszlu, coraz jaśniej zdawała sobie sprawę z nieuchronności nadchodzącego końca wyraziła pragnienie, aby Tonia nie rozstawał się Jurą, gdyż młodzi są dla siebie stworzeni, jej wolą było, żeby się pobrali w przyszłości.

Wiosną 1906 roku Lara uczęszczał już do przedostatniej klasy gimnazjum. Po sześciu miesiącach romansowania z Komarowskim zaczęła postrzegać uciążliwość tego związku i postanowiła się z niego wyzwolić. Dzięki koleżance klasy Nadii Kołogriwownej, został guwernantką siostry Nadii, Lipy.

Przeszło trzy lata cieszy się spokojem. Rodzina Kołogriwowów przyjęła ją serdecznie i życzliwie. Pewnego dnia odwiedza ją brat Rodion. Był w kłopocie, ponieważ przegrał cudze pieniądze. Zaproponował siostrze, aby pożyczyła je od Komarowskiego, gdyż tylko jej wstawiennictwo może odnieść sukces. To ją oburzyło, z opresji wyratował ją ojciec Nadii.

Lara skończyła gimnazjum i wstąpiła na kursy mimo dodatkowych obowiązków jako guwernantki. W 1911 roku gimnazjum ukończyła również jej wychowanka. Jako guwernantka traktowana była jak członek rodziny; zapomniał o zaciągniętej pożyczce. W tajemnicy pomagał zesłanemu na Sybir ojcu Paszy Antipowa, a także jemu samemu, płacąc za jego pokój i utrzymanie. Młodzieniec pokochał ją do szaleństwa.

Zaciągnięty dług jednak bardzo ciążył, więc Lara zebrała się w sobie i pełna nadziei w nadchodzące jutro zamarzyłaby zacząć życie od nowa, ale jak to zrobić? Postanowiła pożyczyć pieniądze od Komarowskiego.

Miała nadzieje, ze były kochanek postąpi po rycersku, ale na wszelki wypadek wzięła ze sobą naładowany pistolet. Nie zastała go w domu, tam jednak dowiedział się gdzie go szukać. Zanim doszła na miejsce, odwiedziła jeszcze Paszę Antipowa i wymogła na nim obietnice rychłego małżeństwa.

Od pamiętnej rozmowy z Anną Iwanowną, w stosunkach między Tonią, a Jurą zaszły istotne zmiany, ich wzajemne relacje uległy ociepleniu.

Razem udali się na tradycyjną choinkę do SWIENTICKICH. Tam przyjacielskie rozmowy przerwało niezwykłe wydarzenie. Niespodzianie padł strzał, a winowajczynią okazała się być Lara, a ofiarą przypadkowa osoba ona, bowiem celował w Komarowskiego. Wtedy to Jurij ponownie ujrzał Larysę i ponownie coś go tknęło. Niemal w tej samej chwili Jurij i Toni dowiedzieli się, że Anna Iwanowna kona, kiedy dotarli do domu już nie żyła. Smutek i rozpacz opanowały domowników. Pani Gromieko został pochowana nadym samym cmentarzu, co matka Jurija.

4.

Po nieudanym zamachu na życie Komarowskiego Lara popadła otępienie (Wiktor Ippolitowicz umiejętnie zatuszował skandal). Z marazmu wyrwała ją pomoc Kołogirowa otrzymała pokaźną sumę pieniędzy, jako dowód wdzięczności za jej pracę, a także propozycje zamieszkania w mieszkaniu, które jej wyszukał.

Na wiosnę Lara i Pasza wzięli ślub. W noc poślubna wyjawiła mężowi swoją niechlubną przeszłość, co wprawiła go w prawdziwy szok. Dziesięć dni później młodzi opuścili Moskwę. Właśnie skończyli studia i otrzymali posady w jednym z miast na Uralu.

