SKTYPT Prawo administracyjne
1.Podstawowe pojęcia: administracja publiczna, aparat administracyjny, nadzór, kontrola, centralizacja, decentralizacja, koncentracja, dekoncentracja, dewolucja.
Administracja publiczna: (definicje)
Negatywna(Meyer, Jellinek)
Podstawę stanowi tu zasada trójpodziału władzy. Za ap uznano wszystko to co nie jest ustawodawstwem wymiarem sprawiedliwości
Pozytywne(Hubert Izdebski, Kulesza)
Ad-to zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz interesów publicznych przez różne organy, podmioty i instytucje na podstawie ustawy i określonych prawem formach.
Pozytywne
Kładzie nacisk na to kto wykonuje funkcje adm. publicznej.
Podmiotowe
Określa jakie organy i instytucje wykonują czynności administracyjne
Przedmiotowe
Określają jakie czynności zalicza się do czynności administracyjnych (tzn. czym zajmuje się ap)
Ap- to przyjęte przez państwo i realizowane przez jego niezawisłe organy, a także przez samorząd terytorialny, zaspokojenie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia w zbiorowości.
Aparat administracyjny-wszystkie jednostki wykonujące funkcje ap, niezależnie od tego, czy są one państwowe, samorządowe czy też inne.
Nadzór(szersze od kontroli)-sytuacja w której organ nadzorujący wyposażony jest w środki oddziaływania na postępowanie organów nadzorowanych. Uprawnienia nadzorcze oznaczają więc uprawnienia kontrolne wraz z możliwością wiążącego wpływania na organ czy instytucje nadzorowane w jego działalności.
Kontrola-funkcja organu polegająca wyłącznie na sprawdzeniu działalności tych jednostek, bez stałej możliwości wpływania na działalność jednostek kontrolowanych poprzez wydawanie wiążących nakazów lub poleceń;
Kontrola polega więc na:
-ustalenie istniejącego stanu rzeczy
-ustalenie jak powinno być
-zestawienie tego co jest z tym co powinno być
Organ kontrolny ma prawo do:
-dokonania przeglądu działalności organu kontrolowanego
-wglądu do akt i materiałów kontrolowanego organu
-wstęp do pomieszczeń i zakładów kontrolowanej jednostki
- żądania wyjaśnień w sprawie kontrolowanych materiałów
Centralizacja-to taki sposób zorganizowania aparatu administracyjnego państwa, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego szczebla.
Decentralizacja- przekazania(zasadniczo dokonane na drodze ustawowej) kompetencji podmiotowi, który nie podlegał dotychczas kontroli tego podmiotu, do którego kompetencje należały, a które w rezultacie znajdują się w stosunku nadzoru; zasadniczo decentralizacja dotyczy:
-samorządu terytorialnego
-przedsiębiorstwa
-zakłady
Koncentracja(skupienie)-kompetencje są skupione w rękach nielicznej grupy organów;(najczęściej należącej do centralnej adm. rządowej)
Dekoncentracja(rozproszenie)-kompetencje zostały przeniesione na większą liczbę organów, zwykle niższego szczebla. Przekazanie uprawnień w ramach systemu scentralizowanego, opierającego się na więzach kierowniczych np: przekazywanie uprawnień wojewodom przez ministrów.
Dewolucja-oznacza szeroką decentralizację, dotyczącą określonych uprawnień nie tylko władzy wykonawczej(rządu i adm.), ale i ustawodawczej np.: przekazanie uprawnień parlamentom w Szkocji i Walii.
2.Prawo administracyjne jako gałąź prawa
Prawo-system norm społecznych, traktowanych jako zespół norm postępowania wydawanych lub uznanych przez kompetentną władzę państwową, do realizacji których możliwe jest użycie przymusu państwowego.
Gałąź prawa-jest to spójny i uporządkowany według przyjętych założeń zespół norm prawnych, które regulują pewne identyfikowane, obszerne kategorie stosunków społecznych w sposób pewny
Prawo administracyjne- jest to zespół norm regulujących działalność administracyjną, a szerzej jest to prawo, które normuje administracje publiczną.
Prawo adm.
1)prawo ustrojowe[KTO?](np.: rada ministrów-za co odpowiadają);najbardziej przypomina prawo konstytucyjne.
2)prawo materialne-najbardziej rozbudowane [CO?](np: wodne, drogowe, budowlane)
3)prawo procesowe[JAK?](procedury-KPA)-jak rozstrzygać spory, jak podejmować decyzje.
Prawo ustrojowe:
-dotyczy organizacji aparatu administracyjnego
-jego normy dotyczą bezpośredniej budowy i struktur organizacyjnej samego aparatu administracyjnego
-określają status poszczególnych jednostek w aparacie administracyjnym oraz ich wzajemne powiązania administracyjne.
Prawo materialne:
-dotyczy konkretnych działów ap.
*prawo obywatelskie
*o policji, cudzoziemcach, ewidencji ludności, paszportach
*szkolnictwo wyższe
Prawo procesowe:
-określa jak się wprowadza w życie w sposób formalny normy ustrojowe i materialne
Cechy prawa adm:
-integralna część systemu prawa
-nie jest skodyfikowana
-prawo pozytywne(nie opiera się na zwyczajach, czy normach moralnych)
-reguluje sposób realizacji procesów administrowania w państwie za pomocą instytucji, które te procesy realizują
-stanowi część składową całego systemu prawnego w państwie
-organy administracji wyposażone w kompetencje prawotwórczą-mogą tworzyć prawo
-podmioty administrujące są uprawnione do działania w sferze prywatnej
-bezwzględne obowiązywanie
-charakter obywatelski
-nie równorzędność podmiotów
3. Wykładnia prawa administracyjnego
Wykładnią prawna nazywa się czynność intelektualną, na podstawie której z treści przepisów prawnych są formułowane normy. Interpretacja (wykładnia) prawa poprzedza zastosowanie normy prawnej.
