WYKŁAD 2008.02.28

Temat 1: Podstawy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Czynniki wpływające na zdrowie człowieka:

• Styl życia 50-60%

• Środowisko fizyczne i społeczne życia i pracy 20%

• Czynniki genetyczne 20%

• Służba zdrowia 10-15%

Bezpieczeństwo - stan braku zagrożenia, stan spokoju i pewności, jedna z najważniejszych potrzeb człowieka.

Maslow: „człowiek nie odczuwa potrzeb wyższego rzędu do czasu, gdy nie zostaną zaspokojone potrzeby

niższego rzędu”

Piramida Maslowa:

Samorealizacja

Szacunek i uznanie

Afiliacja

Bezpieczeństwo

Fizjologiczne

Międzynarodowa Organizacja Pracy - powstała w 1919 r. w Genewie, należy do niej 180 państw, w tym

Polska.

- poprawa warunków pracy i życia poprzez ustanowienie wszechstronnego

kodeksu prawa i praktyki

- wg niej 18000 osób ginie w pracy, a 110 mln ulega urazom

Bezpieczeństwo i higiena pracy - stan warunków i organizacji pracy oraz zachowania pracowników

zapewniających wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed

zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.

Bezpieczeństwo - ochrona życia

Higiena - ochrona zdrowia

Przesłanki wskazujące, że zarządzanie bezpieczeństwem i higiena pracy powinno być jednym z głównych celów działania firmy:

• Brak akceptacji społecznej firm, dla których życie i zdrowie pracowników jest na dalszym planie

• Obowiązkowe przepisy prawne i sankcje za ich nie przestrzeganie

• „bezpieczeństwo to dobry biznes” - doświadczenie wielu firm wskazuje, ze istnieje związek miedzy dobrym zarządzaniem bezpieczeństwem, a dobrym zarządzeniem biznesem

Ergonomia:

Ergo - wskazuje na związek znaczeniowy z pracą

Ergon - trud

-nomia - system praw rządzących daną dziedzina, nauką (zasada, prawo)

Ergonomia - nauka zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń technicznych i narzędzi pracy

do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie z wymaganiami fizjologii i psychologii

pracy.

Przedmiotem zainteresowania ergonomii jest układ:

człowiek - maszyna - warunki otoczenia

Twórca Wojciech Jastrzębski - nauka o używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności; 1857 r. rozprawa

Kierunki działalności ergonomicznej:

• Koncepcyjna - wprowadzanie wytycznych i postulatów ergonomicznych na etapie projektowania wyrobów, organizacji stanowisk pracy i kształtowania środowiska pracy

• Korekcyjna - zajmuje się modernizacją wyrobów, usprawnianiem stanowisk i środowiska pracy

Z punktu widzenia przedmiotu zainteresowania:

• Ergonomia wyrobu - bada stopień prawidłowości rozwiązań konstrukcyjnych

• Ergonomia środowiska pracy - zajmuje się analiza warunków, w których wyrób powstaje

Zagrożenia w środowisku pracy prowadza do strat:

• Ludzkich

• Materialnych

• Środowiskowych

Celem zarządzania BHP w przedsiębiorstwie jest minimalizacja strat.

WYKŁAD 2008.03.06

Strata - nieuzasadniona, możliwa do uniknięcia w świetle znanych i dostępnych rozwiązań techniczno- organizacyjnych, część kosztów działania określonego systemu człowiek- technika- środowisko.

Zapobieganie stratom jest bardziej opłacalne niż płacenie za niepożądane skutki działalności.

Rodzaje strat:

• Ze względu na miejsce powstawania:

• Wewnętrzne

• Zewnętrzne

• Ze względu na przedmiot strat:

• Materialne

• Środowiskowe

• Ludzkie

• Ze względu na czas występowania strat:

• Ciągłe - występują nieustannie w toku procesu produkcyjnego, związane SA z emisją lub odprowadzaniem substancji niebezpiecznych do środowiska pracy i środowiska przyrodniczego, powodują one choroby zawodowe i skażenie środowiska

• Chwilowe - występują w sposób nagły, incydentalny, są związane z jednoczesnym występowaniem zagrożenia oraz czynników aktywizujących te zagrożenia

Do czynników aktywizujących zagrożenia zalicza się:

• Niebezpieczne zachowania

• Niebezpieczne warunki

Straty finansowe:

• Ubezpieczone - dla zatrudnionych, produkcji, społeczeństwa, zdrowotne, majątkowe, środowiskowe

• Nieubezpieczone - uszkodzenie produktów i materiałów, uszkodzenie budynków i instalacji, uszkodzenie wyposażenia i narzędzi, koszty sądowe, wydatki na akcje ratowniczą i usuwanie szkód, czas badań, przerwanie prac

Temat 2: Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy.

Ryzyko:

• Możliwość, prawdopodobieństwo, że coś się nie uda

• Przedsięwzięcie, którego wynik jest nieznany, niepewny, problematyczny

Kategorie ryzyka	Rodzaje skutków
Ryzyko środowiskowe	Skutki dla środowiska
Ryzyko procesowe	Skutki materialne, ekologiczne i zdrowotne
Ryzyko zawodowe	Skutki dla zdrowia lub życia pracownika

Pojęcie ryzyka w aktach prawnych Wspólnoty Europejskiej - zostało wprowadzone do prawa europejskiego dyrektywa z 1989 r.

Ocena ryzyka należy do obowiązku wynikającego z przepisów prawa i powinna być przeprowadzana na każdym stanowisku pracy.

Wyniki oceny ryzyka zawodowego powinny być wykorzystywane do planowania działań korygujących i zapobiegawczych zmierzających do zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników oraz poprawy warunków pracy.

