Socjologia zdrowia i choroby
Analizy społecznych uwarunkowań zdrowia i choroby na płaszczyźnie mikrospołecznej wykazują, że w związku z realizacją ról społecznych mogą wystąpić zagrożenia dla zdrowia. W jakich sytuacjach realizacji ról społecznych pojawia się ryzyko dla zdrowia?
Uzasadnienie:
Analizy społecznych uwarunkowań zdrowia i choroby na płaszczyźnie mikrospołecznej wykazują, że w związku z realizacją ról społecznych mogą wystąpić zagrożenia dla zdrowia w sytuacjach: nadmiaru ról (przeciążenie związane z jednoczesną realizacją wielu ważnych ról - ryzyko dla zdrowia fizycznego i psychicznego), nagłej utrata roli (np. utrata pracy, rezygnacja z pracy spowodowana koniecznością podjęcia opieki nad osobą chorą w rodzinie czy przejście na emeryturę - w takich sytuacjach przewlekły stres psychospołeczny lub przeciążenie fizyczne mogą doprowadzić do zaburzeń w stanie zdrowia), konfliktu ról (jednoczesna realizacja ról, których nie można ze sobą pogodzić np. ze względów czasowych lub organizacyjnych - ryzyko dla zdrowia fizycznego i psychicznego).
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Socjoetiologia - społeczne uwarunkowania choroby [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 227.
W kontekście czynników, które mają największy wpływ na zdrowie, szczególną szansą poprawy stanu zdrowia w skali globalnej jest:
Uzasadnienie:
Wg NPZ na lata 2007-2015 zdrowie człowieka zależy od czterech grup powiązanych ze sobą czynników: stylu życia (ok. 50% „udziału”), środowiska (ok. 20%), czynników genetycznych (ok. 20%), działań służby zdrowia (ok. 10%). Styl życia człowieka w największym stopniu determinuje zachowanie zdrowia. Przemiana zachowań antyzdrowotnych na prozdrowotne w ramach stylów życia jednostek i grup społecznych jest szczególną szansą poprawy stanu zdrowia w skali globalnej.
Literatura:
Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015. Załącznik do Uchwały Nr 90/2007 Rady Ministrów z dnia 15 maja 2007 r., s. 10.
Matka od trzech tygodni przebywa w szpitalu z 12-letnią córka chorą na białaczkę. Z tego powodu musiała zrezygnować z pracy zawodowej. Ojciec wziął dodatkową pracę, żeby w trudnej sytuacji materialnej zabezpieczyć byt rodziny. Dwaj młodsi synowie (11 i 10 lat) często zostają w domu sami, radząc sobie na miarę swoich możliwości. Choroba spowodowała wiele zmian w funkcjonowaniu rodziny. Jakie funkcje (wg koncepcji Z. Tyszki) w opisanej sytuacji uległy zmianie?
Uzasadnienie:
Opisana sytuacja - przykład konsekwencji społecznych, jakie powoduje choroba na gruncie życia rodzinnego, wskazuje na zmiany w zakresie funkcji: opiekuńczo-zabezpieczającej (koncentracja na opiece nad chorym dzieckiem), materialno-ekonomicznej (z powodu rezygnacji matki z pracy zmniejszają się dochody rodziny, a jednocześnie choroba jest powodem wzrostu wydatków), socjalizacyjnej i legalizacyjno-kontrolnej (rodzice mniej czasu i uwagi poświęcają młodszym dzieciom, ale jednocześnie chłopcy stają się bardziej odpowiedzialni, radząc sobie na miarę swoich możliwości, kiedy często zostają sami w domu).
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość, Wyd. Makmed, Lublin 2008, s. 24-32.
Łańcuch etiologiczny chorób S. Grahama przedstawia:
Uzasadnienie:
Łańcuch etiologiczny S. Grahama przedstawia teorię wieloprzynowości chorób. Koncepcja ta pojawiła się w latach 70. XX w. i wskazywała na jednoczesne oddziaływanie wielu czynników (na poziomie środowiskowym i indywidualnym oraz czynników pośredniczących) prowadzących do wystąpienia choroby.
Literatura:
Piątkowski W., Geneza i przedmiot socjologii medycyny [w:] Barański J., Piątkowski W. (red.), Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2002, s. 16.