Ślub wzięli też Tonia i Jurij. Drugiej jesieni I wojny światowej Tonia Żywago powiła syna. Niemal w tym samym czasie Żywago został zmobilizowany i odesłany na front. W armii brak było personelu medycznego.

Antipowie Urządzili się w JURIATINIE. Lara urodziła tam córeczkę KATIĘ. Pracował w gimnazjum żeńskim mimo nawału pracy czuła się szczęśliwa i spokojna. Jej mąż Paweł Pawłowicz wykładał łacinę i historią starożytną i nieustannie kształcił się w różnych innych dziedzinach. Nie podzielał jednak spokoju żony. Uważał, że takie życie jest tylko imitacją. Postanowił rozwijać swoje pasje zaciągając się do wojska. (Tak w wojsku zawszę można się rozerwać na minie lub granacie).

Decyzja męża w prawiła Larę w osłupienie, kobieta wpadła w rozpacz, zaakceptował jednak wybór męża. I zaczęła się samotność przerywana od czasu do czasu korespondencją z mężem. Listy Antipowa były przepełnione tęsknotą za żoną i córeczką. Awans powodował jednak, że zaczął odnajdywać się w nowej sytuacji, czuł, że nowa misja porywa go. W pewnym momencie korespondencja z mężem urwała się całkowicie, co niepokoiło ja tym bardziej, że próby odszukania i poznania dalszych losów męża spełzły na niczym.

Szukając zajęcia dla siebie wzięła się z podstawy medycyny i zdała egzamin na siostrę miłosierdzia, po czym pojechał do Moskwy, gdzie pod opieką Lipy zostawiła córeczkę, sama zaś ruszyła na poszukiwania Paszy, angażując się jako siostra w pociągu sanitarnym.

W tym samym czasie Misza Gordon wyruszył na front wraz z działaczami społecznymi z Moskwy. Tam spotkał przyjaciela, doktora Żywago.

Tym czasem front się ożywił. Antipow zmuszony do poddania wraz z połową swojej kompani został wzięty do niewoli. Sytuacja na froncie ciągle się zmieniała, ziemia przechodziła to w jedne to w drugie ręce, żołnierze musieli uciekać. Doktor i Misza byli zszokowani prawdziwym obrazem wojny. Okoliczności zmusiły ich do rozstania chwile potem Żywago został ranny. Rekonwalescencja odbywała się w szpitalu ewakuacyjnym w małym miasteczku na zachodzie kraju. Tam po raz kolejny Żywago spotkał Larę i ona go zauważyła. Siostrę Antipownę zaczął intrygować ten milczący, inteligentny młody człowiek.

Mniej więcej w tym samym czasie dotarły do nich wieści o wybuchu rewolucji w Petersburgu.

5.

Żywago i siostra Antipowa utknęli w miasteczku Mieluziew. Chcieli wracać do domów, jednak niepewność czy wojna trwa jeszcze czy już się skończyła zatrzymywała ich na miejscu. Tu mogli być niemymi światkami stawania się historii: młoda władza radziecka rozprzestrzeniała się po całej prowincji, choć w Mieluziewie byli jeszcze biali.

W końcu Jurij zaczął przygotowywać się do powrotu do domu. W trakcie pożegnalnej rozmowy Larą uświadomił sobie, jakie uczucia łącza go z tą nieprzeciętną kobietą. Nazajutrz Antipowa wyjechała. Nadszedł dzień wyjazdu Jurija. Wraz z tłumem podróżnych dostał się do wagonu, w nieludzkim ścisku dojechał do miejsca przesiadki. Do Moskwy dotarł pociągiem pod specjalnym nadzorem.

6.

