Instytucje i inne organy UE
W ramach jedynej w swoim rodzaju struktury instytucjonalnej Unii Europejskiej:
ogólne priorytety UE ustala Rada Europejska, na posiedzeniach której zbierają się przywódcy Unii i państw członkowskich
wybierani w bezpośrednich wyborach europosłowie reprezentują obywateli europejskich na forum Parlamentu Europejskiego
interesy całej UE chroni Komisja Europejska - jej członków wyznaczają rządy krajowe
rządy państw UE bronią interesów krajowych w Radzie Unii Europejskiej.
Ustalanie programu prac
Rada Europejska określa ogólny kierunek polityki UE, nie jest jednak uprawniona do przyjmowania prawa. Jej pracami kieruje przewodniczący - obecnie Herman Van Rompuy - a w jej skład wchodzą szefowie państw i rządów oraz przewodniczący Komisji. Rada odbywa posiedzenia przynajmniej co pół roku, trwają one kilka dni.
Stanowienie prawa
W procesie stanowienia prawa UE uczestniczą trzy główne instytucje:
Parlament Europejski, który reprezentuje obywateli UE i jest przez nich bezpośrednio wybierany
Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje rządy państw członkowskich. Pracom Rady przewodniczą kolejno poszczególne kraje UE w ramach tzw. prezydencji
Komisja Europejska, która reprezentuje interesy całej Unii.
Te trzy instytucje w ramach „zwykłej procedury ustawodawczej” (dawna „współdecyzja”) wspólnie kształtują politykę i stanowią prawo obowiązujące w całej UE. Z reguły to Komisja proponuje nowe akty prawne, a Parlament i Rada je przyjmują. Komisja i państwa członkowskie odpowiadają potem za ich wdrażanie, zaś sama Komisja czuwa nad ich właściwym stosowaniem i wprowadzaniem w życie.
Proces decyzyjny w UE - więcej na temat procedur stanowienia prawa w UE
Inne instytucje UE
Ważną rolę odgrywają dwie inne instytucje:
Trybunał Sprawiedliwości stoi na straży stosowania prawa europejskiego
Trybunał Obrachunkowy kontroluje finansowanie działań Unii.
Uprawnienia i obowiązki wszystkich tych instytucji określono w traktatach, które stanowią podstawę wszystkich działań UE. W traktatach określono również zasady i procedury, których muszą przestrzegać instytucje UE. Treść traktatów uzgadniają prezydenci lub premierzy wszystkich państw UE, a ich ratyfikacji dokonują parlamenty krajowe.
Unia Europejska posiada szereg innych, wyspecjalizowanych instytucji i organów międzyinstytucjonalnych:
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny reprezentuje społeczeństwo obywatelskie, pracodawców i pracowników
Komitet Regionów reprezentuje władze regionalne i lokalne
Europejski Bank Inwestycyjny finansuje projekty inwestycyjne UE i wspiera małe przedsiębiorstwa poprzez Europejski Fundusz Inwestycyjny
Europejski Bank Centralny odpowiada za europejską politykę pieniężną
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich bada skargi dotyczące przypadków niewłaściwego administrowania w instytucjach i organach UE
Europejski Inspektor Ochrony Danych odpowiada za ochronę danych osobowych obywateli
Urząd Publikacji publikuje informacje o UE
Europejski Urząd Doboru Kadr zajmuje się rekrutacją pracowników do instytucji i innych organów UE
Europejska Szkoła Administracji zapewnia specjalistyczne szkolenia dla pracowników UE
szereg wyspecjalizowanych agencji i zdecentralizowanych organów wypełnia wiele różnych zadań technicznych, naukowych i zarządczych
Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) wspiera Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, który to urząd sprawuje obecnie Catherine Ashton. Przewodniczy ona posiedzeniom Rady do Spraw Zagranicznych oraz kieruje wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, czuwając przy tym nad spójnością i koordynacją działań zewnętrznych UE.
Parlament Europejski
Posłowie do Parlamentu Europejskiego (posłowie do PE) reprezentują obywateli. Są wybierani w wyborach bezpośrednich, które odbywają się co pięć lat. Parlament jest, wraz z Radą, odpowiedzialny za stanowienie prawa w UE.
Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:
debatuje nad aktami prawa europejskiego i uchwala je wraz z Radą,
sprawuje nadzór nad innymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisją, aby upewnić się, że działają w sposób demokratyczny,
debatuje nas budżetem UE i przyjmuje go wraz z Radą.
Uchwalanie aktów prawa europejskiego
W wielu obszarach, takich jak ochrona konsumentów i środowiska, Parlament współpracuje z Radą (reprezentującą rządy państw członkowskich) przy podejmowaniu decyzji o treści aktów prawnych UE i ich oficjalnym przyjęciu. Proces ten jest nazywany „zwykłą procedurą ustawodawczą” (wcześniej określaną mianem „procedury współdecyzji”).
