BHP- stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniających wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.
ZAGROŻENIE- jest to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.
ŚRODOWISKO PRACY- warunki śr. Materialnego w którym odbywa się proces pracy.
Środowisko materialne określają 3 czynniki:
FIZYCZNE; CHEMICZNE; BIOLOGICZNE
EGRONOMIA- etymologicznie słowo ergonomia oznacza: ''prawo rządzące pracą'' Nazwa wywodzi się z 2 greckich słów ERGON+NOMOS.
ERGONOMIA- zamieszczona w SPTE z 1983r. „jest to nauka stosowana zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotu powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka.
ERGONOMIA- zamieszczona w MSE IEA 1967r, zajmuje się związkami zachodzącymi pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem sprzętem i otoczeniem w najszerszym znaczeniu włączając w to prace, wypoczynek, sytuacja w domu i podróży.
Można wyróżnić pewne następujące elementy pojawiające się w różnych definicjach ergonomii:
nauka stosowana
charakteryzuje się humanocentryzmem (człowiek jest w centrum), oznaczo to iż ocena rozwiązań technicznych i organizacyjnych związanych ze współdziałaniem człowieka i środków technicznych, dokonywana jest przy założeniu iż dobro człowieka musi być traktowane priorytetowo w stosunku do kryteriów technicznych lub ekonomistycznych, co z kolei przekłada się na zasadę, w myśl której technikę należy dostosowywać do człowieka, zaś człowieka do techniki jedynie w ograniczonym zakresie.
akceptowana jest konieczność harmonijnego, efektywnego działania człowieka i środków technicznych
zainteresowanie ergonomii dotyczą określonego systemu człowieka złożonego z podsystemu ludzkiego i podsystemu technicznego
zainteresowanie ergonomii rozciągają się na wszystkie przejawy kontaktu człowieka ze środkami techniki mające miejsce podczas pracy, nauki, rekreacji, sportu, podróży, zajęć domowych, rehabilitacji
ergonomia należy do grypy nauk ergo logicznych jest ona dyscyplina, która w sposób kompleksowy wykorzystuje dobre wielu nauk o człowieku do rozwiązywania zadań technicznych i organizacyjnych. Do nauk tych można zaliczyć:
. fizjologia pracy
2. BHP
-zadaniem jego jest niedopuszczenie do występowania czynników zagrażających zdrowiu pracowników.
- eliminowanie chorób zawodowych
- optymalizacja warunków materialnego środowiska pracy.
3.psyhologia prac, których główne zainteresowania koncentrują się na:
- przystosowanie człowieka do pracy
- przystosowanie pracy do człowieka- nosi również nazwę psychologii inżynieryjnej lub ergonomicznej
- przystosowanie człowieka do człowieka
4. Antropologia- biologia porównawcza człowieka, a w jej ramach zwłaszcza antropometria ( metodyka pomiarów ciała ludzkiego)
5. Organizacja pracy- suma działań technicznych, skierowanych na stworzenie optymalnego połączenia siły roboczej i środków produkcji albo środków pracy oraz zapewnie człowiekowi właściwych warunków pracy.
BEZPIECZEŃSTWO PRACY W UJĘCIU SYSTEMOWYM
Bezpieczeństwo w ujęciu systemowym: wypadki przy pracy są skutkami niebezpiecznych warunków lub błędów, które doprowadzają do niebezpiecznego postępowania ludzi, popełniane są one zarówno w czynnościach roboczych w organizowaniu zadań jak również w projektowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakład pracy od niedawna zaczą być ujmowany jako wieloelementowa całość tworząca system, zaś wypadki prze pracy i katastrofy jako wynik jego nieprawnego funkcjonowania.
2. Bezpieczeństwo pracy jako element i cel zarządzania. - zarządzanie bezpieczeństwem to młoda dziedzina naukowa. Do jej powstania a następnie rozwoju przyczynili się praktycy, którzy chcieli uzyskać wiedze na temat tego czym jest bezpieczeństwo oraz w jaki sposób można je tworzyć.