Po okresie rozłąki Jurij dotarł w końcu do domu. Zastał duże zmiany. Część budynku zostało zajęte przez Akademie rolniczą. W progu powitała go serdecznie Tonia, poznał wreszcie syna, którego do tej pory widział tylko raz. W Moskwie zobaczył nową rzeczywistość z bliska. Była dla niego obca nie akceptował jej. Nawet w gronie rodziny przyjaciół czuł się obco. Dowiedział się, że jego wuj jest teraz bolszewikiem, bolszewikiem teść przewodniczącym dzielnicowej dumy (samorząd). Mijało lato, ale wielkim krokami zbliżała się zima, której wszyscy się obawiali. Nad Moskwą wisiało widmo głodu i zimna, chodziły słuchy, że nie będzie wody światła i drewna na opał, zlikwidowane będą pieniądze i nie będzie zaopatrzenia. Mieszkańcy robili zapasy. Żywago podjął prace w swoim dawnym szpitalu, ale nie był tam akceptowany. Pewnego wieczoru doktor natkną się przez przypadek na swojego przyrodniego brata, ale nie poznał go. Odwiedzał chorych, którzy nie wytrzymywali psychicznie tego, że odbiera się im rzeczy, na które pracowali całe swoje życie. Poznał komitety domowe dokwaterujące do właścicieli nowych „lokatorów”. Nadeszła trudna do przetrwania zima. Dyskusje Żywagów toczyły się zazwyczaj wokoło zwykłych bytowych spraw, takich jak żywność czy opał. Organizacją tej strony bytu zajmowała się z dużym jak na te czasy powodzeniem Tonia. Jednak po pewnym czasie problemy bytowe stały się nie do pokonania. Jurij jak, wielu których leczył zachorował na tyfus. Pomoc nadeszła z niespodziewanej strony, rodziną Żywago zajął się jego przyrodni brat Jefgraf. On doradził In wszystkim wyjazd z Moskwy i wtedy Tonia wpadła na pomysł wyjazdu do majątku swego dziadka do WARYKINA posiadłości znajdującej się w okolicy JURIATINA. Mieli szczęście, Jurij został wezwany do chorego członka rządu, a jego teść do Najwyższej Rady Gospodarczej w celu konsultacji, to pozwolił uzyskać przydział żywności na podróż.

7.

Tonia nerwowo odkładała rzeczy przygotowane do pakowania. Tylko niewielka rzecz mogła stanowić bagaż podręczny, w dodatku dobierany musiał być tak by podczas rewizji nie został skonfiskowany. Miejsce waliz zajęły wygodniejsze w podróży tobołki. Podróż ciągnęła się w nieskończoność. Dni i noce spędzone w zatłoczonym wagonie towarowym sprzyjały nawiązywaniu znajomości. Żywago poznał historię życia Wasi Brykina. Im dalej na wschód, tym niebezpieczniejsza stawała się okolica. W końcu trasa podróży przebiegał wzdłuż linii frontu. Nagle w pobliżu jakiejś spalonej stacji pociąg zatrzymał się. Okazało się, że tuż przed nimi przejechał tędy pociąg pancerny z ludźmi STRIELNIKOWA ( Pasza Antipow) rewolucyjnego komisarza. Odśnieżenie trasy trwało trzy dni. Podczas kolejnego postoju Jurij wyszedł z pociągu rozprostować nogi, ale został złapany przez ludzi Strielnikowa i odprowadzony do komisarza. Ten zarzucił Jurijowi dwulicowość, nielojalność i dekowanie się, ale w końcu uwolnił Żywago.

Księga II

8.

U kresu podróży rodzina Żywago poznała ANFIMA JEFIMOWICZA SAMIDIEWIATOWA, bolszewika ważną figurę w zniszczonym Juriatinie, on to poinformował ich o Warykinie i jego nowych właścicielach. Dotarli na miejsce najpierw do stacji TORFIANEJ i do Warykina. Na miejscu okazało się, że majątek ma już nowego gospodarza, którego znali. Był to były rządca majątku, któremu nowa władza powierzyła Warykino, ten w przypływie dobroci zgodził się przyjąć ich pod swój dach, ale mieli zamieszkać w oficynie.