Na mocy traktatu lizbońskiego powiększył się zakres zagadnień objętych procedurą współdecyzji, dzięki czemu Parlament uzyskał większe uprawnienia i większy wpływ na treść aktów prawnych w obszarach takich jak rolnictwo, polityka energetyczna, imigracja i fundusze UE.
Zgoda Parlamentu jes t również wymagana w przypadku innych ważnych decyzji, np. o przyjęciu nowych krajów do UE.
Nadzór demokratyczny
Parlament na wiele sposobów wpływa na pozostałe instytucje europejskie.
Gdy powoływany jest nowy skład Komisji, jej 27 członków - po jednym z każdego państwa UE - nie może objąć urzędu przed zatwierdzeniem ich przez Parlament. Jeżeli posłowie do Parlamentu Europejskiego nie zatwierdzą danego kandydata na komisarza, mogą odrzucić cały skład Komisji.
Parlament może również wezwać Komisję do dymisji w trakcie jej kadencji. Taka procedura jest określana mianem „wotum nieufności”.
Parlament sprawuje kontrolę nad Komisją, badając przedstawiane przez nią sprawozdania i kierując zapytania do komisarzy. Istotną rolę w tych działaniach odgrywają komisje parlamentarne.
Posłowie do PE rozpatrują petycje od obywateli i powołują komisje śledcze.
Kiedy przywódcy państw członkowskich spotykają się na szczytach Rady Europejskiej, Parlament przedstawia swoją opinię na temat zagadnień uwzględnionych w porządku obrad.
Nadzorowanie budżetu
Wraz z Radą Parlament przyjmuje roczny budżet UE.
Parlament posiada komisję, która monitoruje wydatki budżetowe i każdego roku dokonuje oceny wykonania przez Komisję budżetu na poprzedni rok.
Skład
Liczba posłów do PE z każdego kraju jest w przybliżeniu proporcjonalna do liczby jego ludności. Na mocy traktatu lizbońskiego żaden kraj nie może mieć mniej niż 6 lub więcej niż 96 posłów do PE.
Liczba posłów z poszczególnych krajów zasiadających obecnie w PE została ustalona przed wejściem w życie traktatu. Liczba ta zostanie odpowiednio dostosowana w kolejnej kadencji Parlamentu Europejskiego. Na przykład liczba posłów z Niemiec zostanie zredukowana z 99 do 96, podczas gdy liczba posłów z Malty wzrośnie z 5 do 6.
Posłowie zasiadają w PE nie według kraju pochodzenia, lecz według przynależności politycznej.
Siedziba
Parlament Europejski ma trzy siedziby - w Brukseli (Belgia), w Luksemburgu i w Strasburgu (Francja).
Luksemburg jest siedzibą administracji Parlamentu - Sekretariatu Generalnego.
Posiedzenia całego Parlamentu („posiedzenia plenarne”) odbywają się w Strasburgu i w Brukseli. Posiedzenia komisji parlamentarnych odbywają się w Brukseli.
Rada Europejska
Posiedzenia Rady Europejskiej to zasadniczo szczyty, na których spotykają się przywódcy UE, aby podejmować decyzje na temat ogólnych priorytetów politycznych i najważniejszych inicjatyw. W ciągu roku odbywają się zazwyczaj cztery posiedzenia, którym przewodniczy stały przewodniczący.
Stały przewodniczący od 2009 - Rompuy
Czym zajmuje się Rada Europejska?
Rola Rady Europejskiej jest dwojaka - polega na wyznaczaniu ogólnych kierunków polityki i priorytetów UE oraz rozwiązywaniu złożonych i delikatnych kwestii, których nie można było rozwiązać na niższym szczeblu współpracy międzyrządowej.
Chociaż Rada Europejska ma wpływ na określanie kalendarza politycznego UE, nie ma uprawnień do uchwalania aktów prawnych.
Kto dokładnie wchodzi w skład Rady Europejskiej?
W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów każdego kraju UE, przewodniczący Komisji i przewodniczący Rady Europejskiej, który przewodniczy posiedzeniom. W posiedzeniach uczestniczy także wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa .
Kto jest przewodniczącym Rady Europejskiej?
Przewodniczącym Rady Europejskiej jest Herman Van Rompuy, którego kadencja rozpoczęła się 1 grudnia 2009 roku i potrwa do 31 maja 2012 roku.
Jak często i gdzie odbywają się posiedzenia Rady?
Co najmniej raz na 6 miesięcy, jednak w razie potrzeby przewodniczący może zwołać posiedzenie specjalne. Posiedzenia odbywają się zwykle w Brukseli.
W jaki sposób Rada Europejska podejmuje decyzje?
O ile traktaty nie stanowią inaczej, Rada Europejska podejmuje decyzje w drodze konsensusu. W niektórych przypadkach Rada przyjmuje decyzje jednogłośnie lub większością kwalifikowaną w zależności od postanowień traktatu.
W głosowaniu nie biorą udziału przewodniczący Rady Europejskiej, przewodniczący Komisji ani wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
Historia powstania
Nieformalnie Rada Europejska rozpoczęła swoją działalność w 1974 roku jako forum dyskusyjne dla przywódców UE. Szybko przekształciła się w organ, który wyznacza ogólne cele i priorytety Unii.
