Prawo pytania + odpowiedzi, Dziennikarstwo


  1. Wyjaśnij znaczenie pojęcia „naczelne zasady konstytucji”:

Podstawowe zasady ustroju są to idee i wartości o szczególnie doniosłym znaczeniu dla państwa i społeczeństwa, wyrażone w postaci norm prawnych, zawartych wprost w Konstytucji lub wynikających z szeregu jej postanowień szczegółowych, a także utrwalonych w danym państwie zwyczajów konstytucyjnych.

  1. Wymień i omów zasady naczelne konstytucji RP z roku 1997:

- zasada republikańskiej formy państwa- art.1 Konstytucji RP: „Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli”

-zasada demokratycznego państwa prawnego- państwo prawne to państwo rządzone przez prawo, które stoi ponad państwem i w którym system organów państwa działa w sposób ściśle przez prawo regulowany,

-zasada suwerenności narodu- suwerenność powszechnie definiowana jako niepodległość, niezależność, sprawowanie niepodzielnego zwierzchnictwa nad danym terytorium,

-zasada podziału władzy- wyodrębnienie 3 sfer władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej; przypisanie każdej z nich odrębnych organów państwowych odseparowanych od siebie poprzez formułę niepołączalności stanowisk (incompatibilitas); system wzajemnych hamulców pomiędzy władzami zmierzający do zapewnienia równowagi oraz warunków do współdziałania,

-zasada pluralizmu politycznego- sensu largo: odnosi się do gwarantowania przez państwo swobody tworzenia i działania różnorodnych organizacji społecznych, jako dobrowolnych zrzeszeń obywateli, podejmowanych zamiarem realizowania określonych zadań społecznych,

Sensu stricte: wielość partii politycznych, równość partii politycznych wobec prawa oraz demokratyczny charakter partii politycznych,

-zasada decentralizacji władzy publicznej i samorządu terytorialnego- decentralizacja polega na przekazywaniu istotnych zadań, znajdujących się dotychczas w gestii organów centralnych państwa jednostkom administracyjnym niższego szczebla, przy jednoczesnym poszerzeniu zakresu uprawnień tych organów do samodzielnego podejmowania decyzji w sprawach objętych ich właściwością miejscową,

(cechy decentralizacji- względność, samodzielność i niezależność).

-zasada społecznej gospodarki rynkowej- oparcie ustroju gospodarczego w państwie na regułach wolnego rynku przy jednoczesnym zagwarantowaniu bezpieczeństwa społecznego i sprawiedliwości społecznej, przede wszystkim poprzez dążenie do wyrównywania różnic społecznych.

Podstawa ustroju gospodarczego RP opiera się na 3 filarach: -wolności działalności gospodarczej, -własności prywatnej, oraz -solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych,

-zasada równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych, autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi,

  1. Wyjaśnij pojęcia prawa człowiek i prawa obywatela:

-Prawa człowieka są szczególną postacią uprawnień jednostki, które jej przysługują, niezależnie od przynależności państwowej i innych cech różnicujących, gdyż ich źródłem jest prawo naturalne, są niezbywalne, nienaruszalne i niepodzielne,

-Prawa obywatelskie nie przysługują każdej jednostce ludzkiej, gdyż kryterium ich uznania przez państwo jest posiadanie obywatelstwa,

  1. Omów zasady międzynarodowej ochrony praw człowieka:

Deklaracja Ochrony Praw Człowieka (1948r. ONZ)- początek prac w kierunku ochrony prac człowieka,

Rozróżniamy 2 systemy ochrony praw jednostki:

- system regionalny,( Konwencja Praw Człowieka 1936r; Afrykańska Karta Praw Człowieka, Trybunał w Norymberdze i Tokio- zbrodnie wojenne)

- system uniwersalny (Karta Narodów Zjednoczonych i wszelkie akty prawne ONZ), który ma charakter globalny.

4.11.1950r.- Europejska Konwencja o ochronie Praw Człowieka i podstawowych wolności, została stworzona przez Radę Europy. Obecnie obejmuje 46 państw.

Karta Podstawowych Praw UE (2000r.) ETS w Luksemburgu.