Barbara Z. (53 l.) mieszka w małym mieście z mężem i córką. Trzy miesiące temu była w szpitalu psychiatrycznym z powodu załamania nerwowego. Kiedy wróciła do domu, nikt z sąsiadów i znajomych nie odwiedził jej, zauważyła natomiast, że ludzie na jej widok przechodzą na drugą stronę ulicy, unikają kontaktu z nią. Słyszała jak inni mówili o niej, używając pejoratywnych określeń. Opisana sytuacja jest przykładem społecznych konsekwencji choroby. Jakie zjawisko jest w niej przedstawione?
Uzasadnienie:
Naznaczenie społeczne to przykład negatywnej reakcji społecznej na chorobę, która nie jest akceptowana w danym środowisku. Otoczenie jest niechętne do wchodzenia w bliższe relacje z osobą, która z powodu choroby postrzegana jest jako inna - gorsza. Ludzie unikają kontaktu z chorym lub negatywnie go określają.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 253-254.
Pan Jan (86 l.) od śmierci żony 15 lat temu prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. W ostatnich miesiącach ze względu na postępujący proces starzenia się stan jego zdrowia znacznie się pogorszył. Pan Jan nie jest w stanie radzić sobie w codziennym życiu w zakresie samoobsługi, prowadzenia domu, robienia zakupów itp. Jaki model opieki w jego sytuacji powinien być zastosowany?
Uzasadnienie:
Model opiekuńczy jest realizowany przez każdą instytucję, która ma zapewnić ludziom przede wszystkim opiekę w sytuacji choroby przewlekłej lub nieuleczalnej, niepełnosprawności czy w sytuacji trudnej ze względów społecznych.
Literatura:
Sokołowska M., Socjologia medycyny, PZWL, Warszawa 1986, s. 109-111.
Socjologia zdrowia i choroby (nazywana ogólnie socjologią medycyny) jako nowa dziedzina naukowa powstawała na pograniczu nauk medycznych oraz nauk społecznych w Polsce i na świecie:
Uzasadnienie:
Socjologia zdrowia i choroby (nazywana ogólnie socjologią medycyny) powstawała w Polsce i na świecie w połowie XX w. T. Parsons w pracy naukowej opublikowanej w 1951 r. (The Social System) jako pierwszy zastosował wiedzę socjologiczną do opisu i analizy zagadnień związanych z funkcjonowaniem systemu medycznego.
Literatura:
Piątkowski W., Geneza i przedmiot socjologii medycyny [w:] Barański J., Piątkowski W. (red.), Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2002, s. 17.
Socjomedyczne analizy dotyczące teoretycznych i empirycznych zagadnień skoncentrowanych na zdrowiu określane są mianem socjologii zdrowia. Socjologia zdrowia to:
Uzasadnienie:
Począwszy od lat 70. XX w. w obrębie socjologii medycyny następowała reorientacja podejmowanych problemów badawczych i rozważań teoretycznych oraz stopniowy wzrost zainteresowania zdrowiem. Socjologia zdrowia to obecnie jeden z dominujących nurtów w socjologii medycyny.
Literatura:
Piątkowski W., Zdrowie w socjologii [w:] Kulik T.B., Wrońska I. (red.), Zdrowie w medycynie i naukach społecznych, Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej, Stalowa Wola 2000, s. 131-134.
Amerykański socjolog T. Parsons w 1951 roku przedstawił socjologiczną definicję zdrowia. Kryterium zdrowia w tej definicji jest:
Uzasadnienie:
Zdaniem T. Parsonsa zdrowie to optymalna możliwość realizacji ról społecznych i zadań życiowych. Szeroki kontekst interpretacji tego pojęcia wskazuje na społeczne funkcjonowanie (wykonywanie ról i zadań w różnych sytuacjach życiowych wyznaczonych przez proces socjalizacji, aktywność społeczna, zdolność adaptacji) jako zasadnicze kryterium tak zdefiniowanego zdrowia.
Literatura:
Kostrzanowska Z., Pojęcie zdrowia i choroby w wymiarze biopsychospołecznym [w:] Krajewska-Kułak E., Wrońska I., Kędziora-Kornatowska K. (red.), Problemy wielokulturowości w medycynie, PZWL, Warszawa 2010, s. 117-118.