Ocena ryzyka to proces ciągły, prowadzący do systematycznej poprawy warunków pracy, powtarzany okresowo w zależności od występujących zagrożeń.

Pojecie ryzyka w polskich przepisach BHP:

• Zostało wprowadzone w 1991 r. w art. 215 kodeksu pracy

• Nie zostało zdefiniowane

• Pracodawca został zobowiązany do oceny i dokumentowania oraz informowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywana praca oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami

• Definicja ryzyka zawodowego została podana w rozporządzeniu Ministra pracy i polityki socjalnej z dn. 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów BHP

Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związane z wykonywaniem pracy, powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Zgodnie z definicja osobą ponosząca ryzyko jest nie tylko pracownik, ale tez pracodawca czy właściciel mienia, jeżeli niepożądane zdarzeni e związane z wykonywaną pracą spowodowało straty materialne.

Ze względu na podmioty ponoszące szkody wyróżnić można dwa znaczenia ryzyka:

• Ryzyko zawodowe - gdy szkodę ponosi pracownik

• Ryzyko materialne (faktyczne) - gdy szkodę ponosi pracodawca

Ryzyko zawodowe jest funkcją:

R = f (P,S) R = f (P,S,E)

Gdzie:

P - prawdopodobieństwo/ częstość zdarzeń

S - skutki/ ciężkość urazów lub innych strat

E - ekspozycja na zagrożenie

Zagrożenie - stan lub czynnik środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę

Ryzyko - prawdopodobieństwo zaistnienia określonej szkody

Cele oceny ryzyka zawodowego:

• Sprawdzenie, czy wszystkie występujące na stanowisku pracy zagrożenia zostały właściwie zidentyfikowane, czy jest znane ryzyko zawodowe i czy są stosowane środki ograniczające to ryzyko

• Wykazanie, zarówno pracownikom przedsiębiorstwa jak i organom nadzoru i kontroli, ze przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ograniczające ryzyko

• Dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materiałów i substancji chroniących oraz organizacji pracy

• Ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego

• Zapewnienie systematycznej poprawy warunków pracy

Środki ograniczające te ryzyko:

- wykonanie zarówno pracownikom przedsiębiorstwa jak i organom nadzoru i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ograniczenia ryzyka

- dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materiałów i substancji chemicznych oraz organizacji pracy

- ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego

- zapewnienie systematycznej poprawy warunków pracy

WYKŁAD 2008.03.13 i 2008.03.27

Obowiązki pracodawcy:

Kodeks pracy art. 226:

• Ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;

• Informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

Pracodawca jest obowiązany ocenić i dokumentować ryzyko zawodowe występujące przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

Ocena ryzyka

Ocena ryzyka to systematyczne badanie wszystkich aspektów pracy mogących spowodować szkody w zdrowiu pracowników.

Ocenę ryzyka zawodowego może przeprowadzić zespół w składzie:

• pracodawca

• pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę (w tym osoby kierujące pracownikami) i/lub eksperci spoza organizacji

Analiza ryzyka nie może być poprawna i kompletne, jeśli nie jest wykonywana zespołowo.

Proces oceny ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka wymaga odpowiedzi na pytania:

1. Co złego może stać się pracownikowi?

2. Jak często i jak bardzo jest to prawdopodobne?

3. Jakie mogą być tego skutki dla zdrowia pracownika?

Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka zawodowego powinny:

• znać i rozumieć zasady oceny

• posiadać wiedzę niezbędną do identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach

• umieć ocenić szkodliwe następstwa występujących zagrożeń

Zaleca się, aby potrafiły one również:

• formułować propozycje działań korygujących i/lub zapobiegawczych

• oceniać ich skuteczność

• identyfikować te problemy, które powinny być rozwiązane z udziałem ekspertów zewnętrznych

Podstawowe informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego

• lokalizacja stanowiska pracy i/lub realizowane na nim zadanie;

• osoby pracujące na stanowisku;

• środki pracy, materiały, operacje technologiczne;

• wykonywane czynności oraz sposób i czas ich wykonywania;

• zagrożenia, które już zostały zidentyfikowane;

• odpowiednie wymagania przepisów prawnych i norm;

• możliwe skutki występujących zagrożeń;

• stosowane środki ochronne;

• wypadki, choroby zawodowe oraz inne choroby pracujących na stanowiskach.

Źródła informacji w ocenie ryzyka zawodowego

• dane techniczne o obiekcie (maszynie) lub procesie, otrzymane od producenta lub dostawcy

• procedury technologiczne i instrukcje obsługi

• obserwacje środowiska pracy i zadań wykonywanych na stanowisku pracy

• obserwacje zadań wykonywanych poza stanowiskiem pracy

• wywiady z pracownikami

• obserwacje przebiegu pracy;

• wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących na stanowiskach pracy;

• obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane przez pracowników zewnętrznych);

• analiza czynników psychologicznych, społecznych i fizycznych, które mogą wywołać stresy;

• analiza działań, w celu zapewnienia właściwych warunków pracy.

Ocena ryzyka zawodowego

• Przepisy prawne dokładnie nie podają terminu, kiedy należy przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego.

• Konieczne jest przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego:

• przy tworzeniu nowych stanowisk pracy;

• przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (na przykład technologicznych, organizacyjnych);

• po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy;

• po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.