Indywidualna koncepcja - jako nadrzędna wskazuje interesy jednostki. Państwo ma służyć dla dobra człowieka. Jest narzędziem i nie pretenduje do własnych celów. Źródłem praw nie jest decyzja państwowa, lecz poszukuje się ich w godności ludzkiej.

5. Wyjaśnij pojęcie konstytucyjny system źródeł prawa i omów hierarchię źródeł prawa:

Mówiąc o systemie źródeł prawa RP, mamy na myśli formalne znaczenie terminu źródło prawa, czyli mówimy o rezultatach prawotwórczej działalności organów państwowych, w wyniku której powstają akty normatywne zawierające reguły postępowania. Przez system źródeł prawa RP rozumiemy wiec system aktów normatywnych.

Wymienione w Konstytucji źródła powszechnie obowiązującego prawa RP to:

Konstytucja,

ustawy,

ratyfikowane umowy międzynarodowe,

rozporządzenia,

rozporządzenia z mocą ustawy

akty prawa miejscowego.

6. Omów ustrój samorządu terytorialnego:

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina, utworzona w 1990 roku, od 1 stycznia 1999 roku, po reformie utworzono powiaty i województwa.

Gmina to wspólnota samorządowa, tworzona przez wszystkich obywateli zamieszkujących pewne terytorium, wykonująca pewne zadania publiczne w imieniu własnym, posiadająca osobowość prawną. Gmina może być miejska lub wiejska. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu niezastrzeżona dla innych jednostek, sama też ponosi za swe działanie odpowiedzialność. Może wykonywać pewne zadania z zakresu administracji rządowej (jeśli zostaną jej przekazane przez władzę państwową). Gmina nie jest podporządkowana hierarchicznie w systemie samorządu terytorialnego. Organy gminy wybierane są w wyborach samorządowych. Gmina posiada własne źródła finansowania, jest podmiotem prawa własności i innych praw majątkowych. Gminy mogą tworzyć związki komunalne. Organami gminy są: rada gminy (lub rada miejska), oraz wójt (w gminie miejskiej burmistrz, w większym mieście, będącym kiedyś miastem wojewódzkim - prezydent miasta).

Powiat to pewna wspólnota samorządowa, którą tworzą mieszkańcy pewnego terytorium, obejmuje obszar kilku graniczących ze sobą gmin lub pokrywa się z gminą miejską (np. w Lublinie i In. Dużych miastach pow. 100 tys. Mieszkańców lub w miastach mniejszych, które były siedzibą województwa). Organami powiatu są rada powiatu (funkcje kontrolne i prawotwórcze) oraz zarząd powiatu (funkcje wykonawcze przy pomocy starostwa powiatowego). Radni powiatowi wybierani są w wyborach bezpośrednich. Powiat posiada osobowość prawna. Powiaty, których obszar funkcjonowania pokrywa się z obszarem miasta (gminy miejskiej) nazywamy powiatami grodzkimi.

Województwo to największa jednostka administracji rządowej samorządu terytorialnego. Jest jednostką podziału samorządowego i administracji rządowej. Organy: sejmik województwa (funkcja prawotwórcza i kontrolna) oraz zarząd województwa (organ wykonawczy). W skład sejmiku wchodzą radni wybierani w wyborach bezpośrednich. W województwie władze administracji rządowej sprawuje wojewoda, podległy Prezesowi Rady Ministrów.

7. Wyjaśnij pojęcie ustrój i właściwość sądów:

Sąd- we współczesnych demokratycznych systemach prawnych to niezawisły organ państwowy powołany do stosowania prawa w zakresie rozstrzygania sporów między podmiotami pozostającymi w sporze, a także decydowania o przysługujących uprawnieniach oraz dokonywania innych czynności określonych w ustawach lub umowach międzynarodowych. Wyposażony jest w atrybut niezawisłości i funkcjonuje w szczególnej, procesowej formie.