Rodzaj wykładni ze względu na osobę interpretatora:
-autentyczna-dokonana przez organ który wydał dany akt
-legalna- dokonana przez organ któremu prawodawca przyznał kompetencje do interpretowania prawa
-sądowa-dokonana przez sąd w toku stosowania prawa i nie jest wykładnią powszechnie obowiązującą
-doktrynalna-dokonywana przez przedstawicieli nauk prawnych (obecnie nie ma mocy wiążącej)
Rodzaj wykładnie ze względu na uzyskane wyniki:
-zawężająca- koncentruje się na konkrecie
-rozszerzająca-
-stwierdzająca(adekwatna)
4.Zasady prawa administracyjnego
1)zasada praworządności działania ap.-art. 7 Kons RP „organy władzy publicznej działają na postawie i w granicach prawa”…potwierdzone w art. 6 i 7 KPA; ograny działają w zakresie swoich kompetencji
2)zasada obowiązku działa ap- obowiązek podjęcia działania, brak bierności działania
3)zasada proporcjonalności- działanie organu powinno być adekwatne do stanu faktycznego
4)zasada jawności działania-działania ap w toku działania powinny byś przejrzyste i transparentne, a każdy kogo dotyczy działanie powinien być i ma prawo do informacji o toku postępowania
5)zasada kompetencyjności-organ ap aby mógł działać powinien być wyposażony a jasno określony zespół uprawnień, które wyznaczają granice jego samodzielności.
6)zasada efektywności-efektywna praca powinna zawierać: właściwy program działania, dobra organizacja, przygotowane kadry, wykorzystanie metod społecznie akceptowanych.
Zasady ogólne postępowania administracyjnego:
1)zasada praworządności(punkt 1 z poprzednich zasad)
2)zasada prawdy obiektywnej-organu ap muszą dążyć do zebrania całego dostępnego materiału dowodowego.
3)zasada ochrony interesu społecznego i indywidualnego-działa dla jednostki, ale i dla całej społeczności, oraz dbać i ich interesy
4)zasada pogłębiania zaufania obywateli do władz-prowadzenie postępowania w taki sposób aby pogłębi zaufanie obywateli do władz
5)zasada informowania obywateli-informowanie stron postępowania o okolicznościach faktycznych i prawnych.
6)zasada zapewnienia stronie czynnego udziału w postępowaniu- możliwość czynnego udziału w każdym stadium postępowania, oraz możliwość wypowiedzenia się w swojej sprawie.
7)zasada przekonywania-organy ap powinny wyjaśnić stronom zasadność przesłanek, którym kierują się przy załatwianiu sprawy.
8)zasada szybkości i prostoty-organy ap powinny działaś szybko i wnikliwie, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do wyjaśnienia sprawy.
9)zasada ugodowego załatwiania spraw-podjęcia czynności skłaniających strony do zawarcia ugody przed organem
10)zasada pisemności- ap obowiązana jest załatwiać sprawy na piśmie, pismo ma funkcje dowodową
11)zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego-każdy ma prawo aby jego sprawa była rozpatrywana i rozstrzygana w dwóch instancjach
12)zasada trwałości decyzji ostatecznej-od indywidualnych rozstrzygnięć administracyjnych można się odwołać do II instancji i jest decyzja ostateczna.
5. Źródła prawa administracyjnego i jego hierarchia
1.Konstytucja
2.Ratyfikwane umowy międzynarodowe w sposób kwalifikowany
3.Ustawy
4.Rozporządzenia z mocą ustawy
5.Rozporządzenia
6.Akty prawa miejscowego
7.Akty normatywne o charakterze wewnętrznym
Konstytucja RP (2 kwietnia 1997r.)
