Miejsce i rola makroekonomii wśród nauk ekonomicznych i jej główne obszary zainteresowań badawczych. Makroekonomia jest to dział ekonomii zajmujący się analizą gospodarki jako całości. Bada wzajemne zależności pomiędzy agregatowymi wielkościami ekonomicznymi i czynniki wpływające na ich kształtowanie się. Do agregatowych wielkości zaliczamy: dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, wydatki na inwestycję, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, bilans handlowy i płatniczy kraju, popyt na pieniądz i podaż pieniądza, przeciętny poziom cen, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia w kraju itp. Badanie związków miedzy tymi wielkościami ma na celu wykazanie przyczyn niepełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych i niepełnego zatrudnienia siły roboczej oraz ustalenia środków zaradczych prowadzących do lepszego wykorzystania istniejącego zasobu czynników produkcji. Makroekonomia kładzie główny nacisk na sprawność mechanizmów rynkowych. Makroekonomia to głównie teoria cen czynników wytwórczych i zachowania się podmiotów gospodarczych w zależności od kształtowania się tych cen oraz utargów, kosztów produkcji i zysku bądź też cen dóbr konsumpcyjnych, dochodów konsumenta i jego indywidualnych preferencji. Jest ona także teorią tworzenia i podziału dochodu narodowego z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej państwa. Zajmuje się ona funkcjonowaniem całej gospodarki i formułowaniem polityki rządowej. Główne płaszczyzny zainteresowań makroekonomii to: problematyka wzrostu gospodarczego i równowagi w ujęciu makroekonomicznym (metody mierzenia efektów działalności gospodarczej w skali kraju, czynniki wpływające na poziom i wzrost tych efektów, równowaga pomiędzy globalną podażą i globalnym popytem w procesie wzrostu i czynniki kształtujące ją, cykliczność wzrostu gospodarczego); problematyka inflacji (istota, sposób pomiaru, przyczyny, skutki, sposoby przeciwdziałania); problematyka zatrudnienia i bezrobocia (przyczyny, skutki, metody przeciwdziałania); makroekonomiczna polityka państwa (kierunki i instrumenty oddziaływania państwa na gospodarkę w celu złagodzenia niekorzystnych efektów działania mechanizmu rynkowego i przyspieszenia rozwoju gospodarki); Szybki rozwój makroekonomii datuje się od lat 30. XX w., a jedną z jego przesłanek stał się przebieg i skutki wielkiego kryzysu gospodarczego lat 1929-1933. Niezaprzeczalne znaczenie dla tego rozwoju miały poglądy ekonomiczne J.M. Keynesa	Co to jest Produkt Narodowy Brutto i jakie jest jego zastosowanie w toku badania gospodarki poszczególnych krajów? Produkt narodowy brutto jest to miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany przez powiększenie produktu krajowego brutto o wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą. Te ostatnie stanowią różnicę pomiędzy napływem dochodów uzyskanych przez obywateli danego kraju za granicą (głównie transfer zysków z kapitałów zainwestowanych za granicą, ale także dochody z pracy) a wypływem dochodów uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju. Dodatnia wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą powiększa produkt krajowy brutto (PNB > PKB), ujemna - pomniejsza go (PNB < PKB). PNB jest miarą całkowitych dochodów osiąganych w ciągu roku przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez należące do nich czynniki wytwórcze. PNB w ujęciu względnym (tempo wzrostu) jest miarą wzrostu gospodarczego. W przeliczeniu na 1 mieszkańca wykorzystywany jest jako miara poziomu dobrobytu społeczeństwa. Produkt narodowy brutto uważany jest za najlepsza miarę działalności gospodarczej i przedstawia: - sumę wszystkich dochodów uzyskanych przez wszystkie jednostki działające w gospodarce danego kraju, w danym czasie; - ogólną sumę wydatków poniesionych na zakup dóbr i usług wytworzonych w danej gospodarce. PNB pozwala mierzyć zarówno dochody powstające w gospodarce, jak i wydatki ponoszone na wytworzone w jej ramach dobra i usługi , ponieważ wielkości te są de facto sobie równe, tzn., że w gospodarce jako całości dochody muszą być równe wydatkom. PNB umożliwia nie tylko dokonanie pomiaru wielkości dóbr i usług wytworzonych w danym czasie, tj. w ciągu roku, w gospodarce danego kraju, lecz również pozwala zbadać przepływy dochodów i wydatków następujące w tej gospodarce. Mierzenie produktu narodowego brutto, czyli całkowitej produkcji dóbr i usług w danym roku, pozwala politykom oraz ekonomistom dokonywać oceny sytuacji gospodarczej, określać strukturę gospodarki oraz jej zasoby, a także badać jej wzrost w dłuższym okresie. Dlatego dla przeprowadzenia prawidłowej analizy ekonomicznej niezbędne jest dokonanie właściwego i precyzyjnego obliczenia produktu narodowego brutto, jako największego agregatu obejmującego wszystkie dziedziny gospodarki.	Co to są zasoby i strumienie? Proszę podać przykłady uzasadniające różnice między nimi? Zasoby i strumienie należą do zmiennych ilościowych przedstawiających np. ilość pieniądza, ilość danego dobra itd. Zasób jest to dana ilość pieniądza lub dobra mierzona w danym momencie. Strumień jest to ilość mierzona w jednostce czasu. Jest wiele przykładów wyjaśniających różnice między zasobem a strumieniem: * bogactwo konsumenta stanowi zasób, strumieniami natomiast są jego dochody oraz wydatki; * liczba bezrobotnych stanowi zasób, a liczba osób tracących pracę w danym czasie jest strumieniem dopływającym do zasobu bezrobocia; * wielkość kapitału zaangażowanego w gospodarce jest zasobem, a nakłady inwestycyjne przeznaczone na zwiększenie zasobu kapitału stanowią strumień; * dług rządowy danego kraju jest zasobem, a deficyt budżetowy powstający w określonym czasie jest strumieniem. Zasób stanowi zatem akumulację strumieni, które - dopływając do zasobu lub odpływając z niego - wpływają na zmianę jego wielkości. I tak, na przykład zdolności produkcyjne gałęzi przemysłu stanowią w danym momencie zasób, a ich przyrost (spowodowany inwestycjami) lub ubytek (będący rezultatem wycofania starych urządzeń) stanowią strumienie powodujące zmiany wielkości zasobu. Jakie są podstawowe różnice między Produktem Narodowym Brutto a Produktem Krajowym Brutto? W jakich warunkach byłyby one równe sobie? Produkt krajowy brutto (PKB) to miernik produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na obszarze danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. PKB może być wyrażony w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników wytwórczych (cenach netto). PKB różni się od produktu narodowego brutto (PNB) tym, że nie uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych. PKB, w odróżnieniu od PNB, obejmuje wyłącznie produkcję wytworzoną w danym kraju i nie uwzględnia różnic dotyczących przynależności państwowej lub narodowej działających w danym kraju podmiotów gospodarczych. Porównanie definicji PNB i PKB pozwala stwierdzić, że produkt narodowy brutto jest równy produktowi krajowemu brutto powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.