Zgodnie z art.175 Konstytucji RP, wymiar sprawiedliwości w RP sprawują:

Sąd Najwyższy- jest naczelnym organem sądowym w Polsce, sprawuje nadzór w zakresie orzekania nad wszystkimi sądami. Do jego istotnych zadań należy zapewnienie prawidłowości wykładni prawa. Opiniuje projekty nadesłanych ustaw. Wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach np: orzekanie o ważności wyborów i referendów, udzielanie odpowiedz na pytania prawne, formułowane przez sądy rozpoznające konkretną sprawę.

SN wykonuje swoje funkcje w 2 podstawowych formatach:

- rozpatrywanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych (sady powszechne- rozpatrywanie kasacji; w charakterze II instancji SN orzeka w sprawach wojskowych; rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych od prawomocnych orzeczeń NSA)

- podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie wątpliwości prawnych,

Sędziów SN powołuje na czas nieokreślony Prezydent RP na wniosek KRS. Pierwszy Prezes SN, który stoi na czele SN i kieruje jego pracami, powoływany jest również przez Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne SN ( 6-letnia kadencja).

Sąd Najwyższy dzieli się na: Izbę Cywilną,Izbę Karną, Izbę Wojskową oraz Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.

Organami SN są: Pierwszy Prezes SN, Prezes SN oraz organy kolegialne ( Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, Zgromadzenie Sędziów Izb SN, Kolegium SN)

Sądy powszechne- rozstrzygają sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego, pracy oraz ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów. Pracami sądów kierują prezesi.

Postępowanie w sądach ma charakter instancyjny.

Sądy powszechne dzielą się na:

- rejonowe (najniższa instancja), które rozpatrują wszystkie sprawy, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądów okręgowych, przy sądach rejonowych funkcjonują sądy grodzkie, które sądzą wykroczenia, czyli czyny społecznie szkodliwe, które nie są przestępstwami. Tworzone dla jednej lub większej liczby gmin w granicach tego samego województwa.

-okręgowe- rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów rejonowych. Tworzone dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych.

-apelacyjne- rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów okręgowych, działa na obszarze objętym właściwością co najmniej dwóch okręgów sądowych.

Sądy administracyjne- do ich kompetencji należy:

- kontrola działania organów administracji publicznej;

- rozstrzyganie sporów między jednostkami samorządu oraz samorządem a jednostkami administracji państwowej,

- rozstrzyganie sporów między obywatelami a jednostkami administracji,

- orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego,

Sądownictwo w Polsce jest dwuinstancyjne:

- wojewódzkie sądy administracyjne- sądy I instancji, które rozpatrują w I instancji wszystkie sprawy należące do kompetencji sądownictwa administracyjnego,

- Naczelny Sąd Administracyjny- sąd II instancji dla spraw rozpatrywanych przez sądy wojewódzkie, nad którymi sprawuje nadzór. Na jego czele stoi powołany przez prezydenta na 6 lat spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA.

Sądy wojskowe- rozpatrują przestępstwa popełniane przez żołniery służby czynnej. Sądownictwo wojskowe ma charakter dwuinstancyjny:

- sądy garnizonowe- I instancja.

- sądy okręgu wojskowego- sądy II instancji dla spraw rozpatrywanych przez sądy garnizonowe oraz I instancji dla spraw żołnierzy posiadających najwyższe stopnie wojskowe.

  1. Omów konstytucyjne zasady organizacji i postępowania sądów:

Konstytucja wskazuje kilka podstawowych zasad, wokół których zbudowana być musi struktura sądów i procedura ich funkcjonowania. Rozróżnić można: zasady organizacji sądownictwa, prawa jednostki związane z postępowaniem sądowym oraz zasady praworządnego procesu.

Jeśli chodzi o zasady organizacji sądownictwa należy wymienić:

- zasadę dwuinstancyjności, oznacza to, że w każdej sprawie należącej do właściwości sądów musi istnieć proceduralna możliwość zwrócenia się do sądu wyższej instancji o zbadanie prawidłowości orzeczenia wydanego przez sąd I instancji,

- zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości,

- zasada jawności rozprawy- odnosi się do wszystkich postępowań sądowych, a raczej rozpraw prowadzonych w ramach tych postępowań. Zasada jawności oznacza stworzenie publiczności dostępności do Sali sądowej i spokojnego obserwowania przebiegu rozprawy,

Na okres działania sądów i procedurę sądową wywierają też wpływ niektóre konstytucyjne prawa obywateli:

- prawo do sądu- przepis ten decyduje, że musi to być właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd,

- prawo do obrony, odnosi się tylko do postępowania karnego, ale dotyczy wszystkich jego stadiów, a więc wykracza poza sądową fazę tego postępowania.