Aktualne przepisy nie określają zasad przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego oraz metod przeprowadzania tej oceny

Przebieg oceny ryzyka zawodowego

Identyfikacja zagrożeń

występujących w procesie pracy

Określenie osób narażonych

na zagrożenia

Określenie ryzyka

Ocena ryzyka

Określenie środków

kontroli ryzyka

Etap 1 Identyfikacja zagrożeń występujących w procesie pracy

Przeprowadzając analizę zagrożeń związanych z wykonywaniem pracy należy rozważyć:

• jakiego rodzaju wypadki mogą wystąpić podczas wykonywania pracy (na jakie czynniki niebezpieczne jest eksponowany człowiek podczas wykonywania czynności);

• czy wykonywanie zadań jest związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub obciążeniem psychicznym;

• czy czynności mogą być wykonywane w sposób inny niż ustalony procedurami;

• czy podczas wykonywania czynności pracownik jest eksponowany na szkodliwe czynniki fizyczne, chemiczne lub biologiczne

Należy zwrócić szczególną uwagę na:

• ruchome elementy maszyn i urządzeń;

• ostre krawędzie, wystające elementy;

• urządzenia pod ciśnieniem;

• duży hałas;

• pyły;

• używanie substancji chemicznych;

• zagrożenie wybuchami;

• zagrożenie pożarowe;

• stan instalacji i urządzeń elektrycznych;

• położenie stanowiska pracy na wysokości.

Głównym narzędziem identyfikacji zagrożeń są listy pytań kontrolnych, czyli zestawy pytań, które odnoszą się do konkretnych stanowisk pracy i dotyczą przede wszystkim zgodności stanu faktycznego ze standardami i wymogami bezpieczeństwa określonymi przez regulacje prawne, normy i wytyczne.

Do rozpoznania zagrożeń można wykorzystać opracowane przez PIP listy kontrolne (www.pip.gov.pl) lub inne przygotowane przez specjalistów branżowych

Przykładowa lista kontrolna

Czy pracownik na stanowisku pracy może:	Tak	Nie	Uwagi
Potknąć się, poślizgnąć lub upaść na płaszczyźnie?
Upaść z wysokości lub do zagłębień?
Uderzyć się o ruchome przedmioty?
Wejść w kontakt z przedmiotami ostrymi?
Wejść w kontakt z powierzchniami gorącymi lub zimnymi?
Być porażony prądem elektrycznym?
Być narażony na hałas?
Być narażony na drgania mechaniczne?
Być narażony na oddziaływanie substancji chemicznych?
Być narażony na substancje rakotwórcze?
Być obciążony dużym wysiłkiem fizycznym?
Być poddany dużemu obciążeniu psychicznemu?
Doznać urazu podczas pożaru lub wybuchu?
Doznać urazu w wąskich przejściach?

Etap 2 Określenie osób narażonych na zagrożenia

• pracownik wykonujący daną pracę;

• pracownicy znajdujący się w otoczeniu ocenianego stanowiska pracy;

• osoby nie zatrudnione w danym przedsiębiorstwie ale czasowo przebywające a terenie zakładu pracy (goście);

• inne osoby z otoczenia.

Etap 3 Określenie ryzyka

Proces określania ryzyka sprowadza się do odpowiedzi na pytania:

• Jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń?

• Jaka jest skala potencjalnych skutków zagrożeń i ilu pracowników może ponieść urazy?

Podstawą do oszacowań ryzyka zawodowego mogą być dane statystyczne o wypadkach przy pracy, chorobach zawodowych, informacje zawarte w literaturze specjalistycznej, a także oceny ekspertów.

Ważnym źródłem informacji są wymagania określone w obowiązujących przepisach i normach technicznych, gdzie ustalono najwyższy poziom ryzyka, które można zaakceptować.

Matryca ryzyka

Prawdopodobieństwo	Ciężkość następstw
		mała	średnia	duża
mało prawdopodobne	małe	małe	średnie
prawdopodobne	małe	średnie	duże
wysoce prawdopodobne	średnie	duże	duże

Dopuszczalne (niezbędne działania korygujące)

Niedopuszczalne

Ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia określić można stosując następujące wskazówki:

• do następstw o małej szkodliwości zalicza się urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy;

• do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji;

• do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć;

• do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika;

• do prawdopodobnych zalicza się następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika;

• do wysoce prawdopodobnych zalicza się następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Oszacowanie ryzyka zawodowego na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie

Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P)	Oszacowanie ryzyka zawodowego
P > Pmax	duże
Pmax ≥ P ≥ 0,5 Pmax	średnie
P ≤ 0,5 Pmax	małe

P max - wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, ustalana na ogół na podstawie obowiązujących przepisów (np. NDS).

Metoda wstępnej analizy zagrożeń (PHA)

• Metoda stosowana jest na wstępnych etapach projektowania stanowisk pracy, przy wstępnej ocenie linii technologicznej itp.

Stopnie oceny stosowane w metodzie PHA

Poziom	Stopień szkody	Prawdopodobieństwo
1	Znikome urazy, lekkie szkody	Bardzo nieprawdopodobne
2	Lekkie obrażenia, wymierne szkody	Mało prawdopodobne, zdarzające się na 10 lat
3	Ciężkie obrażenia, znaczne szkody	Doraźne wydarzenia (raz w roku)
4	Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody	Dosyć częste wydarzenie (na przykład raz w miesiącu)
5	Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na terenie zakładu	Regularne wydarzenie (na przykład raz w tygodniu)

Kryteria dopuszczalności ryzyka w metodzie PHA

	Prawdopodobieństwo szkód
Stopień szkód		5	4	3	2	1
		5	25	20	15	10	5
		4	20	16	12	8	4
		3	15	12	9	6	3
		2	10	8	6	4	2
		1	5	4	3	2	1

Ryzyko nie do zaakceptowania

Możliwe do zaakceptowania (należy podjąć działania zapobiegawcze)

Ryzyko akceptowane

Etap 4 Ocena ryzyka

Ryzyko zawodowe jest odpowiednio kontrolowane i można je zaakceptować, jeżeli w wyniku oceny można stwierdzić, że:

• spełnione są wymagania obowiązujących przepisów;

• uwzględniono wymagania norm;

• zasady ograniczania ryzyka zawodowego są właściwie stosowane.