-ustawa zasadnicza
-najważniejszy akt prawny(najwyższa moc prawna)
-fundament państwa
-porządkuje zasady funkcjonowania państwa
-akt niezmiernie pożyteczny
-wszystkie akty prawne w państwie powinny być z nią zgodne
-akt prawa pisanego
-uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze
Konstytucje wyróżnia:
szczególna treść(zakres i sposób regulowanych przez nią materii)
szczególna forma
szczególna moc prawna(najwyższe miejsce w systemie prawnym)
jest ona wyrazem woli suwerena
Konstytucje reguluje:
-zasady ustroju politycznego, społecznego i ekonomicznego państwa
-strukturę i kompetencje organów państwowych i samorządowych
-referendum
-wolność
-prawa i obowiązki obywateli oraz środki ich ochrony
-źródła prawa
-finanse publiczne
-stany nadzwyczajne
-problematykę zmiany konstytucji
Umowy międzynarodowe w sposób kwalifikowany
-ratyfikowana przez prezydenta w trybie kwalifikowanym (po wyrażeniu zgody na ratyfikację w ustawie lub w drodze referendum)
-zbadana przez Trybunał Konstytucyjny
-ogłoszone w Dzienniku Ustawa
-część państwowego porządku prawnego
-stosowane bezpośrednio
Ustawa
-zawiera normy o charakterze generalno-abstrakcyjnym
-uchwalany przez Sejm przy pomocy Senatu
-zakres przedmiotowy jest właściwie nieograniczony
-wchodzi w życie w specjalnej procedurze
-obowiązuje na terenie całego terytorium całego kraju
-konkretyzuje postanowienia konstytucji
Inicjatywa ustawodawcza:
-15posłów
-komisja sejmowa
-Senat
-Prezydent
-Rada Ministrów
-grupie co najmniej 100 000 obywateli
Rozporządzenie z mocą ustawy
-wydawany przez organy władzy wykonawczej
-zastępuje ustaw
-prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy przysługuje prezydentowi
-tradycja wydawania rozporządzeń z mocą ustawy pochodzi z II RP
-nie posiadają charakteru ostatecznego
-związane w stanem wyjątkowym
Rozporządzenia
-publikowana w Dzienniku Ustawa
-odciąża ustawy
-wydawane przez władzę wykonawczą
Akty prawa miejscowego
-prawo powszechne
-obowiązuje na obszarze właściwości organu który je wydał
-wydają organu samorządu terytorialnego oraz terenowa organy administracji rządowej
Podmioty uprawnione do wydawania aktów prawa miejscowego:
organ gminy(przepisy porządkowe, wykonawcze, statuty)
organ powiatu
organ samorządu województwa
wojewoda(rozporządzenia porządkowe)
organy administracji rządowej
Akty normatywne o charakterze wewnętrznym
-ograniczony zakres ich obowiązywania
-skierowane tylko do jednostek organizacyjnych podległych organowi wydającemu te akty
-nie stanowią podstawy prawnej dla decyzji administracyjnych
-mogą kształtować sytuację prawną podległych organów i jednostek organizacyjnych
13.Ogłaszanie aktów normatywnych
Aby akty normatywne obowiązujące w RP mogły wiązać ich adresatów, powinny być właściwie ogłoszone. Przepisy opublikowane są powszechnie znane. Od momentu opublikowania nikt nie może tłumaczyć się nieznajomością prawa.
Akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określił termin dłuższy.
*vacatio legis- okres od wydania aktu do momentu jego wejścia życie.
Wszystkie wydane w Polsce akty normatywne publikowane są w Monitorze Polskim.
55. Terminy w prawie administracyjnym
*od daty wpływu decyzji
*termin-zdarzenie przyszłe i pewne
*bezczynność-brak reakcji w ap
Terminy postępowaniu administracyjnym:
-czas na wykonanie czegoś
-zlecenie
-warunek
-przyszły i pewny
7 dni- zażalenie
14 dni-odwołanie
30 dni-dla spraw mnie skomplikowanych
2 miesiące- dla spraw bardziej skomplikowanych
Terminy-ustawowe(wynikające z ustawy, KPA)
-wyznaczone przez organ administracji
-prekluzyje(zawity)-nie przekraczalny; czynność dokonana po terminie jest bezskuteczna i nieważna;odwołanie się od decyzji po terminie jest nieważne.
-instrukcyjne- nie powodują skutków prawnych kiedy się je przekroczy.
54. Doręczania wezwań i innych pism procesowych
*doręczania wezwań za pomocą listu poleconego
Doręczenie zawiera:
-nazwa
-adres
-osoba wzywana(imię, nazwisko, adres)
-data
-wskazanie celu w jakim dana osoba została wezwania
-termin
-miejsce
-pouczenie o skutkach prawnych jak się do tego nie zastosuje
Pisma doręcza się za pośrednictwem:
-poczty za pokwitowaniem
-pracownika organu
-inne upoważnione instytucje
Pismo do rąk adresata w miejscu zamieszkania, w siedzibie organu, w każdym innym miejscu zamieszkania gdzie się adresata zastanie, za pokwitowaniem i za zgodnym poświadczeniem adresata.
53. Strony i podmioty występujące na prawach strony w prawie administracyjnym
Strona-każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze wzglądu na swój interes prawny lub obowiązek.
Inne podmioty:
-prokurator
-Rzecznik Praw Obywatelskich
-organizacje społeczne
46. Uznanie administracyjne
Uznanie administracyjne-to pewna swoboda(luz decyzyjny)jaką posiada organ decyzyjny wybierając, stosując normę do odpowiedniego stanu faktycznego.
Stosuje się do spraw indywidualnych. Jest charakterystyczna dla ap, która nie poddaje się wyczerpującej regulacji prawnej.
Uznanie przysługuje administracji tylko jeśli wyraża, stanowi przepis ustawy.
Istotą uznania jest możliwość wyboru między różnymi konsekwencjami prawnymi dla ustalonego stanu faktycznego, daje to pewien zakres samodzielności.
Uznanie nie oznacza nigdy dowolności działania organu.
47. Ugoda administracyjna
*ugoda adm.- ma moc decyzji ale nią nie jest
Ugoda administracyjna-to porozumienie zawierane w formie pisemnej między stronami mającymi w toczącym się postępowaniu administracyjnym sprzeczne interesy, przed organem który prowadzi to postępowanie w I lub II instancji, zatwierdzone przez ten organ.
Ugoda składa się z samej ugody stron oraz jej zatwierdzenie przez organ administracji.
Przesłanki zawarcia ugody:
sprawa jest zawisłą przed organem ap- ugodę mogą zawrzeć strony które są już uwikłane w postępowanie administracyjne.
zawarcie ugody nie sprzeciwia się przepis sprawa
przemawia z tym interes prawny-strony mają sporne interesy, a ich rozstrzygnięcie w kompetencji organu
ugoda przyczyni się do uproszczenia lub przyśpieszenia postępowania, strony łatwiej i szybciej zaakceptują rozstrzygnięcia będące wypracowanym przez nie kompromisem, wypadkową ich sprzecznych interesów.