Formalny status zdobyła w 1992 roku, zaś w 2009 roku stała się jedną z 7 oficjalnych instytucji UE.
Rada Unii Europejskiej
W ramach tej instytucji, nieformalnie zwanej też Radą UE, ministrowie ze wszystkich państw UE spotykają się, aby przyjmować akty prawne i koordynować politykę w poszczególnych obszarach.
Nie należy jej mylić z:
Radą Europejską - inną instytucją UE, w ramach której przywódcy krajów Unii spotykają się z reguły 4 razy do roku, aby omówić priorytety polityki UE
Radą Europy - która nie jest organem UE.
Czym zajmuje się Rada UE?
Uchwala akty prawne UE.
Koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich UE.
Podpisuje umowy między UE a innymi krajami.
Zatwierdza roczny budżet UE.
Określa kierunki polityki zagranicznej i polityki obrony UE.
Koordynuje współpracę między sądami i organami policji państw członkowskich.
1. Uchwalanie aktów prawnych UE
Rada i Parlament wspólnie podejmują ostateczną decyzję w sprawie nowych aktów prawnych UE zaproponowanych przez Komisję.
2. Koordynacja polityki gospodarczej
Państwa członkowskie UE postanowiły kształtować ogólną europejską politykę gospodarczą, której koordynacją zajmują się ministrowie gospodarki i finansów poszczególnych państw.
Kolejnym celem jest stworzenie większej liczby miejsc pracy, usprawnienie edukacji i funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej i opieki społecznej. Chociaż każde państwo odpowiada za własną politykę, mogą one uzgadniać wspólne cele i dzielić się swoimi doświadczeniami.
3. Zawieranie umów międzynarodowych
Rada podpisuje w imieniu UE umowy dotyczące różnych zagadnień, takich jak ochrona środowiska, handel, rozwój, włókiennictwo, rybołówstwo, nauka, technika i transport.
4. Zatwierdzanie budżetu UE
Rada wspólnie z Parlamentem Europejskim podejmuje decyzję o środkach, które UE może wydać w danym roku.
5. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
Rządy państw członkowskich sprawują niezależną kontrolę w tych obszarach, lecz współpracują przy kształtowaniu wspólnej polityki zagranicznej i obronnej (znanej jako „wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa"). Rada jest głównym forum tej współpracy.
Unia nie posiada sił zbrojnych. Aby pomóc jej w szybszym reagowaniu na konflikty międzynarodowe i klęski żywiołowe, niektóre państwa UE udostępniają jednak swoje wojska siłom szybkiego reagowania, których zadania ograniczają się do pomocy humanitarnej, operacji ratunkowych i misji pokojowych.
6. Wymiar sprawiedliwości
Obywatele UE powinni mieć równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości w dowolnym miejscu w Unii. W Radzie ministrowie sprawiedliwości dążą do tego, aby wyroki sądowe wydane w jednym państwie UE - na przykład w sprawach rozwodowych - były uznawane we wszystkich innych państwach UE.
Ministrowie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych koordynują kontrolę zewnętrznych granic UE oraz walkę z terroryzmem i międzynarodową przestępczością zorganizowaną.
Kto wchodzi w skład Rady?
Rada nie ma stałych członków. Na każde posiedzenie Rady wszystkie państwa wysyłają ministrów odpowiedzialnych za obszar polityki będący tematem dyskusji - np. ministrów środowiska na posiedzenia dotyczące kwestii związanych ze środowiskiem. Posiedzenie w takim składzie jest wówczas określane jako Rada ds. Środowiska.
Kto przewodzi posiedzeniom?
Rada ministrów spraw zagranicznych ma stałego przewodniczącego - jest nim Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa .
Wszystkim innym posiedzeniom Rady przewodniczy odpowiedni minister kraju, który wówczas sprawuje rotacyjną prezydencję w Unii Europejskiej.
Na przykład posiedzeniom Rady ds. Środowiska w czasie prezydencji estońskiej będzie przewodniczył estoński minister środowiska.
Przewodnictwo w Radzie UE 2011−2020
Węgry, styczeń - czerwiec 2011 r.
Polska, lipiec − grudzień 2011 r.
Dania, styczeń - czerwiec 2012 r.
Cypr, lipiec − grudzień 2012 r.
Irlandia, styczeń - czerwiec 2013 r.
Litwa, lipiec − grudzień 2013 r.
Grecja, styczeń - czerwiec 2014 r.
Włochy, lipiec − grudzień 2014 r.
Łotwa, styczeń - czerwiec 2015 r.
Luksemburg, lipiec − grudzień 2015 r.
Holandia, styczeń - czerwiec 2016 r.
Słowacja, lipiec − grudzień 2016 r.
Malta, styczeń - czerwiec 2017 r.
Wielka Brytania, lipiec − grudzień 2017 r.
Estonia, styczeń - czerwiec 2018 r.
