1. Systematyka i źródła prawa cywilnego W ramach prawa cywilnego, wyod­rębnić można następujące działy: 1) cz. ogólną prawa cywilnego, (normy regulujące zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego lub kilku jego działów). 2) Prawo rzeczowe (prawo własności, jego nabycie, treść i sposoby ochrony, inne prawa rzeczowe np. zastawu, hipoteki oraz problematykę posiadania i dzierżenia. 3) Prawo zobowiązaniowe (normy regulujące zobowią­zania z których wynikają prawa podmiotowe względne). 4) Prawo spadkowe, (regulujące przejście praw i obowiązków osób zmarłych na inne podmioty). 5) Prawo autorskie i wynalazcze, określające prawa do tzw. dóbr niematerial­nych. Kodeks cywilny podzielony jest na cztery księgi odpowiadające działom prawa cywilnego: I. Część ogólna, II. Własność i inne prawa rzeczowe, III. Zobowiązania, IV. Spadki. Księgi z kolei dzielą się na tytuły, działy i rozdziały. W poszczególnych rozdziałach normy prawne zawarte są w kolejnych artykułach, z których obszerniej­sze obejmują kilka paragrafów.

2. Zasady współżycia społecznego i klauzule generalne Zasady współżycia społecznego nie są normami prawnymi, uzupełniają istniejący porządek prawny. Przepisy prawa cywilnego nie zawierające własnych ocen, a odsyłające do zasad współżycia społecznego (a także do innych zasad ogólnych, np. do zasady społe­czno-gospodarczego przeznaczenia prawa) - nazywane są klauzulami generalnymi. Funkcją klauzul generalnych jest więc umożliwienie szczególnej elastyczności w stosowaniu prawa.

3. Stosunek cywilnoprawny Stosunkiem cywilnoprawnym nazywamy stosunek społeczny regulowany nor­mami prawa cywilnego. Cechy: majątkowy charakter (wyjątki: stosunki na tle ochro­ny dóbr osobistych), w większości kształtowane przez decyzje samych podmiotów tych stosunków oraz równorzędność podmiotów. Elementy: strony (podmioty) , przedmiot stosunku prawnego, prawo (uprawnienie), - obowiązek. Podmiotami stosunków cywilnoprawnych mogą być bądź osoby fizyczne, bądź osoby prawne. Prawa (uprawnienia) i obowiązki stron składają się na treść stosunku cywilno­prawnego. Przedmiotem stosunków cywilnoprawnych jest to wszystko, na co są skierowane obowiązki i uprawnienia podmiotów tego stosunku.

4. Osoby fizyczne Każda osoba fizyczna lub prawna może występować jako podmiot stosunków cywilnoprawnych (tzw. zdolność prawna). Zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia do momentu śmierci. Zdolność do czynno­ści prawnych mają osoby pełnoletnie lub małoletni, którzy zawarli małżeństwo nawet po jego ustaniu, i nie są ubezwłasnowolnione. Polega ona na możności nabywania praw, zacią­gania zobowiązań i rozporządzania prawami przez własne działanie. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat, a nie ukończyły lat 18 i nie zostały całkowicie ubezwłasnowolnione, osoby pełnoletnie, częściowo ubezwłasnowolnione. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat 13, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych jest nieważna.

5. Osoby prawne Osobą prawną jest wyodrębniona jednostka organizacyjna, wyposażona przez normy prawne w zdolność prawną, która może występować w stosunkach cywilnoprawnych jako podmiot. Obecnie w systemie prawa polskiego osobami prawnymi są m.in. spółki kapita­łowe (akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością), spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, fundacje, uczelnie wyższe itd. Każda osoba prawna ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Osoba prawna od chwili swego powstania może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania oraz rozpo­rządzać swymi prawami. Osoba prawna może składać oświadczenia woli tylko za pomocą swoich organów. Działanie organu jest działaniem samej osoby prawnej. podstawową przesłanką uzyskania osobowości prawnej lub jej utracenia jest wpis do rejestru lub wykreślenie z rejestru.

6. Skarb Państwa jako osoba prawna Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych. Nie stosują się do niego przepisy o powstaniu i ustaniu osoby praw­nej. Skarb Państwa nie występuję jako podmiot praw i obowiązków w odniesieniu do całości mienia państwowego. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób` prawnych, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. Przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.

7. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych. Jest to wszystko, na co są skierowane obowiązki i uprawnienia podmiotów tego stosunku: rzeczy (ruchomości i nieruchomości, zindywidualizowane i generalne, podzielne i niepodzielne), energia, zorganizowane kompleksy majątkowe (np. przedsiębiorstwo).