Ugoda jest niezawisłą formą działania ap.
Zawarcie ugody wyłącza rozstrzygnięcie sprawy w formie decyzji
Ugoda może być zawarta w każdym stadium postępowania, aż do chwili wydania decyzji.
Ugoda(forma pisemna):
-treść ugody
-oznaczenia organu
-przedmiot
-wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu
-podpis stron
-podpis pracownika organu ap upoważnionego do sporządzenia ugody
Zawarcie ugody zawiera się w aktach sprawy, w formie protokołu, a zawarcie ugody organ zatwierdza w formie postanowienia.
Podmioty zawierające ugodę nie mogą być powiązane węzłami podległości administracyjnej.
48. Porozumienie administracyjne
Porozumienia administracyjne są odmiana umowy administracyjnej, należą do niezwłocznych form działania ap.
Porozumienie wyróżnia fakt iż ich stronami są wyłącznie podmioty, na których spoczywają ustawowe obowiązki wykonywania ap.
Elementy porozumienia adm.:
cel-bardziej efektywne wykonywania działań ap
podmioty- jst- samorządowe jednostki prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości sprawnej, organy administracji rządowej.
przedmiot- współdziałanie w realizacji zadań ap
podstawa prawna-przepisy ustrojowe i materialne prawa administracyjnego.
Rodzaj porozumień adm.:
porozumienie komunalne(wywóz śmieci)
związki gmin i związki powiatów
adm. rządowa/ adm. samorządowa(wybory, referendum, wydawanie dokumentów)
pomiędzy organami adm. rządowej, a innymi podmiotami
16.Prezydent
zaliczany do władzy wykonawczej
najwyższy przedstawiciel RP
jest gwarantem ciągłości władzy w państwie
czuwa nad przestrzeganiem konstytucji
stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium
Wybór prezydenta:
wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym
wybierany na 5-letnia kadencję(może być wybrany ponownie tylko raz)
o urząd prezydenta może ubierać się osoba która najpóźniej w dniu wyborów ukończyła 35 lat i korzysta z pełni prawa wyborczych do Sejmu, kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
wybory zarządza Marszałek Sejmu, muszą się one odbyć w dniu przypadającym nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta
w sytuacji kiedy nastąpi przedterminowe opróżnienie urzędu prezydenta, wybory muszą zostać ogłoszone nie później niż 14 dni po opróżnieniu urzędu, a wybory nie później niż 60 dni po ich zarządzeniu.
Prezydent wybierany jest w oparciu o zasadę większości bezwzględnej, czyli prezydentem zostaje wybrany kandydat który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów
Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy, który ma 30 dni na rozstrzygnięcie dotyczące ważności wyborów.
Nowo wybrany prezydent obejmuje urząd po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym, co powinno mieć miejsce ostatniego dnia przed upływem kadencji poprzedniego prezydenta. Kadencja nowego prezydenta rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu i trwa 5 lat.
Wygaśniecie urzędu prezydenta:
Stwierdzenie nieważności wyborów
Śmierci
Zrzeczenia się urzędu
Złożenia z urzędu orzeczenia przed Trybunałem Stanu
Uznanie przez ZN trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN
***obowiązki w takich przypadkach przejmuje Marszałek Sejmu, kolejno po nim Marszałek Senatu
Prezydent za swoją działalność urzędową ponosi odpowiedzialność konstytucyjną. Jest to odpowiedzialność za naruszenie prawa, realizowane z inicjatywy parlamentu przez organ władzy sądowniczej. Konstytucja przewiduje odpowiedzialność prezydenta przed Trybunałem Stanu, za czyn, którymi prezydent w zakresie swojego urzędowania lub w związku z zajmowanym stanowiskiem-chociażby nieumyślnie-naruszył konstytucję lub inna ustawę.
Wstępny wniosek o postawienie prezydenta w stan oskarżenia może złożyć tylko grupa co najmniej 140 posłów i senatorów. Dla postawienia zaś prezydenta w stan oskarżenia należy w ZN podjąć uchwałę większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby jej członków.
Kompetencje prezydenta
względem parlamentu (sejm i senat)
względem Rady Ministrów
względem sądów i trybunałów
dotyczące stosunków zagranicznych
względem sił zbrojnych
dotyczące stanowienia prawa
tradycyjne uprawnienia głowy państwa(prerogatywy)
Ad1względem parlamentu
zarządza wybory do parlamentu
zwołuje pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu które powinno się odbyć w terminie 30 dni od dnia wyborów, a w wypadku skrócenia kadencji parlamentu w terminie 15 dni po dniu wyborów
wyznacza Marszałka Seniora w Sejmie i Senacie spośród najstarszych wiekiem parlamentarzystów
otwiera pierwsze posiedzenia Senatu
dysponuje kompetencją skrócenia kadencji Parlamentu jeśli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona prezydentowi do podpisania, oraz jeśli trzy kolejne próby wyłonienia rządu zakończą się niepowodzeniem
inicjatywa ustawodawcza(prawo zgłaszania poprawek)
w końcowym etapie procesu ustawodawczego przysługują mu dwie kompetencje o charakterze hamującym: przekazać ustawę wraz z umotywowanym wnioskiem do ponownego rozpatrzenia (prawo veta ustawodawczego) lub wystąpić z wnioskiem do TK o zbadanie znośności ustawy z konst.
zwrócenie się z orędziem do Sejmu i Senatu lub ZN
Ad.2względem Rady Ministrów
powoływanie rządu
desygnuje i powołuje PRM
powołuje RM
odbiera przysięgę od członków rządu
dokonuje zmian na stanowiskach poszczególnych ministrów
przyjmuje dymisje rządu
występuje do Sejmu o uchwalenie dla rządu votum nieufności
w sprawach szczególnej wagi może wołać RM pod swoim przewodnictwem czyli tzw. Rada Gabinetowa
Ad. 3 względem sądów i trybunałów(niezależna pozycja władzy sądowniczej)
prawo łaski-złagodzenie kary lub darowanie kary każdej osobie skazanej prawomocnym wyrokiem sądu karnego
powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądowniczej
wskazuje jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa
może także występować z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności aktu normatywnego z konst.