Oszacowanie ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
duże	niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych); Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
średnie	dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego
małe			Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje na co najwyżej na tym samym poziomie

Etap 5 Środki kontroli ryzyka

Hierarchia działań przy wyborze środków ograniczania ryzyka:

• eliminacja zagrożenia (np. zastąpienie niebezpiecznych chemikaliów mniej niebezpiecznymi);

• izolacja źródeł zagrożeń (np. umieszczenie głośnych maszyn w pomieszczeniu dźwiękoszczelnym, stosowanie zamkniętych aparatów);

• wprowadzenie technicznych środków bezpieczeństwa (np. wentylacja stanowisk i pomieszczeń pracy);

• odizolowanie pracownika od prowadzonego procesu;

• środki organizacyjne (np. ograniczenie czasu ekspozycji pracownika, rozdział ciężkich prac na większą liczbę osób);

• stosowanie środków ochrony indywidualnej.

Zgodnie z Dyrektywami UE - środki ochrony indywidualnej stosuje się w ostateczności - kiedy nie ma

możliwości lub przedsiębiorstwo nie jest w stanie zastosować środków technicznych i organizacyjnych

Ryzyko resztkowe to ryzyko pozostające po zastosowaniu środków bezpieczeństwa.

Na ogół stosuje się zasadę, że ryzyko zawodowe należy obniżyć do najniższego poziomu, uzasadnionego z punktu widzenia rachunku ekonomicznego.

Jeżeli przewidywane nakłady na obniżenie poziomu ryzyka zawodowego są wyższe od spodziewanych korzyści, ryzyko to należy przyjąć.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego

• wyniki oceny;

• potwierdzenie, że wszyscy pracownicy znają wyniki oceny;

• plany działań wynikające z oceny ryzyka.

WYKŁAD 2008.04.03

Klasyfikacja czynników zagrożeń zawodowych:

• Czynniki niebezpieczne - czynniki, których oddziaływanie może prowadzić do natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia pracownika, a nawet przyczynić się do śmierci

• Czynniki szkodliwe - czynniki, których oddziaływanie może prowadzić do schorzenia

• Czynniki uciążliwe - czynniki, których oddziaływanie na pracowników nie prowadzi od trwałego pogorszenia stanu zdrowia, ale może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie

Czynniki szkodliwe, niebezpieczne w środowisku pracy:

• Chemiczne

• Fizyczne

• Biologiczne

• Psychofizyczne

W skali globalnej średnio 20-50%, a w niektórych krajach 50-100%, pracowników zatrudnionych w sektorze przemysłowym wykonuje pracę z ekspozycją na czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne, których poziomy w istotny sposób przekraczają dopuszczalne normy higieniczne.

Obowiązki pracodawcy:

• Utrzymywanie w stałej sprawności urządzeń ograniczających lub eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzeń służących do pomiarów tych czynników

• Przeprowadzanie na swój koszt badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia

• Rejestrowanie i przechowywanie wyników tych badań i pomiarów

Pracodawca zobowiązany jest nie później niż w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności wykonywać badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Szczegółowe wytyczne zawiera rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Decyzję w sprawie rodzaju i terminu badań środowiska pracy wydaje właściwy państwowy inspektor sanitarny w terminie 14 dni po otrzymaniu od pracodawcy odpowiedniego zgłoszenia (pracodawca zobowiązany jest poinformować państwowego inspektora sanitarnego o rozpoczęciu działalności i każdorazowej zmianie technologii i profilu produkcji).

1. Czynniki chemiczne

Toksyczność substancji

W 1500 r. Paracelsus sformułował zasadę: „Nie ma bezpiecznych substancji chemicznych - szkodliwe działanie zależy od dawki, która dostanie się do organizmu lub ilości…”

Normatywy dotyczące dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy określają:

• NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy

• NDSCh - najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe

• NDSP - najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe

Najwyższe dopuszczalne stężenie NDS (wartość najmniejsza)

Wartość średnia ważona, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe NDSCh

Wartość średnia stężenia, która nie powinna spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 min i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina.

Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe NDSP (wartość najwyższa)

Wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.

Karta charakterystyki substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych:

• Karty są podstawowym źródłem informacji o substancjach i preparatach chemicznych

• Informacje zawarte na karcie powinny zapewnić pracodawcy możliwość opracowania i aktualizacji instrukcji BHP

• Producent lub importer zobowiązany jest do dostarczenia odbiorcy z siedzibą na terenie Polski kart w języku polskim

Wymogi Kodeksu Pracy

Pracodawca jest zobowiązany posiadać aktualny spis stosowanych w zakładzie niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych (niezbędne jest przeprowadzenie inwentaryzacji produktów chemicznych).