Konstytucja formułuje także zasady prawa materialnego, a także zasadę domniemania niewinności, ochronę wolności i nietykalności osobistej, zakaz tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania, w tym zakaz kar cielesnych.

  1. Wyjaśnij pojęcie organy administracji państwowej i dokonaj ich podziału:

Na podstawowe elementy składowe umożliwiające zdefiniowanie organu administracji i wyodrębnienie go spośród innych jednostek organizacyjnych w państwie składają się:

- wyodrębnienie organizacyjne w ramach aparatu państwowego,

- działanie w imieniu i na rachunek państwa,

- upoważnienie do posługiwania się środkami władczymi,

-działanie w ramach opartych na kompetencji,

Podział organów administracji państwowej:

> Organy naczelne- najważniejsze, najbardziej znaczące, podstawowe organy wymienione w Konstytucji, cechy:

- są powoływane przez Prezydenta ( bezpośrednio lub po wyborze przez Sejm),

- są organami zwierzchnimi w stosunku do innych organów,

- ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną i polityczną,

Są nimi: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie.

>Organy centralne administracji (inaczej urzędy centralne) działają na podstawie właściwych ustaw czy statutów nadawanych przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia i regulaminów organizacyjnych nadawanych przez kierownika urzędu w drodze zarządzenia.

Centralne organy państwowe dzielą się na:

  1. organy, które są podległe Radzie Ministrów lub premierowi,

  2. organy, które są podległe właściwemu ministrowi- organy resortowe,

Za urzędy centralne uważa się: inspekcje, urzędy regulacyjne, urzędy standaryzacyjne i certyfikacyjne, urzędy nadzorcze nad pewnymi sferami działalności, urzędy wykonujące specjalne zadania publiczne, urzędy świadczące usługi publiczne.

> Organy terenowe:

- Terenową administrację na terenie województwa sprawują: wojewoda, działający pod nadzorem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonującym zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu wojewody ( z ustawowego upoważnienia) lub w imieniu własnym, jeżeli ustawy tak stanowią; poza tym: organy administracji niezespolonej, organy samorządu terytorialnego jeżeli wykonywanie zadań administracji wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia,

  1. Wyjaśnij pojęcie prawo karne i wskaż dyscypliny naukowe zaliczane do prawa karnego sensu largo oraz nauki pokrewne:

Prawo karne:

Sensu largo jest to zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej. Dzieli się na:

-materialne- określa czyny będące przestępstwami, zasady odpowiedzialności oraz środki prawne stosowane wobec ich sprawców (Kodeks Karny i ustawy), zwane także prawem karnym sensu stricte,

- procesowe- określa reguły postępowania w procesie karnym dotyczące postępowania, organów, świadków itd. ( Kodeks Postępowania Karnego),

- wykonawcze- przepisy dotyczące wykonywania kar, środków karnych i zabezpieczających oraz innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych. (Kodeks Karny Wykonawczy),

Podział według kryterium zakresu zastosowania:

-powszechne- zawierające normy dotyczące wszystkich dziedzin życia społecznego oraz wszystkich osób,

- indywidualne- zwane również szczególnym, zawierające normy chroniące szczególną sferę interesów (prawo karne skarbowe) lub dotyczące szczególnej grupy osób (prawo karne wojskowe).

Nauki pokrewne prawa karnego:

- kryminologia- zajmuje się badaniem przyczyn przestępczości; bada podmioty przestępstw- ich cechy, budowę ciała itp.