„Styl życia” to pojęcie wywodzące się z nauk społecznych, które w latach 70. XX w. zostało zaadaptowane na potrzeby nauk medycznych. Styl życia w naukach medycznych rozumiany jest:
Uzasadnienie:
Pojęcie stylu życia w naukach społecznych jest definiowane jako zespół codziennych zachowań, które są charakterystyczne dla danej jednostki lub grupy społecznej. Na gruncie nauk medycznych to pojęcie zostało zawężone do wybranych zachowań, które dotyczą: sposobu żywienia, palenia tytoniu, stosowania aktywności fizycznej, spożywania alkoholu i sposobów radzenia sobie ze stresem.
Literatura:
Taranowicz I., Zachowania w zdrowiu i chorobie [w:] Barański J., Piątkowski W. (red.), Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2002, s. 63-64.
Socjomedyczne wskaźniki zdrowia powstały na bazie:
Uzasadnienie:
Socjomedyczne wskaźniki stanu zdrowia są miarą wpływu zdrowia i choroby na pełnienie ról społecznych i jako takie oparte są na kryteriach sprawności funkcjonalnej oraz aktywności społecznej - podstawą takich interpretacji jest socjologiczna definicja zdrowia.
Literatura:
Tobiasz-Adamczyk B., Wybrane elementy socjologii zd
Jakość życia w ujęciu medycznym to:
D. jakość życia zmieniająca się pod wpływem przewlekłej choroby, niepełnosprawności lub naturalnego procesu starzenia się
Uzasadnienie:
Jak podaje B. Tobiasz-Adamczyk, „pojęcie jakości życia stosowane w medycynie jest specyficznym ujęciem. Oznacza bowiem jakość życia wyznaczoną stanem zdrowia, występującymi chorobami, naturalnym procesem starzenia się.”
Literatura:
Tobiasz-Adamczyk B., Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Wydawnictwo UJ, Kraków 2000, s. 233.
W badaniach jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia uwzględnia się elementy/komponenty:
Uzasadnienie:
W ocenie jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia wyróżnia się dwa podejścia: subiektywną ocenę prezentowaną z perspektywy chorego oraz obiektywną ocenę, której mogą dokonać między innymi przedstawiciele zawodów medycznych.
Literatura:
Tobiasz-Adamczyk B., Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Wydawnictwo UJ, Kraków 2000, s. 236-239.
Rola pielęgniarki/położnej w kształtowaniu zachowań zdrowotnych to przede wszystkim:
Uzasadnienie:
W realizacji roli zawodowej pielęgniarki/położnej obok tradycyjnych zadań pojawiają się nowe - skoncentrowane na pomaganiu ludziom zdrowym lub chorym w podejmowaniu działań mających wpływ na utrzymanie lub poprawę zdrowia, tj. doradztwo zdrowotne, edukacja zdrowotna, motywowanie do dbałości o zdrowie, wspieranie w zdrowiu i chorobie.
Literatura:
Majchrowska A., Zachowania zdrowotne - aspekty socjologiczne [w:] Majchrowska A. (red.), Wybrane elementy socjologii, Wyd. Czelej, Lublin 2003, s. 303-305.
Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności dla chorego to między innymi:
A. doświadczanie negatywnych reakcji społecznych otoczenia, niepokój, zmiany w wyglądzie zewnętrznym
Uzasadnienie:
Wśród społecznych konsekwencji, jakie powoduje choroba i/lub niepełnosprawność w życiu jednostki/pacjenta, wymienić należy: zmiany w rolach społecznych (wypadanie z ról lub ich modyfikacja), zmiana pozycji społecznej (wynikająca np. z zaprzestania aktywności zawodowej i przejścia na rentę), zmiana sytuacji bytowej (np. na skutek utraty pracy i konieczności pozostawania na rencie).
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 238-240.
Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności w obrębie rodziny dotyczą przede wszystkim:
Uzasadnienie:
Choroba i/lub niepełnosprawność są powodem wielu pozytywnych i negatywnych zmian następujących w życiu rodzinnym. Najczęściej dotyczą one wszystkich członków rodziny (nie tylko chorego i osoby opiekującej się nim). Ogólnie rzecz ujmując, są to zmiany w zakresie realizacji wielu funkcji (np. opiekuńczej, socjalizacyjnej, emocjonalno-ekspresyjnej i innych) oraz towarzyszące im zmiany w zakresie realizacji ról (np. rezygnacja matki z pracy z powodu konieczności podjęcia opieki nad chorym dzieckiem).