Ad. 4 względem spraw zagranicznych
współpraca w tych zakresie z PRM i właściwym ministrem
reprezentowanie państwa w stosunkach zewnętrznych
podejmowanie decyzji personalnych-mianowanie i odwoływanie przedstawicieli polski w innych krajach i org. międzynarodowych
ratyfikowanie umów międzynarodowych
postanowieni o wojnie i pokoju, jeśli Sejm nie może zebrać się na posiedzenia
Ad.5 względem sił zbrojnych
prezydent z RM ma przyznane ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju
jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP
w czasie pokoju głowa państwa sprawuje zwierzchnictwo za pośrednictwem MON
prezydent posiada prawo do informacji i konsul. We wszystkich ważniejszych sprawach dotyczących tej materii
powołuje Rade Bezpiecz. Narod. Jako organ doradczy
prezydent nadaje na wniosek MON określone w ustawie stopnie wojskowe
na czas wojny na wniosek PRM mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
Ad. 6 dotyczące stanowienia prawa
prezydent wydaje akty urzędowe: rozporządzenia maja charakter powszechnie obowiązujący, wydawane są na podstawie szczegółowego upoważnienia wyrażonego w ustawie i w celu jej wykonania, muszą pozostawać w granicach upoważnienia i muszą być zgodne z ustawami; zarządzenia są wydawane są wydawane tylko na podstawie ustawy, nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Ich charakter można określić jako wewnętrzny, wiążą one główne jednostki organizacyjne podlegające prezydentowi, a więc przede wszystkim jego kancelarie
jeśli w czasie stanu wojennego sejm nie może zebrać się na posiedzeniu, prezydent na wniosek RM wydaje rozporządzenie z mocą ustawy
prezydent wydaje akty urzędowe -postanowienia tj. akt powołania premiera, skrócenia kadencji parlamentu
Ad. 7 tradycyjne uprawnienia głowy państwa (prerogatywy)
tych uprawnień nie da się powierzyć innemu organowi
nie podlegają obowiązkowi uzyskania kontrasygnaty
prawo łaski- złagodzenie kary lub darowanie kary każdej osobie skazanej prawomocnym wyrokiem sądu karnego
nadawanie obywatelstwa polskiego
wyrażanie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego
nadawanie orderów i odznaczeń
występowanie z wnioskiem o powołanie przez Sejm Prezesa NBP
powołanie dwóch członków KRRiT
prawo zlecenia przeprowadzenia kontroli NIK
17.Rada Ministrów (rząd)
władza wykonawcza
organ kolegialny
organ równorzędny do prezydenta
funkcjonuje w politycznym powiązaniu z Sejmem
powinna cieszyć się zaufaniem większości sejmowej
jako całość ponosi za swą działalność odpowiedzialność polityczną wobec Sejmu
indywidualna odpowiedzialność konstytucyjna przed Trybunałem Stanu
większość jego członków stanowi jednocześnie odrębne, jednoosobowe organy konstytucyjne o własnym zakresie kompetencji
skupia najważniejsze uprawnienia dotyczące prowadzenia bieżącej polityki
kieruje administracją rządową z podporządkowanym jej rozległym i skomplikowanym układem organizacyjnym, opartym o zasadę hierarchicznego podporządkowania
Skład:
-PRM
-wiceprezesi-przejmuje cześć obowiązków premiera, stanowisko istotne dla ugrupowania koalicyjnego
(w Polsce we wszystkich gabinetach, oprócz Jana Olszewskiego)
-ministrowie-kierują określonymi działami administracji rządowej (ministrowie resortowi), oraz wypełniających zadania wyznaczone im przez PRM (ministrowie bez teki)
-przewodniczący określonych w ustawach komitetów
Kancelaria RM
Zapewnie ona obsługę merytoryczną, prawną, organizacyjną, techniczną i kancelaryjno-biurową RM, PRM, wiceprezesów RM, Kolegium ds. Służb Specjalnych oraz Rady Legislacyjnej. Kancelaria zapewnia również obsługę pełnomocników Rządu, komitetów, komisji wspólnych, rad, zespołów oraz innych kolegialnych organów pomocniczych, doradczych i opiniodawczo-doradczych. W praktyce wykonuje cały szereg zadań związanych z koordynowaniem prac w ramach rządu. Kieruje nią szef kancelarii, powołuje i odwołuje do premier.
Posiedzenia RM obraduje na posiedzeniach, które zwołuje, ustala ich przebieg i im przewodniczy PRM. Posiedzenie RM przygotowuje i obsługuje sekretarz RM. Posiedzenia maja charakter niejawny. Jednak PRM może z własnej inicjatywy lub na wniosek zezwolić zaproszonym osobom na przysłuchiwanie się posiedzeniu w całości lub w części oraz na udzielenie wyjaśnień. O przedmiocie posiedzeń oraz o podjętych rozstrzygnięciach RM jest obowiązana informować opinie publiczna, chyba że Premier pojął postanowienie o utajnieniu.