9.

Szybko wyremontowali oficynę, było tam cicho spokojnie i sielsko. Plony zebrane po pierwszym roku były na tyle dobre, że mogli spokojnie przetrwać zimę. Jurij zaczął chadzać do Juriatina. Będąc w bibliotece natkną się na Larę Antipownę. Spotkanie dla obojga było zaskakujące, ale i serdeczne. Lara wyznał, iż wie, że Strielnikow to jej mąż Pasza.

Z wolna zażyłość, między Larą i Jurijem stawała się coraz bliższa i czulsza, aż w końcu zamieszkał u niej. Przyszła miłość, ale on miał żonę i syna. Świadomość tego, że ja oszukuje nie dawał mu spokoju i nie pozwalała spokojnie funkcjonować. Miał przecież sumienie, a ono podpowiadał mu niezbicie, że jest nie w porządku. Mordując się ze sobą powziął w końcu decyzje o zerwaniu z Larą. W drodze do Warykina został zatrzymany przez bolszewików i wzięto go do niewoli.

10.

Wielki trakt to najstarszy na Syberii trakt pocztowy. Wzdłuż tej trasy zdołano już obalić rządy sowieckie i przywrócić stary porządek. Przez jakiś czas utrzymywał się tu Syberyjski Rząd Tymczasowy obecnie władzę nad całą prowincją przejął KOŁCZEK. Koło Świąt Wielkanocnych pojawiły się plakaty ogłaszające mobilizację. Również w kwaterach zauralskich trwały przygotowania głównie polegające na intensywnej indoktrynacji żołnierzy, Ci młodsi, którzy nie chcieli wstąpić do armii Kołczaka mieli tylko jedną drogę przystąpić do bolszewików.

11.

Mijał drugi rok niewoli doktora u bolszewików, Było to dziwne więzienie bez krat, ostrych zakazów odsiadki i inwigilacji. Próby ucieczki Żywagi kończyły się fiaskiem. Dowódca LIBERIUSZ MIKULCIN odnosił się do niego z szacunkiem życzliwością lubił jego towarzystwo. Był to okres pochodu bolszewików na wschód, który miał wyprzeć armie Kołczaka z całej zachodniej Syberii. Nie brakował tu pracy dla lekarza, oprócz rannych leczył chorych na tyfus i dezynterię. Żywago w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia musiał strzelać, był przecież bolszewikiem, więc… walczył przeciw białym.

12.

Walki toczyły się w zachodniej Tajdze. Do bolszewików dołączył ich rodziny z dobytkiem. Zaczęło brakować zimowej odzieży, kończył się zapasy mąki i kartofli, jedynie bydła było jeszcze pod dostatkiem. Doktorowi odmawiano środków opatrunkowych, powoli kończył się żelazne zapasy lekarstw. Zdarzył się przypadek choroby psychicznej, kochający ojciec wymordował bliskich, aby uchronić ich od okrucieństwa wojny.

Z ust dowódcy partyzantów dowiaduje się, że Juriatina i Warykino są ponownie w rękach białych. Tej samej nocy doktor ponawia próbę ucieczki, gnany niepewnością o los bliskich, tym razem ucieczka udaje się.

13.

Po wyczerpującej pieszej wędrówce Żywago zjawia się w Juriatinie, gdzie na powrót rządzą komuniści. Pierwsze kroki skierował do domu Lary, ale nie zastał ani jej ani jej córki. Tam czeka na niego powitalny list od Lary. W trakcie rekonesansu w zmienionym niemal nie do poznania mieście dowiedział się, że jego rodzina opuściła Warykino jeszcze przed nastaniem niepokojów i znalazła bezpieczne schronienie w Moskwie. A więc żyją. Tak bardzo za nimi tęsknił. Z listu Lary dowiedział się też, że Tonia powiła córeczkę. Wyczerpanego do granic i chorego doktora odnalazła Antipowa we własnym łóżku. Pełna radości i szczęścia oraz czułej tkliwości opowiedziała Jurijowi całą historię swego życia, wraz z najbardziej osobistymi tajemnicami.