Bułgaria, lipiec − grudzień 2018 r.
Austria, styczeń - czerwiec 2019 r.
Rumunia, lipiec − grudzień 2019 r.
Finlandia, styczeń - czerwiec 2020 r.
Głosowanie
Co do zasady Rada UE podejmuje decyzje kwalifikowaną większością głosów. Im większa liczba ludności danego państwa, tym więcej ma ono głosów, jednak liczba głosów jest ważona na korzyść państw słabiej zaludnionych:
Niemcy, Francja, Włochy i Wielka Brytania: 29 głosów
Hiszpania i Polska: 27
Rumunia: 14
Holandia: 13
Belgia, Czechy, Grecja, Węgry i Portugalia: 12
Austria, Bułgaria i Szwecja: 10
Dania, Irlandia, Litwa, Słowacja i Finlandia: 7
Cypr, Estonia, Łotwa, Luksemburg i Słowenia: 4
Malta: 3
OGÓŁEM: 345
Podczas głosowania w Radzie stosuje się „większość kwalifikowaną”. Większość kwalifikowana zostaje osiągnięta, kiedy:
większość (w niektórych przypadkach nawet dwie trzecie) 27 państw członkowskich UE oddaje głos „za”
oddano co najmniej 255 głosów na 345 możliwych.
Dodatkowo każde państwo członkowskie może wystąpić o sprawdzenie, czy głosy „za” stanowią co najmniej 62 proc. łącznej liczby ludności. Jeżeli ten warunek nie jest spełniony, wniosek nie może zostać przyjęty.
W przypadku głosowań w delikatnych kwestiach - takich jak bezpieczeństwo i sprawy zewnętrzne oraz podatki - decyzje Rady muszą być podejmowane jednomyślnie. Oznacza to, że każde państwo może zawetować decyzję.
Od 2014 roku zostanie wprowadzony system „podwójnej większości”.
Wówczas wniosek, aby został przyjęty, będzie musiał zdobyć 2 rodzaje większości: większość państw (co najmniej 15) i większość łącznej liczby ludności UE (państwa głosujące „za” muszą stanowić co najmniej 65 proc. ludności UE).
Komisja Europejska
Komisja Europejska jest jedną z głównych instytucji Unii Europejskiej. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego. Zarządza bieżącymi sprawami związanymi z wdrażaniem polityki UE w poszczególnych obszarach i wydatkami z funduszy UE.
Skład
Dwudziestu siedmiu komisarzy, po jednym z każdego państwa UE, stanowi polityczne przywództwo Komisji przez okres ich pięcioletniej kadencji. Przewodniczący powierza każdemu komisarzowi odpowiedzialność za określony obszar polityki.
Obecnym przewodniczącym Komisji Europejskiej jest José Manuel Barroso, który w lutym 2010 roku rozpoczął swoją drugą kadencję na tym stanowisku.
Przewodniczącego mianuje Rada Europejska. Rada powołuje również pozostałych komisarzy w porozumieniu z mianowanym przewodniczącym.
Powołanie wszystkich komisarzy włącznie z przewodniczącym podlega zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Podczas pełnienia funkcji komisarze zachowują odpowiedzialność przed Parlamentem, który ma wyłączne prawo odwołania Komisji.
Bieżącą działalnością Komisji zajmują się pracownicy Komisji - administratorzy, prawnicy, ekonomiści, tłumacze ustni i pisemni, pracownicy sekretariatów itp. przydzieleni do departamentów zwanych dyrekcjami generalnymi (DG).
Termin „Komisja” może być stosowany do określenia 27 poszczególnych komisarzy, stałych pracowników lub całej instytucji.
Cel
Zadaniem Komisji jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja nadzoruje i wdraża politykę UE w poszczególnych obszarach poprzez:
przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych Parlamentowi i Radzie,
zarządzanie budżetem UE i rozdzielanie środków finansowych,
egzekwowanie prawa UE (wraz z Trybunałem Sprawiedliwości),
reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej, na przykład poprzez negocjowanie umów między UE a innymi krajami.
1. Przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych
Komisja posiada „prawo inicjatywy prawodawczej” - może przedstawiać wnioski dotyczące nowych aktów prawnych służących ochronie interesów UE i jej obywateli. Robi to tylko w tych kwestiach, którymi nie można zająć się skutecznie na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym (zasada pomocniczości).
Kiedy Komisja przedstawia wniosek dotyczący danego aktu prawnego, stara się zaspokoić różne interesy w jak najszerszym zakresie. W celu zapewnienia poprawności szczegółów technicznych, Komisja przeprowadza konsultacje z ekspertami za pośrednictwem różnych komitetów i grup. Przeprowadza również konsultacje publiczne.
Departamenty Komisji przygotowują projekt proponowanego nowego aktu prawnego. Jeżeli co najmniej 14 z 27 komisarzy popiera projekt, jest on wysyłany do Rady i Parlamentu. Po poddaniu projektu pod debatę i wprowadzeniu do niego zmian, obydwie instytucje decydują, czy należy go przyjąć jako akt prawny.