Jakie są zasady obliczania PKB i PNB i w jaki sposób uwzględnia się w tych miernikach te ich elementy składowe, które nie przechodzą przez rynek? W realnych warunkach danego kraju obliczenie PNB jest zadaniem bardzo skomplikowanym. Wytłumaczenie zasad jego konstruowania wymaga zrozumienia pewnych podstawowych, a równocześnie szczególnych przypadków występujących w trakcie obliczania. * Problem liczenia zapasów jako składowego elementu PNB - występuje wówczas gdy przedsiębiorstwa wytwarzają więcej dóbr i usług niż sprzedają. * Uwzględnianie dóbr pośrednich oraz wartości dodanej. W toku wytwarzania różnych dóbr występuje wiele faz produkcji. Wydobyte surowce są przetwarzane w półfabrykaty, materiały i elementy składowe gotowych wyrobów, a następnie sprzedawane innym producentom, w celu ich dalszego przetworzenia w dobra finalne (dobra końcowe). * Problem liczenia wartości kalkulacyjnej w rachunku produktu narodowego brutto należy nie tylko do najtrudniejszych lecz również do najbardziej kontrowersyjnych, ponieważ opiera się przede wszystkim na szacunkach, a nie na cenach rynkowych, stosowanych przy obliczaniu wartości dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w ciągu roku i wchodzących w skład produktu narodowego brutto lub produktu krajowego brutto. Produkt Krajowy Brutto liczymy: * PKB = C + I Suma wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. * PKB = C + I + G Suma wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych i rządowych (metoda liczenia wykorzystywana w przypadku gospodarki zamkniętej). * PKB = C + I + G + Ex - Im Suma wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych, rządowych i różnicy wartości z eksportu i wartości z importu. Przy czym różnica ta zwana jest Eksportem netto. Produkt Narodowy Brutto liczymy: * PNB = PKB +Dwn Suma produktu krajowego brutto i dochodów z własności za granicą liczone netto. Czy pojęcia wzrost gospodarczy i rozwój gospodarczy są synonimami, czy też istnieją między nimi istotne różnice? Wzrost gospodarczy jest zagadnieniem, które musi być rozpatrywane w perspektywie długookresowej.Kiedy rozważamy problemy krótkiego okresu, tradycyjnie zakładamy, że zdolności produkcyjne gospodarki są dane. Tym samym w danym momencie istnieje określony pułap możliwości produkcyjnych zarówno w odniesieniu do poszczególnych przedsiębiorstw jak i całej gospodarki. Niezależnie od występujących mechanizmów napędowych w gospodarce wyjście poza ten pułap nie jest możliwe. W celu rozpatrzenia kwestii wzrostu gospodarki trzeba uwzględnić możliwości przyrostu zdolności produkcyjnych, a zwłaszcza przyrostu zasobów czynników produkcji. W długim okresie tempo wzrostu tych zasobów określać będzie tempo wzrostu produkcji. Będzie tak oczywiście po wykorzystaniu wszystkich rezerw produkcyjnych tkwiących w gospodarce, gdyż wtedy dalszy wzrost produkcji bez przyrostu zasobów czynników produkcji nie byłby możliwy. Należy zaznaczyć też różnicę między dwoma często używanymi terminami: "rozwój gospodarczy" - jest terminem szerszym, bowiem oprócz zmian ilościowych (np. zmiany poziomu produkcji, konsumpcji, zatrudnienia) obejmuje również zmiany jakościowe (zmiany organizacji społeczeństw) "wzrost gospodarczy" - odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem CZYNNIKAMI ROZWOJU GOSPODARCZEGO SĄ: praca, wydajność pracy kapitał i jego efektywność (przeciętna, krańcowa) technologia, postęp techniczny, informacyjny; efektywność tego postępu ziemia i surowce CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO Stanowią one układ wzajemnie powiązanych elementów oddziaływania na dochód narodowy. Najczęściej dziali się je na: - osobowe i rzeczowe - ekstensywne i intensywne - bezpośrednie i bierne	Jaka jest różnica między nominalnym a realnym PNB i PKB? Nominalny produkt narodowy brutto wyraża jego wartość obliczoną w cenach bieżących, to jest w cenach, jakie istniały, gdy dany PNB był wytwarzany. Realny produkt narodowy brutto jest obliczany w cenach stałych, czyli z uwzględnieniem zmian cen, przy zastosowaniu odpowiedniego wskaźnika cen zwanego deflatorem. Realny PNB pozwala badać jego dynamikę w czasie i określać tempo jego wzrostu. PNB obliczony w cenach stałych pozwala określić jego rzeczywistą wielkość i stwierdzić, czy zwiększył się on w danym okresie, czy zmniejszył, i jaki jest realny stopień tych zmian. Innymi słowy, tak obliczony PNB odzwierciedla zmiany poziomu produkcji danego kraju, a nie zmiany poziomu cen. W celu dokonania rachunku pozwalającego na przejście od nominalnego PNB do realnego PNB posługujemy się wskaźnikiem odzwierciedlającym zmiany cen wszystkich dóbr i usług. Wskaźnik ten nazywamy deflatorem produktu narodowego brutto. Do obliczenia realnego PNB stosuje się ceny stałe przyjęte z określonego - bazowego roku. Przez wskaźnik cen roku bazowego mnoży się wielkość dóbr i usług wytworzoną w poszczególnych latach badanego okresu, co pozwala nie tylko określić, czy produkt narodowy brutto wzrósł, czy też zmniejszył się, lecz jaka była dynamika jego wzrostu w danym okresie. Jak oblicza się i do jakich celów stosuje się nominalny i realny PNB i PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Nominalny PNB na 1 mieszkańca jest to PNB wytworzony w danym roku podzielony przez liczbę mieszkańców tego kraju w tym roku. Pozwala on badać różnice między krajami w danym roku, wyrażone w cenach danego roku. Kapitał Elementami kapitału rzeczowego są maszyny i urządzenia, budynki oraz zapasy materiałów i wyrobów, które wraz z innymi czynnikami wytwórczymi uczestniczą w procesie produkcji. W miarę upływu czasu kapitał zużywa się, stąd też dla utrzymania danego zasobu kapitału konieczne są inwestycje. Muszą one być stosunkowo duże, jeśli w warunkach wzrostu zatrudnienia chcemy utrzymać techniczne uzbrojenie pracy na niezmienionym poziomie.Odpowiednio większe nakłady inwestycyjne potrzebne są w celu wzrostu technicznego uzbrojenia pracy, co pozwoliłoby zwiększyć wydajność pracy czyli wielkość produktu wytwarzanego przez jednego zatrudnionego. Praca Rozmiary zatrudnienia zależą od liczby zatrudnionych w ogólnej liczbie ludności. Rzeczywisty nakład czynnika pracy zależy od czasu pracy oraz liczby zatrudnionych. Każde więc wydłużenie czasu pracy spowoduje wzrost nakładów pracy i rozmiarów produkcji.Współcześnie coraz większego znaczenia nabiera pojęcie "kapitału ludzkiego", które oznacza ucieleśnioną w ludziach wiedzę i umiejętności. Przy danym zasobie kapitału rzeczowego wzrost poziomu wykształcenia, podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników oraz coraz ich większe doświadczenie pozwalają w istotny sposób zwiększyć produkcję. Wymienione czynniki warunkują wydajność pracy jako kolejny, obok zasobów kapitału i inwestycji, podstawowy czynnik wzrostu. Ziemia Tworzy go areał uprawny oraz wszystkie zasoby naturalne. Rola ziemi jest szczególnie ważna w gospodarce o charakterze rolniczym. Wzrost powierzchni ziemi uprawnej przypadającej na jednego zatrudnionego pozwala powiększyć rozmiary produkcji rolnej. W przypadku czynnika ziemi należy zwrócić uwagę na dwie okoliczności: - obszar ziemi nadającej się do rolniczego wykorzystania nieustannie się kurczy - proste zwiększanie areału upraw (np. karczowanie terenów leśnych) może prowadzić do mniej niż proporcjonalnych przyrostów plonów Surowce Wzrost nakładów surowców może prowadzić do wzrostu rozmiarów produkcji. Rozróżnić trzeba 2 rodzaje surowców: - nieodnawialne - przy ich wykorzystywaniu konieczne jest ostrożne i oszczędne eksploatowanie - odnawialne - (drewno, ryby) należy tu przestrzegać zasad gospodarki nierabunkowej Udział wymienionych czynników we wzroście charakteryzuje kategoria produkcyjności krańcowej. Informuje ona o tym, ile wzrośnie produkcja, jeśli zwiększymy nakład tego czynnika o jednostkę.	