Rodzaje efektów:

• Ostre - krótkotrwała, wysoka ekspozycja i szybki skutek, efekty mogą być odwracalne i nieodwracalne

• Przewlekłe - związane z długotrwałą lub powtarzalną ekspozycją przy niskich poziomach i stopniowym rozwoju skutku, diagnoza efektów przewlekłych jest trudna ze względu na to, że widoczne symptomy mogą pojawić się po kilku latach po zaprzestaniu ekspozycji

Interakcje:

• Efekty niezależne - substancje powodują różne reakcje i żadna z nich nie wpływa na wynik drugiej, ołów uszkadza system nerwowy, kwas siarkowy drażni oczy, nos i gardło

• Efekty addytywne - efekty się dodają, farba zawierająca ksylen i styren, które powodują efekt narkotyczny i są drażniące

C_a/NDS_a + C_b/NDS_b + C_c/NDS_c + … < 1

• Efekty synergiczne - 2+3=6, efekt łączny jest większy od efektu addytywnego, praca z azbestem i palenie papierosów

• Antagonizm - efekt przeciwny do synergizmu, efekt działania jednej substancji równoważy efekty działania drugiej

WYKŁAD 2008.04.10

Drogi wnikania substancji szkodliwych do organizmu:

• Wchłanianie przez drogi oddechowe

• Bezpośrednie spożycie

• Wchłanianie przez skórę (fenole, rozpuszczalniki organiczne, toluen, ksylen)

Podział czynników chemicznych ze względu na sposób działania:

• Substancje o działaniu toksycznym - szkodliwość substancji uzależniona jest od stopnia wchłaniania oraz sposobu działania na organizm człowieka

• Substancje drażniące - przeważają związki chemiczne w postaci gazowej, działają drażniąco na oczy, skórę i układ oddechowy (chlor, amoniak)

• Substancje uczulające - wywołują uczulenie (alergie w postaci swądu, pieczenia skóry, plam rumieniowych, grudek, złuszczenia naskórka)

• Substancje rakotwórcze - substancje, które mogą powodować kontrolowany wzrost komórek prowadzący do zmian nowotworowych, często objawy chorobowe mogą pojawiać się po upływie kilku lat od narażenia

• Substancje mutagenne - związki powodujące zmiany w genach przekazywanych następnym pokoleniom

Przykład efektów:

• Niedotlenienie

• Podrażnienie

• Nowotwory

• Zatrucia układów

• Efekty narkotyczne

• Wpływ na rozrodczość

Większość substancji chemicznych to substancje o działaniu progowym - można ustalić stężenie, które nie powoduje szkodliwych efektów.

Substancje o działaniu bezprogowym - nie można ustalić bezpiecznego poziomu ekspozycji, np. substancje rakotwórcze.

Zasady ustalania dopuszczalnych stężeń substancji szkodliwych:

• Po przekroczeniu pewnej dawki, im więcej substancji człowiek wchłonie, tym bardziej prawdopodobne, że zachoruje lub wystąpią u niego poważne efekty

• Ryzyko jest proporcjonalne do dawki (D)

D = RWCT

D - ilość w mg zatrzymywanego organizmie związku (dawka)

R - retencja związku w płucach

W - wentylacja płuc (m³/godz)

C - stężenie związku w powietrzu (mg/m³)

T - czas trwania narażenia

CZYNNIKI FIZYCZNE

Czynniki fizyczne:

• Hałas

• Wibracje

• Mikroklimat gorący i zimny

• Promieniowanie (laserowe, jonizujące, elektromagnetyczne, nadfioletowe, podczerwone, widzialne)

• Pyłu przemysłowe

Hałas w środowisku pracy - każdy nieprzyjemny, przeszkadzający i uciążliwy dźwięk oddziałujący na narząd słuchu i inne zmysły oraz części organizmu człowieka.

Źródła hałasu w środowisku pracy:

• Maszyny, urządzenia i narzędzia

• Części procesu technologicznego

• Pojazdy komunikacji

Komunikacja drogowa

Poziom dźwięku przy drodze 65-80 dB

W odległości 100 m, przy elewacjach budynków 57-65 dB

W 2004 r. z 4,75 mln pracowników 200 tys. Pracowało w warunkach narażenia hałasem

Na 1000 osób 45 dokonało trwałego ubytku słuchu

738 osób doznało ubytku słuchu

30% chorób zawodowych związanych jest z hałasem

Ryzyko utraty słuchu w zależności od poziomu hałasu i czasu narażenia

Równoważny poziom dźwięku A, dB	Ryzyko utraty słuchu, %
		Czas narażania, lata
		5	10	15	20	25	30	35	40
mniejsze od 80	0	0	0	0	0	0	0	0
85	1	3	5	6	7	8	9	10
90	4	10	14	16	16	18	20	21
95	7	17	24	28	29	31	32	29
100	12	29	37	42	43	44	44	41
105	18	42	53	58	60	62	61	54
110	26	55	71	78	78	77	72	62
115	36	71	83	87	84	81	75	64

Propagacja hałasu w przestrzeni

W przestrzeni otwartej poziom hałasu maleje o 6 dB przy podwojeniu odległości od źródła:

2 m - 100 dB

4 m - 94 dB

8 m - 88 dB

Poziom hałasu

Rodzaj hałasu	Poziom hałasu
Start samolotu	120 - 130
Traktor	90 - 100
Samochód ciężarowy	80 - 95
Autobus	80 - 90
Pomieszczenie biurowe	60 - 70
Czytelnia	30 - 40
Las (cichy)	10 - 20

Skutki oddziaływania hałasu

Podstawowym skutkiem jest czasowe lub trwałe przesunięcie progu słyszalności hałasu na poziomie 130 - 140 dB - poziom niebezpieczny

Hałas a zdrowie człowieka:

• Zmiany w stanie narządów słuchu

• Pogorszenie ogólnego stanu zdrowia

Wpływ hałasu na człowieka:

• Mniej niż 35 dB - nie szkodliwy, ale może być denerwujący

• 35 - 70 dB - ujemny wpływ na układ nerwowy, zmęczenie, spadek wydajności pracy

• 70 - 85 dB - bóle głowy, trwałe osłabienie słuchu

• 85 - 130 dB - uszkodzenie słuchu, schorzenia układu nerwowego

• 130 - 150 dB - pobudzenie do drgań organów wewnętrznych

• Powyżej 150 dB - …………….