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość, Wyd. Makmed, Lublin 2008, s. 111-113.
Najważniejszy system wsparcia w zdrowiu i chorobie to:
Uzasadnienie:
Podstawowym źródłem wsparcia w trudnej sytuacji są najbliżsi (szczególnie rodzina jako naturalny system wsparcia oraz znajomi, sąsiedzi - tzw. pierwotne systemy wsparcia), czyli ludzie, z którymi łączą nas bliskie więzi oparte na emocjach i bezpośrednich, osobowych relacjach.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Elementy socjologii dla pielęgniarek, Lublin: Wyd. Czelej, 2000, s. 252.
Izolacja społeczna będąca społeczną konsekwencją choroby i/lub niepełnosprawności ściśle wiąże się z:
Uzasadnienie:
Izolacja społeczna jako negatywna reakcja otoczenia przejawiająca się w niechęci do wchodzenia w bliskie relacje z osobą/rodziną, która np. z powodu choroby i/lub niepełnosprawności jest inna (np. niepełnosprawna), łączy się z piętnem. Jego synonimem jest naznaczenie i stygmatyzacja.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 254.
Modele opieki szpitalnej to:
Uzasadnienie:
Wśród trzech typów idealnych modeli organizacji szpitalnej wyróżnia się: opiekuńczy, klasyczny i rehabilitacyjny. Modele te opisują najbardziej typowe cechy różnych typów opieki szpitalnej.
Literatura:
Sokołowska M., Socjologia medycyny, PZWL, Warszawa 1986, s. 109-114.
Model opiekuńczy to instytucja, która:
D. ma zapewnić ludziom przede wszystkim opiekę w sytuacji choroby przewlekłej lub niepełnosprawności
Uzasadnienie:
Model opiekuńczy realizowany jest w różnych instytucjach, których główny cel stanwoi zapewnienie pacjentom opieki w sytuacjach przewlekłych lub nieuleczalnych chorób i niepełnosprawności (nie leczenie i rehabilitacja). Tego typu instytucje ze względu na specyficzne cechy określane są jako „totalne”.
Literatura:
Sokołowska M., Socjologia medycyny, PZWL, Warszawa 1986, s. 109-111.
Pani Anna jest po mastektomii, Kiedy wróciła ze szpitala do domu, odwiedziła ją kobieta należąca do grupy „Amazonek”. W trakcie długiej rozmowy pani Anna otrzymała wiele praktycznych wskazówek dotyczących tego, jak radzić sobie po operacji. Jaki rodzaj wsparcia otrzymała pani Anna?
Uzasadnienie:
Wsparcie informacyjne to udzielanie informacji i rad dotyczących tego, jak postępować w trudnych sytuacjach. Szczególnym rodzajem wsparcia informacyjnego jest wymiana doświadczeń.
Literatura:
Bogusz R., Wsparcie pacjenta geriatrycznego w różnych sytuacjach życiowych [w:] Kachaniuk H. (red.), Pielęgniarska opieka nad osobami starszymi, Wyd. Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o., Warszawa 2008, s. 4.
Dominujące obecnie postawy społeczne wobec umierania i śmierci w nowoczesnym wielkim i anonimowym mieście:
Uzasadnienie:
Postawy wobec śmierci jako uwarunkowane społecznie i kulturowo na skutek przemian cywilizacyjnych ulegają zmianom. We współczesnych wysoko rozwiniętych społeczeństwach wzory zachowań zaprzeczają istnieniu śmierci - śmierć jest nieobecna, niewidoczna w życiu społecznym.
Literatura:
Taranowicz I., Kawczyńska-Butrym Z., Śmierć jako zjawisko społeczne [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 261-262.
Na zmianę postaw społecznych wobec śmierci i umierania wpłynęły między innymi:
Uzasadnienie:
Przemiany cywilizacyjne doprowadziły w nowoczesnych, wysoko rozwiniętych społeczeństwach do zmiany tradycyjnych postaw wobec śmierci i umierania. Szczególne znaczenie w tym kontekście przypisuje się takim przemianom, jak: proces sekularyzacji, urbanizacja, rozwój medycyny i przekształcenia dotyczące rodziny.