Co to jest amortyzacja i dlaczego jest ona wliczana do wartości PNB i PKB? Amortyzacja jest to wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia środka trwałego. Amortyzacja może dotyczyć także wartości niematerialnych i prawnych: licencji, znaków towarowych czy praw autorskich. Jest ona: 1) instrumentem pomiaru zmniejszania się początkowej wartości trwałego majątku przedsiębiorstwa wskutek jego zużywania się w procesie produkcji (umorzenie). 2) narzędziem przenoszenia, w postaci comiesięcznych odpisów, wartości zużycia majątku trwałego na wytwarzany produkt (uwzględnienie jej jako kosztu produkcji). Sposób obliczania amortyzacji na poszczególne rodzaje środków trwałych określany jest przez Radę Ministrów. 3) narzędziem tworzenia funduszy pieniężnych, przeznaczonych na finansowanie inwestycji odtworzeniowych (zastąpienie zużytego majątku nowym). Ogólna suma wymienionych dochodów stanowi produkt krajowy brutto w cenach czynników produkcji. Dodając do niego dochody netto z tytułu własności za granicą otrzymamy produkt narodowy brutto obejmujący także amortyzację . W jaki sposób mierzymy wzrost gospodarczy? Jakie wskaźniki stosujemy dla określenia poziomu rozwoju oraz dla badania poziomu warunków i jakości życia ludności? Wzrost gospodarczy mierzy się za pomocą modeli wzrostu gospodarczego. a wskaźniki, które stosujemy dla określenia poziomu rozwoju oraz dla badania poziomu warunków i jakości życia ludności to: - wzrost kapitału - przyrost ludności - postęp techniczny - współczynnik dezinwestycji określający procentowy spadek produkcji z tytułu rzeczywistego zużycia aparatu wytwórczego (a). - wielkość przyrostu produkcji wynikająca z lepszego wykorzystania istniejącego aparatu wytwórczego (u) Jakie są główne czynniki wzrostu gospodarczego? Czynniki osobowe wyczerpuje w zasadzie praca ludzka, a czynniki rzeczowe to kapitał (środki i przedmioty pracy). Praca ludzka spełnia rolę aktywną w procesie produkcji, natomiast czynniki rzeczowe tworzą materialne warunki produkcji, będąc jednocześnie produktem pracy ludzkiej. Są one dla siebie komplementarne i w pewnym sensie substytucyjne. Czynniki ekstensywne (ilościowe) to te, których uruchomienie wymaga poniesienia znacznych nakładów (np. zatrudnienie i inwestycje). Wzrost osiągnięty na skutek działania czynników ekstensywnych nazywamy wzrostem ekstensywnym. Czynniki intensywne (jakościowe) nie wymagają dla swojego działania nakładów (np. wydajność pracy, postęp naukowo-techniczny, organizacja pracy, kwalifikacje). Wzrost gospodarczy osiągany na skutek działania tych czynników nazywamy wzrostem intensywnym. Co to jest i do jakich celów służy deflator? Delatorem nazywamy stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (cenybieżące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe) pomnożony przez 100. Jest to miara przeciętnego wzrostu cen w kraju wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład dochodu narodowego. Za pomocą delatora łatwo można przeliczyć dochód nominalny na dochód realny i odwrotnie. Przy ocenie sytuacji gospodarczej kraju posługujemy się z jednej strony stopą wzrostu lub spadku realnego produktu lub dochodu narodowego, z drugiej zaś przeciętną stopą wzrostu cen w kraju. Dochód jest też wykorzystywany jako miara przeciętnego dobrobytu społeczeństwa.
Proszę przeprowadzić analizę podziału PNB (PKB) od strony dochodów. Na ogólną wartość PNB składają się wszystkie dochody mieszkańców danego kraju, łącznie z dochodami netto uzyskanymi z tytułu posiadania własności za granicą. Dochody składające się na łączna wielkość PNB musza się równać wydatkom poniesionym przez obywateli i podmioty gospodarcze działające w danej gospodarce w rozpatrywanym okresie. Decyduje to o konieczności mierzenia wielkości PNB zarówno od strony dochodów , jak i wydatków. Dochodowa strona produktu narodowego brutto oraz produktu krajowego brutto. Gospodarka każdego kraju składa się z różnych części, w których wytwarzane są różnorodne dobra i usługi o odmiennych właściwościach rzeczowych, produkowane przy pomocy rozmaitych technologii i mające zróżnicowane przeznaczenie. Podstawowe części gospodarki mogą być podzielone na określone gałęzie i dalej - na drobniejsze elementy składowe, które w sumie określają strukturę przedmiotową gospodarki. W najbardziej ogólny sposób można podzielić gospodarkę danego kraju na następujące działy działalności gospodarczej: 1) Rolnictwo (+ leśnictwo, rybołówstwo, ogrodnictwo itp.); 2) Przemysł (wydobywczy, przetwórczy); 3) Usługi świadczone zarówno na rzecz działalności gospodarczej innych podmiotów gosp., jak i bezpośrednio służące zaspokajaniu potrzeb ludzi. Wartość wytworzonych dóbr i usług określająca wartość PNB może być również wyrażona przy pomocy sumy płatności dochodowych, stanowiących dochody czynników produkcji za ich zaangażowanie i wykorzystywanie w procesach wytwórczych. Do takich płatności dochodowych zaliczamy: zarobki pracowników stanowiąca wynagrodzenie za pracę, dochody podmiotów prowadzących działalność gosp. na własny rachunek, renty, oprocentowanie kapitałów, zyski przedsiębiorstw, a także niedochodowe wydatki, takie jak amortyzacja i podatki pośrednie od przedsiębiorstw. Sumując wymienione dochody według ich źródeł otrzymamy: 1) Wynagrodzenia pracowników z tytułu zatrudnienia w przedsiębiorstwach wytwórczych, usługowych, instytucjach itd.; 2) Dochody właścicieli przedsiębiorstw z tytułu pracy na własny rachunek; 3) Dochody osobiste z rent, czynszów itp.; 4) Zyski przedsiębiorstw; 5) Dochód z oprocentowania kapitały netto; 6) Pozycje niedochodowe kosztów pośrednich: - amortyzacja - podatki pośrednie od przedsiębiorstw (w tym transfery). Ogólna suma wymienionych dochodów stanowi produkt krajowy brutto w cenach czynników produkcji. Dodając do niego dochody netto z tytułu własności za granicą otrzymamy produkt narodowy brutto obejmujący także amortyzację. Do produktu narodowego brutto nie są wliczane dobra i usługi wytwarzane w ramach gospodarstw domowych i przeznaczane na osobistą konsumpcję członków tych gospodarstw. Nie wlicza się do niego również takich rzeczywistych dochodów, które mają charakter nielegalny i nie są rejestrowane.	