Metody ograniczania zagrożenia hałasem:

Metody administracyjno - prawne:

• Przerwy w pracy

• Profilaktyka lekarska

• Przenoszenie pracowników wrażliwych na działanie hałasu

Ograniczanie hałasu u źródła:

• Wybór i stosowanie procesów technologicznych o małej emisji hałasu

• Wybór i stosowanie maszyn o małej emisji hałasu

• Modernizacja lub wymiana części składowych maszyn

• Konserwacja maszyn

Zastosowanie indywidualnej ochrony słuchu.

Drgania mechaniczne - wibracje

Z biologicznego punktu widzenia wibracje to przekazywanie drgań mechanicznych z ciała stałego na poszczególne tkanki ciała człowieka lub na cały organizm.

• Drgania o oddziaływaniu ogólnym (podłoga, podest, pomost, maszyny, urządzenia, siedziska i podłoga środków transportu, maszyn budowlanych)

• Drgania miejscowe (np. przez kończyny górne)

Instytut Medycyny Pracy

2% to choroby spowodowane zespołem wibracyjnym

• Najczęściej rejestrowana postać naczyniowa: napadowe zaburzenia krążenia krwi palców(blednięcia palców)

• Postać nerwowa

Metody techniczne zmniejszania uciążliwego drgania:

• Minimalizacja u źródła powstawania (minimalizacja luzów, ustawienie, mocowanie, wyrównoważanie elementów, eliminacja wzajemnych uderzeń elementów)

• Minimalizacja drgań w drodze ich propagacji (stosowanie mat wibroizolacyjnych, podkładów, rękawic, separacja fundamentów maszyn od otoczenia)

• Automatyzacja procesów technologicznych, zdalne sterowanie źródłami drgań

Metody organizacyjno - administracyjne:

• Skracanie czasu narażenia

• Przesuwanie na inne stanowiska

• Wydzielanie pomieszczeń do odpoczynku

• Szkolenia w celu zwiększenia świadomości

CZYNNIKI BIOLOGICZNE

Czynniki biologiczne:

• Wirusy

• Bakterie

• Toksyny, alergeny

• Rośliny i zwierzęta

• Grzyby

Dyrektywa 2000/54 UE w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie
czynników biologicznych w miejscu pracy

Klasyfikacja czynników biologicznych:

• Grupa 1 - wywoływanie chorób u ludzi mało prawdopodobne

• Grupa 2 - możliwe powodowanie chorób u ludzi i może być niebezpieczne, rozprzestrzenianie jest mało prawdopodobne, możliwa profilaktyka i leczenie

• Grupa 3 - wywoływanie ciężkich chorób i poważnie niebezpieczne, ryzyko rozprzestrzeniania, skuteczna profilaktyka i leczenie

• Grupa 4 - ciężkie choroby i poważne niebezpieczeństwo, wysokie ryzyko rozpowszechniania, nie ma skutecznej profilaktyki i leczenia

Szczególne narażenie:

• Praca w zakładach produkcji żywności

• Praca w rolnictwie

• Kontakt ze zwierzętami

• Praca w zakładach służby zdrowia

• Praca w laboratoriach

• Usuwanie odpadów

• Oczyszczanie ścieków

CZYNNIKI PSYCHOFIZYCZNE

Czynniki psychofizyczne:

• Obciążenia fizyczne

• Obciążenia psychonerwowe

Obciążenia fizyczne:

• Statyczne - wywołane długotrwałym napięciem mięśni spowodowanym utrzymywaniem przez dłuższy czas ciała lub przedmiotu w tej samej pozycji

• Dynamiczne - związane z aktywnością ruchową, jego miarą jest wartość wydatkowanej energii, czyli wydatek energetyczny

Obciążenia psychonerwowe:

• Przeciążenie psychiki, sytuacje nadmiernej aktywności całej psychiki lub pewnej jej funkcji przez dłuższy okres zmiany

• Niedociążenie psychiczne, kiedy występuje osłabienie aktywności psychicznej przy jednoznacznej konieczności czuwania

• Monotonia wynikająca z jednostajności bodźców, działanie w niezmiennej sytuacji pracy

WYKŁAD 2008.04.17

PODSTAWOWE ASPEKTY PRAWNE DOTYCZĄCE BHP

Przedsiębiorstwo - zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.

Działalność gospodarcza - zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Pracodawca - jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeśli zatrudnia ona pracowników.

Pracownik - osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Obowiązki pracodawcy w dziedzinie bhp:

• Ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy

• Jest zobowiązany ochronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki

• Jest zobowiązany znać przepisy oraz zasady bhp

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

• Organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy

• Zapewnić przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń

• Zapewnić wykonanie nakazów, decyzji i zarządzeń podanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy

• Zapewnić wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy

Gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przed różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

• Współpracować ze sobą

• Wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bhp wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu

• Ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposób postępowania w przypadku występowania zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników

Rozpoczynanie działalności gospodarczej:

• Pracodawca prowadzący działalność powodującą szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników, np. realizujący prace: na wysokościach, w zbiornikach, kanałach, wiążące się z występowaniem szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub fizycznych, jak pary, mgły, pyły, hałas, pola elektromagnetyczne itp. może zostać zobowiązany przez inspektora pracy lub państwowego inspektora sanitarnego do okresowej aktualizacji zawiadomienia o prowadzeniu działalności gospodarczej

• Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bhp w zakładzie pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny

• Tej samej karze podlega ten kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie 30 dni właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, jak również o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności oraz o zmianie technologii, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.