- wiktymologia- nauka o ofiarach przestępstw, rola ofiary w genezie przestępstwa,

- kryminalistyka- nauka o metodach i środkach wykrywania przestępstw oraz utrwalania dowodów,

- nauki o praktyce kryminalnej i nauki penitencjarne- zajmują się kwestiami wykonywania kary, badaniem zachowania osób; mają na celu zapobieganiu degradacji w czasie wykonywania kar,

  1. Omów funkcje prawa karnego:

- sprawiedliwościowa- oznacza zapewnienie poczucia sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej i tzw. społecznego poczucia sprawiedliwości (odpłata za przestępstwo),

- ochronna- ma na celu ochronę dóbr, mających istotne znaczenie dla rozwoju jednostki i funkcjonowania społeczeństwa, przed atakami osób naruszających normy karne; realizowana jest na płaszczyźnie prewencyjnej, represyjnej i zabezpieczającej;

-gwarancyjna- ma zabezpieczać jednostkę przed ingerencją w jej prawa przez władzę pod pretekstem wykonywania funkcji ochronnej; ustawa określając co jest przestępstwem gwarantuje obywatelowi, że działanie nieokreślone jako przestępstwo nie będzie karane,

  1. Wymień i omów zasady prawa karnego:

-zasada odpowiedzialności karnej za czyn- odpowiedzialność karna może nastąpić tylko wtedy gdy sprawca dopuści się czynu zabronionego, a więc czyn jest niezbędna przesłanką odpowiedzialności karnej.

- zasada winy- odpowiedzialność karną sprawca może ponieść tylko wtedy gdy z popełnionego czynu można zrobić zarzut; warunkiem osobistej zarzucalności czynu (czyli winy) jest istnienie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem.

- zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej- odpowiedzialności za popełniony czyn nie może przejąć na siebie nikt inny jak tylko sprawca przestępstwa,

-zasada humanitaryzmu- kary i środki karne przewidziane prawem karnym powinny być stosowane z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, a w szczególności z poszanowaniem godności człowieka. W humanitarny sposób należy także wykonywać orzeczone kary, środki karne i środki zabezpieczające. W szczególności zakazane jest stosowanie tortur oraz innego nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania, zaś sama kara ma wyrządzać tylko taką dolegliwość, jaka jest konieczna dla zapewnienia osiągnięcia celów kary.

-zasada nullum crimen sine lege- nie ma przestępstwa bez ustawy- odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, po upgradzie zasadę tą można rozszerzyć: Nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriora- wynikają z niej szczegółowe przesłanki:

Nullum crimen sine lege scripta- prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie,

Nullum crimen sine lege certa - przepisy karne muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny,

Nulla poena sine lege- kara za przestępstwo musi być określona we wcześniej przewidzianej i wydanej ustawie,

Lex retro non agit- prawo nie działa wstecz,

  1. Wyjaśnij zasadę subsydiarności prawa karnego:

- Zasada subsydiarności wyraża się w regule, iż przepis zasadniczy (pierwotny) wyłącza zastosowanie przepisu pomocniczego - lex primaria derogat legi subsidiare.

  1. Wskaż sposoby dokonywania wykładni przepisów prawa:

Wykładnię prawa określa się jako ogół rozumowań zmierzających do odkodowania norm prawnych zawartych w obowiązujących przepisach prawnych oraz ustalenia ich znaczenia.

-wykładnia językowa- polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język, w którym zostały sformułowane.

-wykładnia celowościowa- przepis ustawy musi być tłumaczony tak, aby był najbardziej zdatnym środkiem do osiągnięcia celu ustawy

-wykładnia systemowa-założenie, że przepis w danym akcie prawnym nie jest umiejscowiony przypadkowo, lecz wynika z racjonalnego działania prawodawcy. Z takiej wykładni może wynikać wniosek że przepis ma mniejsze znaczenie ze względu na treść przepisu wyżej położonego.

  1. Sformułuj definicję przestępstwa: ( 6 elementów definicji):

Przestępstwo- (art. 1 KK):

-czyn człowieka….

-zabroniony przez ustawę….

-pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek…

-bezprawny…

-zawiniony…

-i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

  1. wyjaśnij pojęcie znamiona czynu zabronionego

Znamiona. Zespoły ustawowych znamion tworzą typy przestępstw (jak np. zabójstwo, znieważenie pomnika, kradzież leśna etc.). Aby można był mówić o odpowiedzialności karnej, sprawca musi wyczerpać wszystkie znamiona typu przestępstwa i musi to zostać udowodnione. Ustawowe znamiona przestępstwa dotyczą:

  1. wyjaśnij pojęcie bezprawności czynu

Bezprawność czynu, sprzeczność między stanem faktycznym (zachowaniem się człowieka) a nakazem prawnym. Pojęcie bezprawności występuje we wszystkich dziedzinach prawa posługującego się nakazami (zakazami), np. bezprawność cywilna, karna, administracyjna.

Określony stan faktyczny (czyn) może być uznany jako bezprawny z punktu widzenia wszystkich dziedzin prawa (np. zabójstwo) albo stanowić czyn bezprawny w świetle tylko jednej dziedziny prawa.

  1. wyjaśnij znaczenie pojęcia winy w prawie karnym

Wina. Aby czyn mógł rodzić odpowiedzialność karną konkretnego sprawcy, należy się upewnić w chwili jego popełnienia sprawcy można było przypisać winę. W przeciwnym wypadku nie ma mowy o przestępstwie.

  1. wskaż sposoby kwalifikacji przestępstw

Klasyfikacja przestępstw:

  1. ze względu na wagę przestępstw:

  1. ze względu na formę czynu:

  1. ze względu na skutek:

  1. Ze względu na winę:

  1. ze względu na typ:

  1. ze względu na tryb ścigania:

  1. ze względu na sposób atakowania dobra prawnego:

  1. ze względu na rodzaj podmiotów uczestniczących w przestępstwie:

  1. wyjaśnij kto może być sprawcą przestępstwa

Podmiot (sprawca przestępstwa) wg kodeksu karnego: może nim być tylko osoba fizyczna, która w chwili czynu ukończyła 17 lat.

Są dwa wyjątki od tej zasady:

  1. osoba która ukończyła 15 lat: umyślne zabójstwo, zamach na prezydenta, wzięcie zakładników, gwałt ze szczególnym okrucieństwem, rozbój itp.

  2. Po ukończeniu 17 lat, a przed ukończeniem 18: sąd może orzec wyrok na podstawie ustawy o postępowaniu do spraw nieletnich (ze względu na właściwości sprawcy, jego warunki osobiste, itp.)

  1. omów formy stadialne zjawiskowe przestępstwa

  1. formy stadialne:

  1. omów formy zjawiskowe przestępstwa

  1. formy zjawiskowe:

  1. wskaż okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną

Wyłączenie odpowiedzialności karnej:

1) okoliczności natury:

2) okoliczności wyłączające przestępczość czynu:

  1. wyjaśnij pojęcie kontratypu.

Kontratyp - okoliczność wyłączająca karną bezprawność czynu. Zaistnienie kontratypu powoduje, że zachowanie wypełniające znamiona czynu zabronionego nie jest przestępstwem. Innymi słowami - postępowanie, które w normalnych warunkach jest bezprawne, staje się prawnie dozwolone ze względu na zaistnienie określonych przesłanek.

  1. wymień znane ci kontratypy

  1. obrona konieczna

polega na odpieraniu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro prawne przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu. Działanie w ramach obrony koniecznej jest pożądane społecznie i zgodne z prawem i nie podlega karze. Prawo do obrony koniecznej przysługuje każdemu. Obrona konieczna nie ma charakteru subsydialnego - można odpierać zamach na dobro prawne, także wtedy gdy istnieje inne wyjście z sytuacji (np. wezwanie pomocy, lub ucieczka), nie musi być ostatnią deska ratunku dla zaatakowanego (w odróżnieniu od stanu wyższej konieczności).

  1. stan wyższej konieczności

nie popełnia przestępstwa, kto poświęca dobro chronione prawem w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grążącego dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć, a dobro poświęcona nie przedstawia wartości oczywiście wyższej niż dobro ratowane, np. kasjer oddaje bandycie pieniądze, by chronić własne życie. Niebezpieczeństwo lub jego zagrożenie musi mieć charakter bezpośredni (jest bliskie, nastąpi w najbliższej przyszłości). Musi istnieć pewna proporcja między dobrem poświęconym a ratowanym (gdy np. oba rodzaje dóbr są równej wartości).