2. Zarządzanie budżetem UE i przydział środków finansowych
Wraz z Radą i Parlamentem Komisja określa ogólne i długoterminowe priorytety UE w zakresie wydatkowania środków w „ramach finansowych” UE. Komisja przygotowuje również roczny budżet do zatwierdzenia przez Parlament i Radę oraz nadzoruje sposób wydawania środków finansowych na przykład przez agencje oraz władze krajowe i regionalne. Kontrolę nad zarządzaniem budżetem przez Komisję sprawuje Trybunał Obrachunkowy.
Komisja zarządza finansowaniem polityki UE w poszczególnych obszarach (np. w obszarze rolnictwa i rozwoju wsi) oraz programów takich jak „Erasmus” (wymiana studentów).
3. Egzekwowanie prawa europejskiego
Jako „strażnik traktatów” Komisja kontroluje, czy każde państwo członkowskie prawidłowo stosuje prawo UE.
Jeżeli uzna, że rząd danego kraju nie stosuje się do przepisów prawa UE, Komisja najpierw wysyła oficjalne pismo z wnioskiem o naprawienie problemu. W ostateczności Komisja kieruje daną sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał może nałożyć kary, a jego orzeczenia są wiążące dla państw członkowskich i instytucji UE.
4. Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej
Komisja występuje w imieniu państw UE na forum organizacji międzynarodowych takich jak Światowa Organizacja Handlu.
Z ramienia UE negocjuje również umowy międzynarodowe takie jak umowa z Kotonu (o pomocy i handlu między UE a rozwijającymi się krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku).
Siedziba
Komisja ma siedzibę w Brukseli i Luksemburgu, posiada również biura (przedstawicielstwa) w każdym państwie UE oraz delegatury w stolicach całego świata.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości dokonuje wykładni prawa UE, aby zapewnić jego stosowanie w taki sam sposób we wszystkich państwach UE. Rozstrzyga również spory prawne między rządami Unii a jej instytucjami. Trybunał rozpatruje także sprawy wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje, które uważają, że ich prawa zostały naruszone przez instytucje UE.
Skład
W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa UE.
Trybunał wspomaga ośmiu „rzeczników generalnych”, których zadaniem jest przedstawianie opinii w sprawach wniesionych do Trybunału. Zadanie to wykonują publicznie i bezstronnie.
Każdy sędzia i rzecznik generalny jest mianowany na odnawialną sześcioletnią kadencję. Rządy państw UE uzgadniają kandydatury osób, które zamierzają mianować.
Aby wesprzeć Trybunał Sprawiedliwości w rozpatrywaniu dużej liczby wnoszonych do niego spraw i aby zapewnić obywatelom lepszą ochronę prawną, sprawami wniesionymi przez osoby prywatne, przedsiębiorstwa i niektóre organizacje oraz sprawami związanymi z prawem konkurencji zajmuje się Sąd.
Sąd do spraw Służby Publicznej UE orzeka w sporach między Unią Europejską a jej pracownikami.
Rodzaje spraw
Trybunał orzeka we wnoszonych do niego sprawach. Najbardziej powszechnych jest pięć następujących rodzajów spraw:
1.Procedura orzekania w trybie prejudycjalnym
Sądy krajowe w każdym państwie UE są odpowiedzialne za zapewnienie właściwego stosowania prawa UE w danym kraju. Istnieje jednak ryzyko odmiennej interpretacji prawa UE przez sądy w różnych krajach.
Aby temu zapobiec, wprowadzono procedurę „orzeczeń w trybie prejudycjalnym”. Jeżeli sąd krajowy ma wątpliwości co do wykładni lub ważności danego aktu prawa UE, może - a niekiedy musi - zwrócić się o poradę do Trybunału Sprawiedliwości. Poradę tę określa się jako „orzeczenie w trybie prejudycjalnym".
2. Skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom
Komisja może wszczynać takie postępowania, jeżeli sądzi, że państwo członkowskie nie wypełnia zobowiązań, które nakłada na nie prawo UE. Postępowanie takie może wszcząć również inne państwo UE.
W obu przypadkach Trybunał rozpatruje domniemane uchybienie i wydaje wyrok. Jeżeli Trybunał uznaje dane państwo za winne uchybienia, zobowiązuje je do bezzwłocznego naprawienia sytuacji. Jeżeli następnie Trybunał stwierdza, że państwo nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć karę grzywny.
3. Skargi o unieważnienie
Jeżeli którekolwiek z państw UE, Rada, Komisja lub (pod pewnymi warunkami) Parlament uważają, że dany akt prawa UE jest niezgodny z prawem, mogą zwrócić się do Trybunału o stwierdzenie jego nieważności.
Skargę o stwierdzenie nieważności mogą również wnieść osoby prywatne, które domagają się od Trybunału unieważnienia konkretnego aktu prawnego, ponieważ ma on na nie - jako na osoby fizyczne - bezpośredni negatywny wpływ.