Powoływanie rządu
Są to następujące po sobie, alternatywne procedury tworzenia rządu, ukształtowane w taki sposób, aby jedynie niepowodzenie poprzedniej procedury powodowało przejście do następnej.
Pierwsza procedura:
Desygnowanie premiera przez prezydenta. Nowy premier ustala następnie nowy skład rządu. Jeśli zostanie on zaakceptowany przez prezydenta ten powołuje rząd w terminie 14 dni od przyjęcia dymisji poprzedniej RM lub od dnia pierwszego posiedzenia sejmu. Nowo powołana RM musi uzyskać akceptacje Sejmu. Premier w ciągu 14 dni od dnia powołania rządu na posiedzeniu Sejmu wygłasza przemówienie, czyli expose (program działania nowego rządu. Następnie następuje dyskusja i głosowanie. Uzyskanie wotum zaufania przez rządu wymaga bezwzględnej większości głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Brak wymaganej większości powoduje obowiązek premiera do złożenia dymisji RM, prezydent ma obowiązek taką dymisje przyjąć. Jeśli rząd uzyska w Sejmie wymaganą większość, procedura tworzenia rządu dobiega końca.
Druga procedura:
W przypadku nieuzyskania wotum zaufania przez nowo wybrana RM inicjatywa wraca do Sejmu, który w terminie 14 dni powołuje PRM, a ja jego wniosek pozostałych członków rządu. Kandydatów na nowego premiera mogą zgłaszać grupy liczące co najmniej 46 posłów. Wskazany premier prezentuje na posiedzeniu Sejmu program działania oraz skład rządu. Dalej przeprowadza się głosowanie nad wotum zaufania. Dla jego uzyskania wymagana jest znowu bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Kiedy uzyska wymaganą większość rząd zostaje powołany. W przeciwnym razie procedura wraca do prezydenta.
Trzecia procedura:
Prezydent w terminie 14 dni powołuje nowego PRM, a jego wniosek pozostałych członków rządu, po czym odbiera od nich przysięgi. Rząd musi uzyskać akceptację Sejmu, czyli wotum zaufania. Powinno to nastąpić w 14 dni od powołania rządu przez prezydenta. Procedurę w Sejmie kończy głosowanie podjęte jedynie zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeśli nowy rząd uzyska wotum zaufania to procedurę jego tworzenia uznaje się za zakończoną. Kiedy nie uzyska premier zgłasza dymisje, a prezydent ją przyjmuje. Sytuacja taka zmusza prezydenta do skrócenia kadencji Sejmu i zarządzenia nowych wyborów.
Kompetencje RM:
prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa.
zapewniania wykonywania ustawa
wydawanie rozporządzeń
koordynowanie i kontrola prac organów administracji rządowej
ochrona interesów Skarbu Państwa
kierowanie wykonaniem budżetu państwa oraz uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych i sprawozdań z wykonania budżetu
zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego
zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa
sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie innych umów międzynarodowych
sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju oraz określenie corocznie liczby obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej
określenie organizacji i trybu swojej pracy
Obecny skład rządu (2012r.)
Premier-Donald Tusk
Wicepremier, m. gospodarki-Waldemar Pawlak
m. zdrowia-Bartosz Arłukowicz
m. rozwoju regionalnego-Elżbieta Bieńkowska
m. administracji i cyfryzacji-Michał Boni
m. skarbu państwa-Mikołaj Budzanowski
m. spraw wewnętrznych- Jacek Cichocki
m. sprawiedliwości-Jarosław Gowin
m. środowiska-Marcin Korolec
m. pracy i polityki społecznej-Władysław Kosiniak-Kamysz
m. nauki i szkolnictwa wyższego-Barbara Kudrycka
m. sportu i turystyki-Joanna Mucha
m. transportu, budownictwa i gospodarki wodnej-Sławomir Nowak
m. finansów-Jan Vincent-Rostowski
m. rolnictwa i rozwoju wsi-Marek Sawicki
m. obrony narodowej-Tomasz Siemoniak
m. spraw zagranicznych-Jarosław Sikorski
m. edukacji narodowej-Krystyna Szumilas
m. kultury i dziedzictwa narodowego-Bogdan Zdrojewski
minister, członek RM, Przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów, szef KPRM-Tomasz Arabski
18. Wojewoda
organ konstytucyjny
art. 152 K. mówi o tym że przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda
jego tryb powoływania i odwoływania określa ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie
zwierzchnik rządowej administracji zespolonej w województwie
reprezentant skarbu państwa
organ nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego
zajmuje najważniejszą pozycję w strukturze terenowych organów administracji rządowej
reprezentuje partie w województwie
ma charakter polityczny- zmienia się wraz z końcem kadencji rządu
podporządkowany PRM
wojewodę powołuje i odwołuje PRM na wniosek ministra do spraw administracji publicznej
podporządkowany służbowo i personalnie PRM
kontroluje i sprawuje nad nim nadzór PRM
Kompetencje wojewody
przedstawiciel RM w województwie
zwierzchnik zespolonej administracji rządowej
organ nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego
organ wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym
reprezentant skarbu państwa
Ad.1 przedstawiciel RM w województwie
odpowiada za politykę rządu w województwie
sprawowanie kontroli wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej zadan wynikających z ustawa
dostosowanie co miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu
zapewnienie współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kierowanie ich działalnością w różnym zakresie np.: zapobieganie zagrożenia życia, zdrowia, mienia, bezpieczeństwa państwa, czy ochrony praw obywatelskich, zapobieganie klęskom żywiołowym,
dokonywanie oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa
reprezentowanie RM na uroczystościach państwowych
wykonywanie o koordynowanie zadać w zakresie obronności o bezpieczeństwa państwa