Z nadejściem lata Żywago wyzdrowiał, w oczekiwaniu na podróż do Moskwy podejmował się różnych dorywczych prac. Jednak atmosfera zaczęła się zagęszczać. Lara słysząc pogłoski o mężu, popadał w obawy, że rychło może być aresztowana, a z nią doktor Żywago zaczyna namawiać go na wyjazd, ale szanse na powrót do Moskwy są żadne, więc …wyjadą do Warykina.

W tych warunkach od Toni nadchodzi list, w którym żegna się ona z mężem, ponieważ wyjeżdża z dziećmi i całą rodziną do Paryża. Z tonu listu wyziera głęboka i prawdziwa rozpacz. Nie zobaczą się już nigdy. Tonia pisze, że nie ma do niego żalu, a więc - życzy mu, by ułożył sobie życie tak, aby był szczęśliwy.

14.

Tymczasem szykowały się duże czystki. Część instytucji musiało zostać zlikwidowanych, ale najpierw trzeba było wyrównać rachunki - Strielnikow musiał zniknąć.

W domu Lary zjawia się Komarowski pragnąc ostrzec ją o grożącym jej niebezpieczeństwie i udaniu się na Daleki Wschód, gdzie była by bezpieczna. Lara stawia warunek: wyjedzie razem z Jurijem. Oboje pojechali do Warykina. W majątku panował porządek, znalazły się zapasy jedzenia. Przez kilka dni żyli bezpiecznie we wszechogarniającym spokoju. Żywago nocami spisywał swoje stare wiersze i pomysły do nowych utworów. Po jakimś czasie Lara zaczęła się niepokoić, chciał wracać do Juriatina. Wprawdzie powrót do miasta kulminacyjnym momencie aresztowań był niebezpieczny, ale doktor był gotowy na taki przebieg spraw.

Następnego dnia w Warykinie pojawił się Komarowski z wieścią, że na Strielnikow wydano wyrok śmierci i wykonano go. Z Jurijem podstępnie zmusili Larę do ratowania siebie i córki. Kobieta przekonana, że Jurij podąży zaraz za nimi w podróż na Daleki Wschód, pojechał z Komarowskim.

Żywago został sam. Przez długi czas wegetował zaniedbując siebie i dom. W końcu jednak wyrwał się z marazmu. Właśnie wtedy mimochodem miało miejsce niesamowite spotkanie. Na progu jego domostwa staną Strielnikow - Pasza Antipow. Przez wiele godzin rozmawiali. Tu miała miejsce swoista spowiedź Antipowa z całego jego „oszukanego” życia, po której… popełnił samobójstwo.

15. Zakończenie

Jurij Żywago w ostatnich latach swojego życia podupadł na zdrowiu, pogrążył się w marazmie i gnuśności. Wychudzony, wyniszczony w łachmanach przybył do Moskwy w pierwszych latach NEP-u (nowa polityka ekonomiczna). W trakcie pieszej wędrówki do stolicy spotkał ponownie Wsie Brykina. Od razu udał się do swojego domu, jego dawne mieszkanie zajmowali jednak obcy ludzie po rzeczach rodziny Gromieków nie pozostał nawet najmniejszy ślad. W Moskwie Wasia dał się oczarować rewolucyjnym hasłom, stosunki między nim, a doktorem ochłodzeniu, aż do kompletnego ich zerwania.

Żywago odwiedzał różne urzędy podejmując starania mające na celu rehabilitację jego rodziny i załatwienia pozwolenia na wyjazd do Paryża, do żony i dzieci, ale były to starania nieskuteczne. Porzucił medycynę i popadł w biedę. Przypadek sprawił, że zaopiekowała się nim MARINA, córka MARKIEŁA, wkrótce też zamieszkali razem, a ona urodziła mu dwie córeczki KAPKĘ i KŁASZKĘ.