Jeżeli Trybunał stwierdza, że dany akt prawny został przyjęty w niewłaściwy sposób lub nie posiada odpowiedniej podstawy w traktatach, może stwierdzić jego nieważność.
4. Skargi na zaniechanie działania
Traktat zobowiązuje Parlament, Radę i Komisję do podejmowania określonych decyzji w określonych okolicznościach. Jeżeli nie dopełniają one tych zobowiązań, państwa członkowskie, inne instytucje unijne i (pod pewnymi warunkami) osoby fizyczne lub przedsiębiorstwa mogą wnieść do Trybunału skargę w celu oficjalnego odnotowania faktu tego zaniechania.
5. Skargi bezpośrednie
Każda osoba fizyczna lub przedsiębiorstwo, które doznały szkody w wyniku działania lub bezczynności UE lub jej urzędników, może wnieść do Sądu skargę bezpośrednią.
W jaki sposób sprawy są rozpatrywane?
Do każdej sprawy wnoszonej do Trybunału przydzielany jest sędzia i rzecznik generalny.
Postępowanie w sprawie wniesionej do Trybunału składa się z dwóch etapów: procedury pisemnej i procedury ustnej.
1. Procedura pisemna
Najpierw strony postępowania przedstawiają pisemne oświadczenie sędziemu przydzielonemu do sprawy. Następnie sędzia opracowuje sprawozdanie, podsumowując oświadczenia i przedstawiając kontekst prawny sprawy.
2. Procedura ustna
Drugi etap stanowi posiedzenie jawne. W zależności od złożoności sprawy etap ten może się odbywać przed izbą składającą się z trzech, pięciu lub trzynastu sędziów, ewentualnie przed pełnym składem Trybunału. Podczas posiedzenia adwokaci stron wykładają swoje argumenty przed sędziami i rzecznikiem generalnym, którzy mogą zadawać im pytania.
Rzecznik generalny wydaje swoją opinię. Następnie sędziowie odbywają naradę i wydają wyrok.
Rzecznicy generalni muszą wydawać opinię jedynie, jeżeli Trybunał uznaje, że w związku z daną sprawą powstaje nowe zagadnienie prawne. Trybunał nie ma obowiązku zastosowania się do opinii rzecznika generalnego.
Wyroki Trybunału przyjmuje się zwykłą większością głosów i ogłasza na posiedzeniach jawnych. Migawki z posiedzeń są często dostępne w telewizji (Europe by Satellite ).
Rozprawy w Sądzie toczą się według tej samej procedury, z tym wyjątkiem, że rzecznik generalny nie wydaje opinii.
Trybunał Obrachunkowy UE
Europejski Trybunał Obrachunkowy kontroluje finanse UE. Jego rola polega na usprawnianiu zarządzania finansami UE i przygotowywaniu sprawozdań na temat wykorzystywania środków publicznych. Trybunał został utworzony w 1975 roku i ma siedzibę w Luksemburgu.
Cel:
Trybunał Obrachunkowy jest uprawniony do weryfikacji (kontroli) każdej osoby lub organizacji dysponującej środkami UE, aby zapewnić podatnikom UE najlepszy stosunek wartości do ceny. Trybunał często przeprowadza kontrole na miejscu. Ustalenia Trybunału są przedmiotem sprawozdań przekazywanych Komisji oraz rządom krajowym UE.
Trybunał Obrachunkowy nie posiada uprawnień w zakresie egzekwowania prawa. Jeżeli kontrolerzy wykryją nadużycia lub nieprawidłowości, informują o tym OLAF - Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych.
Zadania:
Jednym z kluczowych zadań Trybunału jest przedkładanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie corocznego sprawozdania za poprzedni rok budżetowy (coroczna procedura udzielania absolutorium). Przed podjęciem decyzji w sprawie zatwierdzenia wykonania budżetu przez Komisję Parlament szczegółowo analizuje sprawozdanie Trybunału.
Trybunał wydaje również opinie dotyczące przepisów prawa UE w kwestiach finansowych oraz wspierania działań UE związanych ze zwalczaniem nadużyć.
Kontrolerzy często przeprowadzają inspekcje w instytucjach UE, państwach członkowskich oraz krajach otrzymujących pomoc od UE. Chociaż praca Trybunału w znacznej mierze dotyczy pieniędzy, za które odpowiada Komisja, w praktyce 80% tych dochodów i wydatków pozostaje w gestii organów krajowych.
Skład:
Aby skutecznie wypełniać swoje zadania, Trybunał Obrachunkowy musi zachowywać całkowitą niezależność od pozostałych instytucji, jednocześnie utrzymując z nimi stałe kontakty.
W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa UE. Członkowie są mianowani przez Radę na sześcioletnią odnawialną kadencję. Członkowie wybierają spośród siebie prezesa na trzyletnią (również odnawialną) kadencję. W styczniu 2008 roku prezesem został wybrany Vítor Manuel da Silva Caldeira z Portugalii.