Proszę przeprowadzić analizę podziału PNB (PKB) od strony wydatków. Podział produktu narodowego brutto od strony wydatków. Analiza podziału PNB ze względu na wielkość oraz strukturę wydatków ma niezwykle istotne znaczenie, ponieważ ukazuje nie tylko jego podział na elementy ostatecznego przeznaczenia, lecz również - dzięki uwzględnieniu inwestycji - pozwala stwierdzić, jaka część PNB nie została skonsumowana, ale zaoszczędzona w celu późniejszego jej wykorzystania w produkcji dóbr i usług, co przyczyni się do dalszego wzrostu PNB i PKB. Badając PNB ekonomiści muszą zwracać uwagę nie tylko na to, jaką ogólną wielkość dóbr i usług wytworzyła dana gospodarka, lecz również na to, jak kształtuje się alokacja wyprodukowanych dóbr i usług na elementy ostatecznego przeznaczenia. W tym celu posłużyć się można najprostszym zapisem podziału PNB na podstawowe grupy wydatków. W rachunku produktu narodowego brutto zawarta jest kwota wydatków, która podzielona jest na cztery części: * Konsumpcja (C) - spożycie dóbr i usług. * Inwestycje (I) - część PNB, przeznaczona na dalszy rozwój produkcji. * Rządowe zakupy dóbr i usług obejmujące wydatki na cele publiczne, obronne itp. (G) * Eksport netto (X) - różnica miedzy wielkością eksportu a wielkością importu w danym roku. Stosując się do określenia PNB otrzymamy wzór: PNB = C + I + X*G Konsumpcja - obejmuje dobra i usługi nabywane przez gospodarstwa domowe. Dzieli się na trzy grupy: 1) dobra nietrwałe - produkty zużywane w krótkim okresie. 2) dobra trwałego użytku - produkty wykorzystywane w dłuższym okresie, nieraz przez wiele lat. 3) usługi - zakupy usług konsumpcyjnych przez poszczególne osoby uczestniczące w życiu gospodarstw domowych. Inwestycje - nakłady przeznaczone na stworzenie nowych lub powiększenie istniejących obiektów kapitału trwałego. Dzielą się na trzy grupy: 1) inwestycje na powiększenie kapitału poza nakładami mieszkalnymi, czyli niemieszkalne inwestycje na zwiększenie kapitału trwałego; 2) inwestycje mieszkaniowe przeznaczone na stworzenie nowych budynków mieszkalnych, zarówno domów indywidualnych, jak i większych domów o wielu mieszkaniach; 3) inwestycje na zwiększenie zapasów różnych dóbr przez przedsiębiorstwa mające na celu późniejszą sprzedaż wyprodukowanych dóbr albo nagromadzenie zapasów dla uniknięcia płacenia wyższych cen w przyszłości. Rządowe wydatki na zakup dóbr i usług obejmują zakupy rządu centralnego oraz rządów lokalnych przeznaczone na cele publiczne. Dzielimy je na: 1) wydatki rządu centralnego, dzielą się na: - wydatki obronne - wydatki nieobronne (cywilne) 2) wydatki rządów lokalnych lub innych organów administracji państwowej.	Proszę wyjaśnić następujące pojęcia: Produkt Narodowy Netto, Dochód Narodowy, Dochód Osobisty oraz Dyspozycyjny Dochód Osobisty. Produkt narodowy netto to miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany poprzez odjęcie od produktu narodowego brutto wartości amortyzacji. PNN = PNB - Am PNN jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu kwoty niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji. Z uwagi na trudności w ustaleniu rzeczywistej wielkości amortyzacji (odpisy amortyzacyjne ustalane dla celów rachunku kosztów nie odzwierciedlają rzeczywistego zużycia kapitału, jest to tylko szacunek) w praktyce częściej wykorzystywany jest produkt narodowy brutto. Dochód narodowy wyraża wielkość przychodów otrzymywanych przez wszystkie jednostki i podmioty istniejące i działające w danej gospodarce: od strony formalnej przedstawić go można za pomocą następującego wzoru: DN = PNN - Td (podatki pośrednie) Dochód narodowy obliczamy odejmując od PNN wielkości podatków pośrednich. Dochód osobisty - ogólna wielkość dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe oraz nie-korporacyjne jednostki gospodarcze. Przedstawia się go za pomocą wzoru: DO = DN - Tbp - Zn + B Tbp - Podatki bezpośrednie płacone przez przedsiębiorstwa Zn - zysk nierozdysponowany B - wypłaty za ubezpieczenia społeczne DO możemy przedstawić następująco: Dochód osobisty (DO) = dochód narodowy (DN) - zyski korporacji - wpłaty z tytułu ubezpieczeń społecznych - procenty netto + dywidendy + rządowe transfery dla osób + osobiste dochody z procentów. Dyspozycyjny dochód osobisty - uzyskany po potrąceniu sumy płatności podatkowych i niepodatkowych od wielkości dochodu osobistego. Stanowi ogólną wielkość dochodu uzyskaną przez gospodarstwa domowe oraz niekorporacyjne przedsiębiorstwa po wywiązaniu się przez nie ze zobowiązań podatkowych wobec rządu. Można go przedstawić następująco: dyspozycyjny dochód osobisty = dochód osobisty - osobiste płatności. (DDO) (DO) podatkowe i niepodatkowe
Wyjaśnij przyczyny deficytu i nadwyżki budżetowej. Deficyt budżetowy może wynikać z: nadmiernych wydatków budżetowych wynikających z rozbudowanej administracji publicznej, dużych wartości inwestycyjnych państwa, dużych kosztów i wartości obsługi długu publicznego zbyt małych wartości osiąganych dochodów wynikających z niskiej ściągalności podatkowej, za niskich stawek podatkowych, trudności ze sprzedażą wyprodukowanych dóbr i usług (spadek PKB) zbyt wygórowanych oczekiwań o charakterze społecznym (podwyżki rent, emerytur, czy świadczeń stypendialnych) sytuacji nadzwyczajnych wymagających dodatkowych dopłat (klęski żywiołowe, wojny) Scharakteryzuj sposoby finansowania deficytu budżetowego. Źródła finansowania deficytu budżetowego: sprzedaż skarbowych papierów dłużnych na rynku krajowym i zagranicznym kredyty zaciągnięte w bankach komercyjnych krajowych i zagranicznych emisja dłużnych papierów wartościowych pożyczki od instytucji finansowych i niefinansowych prywatyzacja majątku skarbu państwa nadwyżka z lat poprzednich drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych co prowadzi często do zmniejszenia realnych wydatków rzeczowych i pogorszenia sytuacji materialnej pracowników sfery budżetowej, zmniejszają się nakłady na oświatę, naukę, ochronę zdrowia itp. Wyjaśnij, jakie zjawiska ekonomiczne towarzyszą wzrostowi globalnego popytu, gdy krzywa podaży jest: Pozioma - gdy globalny popyt wzrasta, jego krzywa przesuwa się w górę, lecz przeciętny poziom cen się nie zmienia, prowadzi to do wzrostu realnego dochodu narodowego Nachylona dodatnio - gdy popyt globalny wzrasta a jego krzywa przesuwa się w górę, następuje wzrost przeciętnego poziomu cen, jednak realny dochód narodowy maleje Pionowa - przesunięcie krzywej popytu w górę powoduje wzrost przeciętnego poziomu cen, co nie wpływa w żaden sposób na wartość realnego dochodu narodowego (Y)	Wyjaśnij składniki zagregowanego popytu i zagregowanej podaży. Makroanaliza tworzenia i podziału dochodu narodowego wykazała, że na dochód patrzymy raz od strony zagregowanej podaży wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w ciągu roku, drugi raz od strony zagregowanego popytu na dobra i usługi, wynikającego z wydatków różnych podmiotów gospodarczych. Badamy tu zależność między przeciętnym poziomem cen rynkowych, a poziomem realnego dochodu narodowego. DETERMINANTY ZAGROŻONEGO POPYTU (AD): zmiany realnych dochodów; zmiany stóp procentowych; oczekiwania dotyczące przyszłych dochodów, inflacji, zatrudnienia, stóp procentowych, kursów walut, itp. DETERMINANTY ZAGROŻONEJ PODAŻY (AS): zmiana podaży środków produkcji i zasobów zmiana technologii, wydajność pracy oczekiwania dotyczące przyszłych zysków, popytu, inflacji polityka budżetowa rządu polityka monetarna Banku Centralnego Wyjaśnij zależność funkcjonalną między przeciętnym poziomem cen a realnym dochodem narodowym od strony zagregowanego popytu i zagregowanej podaży. Od strony agregatowego popytu (AD) zależność funkcjonalna między poziomem cen a realnym dochodem narodowym jest odwrotnie proporcjonalna (nachylenie funkcji jest ujemne). Wynika to stąd, że obniżka przeciętnego poziomu cen rynkowych powoduje wzrost siły nabywczej pieniądza i możliwość zakupienia większej ilości dóbr i usług wchodzących w skład dochodu narodowego. Przy spadku cen zostaje także obniżona stopa procentowa od kredytów inwestycyjnych, co zachęca przedsiębiorców do zwiększenia wydatków inwestycyjnych. Od strony agregatowej podaży (AS) relacje między cenami a realnym dochodem narodowym zmieniają się w tym samym kierunku. Oznacza to, że wzrost przeciętnego poziomu cen, dostarcza przedsiębiorcom bodźca do zwiększenia produkcji, w rezultacie, czego krzywa zagregowanej podaży rośnie.	