Osoby kierujące pracownikami są obowiązane:

• Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisani i zasadami bhp

• Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem

• Organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy

• Dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony indywidualnej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem

• Egzekwowanie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bhp

• Zapewnić wykonywanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zawodową nad pracownikami

Obowiązki pracownika

Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bhp:

• Znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniach i instruktażach z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym

• Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosowanie się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych

• Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy

• Stosowanie środków ochrony zbiorowej i używanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem

• Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz zaleconym badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazówek lekarskich

• Niezwłocznie zawiadamiać przełożonych o zauważeniu w zakładzie pracy wypadku albo zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie

• Współdziałanie z pracodawcami i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp

Prawa pracownika

W dziedzinie bhp pracownikowi przysługuje prawo do:

• Powstrzymania się od wykonywania pracy - powiadamiając o tym niezwłocznie przełożonych- w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom

• Powstrzymania się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób

W obu przypadkach pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę.

Nadzór i kontrola nad warunkami pracy:

• Państwowa Inspekcja Pracy

• Państwowa Inspekcja Sanitarna

• Społeczny Nadzór nad warunkami pracy:

• Zakładowe organizacje związkowe

• Społeczna Inspekcja Pracy

Państwowa Inspekcja Pracy

• Organ powołany do nadzorowania i kontrolowania przestrzegania prawa pracy w szczególności przepisów i zasad bhp

• Organizację i zadania PIP określa Ustawa z dn. 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy

Zakres działania PIP:

• Nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy

• Kontrola przestrzegania przepisów bhp przy projektowaniu budynków i ich modernizacji

• Nadzór i kontrola przestrzegania wymagań bhp przy produkcji wyrobów o opakowań, których użytkowanie mogłoby spowodować zagrożenie dla zdrowia i życia

• Opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy oraz inicjowanie prac legislacyjnych w tej dziedzinie

• Udzielanie porad i informacji technicznych w zakresie eliminowania zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników oraz porad i informacji w zakresie przestrzegania prawa pracy

• Analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrolowanie stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniach okoliczności wypadków przy pracy

• Współdziałanie z organizacjami ochrony środowiska w kontrolowaniu przestrzegania przez pracodawców przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska

• Inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, w szczególności bezpieczeństwa i higieny pracy.

WYKŁAD 2008.05.08

Pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy uprawnieni są do przeprowadzenia bez uprzedzenia kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, o każdej porze dnia i nocy.

Państwowa Inspekcja Sanitarna:

• Podlega ministrowi właściwemu do spraw zdrowia

• Zadania PIS wykonują następujące organizacje:

• Główna Inspekcja Sanitarna

• Państwowa wojewódzka inspekcja sanitarna

• Państwowa powiatowa inspekcja sanitarna

• Państwowy graniczny inspektor sanitarny dla obszarów przejść granicznych drogowych, kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich oraz jednostek pływających na obszarach wód terytorialnych

• PIS jest powołany do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami:

• Higieny środowiska

• Higieny pracy w zakładzie pracy

• Higieny radiacyjnej

• Higieny procesów nauczania i wychowania

• Higieny wypoczynku i rekreacji

• Zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku

• Higieniczno - sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne

Zakres działania PIS:

• Uzgadnianie projektów planów zagospodarowania przestrzeni województwa, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzeni gminy oraz ustalanie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych

• Uzgadnianie dokumentacji projektów pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących:

• Budowy i zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznej

• Nowych materiałów i procesów technologicznych przed ich zastosowaniem w produkcji lub budownictwie

• Uczestniczenie w dopuszczaniu do użytku obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznej oraz środków komunikacji lądowej

• Inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie zapobiegania negatywnego wpływu czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi

Zakładowa Organizacja Związkowa:

Zakres działania:

• Zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy

• Zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organów samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników

• Sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bhp

• Kierowanie działalnością SIP i współdziałanie z PIP

• Zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów

• Ustalanie zasad wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym podziału środków z tego funduszu na poszczególne cele o rodzaje działalności

• Ustalanie regulaminu nagród i premiowanie

Społeczna Inspekcja Pracy:

• SIP jest służbą wykonywaną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie przez zakład pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych

• SIP reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładzie pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe

SIP w zakładzie pracy tworzą:

• Zakładowi społeczni inspektorzy pracy - dla całego zakładu pracy

• Oddziałowi (wydziałowi) inspektorzy pracy - dla komórek organizacyjnych oddziałów (wydziałów)

• Grupowi społeczni inspektorzy pracy - dla komórek organizacyjnych oddziałów (wydziałów)

Zadania SIP:

• Kontrola stanów budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych w zakresie bhp

• Kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy

• Uczestniczenie w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących środowiska naturalnego

• Bierze udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy

• Bierze udział w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i innych schorzeń wywołanych warunkami środowiska pracy oraz kontroluje stosowane w zakładzie środki zapobiegawcze

• Opiniuje projekty planowanej poprawy warunków bhp

Społeczna Inspekcja Pracy:

• Społeczni inspektorzy pracy mają prawo wydawać decyzje zwane uwagami i zaleceniami

• Uwagi i zalecenia wpisywane są do „Książki uwag i zaleceń SIP”

• Niewykonanie uwagi lub zalecenia SIP jest wykroczeniem zagrożonym sankcją kary grzywny

SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP wg PN-N-18001

Podejście do bhp:

• Tradycyjne - do połowy lat 90. XX w. działania niezbędne do spełnienia wymogów prawych z zakresu bhp

• Systemowe - od połowy lat 90. XX w.