Organizacja:
Trybunał Obrachunkowy zatrudnia około 800 osób, w tym zarówno tłumaczy i administratorów, jak i kontrolerów. Kontrolerzy, którzy dzielą się na „grupy kontroli”, przygotowują projekty sprawozdań przyjmowanych przez Trybunał.
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
Przedstawiciele europejskich pracodawców, pracowników i innych grup interesu mogą wyrażać swoje opinie w sprawach związanych z UE za pośrednictwem Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES). Komitet jest zgromadzeniem doradczym wydającym opinie skierowane do większych instytucji - w szczególności do Rady, Komisji i Parlamentu Europejskiego.
Rola
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny został utworzony w 1957 roku jako forum dyskusyjne w sprawach dotyczących jednolitego rynku. Za pośrednictwem EKES-u europejskie grupy interesu - związki zawodowe, pracodawcy, rolnicy - mogą formalnie wypowiadać się na temat wniosków legislacyjnych UE.
EKES wydaje średnio 170 dokumentów konsultacyjnych i opinii rocznie. Wszystkie opinie są przekazywane organom decyzyjnym Unii, a następnie publikowane w Dzienniku Urzędowym UE.
Członkowie
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny liczy 344 członków reprezentujących grupy interesu ekonomicznego i społecznego z całej Europy. Członkowie są nominowani przez rządy krajów Unii i mianowani przez Radę Unii Europejskiej na odnawialną pięcioletnią kadencję. Członkowie EKES-u nie pobierają wynagrodzenia, lecz otrzymują diety na pokrycie kosztów podróży i zakwaterowania w związku z uczestniczeniem w posiedzeniach.
Członkowie Komitetu należą do jednej z trzech grup:
Liczba członków z poszczególnych państw zależy od liczby ich ludności:
Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania - 24 członków
Hiszpania, Polska - 21 członków
Rumunia - 15 członków
Belgia, Grecja, Holandia, Portugalia, Austria, Szwecja, Czechy, Węgry, Bułgaria - 12 członków
Dania, Irlandia, Finlandia, Litwa, Słowacja - 9 członków
Estonia, Łotwa, Słowenia - 7 członków
Luksemburg, Cypr - 6 członków
Malta - 5 członków.
Komitet Regionów
Komitet Regionów jest organem doradczym reprezentującym lokalne i regionalne samorządy w Unii Europejskiej.
Rola
Zadaniem Komitetu Regionów (KR) jest wyrażanie opinii na temat aktów prawnych UE z perspektywy lokalnej i regionalnej. Komitet czyni to poprzez sporządzanie sprawozdań („opinii”) dotyczących wniosków Komisji.
Komisja, Rada i Parlament są zobowiązane do zasięgania opinii Komitetu Regionów przed przyjęciem decyzji UE w sprawach dotyczących samorządów lokalnych i regionalnych (na przykład w kwestii polityki zatrudnienia, środowiska, edukacji lub zdrowia publicznego).
Członkowie
Komitet Regionów liczy obecnie 344 członków (i tyle samo zastępców) ze wszystkich 27 państw UE.
W wyniku dalszego rozszerzania UE liczba członków (i zastępców) może wzrosnąć maksymalnie do 350 osób.
Członkowie Komitetu i ich zastępcy są mianowani na pięcioletnią kadencję przez Radę działającą na wniosek państw UE. Każdy kraj wybiera swoich członków zgodnie z własną procedurą, jednak skład wszystkich delegacji odzwierciedla polityczną, geograficzną i regionalną/lokalną równowagę w danym kraju.
Członkowie Komitetu są pochodzącymi z wyboru przedstawicielami władz regionalnych lub lokalnych albo pełnią kluczowe funkcje w takich władzach w swoich regionach.
Struktura
Komitet Regionów odbywa w ciągu roku pięć sesji plenarnych, podczas których określa ogólne kierunki polityki i przyjmuje opinie.
W Komitecie działa sześć komisji zajmujących się zagadnieniami z różnych obszarów polityki i przygotowujących opinie poddawane pod dyskusję podczas sesji plenarnych w zakresie:
spójności terytorialnej,
polityki gospodarczej i społecznej,
edukacji, badań naukowych oraz kwestii dotyczących młodzieży,
środowiska, zmian klimatu i energii,
obywatelstwa, sprawowania rządów oraz spraw instytucjonalnych i zewnętrznych,
zasobów naturalnych.
Komitet przyjmuje również rezolucje w sprawach politycznych najwyższej wagi.
W Komitecie Regionów znajdują się przedstawiciele czterech grup politycznych odpowiadających głównym europejskim ugrupowaniom politycznym:
Europejskiej Partii Ludowej (PPE),
Partii Europejskich Socjalistów (PSE),
Grupy Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (ALDE),
Unii na rzecz Europy Narodów - Przymierze Europejskie (UEN-EA).