AKTYWNOŚĆ GOSPODARCZA KRAJU mierzona jest jako: wartość wytworzonych i sprzedanych przez przedsiębiorstwa produktów finalnych wartość wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr finalnych sumę dochodów gospodarstw domowych z tytułu świadczonych usług czynników produkcji dla firm, na płace i kapitał PRODUKT FINALNY- przeznaczony bezpośrednio do konsumpcji. AMORTYZACJA- zużycie środków trwałych w ciągu roku, wyrażone w pieniądzach. Popyt na pieniądz(MD):popyt na zasób pieniądza w ujęciu realnym tj. pieniądza nominalnego skorygowanego o zmiany poziomu cen. To zależność między wielkością zasobu pieniądz jaki ludzie chcą posiadać(w ujęciu realnym) a stopą procentową. Zależy od wysokości stopy procentowej. Mnożnik kreacji pieniądza: uwidacznia istotę wielkości wykreowanego pieniądza przez banki komercyjne. Stopa rezerw obowiązkowych: jest ustalana przez bank centralny. Wyznacza nominalna część depozytu(D) jaką bank komercyjny po-winien pozostawić u siebie w postaci rezerwy bankowej(RE). re0=min(RE/D) Ilościowa teoria pieniądza: M1*V=P*Y M1=P*Y/V M1-ilość pieniądza w obiegu V-szybkość obiegu pieniądza P-przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PNB Y-realny PNB Pierwsza nadwyżka wykreowana przez Bank I od depozytu pierwotnego D0 przeznaczona na kredyt i przelana na konto kredytobiorcy w dowolnym Banku II: D1=D0-re0D0=(1-re0)D0 Druga nadwyżka wykreowana przez Bank II od depozytu D1 przeznaczona na kredyt i przelana na konto kredytobiorcy w Ban-ku III: D2=D1-re0D1=(1-re0)D1=(1-re0)^2D0
Oblicz stopę inflacji w ciągu ostatnich 5 lat. Załóżmy, że gospodarka wytwarza tylko dwa dobra i nie wymaga importu : (1993 r.) chleb 50 jednostek w cenie 2 ,- = 100 ,- spodnie 10 jednostek w cenie 30 ,- = 300 ,- ------------- 400 ,- (n-PNB w 1993 r.) _____________________________________________________________________ (1997 r.) chleb 60 jednostek w cenie 3 ,- = 180 ,- spodnie 20 jednostek w cenie 40 ,- = 800 ,- ------------- 980 ,- (n-PNB w 1997 r.) Ile wynosi r-PNB w 1997 roku ?? chleb 60 jednostek w cenie 2 ,- = 120 ,- spodnie 20 jednostek w czasie 30 ,- = 600 ,- ------------- 720 ,- (r-PNB w 1997 r.) STOPA INFLACJI : 36% KRZYWA PHILIPS'A- Wyższemu stopniowi inflacji towarzyszy niższy stopień bezrobocia. I odwrotnie. Krzywa Philipsa: graficzny obraz założonej odwrotnej zależności pomiędzy wielkością bezrobocia (stopy bezrobocia a inflacją[stopą inflacji]) stopa inflacji stopa bezrobocia KRYZYSY FINANSOWE mogą uzewnętrzniać się międzynarodowo w skutek: fatalnego wpływu transmisji powiązanego efektu handlu zagranicznego zniekształceń konkurencji barier finansowych braku płynności rynku irracjonalnych zachowań inwestorów zewnętrznych oddziaływań, np.: terroryzm, klęski żywiołowe, itp. LIBERALIZACJA (swobodny przepływ kapitału) przepływu kapitału może przynosić korzystne efekty w zakresie: alokacji czynników produkcji- zasobów długoterminowego wzrostu gospodarczego długoterminowy wzrost gospodarczy nie będzie wpływać na nierównowagę czynników makroekonomicznych- za szybki wzrost, lub za wolny, PKB, inflacji, itp.	KRYZYS GOSPODARCZY to: załamanie rynków finansowych w ten sposób, żę nie są one w stanie efektywnie skierować tam fundusze dla inwestorów, którzy mają najbardziej produktywne oferty inwestycyjne prowadzi to do gwałtownego załamania działalności gospodarczej Kryzysy gospodarcze powstają w skutek: słabości sektora finansowego, np.: niskie regulacje stóp kredytowych, obsługi długu państwa. nadzoru wahań zmiennych kursów walut inflacji zmienności systemu podatkowego i deficytu bilansu handlowego akumulacji kredytu krótkoterminowego, denominowanego w walutach obcych INFLACJA- to proces ogólnego wzrostu poziomu cen dóbr i usług. Jest ona procesem, co oznacza, że charakter wzrostu cen nie jest incydentalny, jednorazowy, lecz w danym okresie wzrost tych cen ma charakter stały. CZYSTA INFLACJA- jest przypadkiem szczególnym, która pojawia się wtedy, kiedy wszystkie ceny dóbr i usług oraz czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie. DEFLACJA- zjawisko odwrotne do zjawiska inflacji. Polega ona na utrzymaniu się spadku cen towarów i usług. Bardziej destrukcyjny wpływ na stan gosp., niż inflacja. STAGFLACJA -INFLACJA + STAGNACJA SLUMPFLACJA- INFLACJA + spadek tempa produkcji DEPRECJACJA PIENIĄDZA- spadek siły nabywczej pieniądza powodowany przez zjawisko inflacji. APRECJACJA- odwrotność deprecjacji. Wzrost siły nabywczej pieniądza. RODZAJE INFLACJI: *ze względu na tempo wzrostu przeciętnego poziomu inflacji Inflacja pełzająca - łagodna, powolna, umiarkowana. Inflacja jednocyfrowa do 9% w skali rocznej. Pod kontrolą rządu nie powoduje zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki. Inflacja krocząca - inflacja biegnąca. Skala od 10%-15% rocznie. Ma tendencję do zwiększania i grozi z wymknięciem z pod kontroli. Inflacja galopująca- Ceny rosną powyżej 15% w skali rocznej, ale poniżej 50% w skali miesięcznej. Pojawia się tzw. spirala inflacyjna, czyli jednostka cen powoduje żądanie płacowe. Hiperinflacja- Wzrost tempa cen powyżej 50% w skali miesiąca. Pieniądz przestaje pełnić swoje funkcje, traci na wartości. Wracamy do wymiany towarowej. *z punktu widzenia przyczyn powstania Inflacja ciągniona przez popyt- Występuje wówczas, gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej od wielkości produkcji. Inflacja pchana przez koszty- Jest ona wynikiem podniesienia cen jednego lub więcej czynników produkcji. Inflacja strukturalna- Gdy producenci nie mogą sprawnie dostosować struktury produkcji do zmian w strukturze gospodarki. Zmiany w strukturze gospodarki powodują powstanie tzw. wąskich gardeł (niedobór, niedopasowanie gospodarki na dany okres czasu). SKUTKI INFLACJI: POZYTYWNE powolne procesy inflacyjne wpływają pozytywnie na dynamikę wzrostu gospodarczego powodują pożądane zmiany relacji cen w warunkach istnienia tzw. sztywności cen. zyskują dłużnicy przy oprocentowaniu stałym kredytów (głównie państwo). NEGATYWNE zniekształcenie informacyjnej funkcji pieniądza i ceny ucieczka od pieniądza wzrost niepewności gospodarczej oraz osłabienie gospodarki niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej	Operowanie stopą procentową. Stopa procentowa to cena za pieniądz kredytowy, jaką trzeba płacić za czasowe użytkowanie pożyczonego kapitału, przy czym kapitał ten występuje w postaci kredytu udzielanego przez banki. Wysokość stopy kredytowej w długim okresie czasu zależy od stopu zysku, a w krótkim okresie od popytu i podaży kapitału pożyczonego. Istotny wpływ na poziom stopy ma tempo wzrostu cen w gospodarce. Im jest większe tym szybciej spada siła nabywcza pieniądza. Pieniądz: powszechnie akceptowany towar za pomocą którego dokonuje się płatności za dostarczone dobra, usługi lub wywiązuje się ze zobowiązań(np. spłata długu).Pieniądz wyłonił się ze świata towarów-wcześniej różne towary pełniły funkcję pieniądza. Był to tzw. pieniądz towarowy i stąd def: pieniądz to towar który przez dłuższy czas pełni funkcję powszechnego ekwiwalentu. Pieniądz symboliczny(banknoty, bilon): środek płatni-czy którego wartość czy siła nabywcza znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach. Jego faktyczna wartość= wartości kawałka zadrukowanego papieru. Jego symboliczna wartość wynika z faktu że państwo nadało mu status prawnego śr. płatniczego obowiązującego w danym kraju. Pieniądz bezgotówkowy(żyrowy lub wkładowy):śr wymiany którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fiz.