Stan wyższej konieczności ma charakter subsydialny, osoba musi nie mieć innego wyjścia niż poświęcenie jakiegoś dobra prawnego. Stan wyższej konieczności dotyczy też tzw. koalicji obowiązków (np. ratownik z 2 tonących osób jest w stanie uratować tylko jedną).

  1. działanie w ramach uprawnień lub obowiązków

np. policjant pozbawiający kogoś wolności, komornik zajmujący mienie (prawo karne musi ustąpić w razie przepisów w jakiejś innej dziedzinie prawa).

  1. zgoda pokrzywdzonego

jest to kolejny kontratyp wyłączający bezprawność czynu; nie ma przestępstwa, gdy naruszenie dobra następuje za zgodą osoby pokrzywdzonej. Zgoda nie zawsze powoduje uchylenie bezprawności (np. zabicie kogoś za jego zgodą lub na jego prośbę). Dopuszczalna jest ingerencja w zdrowie człowieka, gdy ma to jakiś cel 9np. naukowy lub społeczny). Nie każdym dobrem prawnym można skutecznie dysponować. Aby zgoda mogła wyłączyć bezprawność, musi być dobrowolna, istnieć w chwili czynu i dotyczyć dobra, którym osoba może swobodnie dysponować.

  1. czynności lecznicze

dokonując czynności leczniczych lub terapeutycznych można spowodować naruszenie zdrowia lub śmierć pacjenta. Nie ponosi się wówczas odpowiedzialności karnej gdy:

  1. interwencja lekarza miała cel leczniczy

  2. lekarz działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej (lege artis).

  1. karcenie małoletnich

dokonywanie pewnych czynności wychowawczych w pewnych sytuacjach nie stanowi przestępstwa (np. naruszenie tajemnicy korespondencji, nietykalności cielesnej, ograniczenie lub pozbawienie wolności). Działanie takie musi mieć cel wychowawczy, może być wykonywane tylko przez rodziców lub opiekunów prawnych, nie może przekraczać pewnego, akceptowanego stopnia intensywności (np. nie może mieć formy znęcania się).

  1. dozwolone ryzyko sportowe

(np. boks, zapasy): gdy w sporcie dochodzi do uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienie życia, sprawca nie ponosi odpowiedzialności karnej gdy:

  1. uprawianie danej dyscypliny jest dozwolone

  2. działanie było podjęte w celu sportowym

  3. nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny

  1. ryzyko nowatorstwa

np. przy przeprowadzaniu eksperymentu. Warunki nie ponoszenia odpowiedzialności karnej:

  1. gdy celem działania był eksperyment poznawczy, medyczny, techniczny, ekonomiczny,

  2. istniała spodziewana korzyść przeprowadzenia tego eksperymentu o charakterze poznawczym

  3. w świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwanie korzyści było zasadne

  1. ostateczna potrzeba w wojsku

wykonanie rozkazu wydanego przez osobę uprawnioną może być wymuszone przy użyciu niezbędnych środków, jeżeli okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania, a posłuchu nie można było w inny sposób osiągnąć.

  1. zwyczaj

powoduje wyłączenie odpowiedzialności, gdy:

  1. w ramach zwyczaju dopuszcza się wręczanie prezentów (kwiatów, czekoladek ) osobom pełniącym funkcje publiczne

  2. śmigus - dyngus : dopuszcza naruszenie nietykalności cielesnej

  1. omów konstrukcje kontratypu obrony koniecznej

Warunki nieprzekraczalności obrony koniecznej:

w przypadku przekroczenia tych granic sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę lub odstąpić od jej wymierzenia

prowokacja - gdy osoba broniąca się celowo spowodowała zamach - osoba prowokująca nie może wtedy powoływać się na sytuację obrony koniecznej.

Przekroczenie granic obrony koniecznej może przybrać postać ekscesu:

  1. omów konstrukcje kontratypu stanu wyższej konieczności

Elementy stanu wyższej konieczności