Wzmocnienie roli w wyniku ratyfikacji traktatu lizbońskiego
Na mocy traktatu lizbońskiego Komisja Europejska ma obecnie obowiązek zasięgania opinii samorządów regionalnych i lokalnych oraz ich stowarzyszeń w całej UE już na etapie poprzedzającym proces legislacyjny. Komitet Regionów, jako organ reprezentujący samorządy lokalne i regionalne, jest głęboko zaangażowany w tę procedurę.
Komisja jest zobowiązania do ponownego zasięgnięcia opinii Komitetu Regionów po przedstawieniu wniosku legislacyjnego, jeżeli wniosek ten dotyczy jednego z wielu obszarów polityki mających bezpośredni wpływ na samorządy lokalne i regionalne.
Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Centralny (EBC) z siedzibą we Frankfurcie nad Menem (Niemcy) zarządza euro - wspólną walutą UE - i zapewnia ochronę stabilności cen w Unii.
EBC odpowiada również za kształtowanie i wdrażanie polityki gospodarczej i pieniężnej UE.
Cele
Europejski Bank Centralny (EBC) jest jedną z instytucji UE. Jego główne cele to:
utrzymanie stabilnego poziomu cen (kontrola nad inflacją), zwłaszcza w krajach, których walutą jest euro
utrzymanie stabilności systemu finansowego - poprzez zapewnienie właściwego nadzoru nad rynkami i instytucjami finansowymi.
Bank współpracuje z bankami centralnymi 27 krajów UE. Wszystkie one tworzą Europejski System Banków Centralnych (ESBC).
EBC koordynuje również ścisłą współpracę między bankami centralnymi w strefie euro obejmującej 17 krajów UE, które przyjęły euro jako swoją walutę. Współpracę w tej mniejszej grupie banków określa się mianem „Eurosystemu”.
Zadania
Zadania EBC obejmują:
zarządzanie rezerwami walutowymi strefy euro oraz w razie potrzeby sprzedaż lub zakup walut, aby utrzymać równowagę kursów wymiany,
pomaganie organom krajowym w sprawowaniu odpowiedniego nadzoru nad rynkami i instytucjami finansowymi oraz w zapewnieniu sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych,
zezwalanie bankom centralnym w strefie euro na emisję banknotów euro,
monitorowanie trendów cenowych i ocena związanego z nimi ryzyka dla stabilności cen.
Struktura
Europejski Bank Centralny posiada następujące organy decyzyjne:
Zarząd - nadzoruje bieżące zarządzanie. Składa się z sześciu członków (prezesa, wiceprezesa oraz czterech innych członków) mianowanych na ośmioletnią kadencję przez przywódców państw strefy euro.
Rada Prezesów - wytycza politykę pieniężną strefy euro i ustala stopy procentowe, po których banki komercyjne mogą uzyskać środki z EBC. W jej skład wchodzą Zarząd i prezesi 16 banków centralnych krajów strefy euro.
Rada Ogólna - wspomaga działania koordynacyjne i doradcze EBC oraz pomaga w przygotowywaniu przystąpienia nowych państw do strefy euro. W jej skład wchodzą prezes i wiceprezes EBC praz prezesi banków centralnych wszystkich 27 państw UE.
EBC jest instytucją w pełni niezależną. Ani EBC, ani żaden inny narodowy bank centralny Eurosystemu, ani też żaden z członków ich organów decyzyjnych nie może zwracać się do żadnej instytucji o instrukcje ani przyjmować takich instrukcji. Zasady tej muszą przestrzegać również wszystkie instytucje UE oraz rządy państw członkowskich.
Europejski Bank Inwestycyjny
Europejski Bank Inwestycyjny jest własnością 27 państw UE. Bank pozyskuje środki finansowe na rynkach kapitałowych i pożycza je, naliczając niskie stopy procentowe, z przeznaczeniem na projekty służące poprawie infrastruktury, dostaw energii lub norm środowiskowych zarówno w UE, jak i w krajach sąsiedzkich lub rozwijających się.
Rola
Europejski Bank Inwestycyjny wspiera projekty w państwach UE oraz inwestuje w przyszłych państwach członkowskich i w krajach partnerskich.
Bank zamiast wykorzystywać środki z budżetu UE pozyskuje je na rynkach kapitałowych. Pożyczki udzielane są na korzystnych warunkach na projekty zgodne z celami polityki UE.
W 2008 roku EBI zgromadził prawie 60 miliardów euro. EBI prowadzi działalność nienastawioną na zysk i udziela pożyczek, których oprocentowanie jest zbliżone do kosztów pozyskania pieniędzy.
Usługi
Udzielanie pożyczek w UE
Około 90% pożyczek jest udzielanych na programy i projekty realizowane w UE.
EBI udziela pożyczek zgodnie z następującymi 6 celami priorytetowymi określonymi w planie operacyjnym Banku:
Poza UE
Europejski Bank Inwestycyjny wspiera politykę UE w dziedzinie rozwoju i współpracy w krajach partnerskich.
Aktualne mandaty polityczne obejmują następujące obszary:
polityka sąsiedztwa:
kraje rozwijające się i współpracujące:
Afryka Południowa,
Struktura i organizacja