(wkłady bankowe depozyty). Siła nabywcza pieniądza określa ile dóbr czy usług można nabyć za określoną jednostkę pieniężną czy sumę pieniędzy. Zależy od poziomu rozwoju ekonomicznego kraju; stabilność tej siły zależy od siły dwóch strumieni wpływających na rynek: wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych oraz wartości dóbr i usług. W danym okresie czasu siła nabywcza pieniądza zależy od: -strumienia sił zaoszczędzonych(wydatkowanych) dochodów -wartości dóbr i usług Płynność pieniądza: szybkość dostępu i możliwość użycia pieniądza w każdej chwili przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, banki. Największą płynnością charakteryzuje się pieniądz gotówkowy. Wymiana barterowa- gospodarce bezpieniężnej nie występuje śr. wymiany. Wymiana ma char. bezpośredni co oznacza że jedne dobra są wymieniane na inne. Funkcje pieniądza: -miernik wartości-spełnia funkcję jednostki rozrachunkowej za pomocą której wyraża się ceny dóbr i usług. Jednostka rozrachunkowa jest to jednostka w której wyrażane są ceny i prowadzone rozliczenia. Dzięki istnieniu pieniądza pojawia się kategoria ceny która jest wartością towaru wyrażoną w pieniądzach. Wielkość, nazwę i status prawny jednostki pieniężnej ustala władza państwa lub bank emisyjny; bank centralny ma monopol na emisję pieniądza papierowego. -śr. wymiany-pieniądz jest śr. wymiany za pomocą którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług. -śr. płatniczy-służy w transakcjach wybiegających w przyszłość. pieniądz pełniąc tę funkcję umożliwia ustalenie wartości przyszłych spłat długów. pieniądz ma zdolność do regulowania różnych zobowiązań z tytułu zaciągniętego kredytu; płacenia należnego podatku lub kary pieniężnej. Ta funkcja przyczyniła się do rozwoju systemu kredytowo -pożyczkowego co umożliwiło rozwój gospodarek. -śr. tezauryzacji (przechowywania wartości)-pieniądz można wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości. Funkcja ta odgrywała ważną rolę gdy w obiegu był pieniądz pełnowartościowy ze złota lub srebra i można było go gromadzić jako skarb. Skłonność do tezauryzacji pieniądza papierowego zależy od stopnia stabilizacji jego siły nabywczej; współczesny pieniądz papierowy tym lepiej pełni tę f. im ma stabilniejszą siłę nabywczą. Funkcja pieniądza światowego: pieniądz może ją pełnić poza granicami danego kraju ale tylko pod warunkiem że państwo prawnie gwarantuje jego wymienialność zewnętrzną po kursie ustalonym na głównych światowych giełdach walutowych. Na wielkość zasobu pieniądza wpływają: -motyw transakcyjny(by robić zakupy i regulować płatności) -motyw ostrożności(by posiadać pieniądze w razie zdarzeń losowych) -motyw spekulacyjny(aby mieć pieniądze na sfinalizowanie bardzo korzystnej i niespodziewanej transakcji)
Mierniki bezrobocia: Bezrobocie- jest to stan gospodarki, w którym liczba miejsc pracy jest mniejsza niż liczba osób poszukujących pracy. Stopa bezrobocia- stosunek liczby ludzi uznanych za bezrobotnych do liczby uznanych za wchodzących w skład siły roboczej wyrażony w procentach. Zasoby siły roboczej- składają się ze wszystkich osób w wieku 16 lat i więcej (tzn. dorosłych), które są skłonne i zdolne do pracy i które są liczone albo jako bezrobotne, albo jako zatrudnione. Nie obejmują między innymi osób poniżej 16 lat, uczniów i studentów trybu dziennego, osób prowadzących gospodarstwa domowe, osób niezdolnych do pracy, emerytów, wolontariuszy, osób pracujących mniej niż 15h/tyg w gospodarstwie rodzinnym. Naturalna stopa bezrobocia - oznacza stan pełnego zatrudnienia tzn. w gospodarce występuje tylko bezrobocie frykcyjne. Mieści się w granicach 4-6 %. (Ci co zwolnili się i szukają pracy) Rozmiary bezrobocia [U], określone są przez wielkość zasobów siły roboczej [R] oraz wielkość zatrudnienia [L]. U=R-L Zasoby siły roboczej [R] zależą od współczynnika aktywności zawodowej [a] oraz liczby osób w wieku produkcyjnym [Lp]. R= a · Lp Współczynnik aktywności zawodowej [a] jest relacją zasobów siły roboczej [R] do liczby osób w wieku produkcyjnym [Lp]. a= R/ Lp STOPA BEZROBOCIA.: Bezrobocie naturalne:występuje wówczas gdy rynek pracy znajduje się w równowadze Un=NF-NE Stopa bezrobocia naturalnego: Un=(NF-NE)/NF Bezrobocie przymusowe:wystęouje wtedy gdy pracownicy akceptujący warunki pracy i będący w stanie ja podjąć nie znajdują zatrudnienia. Bezrobocie dobrowolne:dotyczy tej części siły roboczej która nie akceptuje warunków pracy lub nie jest w stanie podjąc oferpwanej na rynku pracy. Bezrobocie całkowite:obejmuje bezrobocie przymusowe i dobrowolne. Stopa bezrobocia całkowitego: u=U/LF=(NC-NA)/NC Rodzaje bezrobocia: -bezrobocie frykcyjne-ma charakter bezrobocia dobrowolnego;wynika z ruchów społecznych,obejmuje osoby pozbawione pracy wskutek: zmiany miejsca pracy,zmiany miejsca zamieszkania,zmiany zawodu lub kwalifikacji. -bezrobocie strukturalne-wynika z niedo-pasowania struktury podaży pracy do struk-tury popytu na pracę(struktury oferowanej przez pracodawców oferty pracy).Wynika z rozbieżności między kwalifikacjami siły ro-boczej(zbyt niskie,niewłaściwe) a potrzebami zgłaszanymi przez pracodawców.Ma charak-ter bezrobocia dobrowolnego. -bezrobocie koniunkturalne-wynika z nie-dostatku popytu rynkowego,uznawane jest za przymusowe. -bezrobocie klasyczne-wynika z utrzymy-wania poziomu płac na poziomie przekra-czającym poziom równowagi rynkowej.	SYSTEM BANKOWY Z UWZGLĘDNIENIEM BANKU CENTRALNEGO Funkcje systemu bankowego: -kreowanie (zwłaszcza przez BC) pieniądza jako ostatecznego środka zapłaty; -kreowanie przez banki operacyjne pieniądza jako środka płatniczego; -zaspokojenie zapotrzebowania na pieniądz (realizowane za pomocą kredytu); -pośredniczenie miedzy posiadaczami środków pieniężnych ale także ich użytkowaniem. W ten sposób przedstawić można grupy banków: -emisyjne (narodowe) - bank centralny -operacyjne (komercyjne, handlowe) -specjalne - wyspecjalizowane w określonej dziedzinie działalności gospodarczej (inwestycyjny, żywnościowy, komunalny); -instytucje o charakterze bankowym - banki spółdzielcze, kredytowe, kasy pożyczkowo-kredytowe. BC Spełnia dwie funkcje: 1.jest bankiem banków, jest bankierem dla BK, które powinny zapewniać sprawne funkcjonowanie systemu bankowego 2.jednocześnie BC jest bankiem państwa, sprawującym kontrolę nad podażą pieniądza, a także bankiem finansującym deficyt budżetowy państwa Zadania Banku Centralnego: -zaspokojenie zapotrzebowania na pieniądz poprzez system kredytowy i pożyczkowy -obsługiwanie obiegu pieniężnego -gromadzenie czasem skupywanie wolnych funduszy tzw. pieniądza pasywnego oraz jego przetworzenie w fundusze działające w tzw. pieniądz aktywny (przynosi przyrost kapitałów). Rozwój systemu bankowego spowodował specjalizację banków, instytucji kredytowych, funduszy. System bankowy określony jest poprzez prawo bankowe. Ustala m.in. rodzaje banków, ich czynności, rolę (zwłaszcza BC) oraz zadania nadzoru bankowego. Bank Centralny jest obszarem niezależności, autonomii. Jest niezależny autonomicznej. Utrzymuje on stabilność pieniądza, systemu finansowego. Jest misją gospodarki rynkowej. Niezależność wynika z konieczności umocnienia pieniądza krajowego i stabilności cen, w tym także w działalności antyinflacyjnej, co określa oznaczenie metod, środków zapobiegania, tłumienia inflacji. Istotny obszar niezależności BC to działalność w celu polityki rządu, dotycząca zwłaszcza ilościowych i jakościowych ograniczeń, zwłaszcza w obszarze finansów publicznych (deficyt budżetowy). Z niezależności i autonomii wynika swoboda w kształtowaniu stóp %, kursów walutowych, działań określających popyt i podaż pieniądza, kształtowaniu cen, równowagi finansowej. Autonomiczność określona jest w Konstytucji. 