Prawo Wagnera mówi o stałym wzroście wydatków publicznych (względnych w odniesieniu do PKB i bezwzględnych).

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (w skrócie KRUS) - instytucja państwowa odpowiedzialna za ubezpieczenie społeczne rolników, uregulowane ustawą z 20 grudnia 1990

Typy ubezpieczeń rolników

W ubezpieczeniu społecznym rolników funkcjonują na odrębnych zasadach finansowych dwa rodzaje ubezpieczenia:

• ubezpieczenie emerytalno-rentowe, finansowane w przeważającej części z dotacji budżetowej, uzupełnionej dochodami ze składek ubezpieczonych rolników;

• ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie, realizację świadczeń z tego ubezpieczenia gwarantują jedynie składki od rolników, gromadzone w Funduszu Składkowym Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Fundusz ten jest osobą prawną, funkcje zarządu pełni z urzędu Prezes KRUS, pod nadzorem Rady Rolników.

Działalność KRUS

Kasa prowadzi działalność prewencyjną, rehabilitację leczniczą i wydzielone orzecznictwo lekarskie, zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne, świadczenia kombatanckie dla inwalidów wojennych, pełni funkcję płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne.

• Fundusz składkowy (Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników) - jest osobą prawną, utworzoną na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników^[5]. Nadzór nad funduszem składkowym pełni Rada Nadzorcza Funduszu Składkowego. Tworzy się go ze składek na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz z innych źródeł określonych w statucie funduszu składkowego. Przeznaczony jest na finansowanie świadczeń z ubezpieczenie wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, bezpośrednich kosztów funkcjonowania W razie powstania niedoboru funduszu składkowego, może być zaciągnięty kredyt bankowy w wysokości niezbędnej do pokrycia niedoboru. Spłatę kredytu uwzględnia się przy ustalaniu wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie w okresie jego spłaty^[6].

• Fundusz emerytalno-rentowy - tworzony jest ze składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, z refundacji ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także z uzupełniającej dotacji z budżetu państwa. Przeznacza się go na finansowanie świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego, emerytur i rent z innego ubezpieczenia społecznego, wypłacanych łącznie ze świadczeniami z ubezpieczenia emerytalno-rentowego, wraz z dodatkami, refundacji określonych kosztów Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz prewencji i rehabilitacji - przeznaczony jest do finansowania kosztów osobowych i rzeczowych. Tworzony jest z odpisów od funduszu składkowego w wysokości 1% planowanych wydatków oraz dotacji budżetowej^[7].

• Fundusz administracyjny - przeznaczony na finansowanie kosztów obsługi ubezpieczenia, z wyjątkiem kosztów pokrywanych ze środków funduszu składkowego lub funduszu prewencji i rehabilitacji. Fundusz rezerwowy - przeznacza się go na likwidowanie niedoborów funduszu administracyjnego oraz funduszu prewencji i rehabilitacji^[7].

Władze

Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego kieruje Prezes jako centralny organ administracji publicznej podległy ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa. Prezesa Kasy powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek tego ministra, złożony po zasięgnięciu opinii Rady Rolników.