Literatura:
Taranowicz I., Kawczyńska-Butrym Z., Śmierć jako zjawisko społeczne [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 262.
Zachowania antyzdrowotne to zachowania:
Uzasadnienie:
Zachowania antyzdrowotne to zachowania, które (bezpośrednio lub pośrednio) negatywnie wpływają na zdrowie. Nie zawsze realizowane są świadomie, w wielu sytuacjach stanowią konsekwencję kształtowania niekorzystnych dla zdrowia nawyków w procesie socjalizacji.
Literatura:
Majchrowska A., Zachowania zdrowotne - aspekty socjologiczne [w:] Majchrowska A. (red.), Wybrane elementy socjologii, Wyd. Czelej, Lublin 2003, s. 305.
Pani Anna (54 l.) od lat zmaga się ze stwardnieniem rozsianym, obecnie porusza się na wózku inwalidzkim. Kobieta wielokrotnie w różnych sytuacjach z przykrością stwierdzała, że zdaniem obcych jej ludzi, niepełnosprawność fizyczna zawsze współwystępuje z niepełną sprawnością umysłową. Opisana sytuacja jest przykładem społecznych konsekwencji choroby, które wynikają z:
Uzasadnienie:
Posługiwanie się stereotypami (uogólnionymi opiniami, które nie są poparte wiedzą lub własnym doświadczeniem) może prowadzić do negatywnych reakcji społecznych wobec osób chorych i/lub niepełnosprawnych.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 254.
W analizie społecznych uwarunkowań zdrowia i choroby uwzględnia się wpływ rodziny na zdrowie. Sytuacje rodzinne, które mogą negatywnie wpływać na zdrowie, to:
Uzasadnienie:
Negatywny wpływ rodziny na zdrowie uwarunkowany jest przede wszystkim złą sytuacja materialną i niskim poziomem życia, cechami strukturalnymi oraz funkcjonowaniem rodziny.
Literatura:
Taranowicz I., Zachowania w zdrowiu i chorobie [w:] Barański J., Piątkowski W. (red.), Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny, Wyd. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2002, s. 107.
W analizie społecznych uwarunkowań zdrowia i choroby uwzględnia się wpływ rodziny na zdrowie. Zaburzenia zdrowia łączone z rodzinnymi czynnikami ryzyka to m.in.:
Uzasadnienie:
Pomijając choroby uwarunkowane genetycznie, rodzina poprzez niewłaściwą realizację funkcji, trudne warunki materialne czy zaburzenia w strukturze może doprowadzać do wystąpienia wielu zaburzeń w stanie zdrowia swoich członków. Wśród zaburzeń zdrowia łączonych z rodzinnymi czynnikami ryzyka wymienić można między innymi: zaburzenia czynnościowe, zaburzenia zdrowia psychicznego i uzależnienia.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Socjoetiologia - społeczne uwarunkowania choroby [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z. (red.), Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 329-230.
Pozytywny wpływ choroby na sytuację rodzinną jest przykładem społecznych konsekwencji choroby. W obrębie których funkcji (wg terminologii Z. Tyszki) następują wówczas zmiany?
Uzasadnienie:
Wśród pozytywnych zmian, jakie powoduje choroba w życiu rodziny, wymienia się przede wszystkim wzrastającą aktywność rodziny w opiece nad chorym oraz większe wsparcie, dzięki czemu poprawiają się relacje i zacieśniają się więzi pomiędzy jej członkami. Wymienione zmiany dotyczą funkcji emocjonalno-ekspresyjnej i opiekuńczo-zabezpieczającej.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość, Wyd. Makmed, Lublin 2008, s. 111.
Efekty subiektywne, które są konsekwencją doświadczania przewlekłego stresu psychospołecznego w skali makrospołecznej (wg. J. Bejnarowicza), to m.in.:
Uzasadnienie:
Przewlekły stres psychospołeczny przyczynia się do występowania wielu chorób, a także skutków/efektów, które maja wpływ na kondycję zdrowotną i funkcjonowanie człowieka. J. Bejnarowicz wśród efektów subiektywnych, które pojawiają się w następstwie przewlekłego zestresowania, wymienia m.in.: lęk, agresję, zmęczenie, niską samoocenę.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Socjoetiologia - społeczne uwarunkowania choroby [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 226.