3 obszary kompetencyjności: -osobowy - autonomiczny i niezależny t o demokratyczny sposób wyboru kierownictwa BC, suwerenność tych władz, długość kadencji. Prezesa NPB powołuje Sejm, członków RPP: Sejm, Senat i Prezydent po 3 osoby, a 10 osobą jest prezes NBP; -funkcjonalny - dotyczy określenia strategii monetarnej, wyboru instrumentów tej strategii, określenia prawne dotyczące działania, miejsca i roli w systemie władz; -finansowy - dotyczy relacji miedzy BC a budżetem, są naciski na autonomię i niezależność banku, gdy mamy do czynienia z deficytem budżetowym. Są to najbardziej kontrowersyjne podejścia do autonomii i niezależności. W tym zakresie autonomia chroniona jest przez kontrakt z Maestrick. BC kreuje zysk i finansuje działalność administracyjną, samorządową władz. Rząd ma obowiązek utrzymywania swoich środków na rachunku w BC.	Banki komercyjne pełnią 2 funkcje: -są usługodawcami w obrocie gotówkowym i bezgotówkowym; -są przedsiębiorstwami, których celem jest osiąganie zysku. Z funkcji wynikają zadania - banki świadczą usługi oraz uzyskują zysk (działają na rzecz zysku ). Banki te powinny mieć spełnione niezbędne środki i instrumenty, służące zachowaniu ich płynności finansowej. Cel BC - kształtowanie kursu walut i jego stabilizacja. Kurs walutowy - to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej. Jest ceną jednostkową waluty krajowej wyrażona w walucie obcej. Wpływa na cenę towarów eksportowanych i importowanych. Oddziałuje na średnie kształtowanie się ceny krajowej. Zmiany w kursie wywierają wpływ na bilans handlowy i płatniczy. Politykę kursu walutowego prowadzi BC. Rynek walutowy - to miejsce, na którym waluta krajowa może być wymieniana na inną. Cena tej wymiany to kurs walutowy. Cena równowagi na rynku walutowym zależy od popytu i podaży. System walutowy - to określenie warunków, zasad ustalania przez rząd kraju kursu walutowego. Mamy stały kurs walutowy. W gospodarce centralnie planowanej był to sztywny kurs. Stały kurs wymienny 0 waluta jest wymienialna jeśli BC zobowiązuje się do skupu lub sprzedaży po stałym kursie takiej ilości waluty, jaka zostaje zgłoszona do sprzedaży, zakupu na rynku. W systemie stałego kursu występuje dewaluacja. Jest to obniżenie kursu. A rewaluacja to podwyższenie kursu przez rząd, który podjął się gwarancji tego kursu. Wówczas BC tworzy rezerwy dewizowe. Rezerwy dewizowe - to zasób walut obcych przechowywanych przez krajowy BC. Płynny kurs walutowy - może osiągnąć poziom ceny wolnorynkowej, bez ingerencji państwa na cenę, bez udziału rezerw. Rzadko występuje czysta płynność - przeciwstawieństwo stałego kursu. Mamy do czynienia z jakimś ograniczeniem płynności, ingerencją państwa, potrzebą zapobiegania gwałtownym zmianom popytu i podaży. Jak zachowuje się kurs mówią teorie liberalistyczna i interwencjonistyczna. W Polsce obserwujemy płynny kurs walutowy, wzniesiono dotychczas przedział wahań kursu + - 15 % w stosunku do USD i innych. Ogłaszane jest systematyczne kształtowanie w stosunku do USD i euro. Polityka pieniężna w warunkach inflacji jest podstawowym problemem makroekonomicznym. Celem są zwłaszcza tendencje łagodzenia inflacji do poziomu stopnia osiągnięcia stabilności na rynku wewnętrznym i ugruntowaniu jego wymienialności na waluty obce. Zadania: -systematyczne obniżanie poziomu inflacji -stabilizacja tego poziomu na najniższym stopniu. Dotychczasowa polityka (restrykcyjna) wywarła wpływ na to że inflacja osiągnęła bardzo niski poziom i uzyskał on stabilizację. Inflacja głównie tworzy globalny popyt (inflacja popytowa ) i ruchy dostosowawcze cen.

!!!ZADANIE!!! Stopa rezerw obowiązkowych wynosi 20%. Określ możliwą do wykreowania przez system banków komercyjnych wartość pieniędzy od depozytu wynoszącego 15 000 zł. -stopa rezerw obowiązkowych w ujęciu ułamkowym re=0,2 -depozyt pierwotny D0=15 000 zł -pierwsza nadwyżka od depozytu: D1=(1-re0)D0=0,8*15000=12000 -mnożnik depozytowy: md=1/re0=1/0,2=5 -hipoteczna wartość pieniędzy wykreowanych przez banki komercyjne: WW=md*D1=5*12000=60000 Powiemy że w optymalnych warunkach jeże-li stopa rezerw obowiązkowych wyniesie 20%, z 15000zł oddanych do depozytu banki komercyjne są w stanie wykreować 60000zł. 45000 zapasu. !!!ZADANIE!!! Załóżmy że stopa bezrobocia w Polsce wy-nosi 6% to znaczy że w ujęciu ułamkowym un=0,06.Rzeczywista stopa bezrobocia wynosi 18% tzn. że u=0,18. Niech wartość parametru a=2,5.Określ i zinterpretuj: a) stopień niewykorzystania czynników mierzony procentowym odchyleniem produktu rzeczywistego od produktu potencjalnego b) wielkość produktu potencjalnego wiedząc że produkt rzeczywisty wynosi Y=780 mld zł Ad. a) (Y-Yp)/Yp=-a(u-ua)=-2,5(0,18-0,06)=-0,3 Powiemy że produkt rzeczywisty w stosunku do produktu potencjalnego jest niższy o 30%. Ad. b) Z powyższego wynika że: (Y-Yp)/Yp=-0,25⇒(780-Yp)/Yp=-0,25 Oznacza to że: 780=0,75Yp⇒Yp=780/0,75=1040 mld zł Powiemy że produkt potencjalny wynosi 1040 mld zł i na skutek niewykorzystania czynników produkcji jest wyższy od pro-duktu rzeczywistego o 260 mld zł. !!!ZADANIE!!! deflator PNB w 1997r. wynosił 106,8 deflator PNB w 1998r. wynosił 110,0 Oblicz stopę inflacji w gospodarce w 1998r. Stop.inf.=(110,0-106,8/106,8)*100=3% Stopa inflacji-obliczanie: Stopa inflacji=(poziomy cen w roku bieżącym - poziomy cen w roku poprzednim/ poziomy cen w roku poprzednim)*100 Poziom cen określa deflator PNB.	Podaż na pieniądz(M1):jest to ilość pieniędzy dostępna w gospodarce danego kraju. To całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza Obejmuje gotówkę i depozyty bankowe.Za jej regulację odpowiedzialny jest bank centr. Krzywa podaży pieniądza: pokazuje graf jaka ilość pieniądza zdefiniowanego jako M1 jest dostępna w gospodarce. stopa proc. MS mld j.p. Czynniki ekonomiczne wpływające na podaż pieniądza: -przewidywany przyrost realnego PNB -przewidywalny wzrost cen w danym roku -możliwość zwiększenia lub zmniejszenia szybkości krążenia pieniądza gotówkowego Operacje otwartego rynku a podaż peniądza: -operacje te polegają na sprzedaży i zakupie przez bank centr. papierów wartościowych (bony skarbowe, obligacje rządowe, obligacje komunalne itp.) -Jeśli bank centr. w ramach operacji otwarte-go rynku sprzedaje papiery wartościowe oznacza to że zmniejsza podaż pieniędzy na rynku zwiększając jednocześnie podaż papierów wartościowych. -Jeżeli bank centralny w ramach operacji ot-wartego rynku skupuje papiery wartościowe oznacza to że zwiększa podaż pieniędzy na rynku zmniejszając jednocześnie podaż papierów wartościowych.		Podział rynku: Rynek realny finansowy Dóbr i usług czynników Konsumocyjnych produkcji pracy rzeczowych rzeczowych środków środków finansowych trwałych dóbr inwesty nieruchomości cyjnych pieniężny kapitałowy pieniądza walutowy krajowego wkładów kredytów papierów bankowych bankowych wartościowych (depozytów) pozabankowych instytucji finansowych