3. Bezpieczeństwo pracy jako obowiązek prawny
Przyjęty ustrój w Polsce prawny nakłada na państwo odpowiedzialność za życie i zdrowie swoich obywateli. W zakres tego obowiązku włączyli również zapewnienie bezpiecznych warunków pracy(art.66ust.1)
Obowiązek ten realizowany jest poprzez stworzenie regulacji prawnej, system ubezpieczeń, symulacje rozwoju wiedzy i edukacji z zakresu bezpieczeństwa, organizowane nadzoru nad przestrzeganiem w zakładach pracy prawnej regulacji w zakresie bezpieczeństwa pracy oraz przez wprowadzenie statystyki wypadków i chorób zawodowych.
Najważniejszy akt prawny dotyczący pracy (kodeks pracy) ujmuje bezpieczeństwo pracy jako wynik współdziałania pracodawców, organów nadzoru nad warunkami pracy( organy zew. PIP- państwowa inspekcja pracy, PIS- państwową inspekcja sanitarny, organ wew.: służba BHP) oraz pracowników nakładając na wszystkich szczegółowo sformułowane obowiązki.
ZAKRES ODPOWIEDZIALNOSCI PRACOWNIKÓW: odpowiedzialność za stan BHP w zakresie pracy. Pracodawca ponadto zobowiązany jest chronić życie i zdrowie pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, w szczególności zaś pracodawca zobowiązany jest:
organizować prace w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy
zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów i zasad BHP, wydawać polecenia usunięcia, uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń
reagować na potrzeby w zakresie BHP oraz dostosowywać środki podejmowane do doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy
zapewniać rozwój wspólnej polityki zapobiegającej wypadkom i chorobom zawodowym, uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizacje pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy.
uwzględniać ochrone zdrowia młodocianych kobiet w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych.
zapewniać wykonanie nakazu, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.
zapewnić wydawanie zaleceń społecznego inspektora pracy
Ponadto na pracodawcach ciąży obowiązek przekazywania inf. o:
zagrożeniach zdrowia i życia występujących w zakładach pracy
działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń dal zdrowia i życia
o pracownikach którzy wyznaczeni są do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciw pożarowej i ewakuacji pracowników.
Zgodnie z art.209 na pracodawcach ciąży również obowiązek zapewniania środków, które są niezbędne do udzielania 1 pomocy
ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI PRACOWNIKÓW
Podstawowym obowiązkiem każdego pracownika jest przede wszystkim przestrzeganie przepisów i zasad BHP. W szczególności zaś pracownik jest zobowiązany:
znać przepisy i zasady BHP, brać udział w szkoleniu i instruktarzu z tego zakresu oraz poddawać się egzaminom sprawdzającym
wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami BHP oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych
dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętów oraz o porządek i ład w miejscu pracy.
stosować środki ochrony zbiorowej a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnych oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem
poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich
niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku lub zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników jak również inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym ich niebezpieczeństwie.
współ działać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy
ZAKRES ODPOWIEDZIALNOSCI OSÓB KIERUJĄCYMI INNYMI PRACOWNIKAMI
Osoba kierujące pracownikami zobowiązana jest:
organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP
dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem
organizować, przygotowywać i prowadzić prace uwzględniając przy tym zabezpieczenie przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami w środowisku pracy
dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego jak również o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem
egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad BHP
zapewniać wykonanie zaleceń lekarza który sprawuje opiekę zdrowotną nad pracownikami
BEZPIECZENSTWO PRACY JAKO NORMA MORALNA
Zatrudnienie pracowników w warunkach, które odbiegaja od określonych w przepisach lub normach jak również podejmowanie przez pracownikow niedozwolonych i ryzykownych zachowań jest sprzeczna z przykazaniem NIEZABIJAJ wprawdzie nie jest bezpośrednim zabijaniem innych lub siebie ale bez watpienia przyczynia się do śmierci w sposób pośredni czyli w wyniku efekcie przy pracy.
WYPADKI PRZY PRACY
Pojęcie wypadku przy pracy- jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z wykonywaną pracą.(wszystkie te przesłanki muszą wystąpić razem)
Nagłość- chwila, moment
Przyczyna zewn.- przyczyna, która znajduje się poza pracownikiem.