Efekty zdrowotne, które są konsekwencją doświadczania przewlekłego stresu psychospołecznego w skali makrospołecznej (wg. J. Bejnarowicza), to m.in.:
Uzasadnienie:
Przewlekły stres psychospołeczny przyczynia się do występowania wielu chorób, a także skutków/efektów, które maja wpływ na kondycję zdrowotną i funkcjonowanie człowieka. J. Bejnarowicz wśród efektów zdrowotnych, które pojawiają się w następstwie przewlekłego zestresowania, wymienia m.in.: nerwice, astmę, chorobę wieńcową serca, owrzodzenie przewodu pokarmowego.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Socjoetiologia - społeczne uwarunkowania choroby [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 226.
Rodzina w celu zaspakajania określonych potrzeb członków rodziny oraz potrzeb lub wymogów społeczeństwa powinna pełnić określone funkcje. Wśród nich Z. Tyszka wymienia takie funkcje, jak:
Uzasadnienie:
Rodzina realizuje wiele funkcji. Są to działania podejmowane w celu zaspakajania potrzeb członków rodziny lub społeczeństwa. Z. Tyszka wylicza 10 funkcji, które powinna pełnić rodzina. Wśród nich wymienia takie funkcje, jak prokreacyjna, socjalizacyjna, kulturowa, materialno-ekonomiczna, opiekuńczo-zabezpieczająca. Koncepcja Tyszki jest często stosowana w analizach społecznych konsekwencji choroby i związków rodziny ze zdrowiem/chorobą.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość, Wyd. Makmed, Lublin 2008, s. 24-26.
Socjologia medycyny to nauka na pograniczu nauk społecznych i nauk medycznych. Które z poniższych określeń w pełni opisuje jej przedmiot?
B. socjologia medycyny stosuje socjologiczną perspektywę, teorie, metody badawcze oraz socjologiczne pojęcia i terminy do badań nad zdrowiem, chorobą i systemem medycznym; podstawowymi obszarami badań i analiz są: społeczne aspekty zdrowia, choroby i zachowań zdrowotnych różnych zbiorowości, instytucje oraz organizacje medyczne i całe systemy ochrony zdrowia
Uzasadnienie:
Socjologia medycyny stosuje socjologiczną perspektywę, teorie, metody badawcze oraz socjologiczne pojęcia i terminy do badań nad zdrowiem, chorobą i systemem medycznym. Podstawowymi obszarami jej badań i analiz są: społeczne aspekty zdrowia, choroby i zachowań zdrowotnych różnych zbiorowości, instytucje oraz organizacje medyczne i całe systemy ochrony zdrowia.
Literatura:
Piątkowski W., Geneza i przedmiot socjologii medycyny [w:] Barański J., Piątkowski W. (red.), Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny, Wyd. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2002, s. 20-21.
Pacjent nie może być biernym odbiorcą świadczeń, musi mieć motywację i odpowiednią zachętę, która skłoni go do współpracy z interdyscyplinarnym personelem w celu osiągnięcia maksymalnej sprawności. Taka postawa pacjenta jest preferowana w jednym z modeli opieki szpitalnej - którym?
Uzasadnienie:
W modelu rehabilitacyjnym dąży się do przywrócenia normalnej funkcji i przystosowania do życia - powrotu do zdrowia, ale i do społeczeństwa. Pacjent nie może być biernym odbiorcą świadczeń, musi mieć motywację i odpowiednią zachętę, która skłoni go do współpracy z interdyscyplinarnym personelem w celu osiągnięcia maksymalnej sprawności - pożądane są więc relacje zmniejszające dystans.
Literatura:
Sokołowska M., Socjologia medycyny, PZWL, Warszawa 1986, s. 109-114.
Wśród wskaźników socjomedycznych wyróżnia się wskaźniki ograniczonej sprawności, które:
Uzasadnienie:
Do socjomedycznych mierników zdrowia należą m.in. wskaźniki ograniczonej sprawności. Mierzą one stopień radzenia sobie z wykonywaniem codziennych czynności w sytuacji zmienionej chorobą. Przykładem wskaźnika ograniczonej sprawności jest skala niezależności w codziennej aktywności życiowej.
Literatura:
Tobiasz-Adamczyk B., Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Wyd. UJ, Kraków 2000, s. 97-99.