współdziałanie z właściwymi organami innych państwa oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych
Ad. 2 zwierzchnik zespolonej administracji rządowej
kieruje nią i koordynuje jej działalność
zapewnia warunki do skutecznego jej działania
ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania
Ad. 3organ nadzoru nad jst
płaszczyzna merytoryczna(rozstrzygnięcia merytoryczne w odniesieniu do uchwał organów gmin, powiatów i samorządu województwa dotyczących zadań zleconych i własnych ustawowo i na mocy porozumienia)
płaszczyzna personalna(wnioskowania o rozwiązanie zarządu powiatu, o wprowadzenie zarządu komisarycznego w jednostkach samorządu terytorialnego)
Ad. 5 reprezentanta skarbu państwa
reprezentuje skarb państwa w odniesieniu do powierzonego mu mienia w celu wykonywania jego zadań
wykonuje uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego wobec przedsiębiorstwa państwowego do czasu przekazania tej funkcji ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa lub do czasu wygaśnięcia tych uprawnień i obowiązków z innych tytułów
wykonuje inne uprawnienia wynikające z reprezentowania Skarbu Państwa
polecenie wojewody-to wezwanie do wykonania określonej czynności, z tym, że skierowanie do organów i pracowników, których jest on zwierzchnikiem. Jest to polecenie służbowe. Skierowane do innych organów i jednostek wykonujących administrację rządową w województwie-środkiem nadzoru.
Wojewodą może być osoba, która:
-posiada obywatelstwo polskie
-posiada tytuł zawodowy magistra lub tytuł równorzędny
-posiada 3-letni straż pracy w zakresie kierowania zespołami ludzkimi
-nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ściągane z oskarżenie publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe
-korzysta z pełni praw publicznych
-cieszy się nieposzlakowaną opinia
32. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
KRRiT
stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiu i telewizji
otwarty i pluralistyczny charakter
rada wydaje rozporządzenia
w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków
zasady, tryb działania pracy, organizacje rady oraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji
Zadania:
projektowanie w porozumieniu z PRM kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji
określanie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności przez nadawców
podejmowanie, rozstrzygnięć w sprawach koncesji na rozpowszechnienie i rozprowadzenia programów
prowadzenie kontroli działalności nadawców
organizowanie badań treści o odbioru programów radiowych i telewizyjnych
ustalanie wysokości opłat za udzielenie koncesji oraz wpisu do rejestru
opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji
inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji
organizowanie i inicjowanie współpracy z zagranicą w dziedzinie radiofonii i telewizji
Skład KRRiT: 6 lat kadencji
Przewodniczący(powoływany i odwoływany przez członków rady)
5 członków:
-2 przez Sejm osoby wyróżniające się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków społecznego przekazu
-1 przez Senat
-2 przez Prezydenta
33. Najwyższa Izba Kontroli
NIK
naczelny organ kontroli państwowej podlegający Sejmowi
instytucja niezależna od innych(poza Sejmem) organów państwowych, a jego podległość stosunku do izby niższej nie posiada charakteru organizacyjnego ani też hierarchicznego
działa na zasadach kolegialności
Kryteria kontroli realizowane przez NIK:
legalności-czyli sprawdzanie, czy działalność jednostki kontrolowanej posiada podstawę prawną o jest zgodna z obowiązującym prawem
gospodarności-rozpatrywana w teorii kontroli dwutorowo; z jednej strony oznacza sprawdzanie, czy nakłada poniesienie w trakcie działania jednostki kontrolowanej przyniosły możliwie maksymalne efekty, z drugiej strony polegać może na osiągnięciu celu przy jak najmniejszych kosztach poszczególnych przedsięwzięć i przy równoczesnej dbałości o ich jakość
celowość-również rozpatrywana dwuwariantowo, z jednej strony wyróżnić można celowość przedmiotową, rozumiana jako sprawdzenie, czy działania jednostki kontrolowanej prowadzą do osiągnięcia zamierzonego celu, a z drugiej celowość metodyczną, polegającą na trafności wyboru sposobu realizacji zamierzonego celu
rzetelność-czyli sprawdzenie zgodności podejmowanych działań w wymaganiami wiedzy i techniki oraz zasadami dobrej wiary
NIK kontroluje:
-administrację rządową
-NBP
-państwowe osoby prawne i inne państwowe jednostki organizacyjne
-organu samorządu terytorialnego
-komunalne osoby prawne
-inne jednostki organizacyjne i podmioty gospodarcze w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa
Organizacja NIK:
Prezes NIK
Wybór:
-powoływany na 6-letnia kadencję
-powoływany przez Sejm za zgodą Senatu
-możliwość jednokrotnego ponownego wyboru
-zgłasza go Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów
-do powołania na stanowisko potrzebne jest uzyskanie poparcia bezwzględnej większości głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
Zadania prezesa NIK:
-kieruje izbą
-jest odpowiedzialny przed Sejmem za działalności izby
-bierze udział w posiedzeniach
-wnioskuje o powołanie lub odwołanie wiceprezesów Izby w licznie od 2 do 4
-powołuje i odwołuje za zgodą Marszałka Sejmu dyrektora generalnego NIK
**prezes NIK nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych. Nie może należeć do partii politycznych, związków zawodowych, ani prowadzić działalności politycznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
**posiada immunitet
Skład NIK
-kolegium NIKskład: prezes izby jako przewodniczący, wiceprezesi, dyrektor generalny izby, oraz 14 członków(powołuje ich marszałek Sejmu na wniosek prezesa izby); kadencja trwa 3 lata od dnia powołania.