Rodzaje wypadków przy pracy:
Śmiertelne
Ciężkie
Zbiorowe
Ad 1) gdy w jego wyniku nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku
Ad 2) w efekcie tego wypadku doszło do ciężkiego uszkodzenia ciała( wzroku, słuchu, mowy) lub innego uszkodzenia ciała albo roztroju zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, jak również choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie bądź trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Ad 3) gdy w wyniku tego samego zdarzenia wypadkowego wypadkowi uległy co najmniej 2 osoby.
Okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy
Powstanie wypadków przy pracy- jest wynikiem działania czynnika technicznego ludzkiego i organizacyjnego bądź też kombinacji wszystkich tych czynników.
Przyczyny wypadków przy pracy- wśród nich można wyróżnić przyczynę bezpośrednią wypadku- jest nią czynnik niebezpieczny powodujący uraz, przyczyny pośrednie(wcześniejsze wypadki przy pracy)- są to zdarzenie, które wywołały lub nie zapobiegły wystąpieniu przyczyny bezpośredniej.
Obrażenia wypadkowe- są następstwem jednego niebezpiecznego wydarzenia, wydarzenia powodującego wypadek(przyczynę niebezpieczną) oraz zwykle wielu przyczyn pośrednich. Poza przyczynami, wyróżnia się także okoliczności wypadku przy pracy. Definiowane są one jako warunki środowiska lub cechy przedmiotów oraz ludzi, które sprzyjają lub umożliwiają występowanie przyczyn wypadków.
Metody badania wypadków przy pracy
Do najczęściej wykorzystywanych technik należą:
Metoda TOL
Analiza odchyleń
Metoda drzewa błędów
Metoda MORT
Ad 1) jest to kombinacja przyczyn technicznych(T) przy czym organizacyjnych(O) i (L) ludzkich. W metodzie tej najpierw poddaje się analizie przyczyny techniczne, potem wszelkie elementy organizacyjne, a następnie określa się przyczyny, których źródłem może być człowiek. W wyniku analizy tych 3 przyczyn ustala się przyczyny pośrednie wypadku a następnie przyczyny bezpośrednie.
Ad 2) polega na identyfikowaniu odchyleń od normalnych warunków działania człowieka oraz urządzeń technicznych i warunków środowiska pracy. Analiza ta opiera się na następującym założeniu, iż: produkcja jest to proces planowy, którego normalny przebieg można zdefiniować, a odchylenie może spowodować zwiększenie ryzyka i w konsekwencji wypadek.
Ad 3) jest to ilościowa metoda dedukcyjna, w której analizuje się poszczególne wypadki lub awarie systemu i podaje zależności między poszczególnymi zdarzeniami prowadzącymi do wypadków. Drzewo błędów jest graficznym modelem przedstawiającym kombinacje i wzajemne zależności między awariami wyposażenia lub błędami zdarzenia szczytowego czyli do wypadku przy pracy.
Ad 4) jest to najbardziej rozpowszechniona metoda. Powstała w wyniku doświadczeń zebranych przez inżynierów bezpieczeństwa w przemyśle. W metodzie tej jest zastosowane tzw. Drzewo błędów MORT, które może być wykorzystywane albo do opracowania programów poprawy warunków pracy(tzw. Pozytywne drzewo MORT), albo może być wykorzystywane do analizy wypadków( tzw. Drzewo błędów MORT). Analiza wypadkowa tą metodą określa przyczyny bezpośrednie i pośrednie powstawania wypadków, obejmuje przyczyny które pozornie nie mają wpływu na powstawanie zagrożenia wypadkowego oraz ustala czy ryzyko wystąpienia wypadku zostało w zakładzie pracy ustalone w prawidłowy sposób.
Świadczenia przysługujące pracownikom z tytułu wypadku:
To grupa świadczeń przysługująca pracownikowi z ubezpieczenia społecznego/ust. O ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z 2002r. z późniejszymi zmianami.
Zasiłki chorobowe
Świadczenia rehabilitacyjne
Renty
Odszkodowanie przysługujące od pracodawcy/ust. Kodeks pracy art. 237,1
Niebezpieczne i szkodliwe czynniki związane z procesem pracy i jej warunkami.