Tymczasem Żywago podupadał na zdrowiu, zapadł na poważną chorobę serca. Mimo, że wciąż trwali przy nim przyjaciele Misza Gordon i Nika Dudorow, czuł się osamotniony i niezrozumiany, bo i na nich rewolucja odcisnął swoje piętno. Po jednym ze spotkań w starym gronie doktor przepadł bez śladu. Marina i zaniepokojeni przyjaciele próbowali go szukać. Wkrótce Misza dostał list, w którym doktor tłumaczył zniknięcie potrzebą odmiany życia, prosiłby go nie szukano, Marinie przesłał zaś pewną sumę pieniędzy na wynajęcie niańki dla dziewczynek i powrót do pracy. Tymczasem mieszkał parę kroków dalej. Znaleźć samotnię pomógł mu przyrodni brat Jefgraf. On sfinansował to przedsięwzięcie i obiecał dołożyć wszelkich starań, aby uregulować sytuację Toni i dzieci w Paryżu.

W odosobnieniu doktor pisał i porządkował swoje utwory. Pewnego ranka pod koniec sierpnia udał się do szpital w sprawie pracy i była to jego ostatni podróż. Zmarł nagle na zawał serca.

Wśród opłakujących śmierć doktora prócz Mariny Miszy i Niki znaleźli się także Jefgraf i Lara. Po pogrzebie chcieli uporządkować i wydać zapiski zmarłego. Jednak pewnego dnia Lara wyszła z domu i więcej nie wróciła, i zamysłu tego zaniechano.

16. Epilog.

Latem 1943 roku Lejtnant Gordon i major Dudorow wracając do swej macierzystej jednostki spotkali się w drodze. W trakcie rozmowy wychodzi na jaw wstrząsająca historia życia Toni BIEZOCZERIEDOWEJ córki Larysy i Jurija Żywagi. Po pięciu czy dziesięciu latach od tego wojennego spotkania przyjaciele przeczytali wiersze Żywagi. Nie nastąpiła - jak chciał- oczekiwane tak bardzo ani uzdrowienie umysłów, ani swoboda, których spodziewał się po wojnie. Zostały tylko piękne, nostalgiczne wiersze dawno zmarłego DOKTORA ŻYWAGO.

17. Obejmuje zbiór wierszy „Doktora Żywago” - napisanych oczywiście przez samego Borysa Pasternaka.

PROBLEMATYKA

Obraz rewolucji. Powieś ukazuje prawdziwy obraz rewolucji, realizm opisu łączył pisarz z indywidualnością ludzkich losów, doznań i doświadczeń. W rewolucji widzi przede wszystkim potężny i niepowstrzymany żywioł, który jest siłą groźną i przerażającą, a jednostka wplątana jest w dzieje świata, który ulega ciągłym zmianom i gwałtownym procesom ewolucji, niema większych szans na spokojne życie. Człowiek staje się świadomym uczestnikiem tego żywiołu, a jednocześnie jego tragiczną i nieuniknioną ofiarą. Pasternak zdaje sobie sprawę z tego, że przyczyny wielkich ruchów narodowościowych i rewolucyjnych znajdują się poza zasięgiem kontroli ludzkiego umysłu, podobnie jak nieopanowana jest dzika natura.