Wsparcie to pomoc, która może być oferowana przez różne systemy (źródła) wsparcia. Wśród nich wyróżnia się systemy:
C. pierwotne (np. osoby z najbliższego otoczenia) i wtórne (np. instytucje, organizacje, stowarzyszenia)
Uzasadnienie:
Wsparcie to pomoc, która może być oferowana przez różne systemy (źródła) wsparcia. Wśród nich wyróżnia się systemy pierwotne (np. osoby z najbliższego otoczenia - sąsiedzi, znajomi, rodzina) i wtórne (np. instytucje, organizacje, stowarzyszenia).
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 252-253.
Społeczne determinanty postaw wobec prokreacji to m.in.:
Uzasadnienie:
Społeczne determinanty postaw wobec prokreacji to m.in.: normy społeczno-kulturowe, wzory rodzinne, polityka prorodzinna państwa.
Literatura:
Iwanowicz-Palus G., Stadnicka G., Kulturowe uwarunkowania w położnictwie, neonatologii i ginekologii [w:] Krajewska -Kułak E. Wrońska I., Kędziora- Kornatowska K. (red.), Problemy wielokulturowości w medycynie, PZWL, Warszawa 2010, s. 307-326.
Znaczenie wsparcia w chorobie polega przede wszystkim na tym, że:
C. działa jako „bufor”, zmniejszając ryzyko powikłań, sprzyja leczeniu, chroni przed nawrotami choroby, wzmacnia skuteczność rehabilitacji, staje się dodatkową pomocą zwiększającą naturalne siły chorego do walki z chorobą, jest sprzymierzeńcem osoby chorej i profesjonalistów
Uzasadnienie:
Znaczenie wsparcia w chorobie polega przede wszystkim na tym, że działa jako „bufor”, zmniejszając ryzyko powikłań, sprzyja leczeniu, chroni przed nawrotami choroby, wzmacnia skuteczność rehabilitacji, staje się dodatkową pomocą zwiększającą naturalne siły chorego do walki z chorobą, jest sprzymierzeńcem osoby chorej i profesjonalistów.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 252-253.
Socjomedyczne wskaźniki zdrowia zostały utworzone, gdy:
Uzasadnienie:
Socjomedyczne wskaźniki zdrowia zostały utworzone, gdy klasyczne mierniki uznane zostały za zbyt ogólne, mało mówiące o sytuacji chorego, niepełnosprawnego, seniora, w dobie dominacji chorób przewlekłych, dłuższego trwania życia i starzenia się społeczeństwa.
Literatura:
Taranowicz I., Wprowadzenie do socjologii zdrowia i choroby [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 177-178.
Jakie etapy można wyróżnić w reakcjach chorego na wiadomość o niepomyślnej diagnozie i rokowaniach (koncepcja etapów umierania E. Kubler-Ross)?
Uzasadnienie:
Zmieniające się w czasie reakcje chorego na wiadomość o niepomyślnej diagnozie i rokowaniach opisuje koncepcja etapów umierania E. Kubler-Ross. Autorka wyróżniła w niej następujące po sobie etapy: zaprzeczenia, gniewu, negocjacji, depresji, akceptacji.
Literatura:
Taranowicz I., Kawczyńska-Butrym Z., Śmierć jako zjawisko społeczne [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 265.
Interakcje z osobą umierającą (wg Glasera i Streussa) realizowane są na cztery sposoby, w zależności od kontekstu świadomości śmierci. Jedną z nich jest otwarta świadomość. W tym modelu:
Uzasadnienie:
Interakcje z osobą umierającą (wg Glasera i Streussa) realizowane są na cztery sposoby, w zależności od kontekstu świadomości śmierci. Jednym z nich jest otwarta świadomość. W tym modelu wszyscy (chory, rodzina, personel) znają diagnozę, śmierć nie jest tematem tabu, mówi się o niej otwarcie.
Literatura:
Taranowicz I., Kawczyńska-Butrym Z., Śmierć jako zjawisko społeczne [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 264-265.
W analizie społecznych konsekwencji choroby w relacjach pozarodzinnych wyróżnia się między innymi postawy antyintegracyjne. Są to:
Uzasadnienie:
W analizie społecznych konsekwencji choroby w relacjach pozarodzinnych wyróżnia się między innymi postawy antyintegracyjne. Są to wszelkie negatywne postawy wobec osób chorych i niepełnosprawnych.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 253-254.