8. Czynności prawne Czynność składająca się co najmniej z jednego oświadczenia woli, zmierzającego do wywołania skutków prawnych, tj. do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Dokonując czynności prawnych, podmioty prawa wchodzą z innymi podmiotami w stosunki prawne, nabywają lub przenoszą prawa, zaciągają zobowiązania, mogą istniejące stosunki prawne modyfikować lub znosić. Czynnością prawną jest np. złożenie oferty, zawarcie umowy lub wypowie­dzenie umowy. W każdej czynności prawnej koniecznym jej elementem jest oświadczenie woli. Oświadczenie woli-uzewnętrzniony przejaw woli wywołania okre­ślonych skutków prawnych. Czynności prawnych: 1) jednostronne i dwustronne. Czynnościami jednostronnymi są te czynności, które dochodzą do skutku w wyniku złożenia oświadczenia woli przez jedną osobę (fizyczną lub prawną). Do tej grupy czynności należą np. złożenie ofer­ty, wypowiedzenie członkostwa spółdzielni, sporządzenie testamentu. Czynności prawne dwustronne - zwane umowami - dochodzą do skutku przez złożenie zgodnych oświadczeń woli dwóch stron. 2) konsensualne i realne. Konsensualne są to czyn­ności, które dochodzą do skutki z momentem złożenia oświadczenia woli. Realne-dokonane dopiero z chwilą, gdy oprócz oświadczenia woli następuje ponadto wydanie rzeczy, np.zadatek. 3) rozporządzające i zobowiązujące. Rozporządza­jąca-czynność powodująca bezpośrednio przeniesienie prawa podmiotowego, jego obciążenie lub zniesienie. Zobowiązującą-czynność, która zobowiązuje do określonego świadczenia, nie powoduje bezpośred­nio rozporządzenia prawem podmiotowym.

9. Forma i treść czynności prawnych. Forma pisemna czynności prawnej może być zastrzeżona: 1) pod rygorem nieważności, 2) dla celów dowodowych. Jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności, albo gdy strony w umowie za­strzegły, że niezachowanie formy pisemnej spowoduje nieważność danej czynności. Każda czynność prawna ma określoną treść, Na treść czynności prawnych składa się treść oświadczeń woli osób doko­nujących czynności prawnej. Składniki istotne-składniki określające dany rodzaj czynności, a zatem pozwalające na odróżnienie jej od czynności prawnych innego rodzaju. Składniki nieistotne w danej czynności mogą wystąpić, lecz brak ich nie wpływa na dojście danej czynności do skutku. Składniki dodatkowe to składniki, które nie zostały w ustawie potraktowane jako istotne, lecz którym strony taki charakter nadały. Typowym składnikiem doda­tkowym jest wprowadzenie do umowy terminu.

10. Przesłanki ważności czynności prawnej Przesłanki: Osoba dokonująca czynności prawej musi mieć zdolność do czynności praw­nych, gdy przepisy zastrzegają dla czynności prawnej formę pisemną pod rygorem nieważności lub inną formę szczególną, czynność musi być dokonana w przewi­dzianej przepisami formie, czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą ani z zasadami współży­cia społecznego, jak również nie może mieć na celu obejścia ustawy, oświadczenie woli musi być wolne od wad.

Wady oświadczenia woli: brak świadomości lub swobody powzięcia decyzji i wyrażenia woli, pozorność oświadczenia woli, błąd, bezprawną groźbę.

11. Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo Przedstawicielstwo - jedna osoba zwana przedstawicielem do­konuje w granicach posiadanego umocowania czynności prawnej w imieniu innej osoby zwanej reprezentowanym, wywołując tym działaniem skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Sporządzenie testamentu lub jego odwołanie, muszą być dokonane osobiście.

Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (mówimy wówczas o przedstawicielstwie ustawowym) lub na oświadczeniu woli reprezentowanego (mówimy wówczas o pełnomocnictwie). Pełnomocnictwo- przedstawicielstwo ustanowione z woli reprezentowanego. W takim wypadku przedstawiciela nazywamy pełnomocnikiem, a osobę reprezentowaną mocodawcą. Pełnomocnictwo jest jednostronną czynnością prawną. Udzielone zostaje w drodze oświadczenia woli mocodawcy. Uprawnia ono pełnomocnika do działania. W imieniu mocodawcy w stosunku do osób trzecich. Pełnomocnik ma określone granice umocowania, w których może działać w imieniu mocodawcy. Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Pełnomocnictwo szczególne udzielane jest do dokonywania czynności określonego rodzaju.

16. Przedawnienie przedawnieniu ulegają wszystkie roszczenia majątkowe. Przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia, a nie same prawa podmiotowe. Nie ulegają przedawnieniu roszczenia niemajątkowe. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 10lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z pro­wadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata. (tzw. ogólne terminy przedawnienia) W niektórych sytuacjach nastąpić może zawieszenie lub przerwa biegu przedaw­nienia. Przerwa biegu przedawnienia polega na tym, że wskutek przewidzianych w k.c. przyczyn cały dotychczasowy bieg przedawnienia zostaje przekreślony, a przeda­wnienie zaczyna biec od początku.

---