Uprawnienia kolegium:
-uprawnienia zatwierdzające-zatwierdzanie analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz rocznego sprawozdania z działalności izby
-uprawnienia stanowiące-uchwalanie opinie w sprawie absolutorium dla RM, wniosków w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne, wystąpień zawierających wynikające z kontroli zarzuty dotyczące działalności osób wchodzących w skład RM, kierujących urzędami centralnymi, Prezesa NBP i innych osób kierujących jednostkami pomocniczymi centralnych organów państwowych praz projektów statutu Izby, budżetu Izby i okresowych planów pracy Izby
-uprawnienia opiniotwórcze- przedmiotem ich są programy kontroli i informacje o wynikach szczególnie ważnych kontroli przekazane przez prezesa izby oraz inne sprawy wniesione przez Prezesa albo przedstawione przez co najmniej 1/3 członków Kolegium Izby
-departamenty
-delegatury
Pracownik wykonujący zadania kontrolne powinien być:
obywatelem EU
ma pełną zdolność do czynności prawnych
korzysta z praw publicznych
nie był karany za przestępstwo z winy umyślnej
ma wyższe wykształcenie
jej stan zdrowia pozwala na zatrudnienie na odpowiednim stanowisku
Postępowanie kontrolne-ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli, rzetelnego jej udokumentowania i dokonanie oceny kontrolowanej działalności według kryteriów ustawowych
Zasady postępowania kontrolnego:
zasada prawdy materialnej-osoba kontrolująca powinna dążyć do dokonania ustaleń zgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym
zasada kontradyktoryjności-umożliwia ona w postępowanie kontrolnym aktywny udział zainteresowanym kontrolą, a więc składanie wyjaśnień, zgłaszanie zastrzeżeń do ustaleń kontroli
zasada pisemności-wymaga, by czynności kontrolne zostały utrwalone na piśmie
zasada sprawności-wymóg terminowego wykonania kontroli, możliwie szybko i bez zbędnego nakładu pracy
NIK w ramach kontroli na prawo do:
dostępu do obiektów i pomieszczeń kontrolowanych
wglądu to wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostki
przeprowadzania oględzin obiektu i składników majątkowych
wzywania i przesłuchiwania światków
żądania od pracowników jednostek kontrolowanych wyjaśnień ustnych i pisemnych
korzystanie z usług biegłych i specjalistów
zwoływanie narad z pracownikami jednostek kontrolowanych
Wystąpienie pokontrolne-ostatnie stadium postępowania kontrolnego, stanowi realizację wyników kontroli. NIK przekazuje je kierownikowi jednostki kontrolowanej. Wystąpienie pokontrolne zawiera oceny kontrolowanej działalności, wynikające z ustaleń opisanych w protokole kontroli, a w wypadku stwierdzenia nieprawidłowości także uwagi i wnioski w sprawie ich usunięcia.
34. Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)
Jest wzorowany na posiadającej szwedzkie pochodzenie i funkcjonujące w wielu krajach instytucji ombudsmana. Polska była jedynym krajem który w Europie Środkowej i Wschodniej po 1989 roku powołał taki urząd.
Cechy urzędu:
samodzielny konstytucyjny organ państwowy
jest wyodrębniony od administracji i sądownictwa
powiązany z parlamentem
organ o odformalizowanym postępowaniu
duża swoboda w doborze spraw
prowadzone przez niego postępowanie jest bezpłatne
bada skargi obywatelskie mając na uwadze niesprawiedliwość i krzywdę
jest instytucją oryginalną
Samodzielny organ państwowy, niezawisły w swoim działaniu. Niezależny od innych organów państwowych.
RPO
Wybór:
-powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów
-powoływany na 5-latnia kadencje
-nie może sprawować urzędu dłużej niż 2 kadencje
RPO może zostać osoba która:
-jest obywatelem Polski
-wyróżniający się wiedzą prawniczą
-musi posiadać doświadczenie zawodowe
-posiadać wysoki autorytet
** PRO z racji swojego stanowiska, może być tylko profesorem uczelni wyższej, nie może należeć do partii politycznej, związków zawodowych oraz prowadzić działalności publicznej.
**posiada immunitet(nie może się go zrzec) i nietykalność
Kompetencje:
stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela (art. 208 Kons RP)
obserwuje czy i w jaki stopniu w skali ogólnokrajowej przestrzegane są prawa i wolności i przygotuje w tym względzie informacje do Sejmu i Senatu
jego publiczne wystąpienia kształtują świadomość prawną obywateli
jego działalność dotyczy ogółu członków społeczeństwa
jest kompetentny do tego aby interweniować w sprawie obywatela polskiego, czy innego kraju, oraz bezpaństwowca(apatrydę)
działalność nakierowana na ochronę praw jednostki
podejmuje działanie w celu ochrony praw i wolności
kontroluje czy w przedstawionej mu sprawie miało miejsce naruszenie prawa i czy mamy do czynienia z działaniami krzywdzącymi
podejmuje działania na wniosek obywatela
Środki działania:
Działa z własnej inicjatywy lub na wniosek. Musi mu być przedłożony wniosek z konkretną sprawą co będzie jego podstawą do działania.
25