Strategie zarządzania bhp

Motywacja działania	Strategie zarządzania	Zarządzanie bhp, typowe cele bhp	Osiągane wyniki
Strach	Bierne	Unikać kar	Brak zgodności
Kara	Reaktywne	Unikać niezgodności	Zgodność, brak poprawy wyników
Nagroda	Aktywne	Wykonywanie działań poprawnie	Prawidłowe zachowanie
Motywacja wewnętrzna	Proaktywne	Zero wypadków, minimalizowanie strat	Ciągłe doskonalenie

Typy strategii zarządzania bhp:

1. Proaktywna (zapobiegawcza, prewencyjna)

• Bezpieczne miejsce pracy/proces

• Bezpieczny człowiek

Reaktywna (korygująca)

• Badania powypadkowe

• Plany ratowniczo - operacyjne na wypadek awarii

• Działania łagodzące skutki

Geneza systemu zarządzania bhp:

• 1991 - w USA odbyła się pierwsza narodowa konferencja poświęcona wypadkom przy pracy

• 1972

• 1974

• 1996 - pierwszy standard systemu zarządzania BS8000

WYKŁAD 2008.05.15

Zasady zarządzania bhp (Dan Petersen):

• Niebezpieczne zachowania, niebezpieczne warunki i wypadek to symptomy nieprawidłowości w systemie zarządzania bhp

• Bezpieczeństwo należy traktować jak inne obszary działalności przedsiębiorstwa

• Wypadek lub inna strata finansowa jest wynikiem błędu ludzkiego lub niedopatrzeń systemowych

• Niebezpieczne zachowania człowieka, które prowadza do wypadku to najczęściej normalna reakcja na niewłaściwe środowisko pracy a nie wina pracownika

• Dla zapewnienia efektywnego systemu bezpieczeństwa należy brać pod uwagę:

• Warunki fizyczne - sprzęt

• Warunki behawioralne - odpowiednie przygotowanie ludzi

• System zarządzania

• Nie ma jednej słusznej drogi do osiągnięcia bezpieczeństwa w danej organizacji

• Jeśli w dwóch przedsiębiorstwach istnieje ten sam system to w jednym jest zły.

Brak jest międzynarodowej normy dotyczącej bhp opracowanej przez Międzynarodową Organizację Standaryzacji ISO.

• OHSAS 18001 opracowany przez BSI

• ILO-OSH 2001

Wytyczne ILO-OSH 2001:

• System stosowany na dwóch poziomach: krajowym i organizacyjnym (przedsiębiorstwa)

• Inne normy dotyczące systemu zarządzania bhp odnoszą się wyłącznie do poziomu organizacji

• Wytyczne na poziomie państwa dotyczą utworzenia i funkcjonowania krajowych struktur odpowiedzialnych za upowszechnianie systemowego podejścia do zarządzania bhp; obejmują w szczególności:

• Powołania krajowych jednostek komplementarnych do formułowania i realizowania polityki państwa dotyczącej wdrażania i upowszechniania systemów zarządzania bhp

• Sformułowanie spójnej polityki państwa w zakresie systemów zarządzania bhp

• Ustanowienie krajowych i branżowych wytycznych dotyczących dobrowolnego wdrażania i utrzymywania systemów zarządzania bhp w przedsiębiorstwach

Polskie normy dotyczące zarządzania bezpieczeństwem:

• PN-N-18001 : 2004 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania. (certyfikacja)

• PN-N-18002 : 2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne oceny ryzyka zawodowego.

• PN-N-18004 : 2001 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne.

System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest systemem dobrowolnego stosowania.

Nie istnieje prawny obowiązek wdrażania systemu w przedsiębiorstwie.

Cykl ciągłego doskonalenia (Deminga)

System zarządzania bhp PN-N-18001

Ogólna część systemu zarządzania, która obejmuje struktury organizacyjne, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądania i utrzymywania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.

Audyt systemu zarządzania bhp - systematyczne i niezależne badania mające na celu określenie, czy działania podejmowane w ramach systemu oraz osiągnięte rezultaty są zgodne z przyjętymi założeniami i czy te założenia są odpowiednie w stosunku do realizowanej polityki bhp.

Bezpieczeństwo i higiena pracy - stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przez zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.

Cel ogólny zarządzania bhp - cel dotyczący działań w zakresie bhp, który organizacja ustaliła do osiągnięcia.

Ciągłe doskonalenie systemu zarządzania bhp - proces usprawniania sytemu, w celu osiągnięcia poprawy wszystkich działań związanych z bhp, zgodnie z określoną polityką bhp danej organizacji.

Działania korygujące - działania podjęte w celu usunięcia przyczyn istniejących niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji oraz podejmowane w celu niedopuszczenia do ich ponownego wystąpienia.

Działania zapobiegawcze - działania podjęte w celu usunięcia przyczyn potencjalnych niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji oraz w celu niedopuszczenia do ich wystąpienia.

Przegląd wykonywany przez kierownictwo - formalna ocena, przeprowadzana przez najwyższe kierownictwo, stanu i adekwatności wdrażanych systemów zarządzania bhp do polityki i celów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zaangażowanie kierownictwa i polityka bhp

Ciągłe doskonalenie

Planowanie

Przegląd wykonany przez najwyższe kierownictwo

Wdrażanie i funkcjonowanie

Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze

---