Czynnik niebezpieczny- to czynnik, którego konsekwencją jest uraz. Działa na pracownika w sposób nagły i może wywołać następujące typy zagrożeń:
Elementami ruchomymi i leżącymi
Pożarem lub wybuchem
Porażeniem prądem elektrycznym
Niewłaściwą organizacją ruchu i przemieszczaniem
Czynnik szkodliwy- czynnik, którego rezultatem działania jest schorzenie.
Czynnik niebezpieczny= uraz
Czynnik szkodliwy= schorzenie
Czynniki te działają na pracownika przeważnie przez dłuższy i określony czas i mogą powodować choroby, niedomagania, które będą uniemożliwiać wykonywanie przez pracownika pracy.
Czynniki niebezpieczne należą tylko i wyłącznie do czynników….
Czynniki szkodliwe można podzielić na: chemiczne, fizyczne, biologiczne
Fizjologia pracy- pojęcie, postacie pracy
Fizjologia-zajmuje się badaniem biologicznych zjawisk zachodzących w procesie pracy, w celu zapewnienia najbardziej racjonalnych sił fizycznych i psychicznych pracowników.
Przedmiotem zaś zainteresowania fizjologii pracy są przede wszystkim zjawiska znużenia i znudzenia pracą lub w procesie pracy oraz metody zapobiegania ich.
Postacie pracy:
Wg. Klasycznego podziału wyróżnia się prace fizyczną i umysłową.
Praca fizyczna- występuje w 2 zasadniczych postaciach: 1-dynamiczna i 2-statyczna.
Ad 1) związane z przemieszczaniem się ciała stałego lub jego poszczególnych części w przestrzeni.
Ad 2) przebiegającej w warunkach bezruchu z jednoczesnym napięciem mięśni.
Praca umysłowa również przebiega w 2 postaciach:
Bądź na tle przeważającego emocjonalnego…..
Bądź na tle przeważającego obciążenia umysłowego poprzez napięcie uwagi i procesy myślowe. (praca twórcza)
Ergonomiczne aspekty funkcjonowania układu człowiek-praca.
System człowiek-praca i jego podsystemy:
Człowiek-maszyna
Człowiek-warunki środowiska materialnego
Człowiek-stanowisko robocze
System jest pojmowany jako zespół powiązanych ze sobą elementów, wzajemnie na siebie oddziałujących, przy czym oddziaływanie to przybiera najczęściej postać tzw. Sprzężenia zwrotnego.
Działający w ramach jakiegokolwiek systemu człowiek jest traktowany jako jego podsystem.
Źródła konfliktów pracy
CZŁOWIEK PRACA-> maszyna, środowisko materialne, stanowisko pracy, grupa ludzka, inny pracownik.
W środowisku pracy można wyróżnić 2 grupy specyficznych konfliktów:
1 grupa to konflikty między człowiekiem a obsługiwaną przez tego człowieka aparaturą(czyli konflikty układów):
Człowiek-maszyna
Człowiek-warunki środowiska pracy
Człowiek-stanowisko pracy
2 grupa to konflikty wynikające ze stosunków międzyludzkich(konflikty układów)
Człowiek-grupa
Człowiek-inny pracownik
Maszyna-s----r-> Człowiek(pamięć, uwaga, polecenia, stresy)
<-st----e
S-urządzenia sygnalizacyjne maszyny
R- receptory(zmysły)
E-efektory(zespoły mięśni)
ST-urządzenia sterujące
W układzie człowiek-maszyna występują następujący elementy powiązane: urządzenia sygnalizacyjne(S) maszyny-receptory(R) i jego efektory(E)-urządzenia sterujące maszyny.
Powiązania te mają charakter cybernetyczny, gdyż obejmują procesy uformowania i sterowania, będących przedmiotem cybernetyki. Występuje ponadto w nich charakterystyczne dla układów cybernetycznych sprzężenie zwrotne między urządzeniami maszyny a zmysłami i mięśniami człowieka.
Proces pracy charakteryzuje się tutaj występowaniem 3 faz:
1 faza: fazy percepcji- określona jest mianem fazy „wejścia do układu”
Faza ta polega na uzyskaniu przez pracownika informacji w efekcie bezpośredniej obserwacji procesu produkcyjnego, odbioru tych informacji z urządzeń sygnalizacyjnych, kontrolnych, pomiarowych maszyny. Uzyskanie przez pracownika informacji za pomocą jego zmysłów przekazywane są do centralnego układu nerwowego.