EKONOMICZNE FUNKCJE PAŃSTWA: Rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w gospodarce: funkcja alokacyjna funkcja redystrybucyjna funkcja stabilizacyjna Funkcja alokacyjna państwa - polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o ochronę własności prywatnej oraz o wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego. Alokacja - jest to podział i przeniesienie ograniczonych zasobów między różne dziedziny zastosowania. Alokacja odbywa się przy pomocy mechanizmu rynkowego. Mechanizm rynkowy nie zapewnia racjonalnej alokacji bez ingerencji Państwa. Struktura produkcji nie odpowiadała w pełni zapotrzebowaniu społeczeństwa. Prywatyzacja - zmiana formy własności z państwowej na prywatną Nacjonalizacja - zmiana formy własności z prywatnej na państwową Dominacja własności prywatnej i rynkowego mechanizmu regulowania procesów gospodarczych to dwa główne filary gospodarki rynkowej i zarazem podstawowe warunki efektywnego gospodarowania. Dlatego też zasadniczym zadaniem państwa w tej gospodarce jest raczej rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku, niż ich ograniczanie. Dobra prywatne - to takie dobra, które będąc konsumowane przez jedną osobę nie może być konsumowane przez inną osobę. Zasób dóbr jest ograniczony. Dobra są przedmiotem rywalizacji między konsumentami. Produkcja tych dóbr jest produkcją rentowną. Dobra publiczne - to takie dobra, które będąc konsumowane przez jedną osobę mogą być konsumowane przez innych ludzi np. czyste powietrze, obrona narodowa - jest usługą, z której możemy korzystać na wszystkich prawach Dobra społecznie pożądane - dobra o których społeczeństwo sądzi, że każdy powinien posiadać te dobra bez względu na to czy chce, czy nie. np. oświata i ochrona zdrowia. Oświata - uzyskanie wykształcenia zwiększa efektywność działania jednostki. Oświata obowiązkowa i bezpłatna do 18 lat. Ochrona zdrowia - łatwiej jest zapobiegać chorobom jak je leczyć. Badania okresowe i szczepienia są bezpłatne. Dobra społecznie nie pożądane - dobra te ze społecznego punktu widzenia powinny być eliminowane. Czy produkcja alkoholu jest opłacalna? - dla Państwa tak , ponieważ Państwo bierze 95% ceny akcyzy. Państwo wprowadza akcyzę po to, aby zmniejszyć ich konsumpcję. Do istotnych zadań państwa należy m.in. określanie niezbędnego zakresu własności publicznej, a w ramach tej formy własności poszukiwanie takich rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które pozwalają na precyzyjne rozgraniczenie praw własności do poszczególnych zasobów między różne społeczności i instytucje, aby w przypadku niekontrolowania własności nie dochodziło do marnotrawstwa zasobów. innym ważnym zadaniem jest wprowadzenie rozwiązań instytucjonalno-prawnych sprzyjających nieustannej wymianie praw własności, która stwarza szanse na to, że zasoby gospodarcze trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać. Ważnym zadaniem jest także wspieranie konkurencji przez działania zbliżające rzeczywiste warunki do założeń konkurencji doskonałej - zwalczanie struktur i praktyk monopolistycznych, eliminowanie barier wejścia na rynek. Monopol prowadzi m. in. do: nie pełnego wykorzystania potencjału, budowania cen przez monopol hamowania postępu technicznego narzucania innym podmiotom warunków - ceny, terminy, formy płatności wykorzystywania pozycji monopolistycznej (przedłużanie terminów płatności, zbijanie promocji, żądanie płacenia za miejsce na półce w hipermarketach		Taki monopol można zlikwidować przez działania legistracyjne Następnym problemem zmuszającym do ingerencji państwo jest występowanie negatywnych efektów zewnętrznych, dóbr publicznych oraz dóbr szczególnie niekorzystnych lub szczególnie korzystnych, np. konsekwencje decyzji ekonomicznych jednostek lub przedsiębiorstw wpływające na sytuację innych, lecz nie konsumowane przez poziom cen np. decyzja o budowie autostrady. Ujemne skutki: hałas, spaliny, zajęcia gruntów, zanieczyszczanie środowiska. Dla Inwestora jest najważniejsze to, aby wybudować jak najtaniej i żeby szybko zwróciły się koszta. nie dba o to aby zrobić przejścia dla zwierząt, ochronić osiedla przed hałasem - tu potrzebna jest więc ingerencja i kontrola państwa. Niewątpliwą zasługą państwa jest też udział w walce z zanieczyszczeniami środowiska naturalnego, wyrażający się nie tylko w ustalaniu norm zanieczyszczeń, nakładaniu kar, czy egzekwowaniu administracyjnych nakazów i zakazów lecz np. przez tworzenie odpowiednich bodźców do działania w zakresie ochrony środowiska - zniżki podatkowe. Funkcja redystrubucyjna - polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami. Państwo przejmuje część dochodów i poprzez transfery pieniężne przekazuje je tym osobom, które mają niskie dochody. Głównymi instrumentami realizacji tej funkcji są: system podatkowy, wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen. Głównymi formami pomocy ze strony państwa są więc różnego typu świadczenia pieniężne (transfery), w tym: dofinansowywane przez państwo (emerytury i renty, zasiłki inwalidzkie i chorobowe, zasiłki dla bezrobotnych), w całości finansowane przed państwo (zasiłki dla osób o niskich dochodach, dodatki rodzinne, dodatki mieszkaniowe) świadczenia w naturze (powszechna służba zdrowia i oświata) Negatywne zjawiska: wszystkie zjawiska trzeba finansować (poziom tych świadczeń będzie wysoki). sposób realizacji funkcji redystrybucyjnej prowadzi często do sprzeczności między tzw. sprawiedliwością społeczną a efektywnością ekonomiczną, źle skonstruowany oraz zbyt rozbudowany system ubezpieczeń i świadczeń socjalnych podcina system motywacji do pracy i wywołuje problemy z jego dalszym finansowaniem, same świadczenia niejednokrotnie nie trafiają do tych, którzy ich najbardziej potrzebują. sztywne płatności - pewna część budżetu jest przypisana na określone cele. Funkcja stabilizacyjna - polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizację głównie takich celów jak: osiągniecie i utrzymywanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, stabilizację rynku pieniężnego (aby stopa% kredytu nie była zbyt wysoka), możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji. Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki państwa. Istnieją dwa zasadnicze rodzaje polityki makroekonomicznej państwa: polityka fiskalna (manipulowanie poziomem podatków i wydatków państwa) i polityka monetarna (manipulowanie przez bank centralny stopą wzrostu podaży pieniądza) Polityka podatkowa powinna zwalniać od podatku, uwzględniać ulgi. Podatki nadmiernie zmniejszają możliwość wydatków domowych, wpływają na inwestycje, potencjalną produkcję i zatrudnienie. Fiskalizm - wysoki poziom podatku. Polityka regulacji cen i płac - aby ceny nie wpływały na obniżenie popytu na towary. Wydatki Państwowe G stwarzają określony popyt na produkt społeczny, na jego wytworzenie, wpływają na wielkość konsumpcji zbiorowej. Z kolei zmiany w podaży pieniądza wpływają na zmiany stóp %, a pośrednia na inwestycje, budownictwo mieszkaniowe oraz eksport i import

---