Powieść „Doktor Żywago” pokazuje procesy charakterystyczne dla wszystkich wielkich rewolucji. Przelew krwi, grabieże, demoralizacja, brutalne niepotrzebne mordy to codzienność rewolucyjnej drogi przemian. Oczyma doktora Żywago i jego rodziny oraz postronnych zwykłych ludzi, wplątanych wbrew ich woli w nurt rewolucyjnego żywiołu, widzimy jak zostaje zakłócony „naturalny porządek”, ład zwyczajnego życia. W Moskwie towary znikają ze sklepów niczego nie można kupić wszystko należy „zorganizować”. Pierwsza zima w komunistycznej Rosji wita obserwatorów głodem, szerzącymi się chorobami zimnem i potrzebą ograniczenia potrzeb bytowych do minimum. Czas jest sprzymierzeńcem spekulantów i kombinatorów, ale dzięki ich operatywności można zdobyć żywność opał i lekarstwa.

W przeciągu kilku miesięcy organizm państwowy przestaje normalnie funkcjonować. Pociągi kursują od przypadku do przypadku, aby opuścić Moskwę rodzina Żywago musi uzyskać przepustki i pozwolenia oraz czekać na transport. Podróż pełna jest niedogodności trwa wiele dni.

Przetrwanie okresu przejściowego utrudnia wojna domowa w trakcie, której biali i czerwoni prześcigają się w gwałtach.

Ludzie stali się nieufni, wrogo nastawieni. Po początkowym okresie entuzjazmu i scalenia, społeczeństwo zaczyna się rozwarstwiać. Obserwować to można na przykładzie stosunków panujących w szpitalu, w którym pracuje Jurij. Ludziom o umiarkowanych poglądach, bohater wydaję się być niebezpiecznym, radykałowi uważają go za niepostępowego. Okres otwartej wrogości między ludźmi, a także politycznych czystek, paradoksalnie nadchodzi, gdy sytuacja zmierza ku uspokojeniu. Śledząc dzieje ostatniej podróży doktora Żywago do Moskwy dowiadujemy się, że wędrowcy z powodu niepewności są wstanie zabić drugiego człowieka, który nic im złego nie zrobił. Podobnie nie pewny jest polityczny wymiar egzystencji. Niegdysiejszy bohater rewolucji Pasza - Strielnikow zmuszony zostaje do ucieczki i ukrywa cię przed władzą, którą jeszcze nie tak dawno sam tworzył i reprezentował. Represje rozciągają się na rodziny aresztowanych i podejrzanych. Larysa Antipowa zmuszona jest do ucieczki by chronić życie swoje i swojej córki.

W powieści Pasternak ukazuje, jak duch rewolucji przekształca się w swoją antynomię. Ideały wynikające z dążenia do dobra i sprawiedliwości stają się zaczątkiem zła nienawiści i nierówności tworząc nową rzeczywistość, pochłaniają istnienia niszczą indywidualność i humanistyczny wymiar egzystencji człowieka.

KOMPOZYCJA I FORMA POWIEŚCI

Powieść ta jest gatunkiem prozy epickiej nowożytnych czasów, powieścią wpisującą się w tradycję tego gatunku literackiego. Głównymi elementami strukturalnymi są narracja i świat przedstawiony. Utwór wypełniony jest dużą liczbą postaci o ledwie zauważalnym rysie psychologicznym, kompozycja jest rozwichrzona nasycona liryzmem i poezją, dzięki temu oddaje żywiołowość i nieograniczoność wydarzeń historycznych, które stały się jej tłem i jednocześnie jednym z bohaterów. Widać też zbieżności z innym wielkim dziełem rosyjskiej literatury. Wojną i pokojem Lwa Tołstoja: Misza Gordon = Piotr Bezuchow; Tonia Żywago = Natasza i hrabina Rostowa; Jurij Żywago = Książe Bołkoński. (Jeśli wam to coś mówi to cieszę się niezmiernie).

Powieść ma strukturę otwartą, mimo że poznajemy do końca losy prawie wszystkich bohaterów powieści. Także w wymiarze moralnym nie daje Pasternak jednoznacznych odpowiedzi.

Ostatnim rozdziałem Doktora Żywago jest cykl wierszy, przypisywany głównemu bohaterowi, który w rzeczywistości jest zbiorem samego Pasternaka.

---