2 faza: fazy pracy układu- dokonuje się w niej transformacja uzyskanych informacji, w centralnym układzie nerwowym, czyli ich przetwarzanie, które prowadzi następnie do podjęcia jakiejś odpowiedniej decyzji.
Centralny układ nerwowy jest układem o wielu wejściach zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych(pamięć, spostrzeżenia, stresy, odczucia)
3faza- fazy sterowania- jest to faza oddziałująca na urządzenia sterujące maszyny
Człowiek- war. środow. naturalnego ->oświetlenie, hałas, mikroklimat, promieniowanie
Człowiek-warunki pracy na stanowisku roboczym-> rytm i tępo pracy, postawa ciała, przerwy w pracy.
Powiązania człowieka z naturalnym środowiskiem pracy i stanowiskiem roboczym nie mają charakteru cybernetycznego z uwagi na brak procesów informacyjno-sterowniczym, nie występuje w nich sprzężenie zwrotne.
Na przedstawionym wyżej rys. można wyróżnić 4 grupy zagadnień:
Odbiór informacji od maszyny do człowieka
Oddziaływanie człowieka na maszynę poprzez urządzenia sterujące
Czynniki materialnego środowiska pracy
Warunki pracy na stanowisku roboczym(czynnik antropotechniczny i organizatorski stanowiska pracy)
Niezawodność i sprawność funkcjonowania systemu człowiek-praca zależy od niezawodności i sprawności każdego z tworzących go podsystemów jak również od prawidłowego ukształtowania powiązań między poszczególnymi podsystemami(stykami).
PŁASZCZYZN PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z PRACA CZŁOWIEKA:
I grupa-automatyczne funkcje ciała i środowiska:
anatomia i fizjologia
fizyczne i chemiczne oddziaływanie środowiska pracy
II grupa-operacje i ruchy z narzędziami i przy maszynie:
a) podstawy biologiczne i psychologiczne
b) podstawy techniczne kształtowania pracy
III grupa-czynności pracy i stanowiska pracy:
a) analiza czynności pracy
b) systemowe rozwiązania dotyczące stanowisk pracy
IV grupa- działalność personelu i formy pracy
V grupa-formy współpracy w grupach roboczych
VI grupa-zakładowe stosunki pracy i organizacji:
a) produkcja usługi i zarządzania
VII grupa-praca i społeczeństwo
STRUKTURA ERGONOMICZNYCH WARUNKÓW PRACY
Obszary ergonomiczne
Obszary pierwotne:
Czynniki techniczne:
rodzaj środków pracy
wielkość kształt i właściwości przedmiotów pracy
sprawność techniczna:
-stanowiska roboczego
- urządzeń transportowych
2) czynniki organizacyjne:
a) technologiczność konstrukcji dla montażu
b) forma organizacji montażu
c) metody wykonania
d) przestrzeń pracy wraz z uwzględnieniem danych antropometrycznych:
-na stanowisku pracy
- pomiędzy stanowiskami pracy
- ze względu na urządzenia transportowe
- ze względu na sposób i kolejność dostaw części
e) prawidłowość obliczania norm czasu pracy
f) rytm i tępo pracy
3) Czynniki materialnego środowiska pracy:
a) mikroklimat
b) oświetlenie
c) hałas
d) drgania mechaniczne
e) zanieczyszczenia powietrza
f) promieniowanie
g) substancje szkodliwe
Obszary wtórne:
4) obciążenie fizyczne:
a) obciążenie mięśni:
-statyczne
-monotypowe
- dynamiczne
5) obciążenie psychiczne człowieka:
a) monotonia
b) konieczność intensywnego myślenia
c)podejmowanie ryzykownych decyzji
d) strumień informacji
e) dostęp do informacji
f) wykorzystanie inf.
6) Bezpieczeństwo pracy:
a) ogólne warunki bhp na stanowisku montażowym
b) ochronna przed urazami
c) stosowane zabezpieczenia przed naruszeniem normalnych warunków eksploatacji
d) ochronna przed zagrożeniami, które wiążą się z przemieszczeniem się ludzi
e) zabezpieczenie maszyn, urządzeń przy podnoszeniu, przenoszeniu i przewożeniu