Składki ZUS - umowa o pracę
	składka emerytalna	składka rentowa	składka chorobowa	składka wypadkowa	składka zdrowotna	składka FP	składka FGŚP
Pracownik zatrudniony na umowę o pracę	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa - zatrudniony na pełen etat  nie podlega - zatrudniony na część etatu z wynagrodzeniem w miesiącu niższym niż minimalne wynagrodzenie. Obowiązkowa - jeśli suma przychodów z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie nie podlega -pracownik powracający z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego przez okres trzech lat nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają  przez 12 miesięcy - pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy - pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem
Pracownik mający dodatkowe źródło  dochodu takie jak umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa - zatrudniony na pełen etat  nie podlega - zatrudniony na część etatu z wynagrodzeniem w miesiącu niższym niż minimalne wynagrodzenie. Obowiązkowa - jeśli suma przychodów z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie nie podlega -pracownik powracający z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego przez okres trzech lat nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają  przez 12 miesięcy - pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem
Pracownik na urlopie bezpłatnym	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega
Pracownik na zasiłku macierzyńskim	obowiązkowa	obowiązkowa	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega
Pracownik na urlopie wychowawczym	obowiązkowa	obowiązkowa	nie podlega	nie podlega	obowiązkowa - jeśli nie jest ubezpieczony z innych tytułów	nie podlega	nie podlega
Pracownik  na zwolnieniu lekarskim wynagrodzenie za chorobę	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	obowiązkowa	nie podlega	nie podlega
Pracownik na zwolnieniu lekarskim - zasiłek chorobowy	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega
Pracownik po przekroczeniu progu wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe	nie podlega	nie podlega	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa nie podlega - zatrudniony na część etatu z wynagrodzeniem w miesiącu niższym niż minimalne wynagrodzenie. Obowiązkowa - jeśli suma przychodów z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie nie podlega -pracownik powracający z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego przez okres trzech lat nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają  przez 12 miesięcy - pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem
Pracownik mający prawo do emerytury lub renty	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa - zatrudniony na pełen etat  nie podlega - zatrudniony na część etatu z wynagrodzeniem w miesiącu niższym niż minimalne wynagrodzenie. Obowiązkowa - jeśli suma przychodów z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie nie podlega -pracownik powracający z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego przez okres trzech lat nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają  przez 12 miesięcy - pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem

Składki ZUS - umowa zlecenie
	składka emerytalna	składka rentowa	składka chorobowa	składka wypadkowa	składka zdrowotna	składka FP	składka FGŚP
Osoba zatrudniona na umowę zlecenie /zleceniobiorca/ nie mająca innych dochodów	obowiązkowa	obowiązkowa	dobrowolna	obowiązkowa	obowiązkowa	Obowiązkowa - jeśli przychód wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy- pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem.
Zleceniobiorca - uczeń lub student do 26 roku życia	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega
Zleceniobiorca zatrudniony u pracodawcy u którego pracuje również w ramach umowy o pracę	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	Obowiązkowa - jeśli suma przychodów z jednego lub  z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy- pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem
Zleceniobiorca zatrudniony w innym zakładzie pracy z wynagrodzeniem równym lub wyższym od minimalnego wynagrodzenia za pracę	dobrowolna	dobrowolna	dobrowolna	obowiązkowa - jeśli umowa wykonywana jest w siedzibie pracodawcy i opłacane są składki emerytalne i rentowe nie podlega - jeśli umowa wykonywana jest po za siedzibą	obowiązkowa	nie podlega	nie podlega
Zleceniobiorca zatrudniony w innym zakładzie z pracy wynagrodzeniem niższym od minimalnego wynagrodzenia za pracę	obowiązkowa	obowiązkowa	dobrowolna	obowiązkowa - jeśli umowa wykonywana jest w siedzibie pracodawcy  nie podlega - jeśli umowa wykonywana jest po za siedzibą	obowiązkowa	obowiązkowa - jeśli suma przychodów z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy- pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem
Zleceniobiorca prowadzący działalność gospodarczą - podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy-zlecenia jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność.	dobrowolna	dobrowolna	dobrowolna	dobrowolna	obowiązkowa	nie podlega	nie podlega
Zleceniobiorca prowadzący działalność gospodarczą - podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy-zlecenia jest równa lub wyższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność	tytuł,  który powstał wcześniej lub dobrowolna zmiana tytułu	tytuł,  który powstał wcześniej lub dobrowolna zmiana tytułu	tytuł,  który powstał wcześniej lub dobrowolna zmiana tytułu	tytuł,  który powstał wcześniej lub dobrowolna zmiana tytułu	obowiązkowa	nie podlega jeśli składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe opłacane są dobrowolnie	nie podlega
Zleceniobiorca zatrudniony w innym zakładzie pracy z wynagrodzeniem niższym od minimalnego wynagrodzenia za pracę i prowadzący działalność gospodarczą	obowiązkowa - jeśli jest 2 tytułem do objęcia ubezpieczeniem społecznym /Drugi obowiązkowy tytuł do podlegania ubezpieczeniom jest ustalany  w zależności od wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy-zlecenia/ dobrowolna - jeśli 2 tytułem do objęcia składkami jest działalność gospodarcza	obowiązkowa - jeśli jest 2 tytułem do objęcia ubezpieczeniem społecznym /Drugi obowiązkowy tytuł do podlegania ubezpieczeniom jest ustalany  w zależności od wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy-zlecenia/ dobrowolna - jeśli 2 tytułem do objęcia składkami jest działalność gospodarcza	dobrowolna	dobrowolna	obowiązkowa	Obowiązkowa - jeśli suma przychodów z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie lub nie podlega jeśli składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe opłacane są dobrowolnie	Obowiązkowa lub nie podlega
Zleceniobiorca zatrudniony w innym zakładzie pracy z wynagrodzeniem równym lub wyższym od minimalnego wynagrodzenie za pracę  i prowadzący działalność gospodarczą	dobrowolna	dobrowolna	dobrowolna	dobrowolna	obowiązkowa	nie podlega	dobrowolna
Zleceniobiorca przebywający jednocześnie na urlopie macierzyńskim i pobierający zasiłek macierzyński/tytułem do ubezpieczenia jest umowa zlecenie/	obowiązkowa UWAGA od 01.09.09 dobrowolna	obowiązkowa od 01.09.09  dobrowolna	dobrowolna	obowiązkowa - jeśli umowa wykonywana jest w siedzibie pracodawcy  nie podlega - jeśli umowa wykonywana jest po za siedzibą od 01.09.09  dobrowolna	obowiązkowa od 01.09.09 dobrowolna	Obowiązkowa - jeśli przychód wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie od 01.09.09  dobrowolna	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy- pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem  od 01.09.09 dobrowolna
Zleceniobiorca prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą	dobrowolna	dobrowolna	nie podlega	dobrowolna - jeśli umowa wykonywana jest w siedzibie pracodawcy nie podlega - jeśli umowa wykonywana jest po za siedzibą	obowiązkowa	nie podlega	nie podlega
Zleceniobiorca na zwolnieniu lekarskim -  wynagrodzenie za chorobę	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	obowiązkowa	nie podlega	nie podlega
Zleceniobiorca na zwolnieniu lekarskim - zasiłek chorobowy	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega
Zleceniobiorca po przekroczeniu progu wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe	nie podlega	nie podlega	dobrowolna	dobrowolna - jeśli umowa wykonywana jest w siedzibie pracodawcy nie podlega - jeśli umowa wykonywana jest po za siedzibą	obowiązkowa	Obowiązkowa - przychodu wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy- pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem.
Zleceniobiorca mający prawo do emerytury lub renty	obowiązkowa	obowiązkowa	dobrowolna	obowiązkowa - jeśli umowa wykonywana jest w siedzibie pracodawcu	obowiązkowa	obowiązkowa jeśli suma przychodów z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie
Zleceniobiorca mający prawo do emerytury lub renty i jednocześnie  pracujący dla innego pracodawcy na umowę o pracę	dobrowolna	dobrowolna	nie podlega	dobrowolna - jeśli umowa wykonywana jest w siedzibie pracodawcy nie podlega - jeśli umowa wykonywana jest po za siedzibą	obowiązkowa	nie podlega	nie podlega
Zleceniobiorca mający prawo do emerytury lub renty i jednocześnie pracujący dla zleceniodawcy na umowę o pracę	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa	obowiązkowa jeśli suma przychodów z kilku źródeł wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie	obowiązkowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy- pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem
Zleceniobiorca wykonujący jednocześnie kilka umów zleceń i mający ustalone prawo do emerytury lub renty	obowiązkowa 1 umowa dobrowolna kolejne umowy	obowiązkowa 1 umowa dobrowolna kolejne umowy	dobrowolna	obowiązkowa 1 umowa dobrowolna kolejne umowy	obowiązkowa	obowiązkowa 1 umowa jeśli przychód wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie nie podlega jeśli składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe opłacane są dobrowolnie	obowiązkowa 1 umowa nie podlega - pracownik kobieta 55 lat, mężczyzna  60 lat  nie podlegają przez 12 miesięcy- pracownicy 50 lat i więcej, którzy pozostawali w rejestrze bezrobotnych przez co najmniej 30 dni przed zatrudnieniem  lub nie podlega przy dobrowolnych ubezpieczeniach emerytalno-rentowych

Od 1 stycznia 2010 r. z powodu nowelizacji brzmienia art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dokonana przez ustawę z dnia 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ora

---