Choroba czynnościowa (zwana też chorobą funkcjonalną) to zaburzenie w sferze zdrowia, które:
Uzasadnienie:
Choroba czynnościowa (zwana też chorobą funkcjonalną) to pojęcie, które obejmuje grupę zaburzeń czynnościowych (jak np. jąkanie, nocne moczenie), choroby i dolegliwości powstające bez tła organicznego. Choroba powstaje na skutek oddziaływania czynników psychospołecznych.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne uwarunkowania choroby [w:] Majchrowska A. (red.), Wybrane elementy socjologii, Wyd. Czelej, Lublin 2003, s. 259.
Wśród czynników społecznych, które mogą mieć wpływ na decyzje w sprawie leczenia szpitalnego. można wymienić takie, jak:
A. pozycja społeczna, hospitalizacja ze względów społecznych, blokowanie łóżka ze względów społecznych, wiek, wykształcenie
Uzasadnienie:
To, w jaki sposób pacjent jest traktowany w instytucji medycznej, zależy nie tylko od stanu jego zdrowia, lecz także od wielu czynników „pozamedycznych” - jego cech demograficznych, społecznych i środowiska, z jakiego pochodzi.
Literatura:
Sokołowska M., Socjologia medycyny, PZWL, Warszawa 1986, s. 114.
Choroba w wielu sytuacjach staje się powodem piętnowania chorego. Piętno (stygmat) w znaczeniu społecznym to:
D. każdy stan lub cecha, która sprawia, że jednostka nie jest akceptowana lub jest określana jako „gorsza”
Uzasadnienie:
Piętno (stygmat) w znaczeniu społecznym to każdy stan lub cecha, sprawiające, że jednostka nie jest akceptowana lub jest określana jako „gorsza”. W wielu sytuacjach powód tak określanych negatywnych reakcji społecznych stanowi choroba lub niepełnosprawność.
Literatura:
Sokołowska M., Socjologia medycyny, PZWL, Warszawa 1986, s. 211.
Zawody pielęgniarki i położnej uzyskały status funkcjonariuszy publicznych. Oznacza to, że:
B. zgodnie z Kodeksem karnym za znieważenie lub naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych grozi kara grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności
Uzasadnienie:
Zawody pielęgniarki i położnej uzyskały status funkcjonariuszy publicznych. Oznacza to, że - zgodnie z Kodeksem karnym - za ich znieważenie lub naruszenie nietykalności cielesnej podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych grozi kara grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności.
Literatura:
Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (DzU z 2011 r. nr 174, poz. 1039; tekst obowiązuje od 1.01.2012 r.).
Pozycja zawodowa pielęgniarek i położnych w ciągu ostatnich 10 lat wzrosła przede wszystkim ze względu na:
Uzasadnienie:
Pozycja zawodowa pielęgniarek i położnych wzrosła w ciągu ostatnich 10 lat przede wszystkim ze względu na wzrost ich poziomu wykształcenia i wzrost samodzielności w zawodzie.
Literatura:
Wróbel P., Prestiż w górę, „Rynek Zdrowia” 9/2011, s. 8-10. Analiza wyników badania ankietowego jest również dostępna na stronie CKPPiP: http://www.ckppip.edu.pl.
Biorąc pod uwagę rodzaje niepełnosprawności można wyróżnić trzy grupy (kategorie) osób niepełnosprawnych - osoby z niepełną sprawnością:
Uzasadnienie:
Biorąc pod uwagę rodzaje niepełnosprawności, można wyróżnić trzy grupy (kategorie) osób niepełnosprawnych:
I. osoby z niepełną sprawnością fizyczną - uszkodzenie, zaburzenie układu narządu ruchu lub niektóre zaburzenia mowy,
II. osoby z niepełną sprawnością zmysłową - niewidomi, niedowidzący, niesłyszący, niedosłyszący,
III. osoby z niepełną sprawnością psychiczną lub umysłową - osoby z zaburzeniami i chorobami psychicznymi, z upośledzeniem psychicznym, autyzmem.
Literatura:
Żurek A., Wybrane zagadnienia rehabilitacji osób niepełnosprawnych [w:] Barański J., Piątkowski W. (red.), Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny, Wyd. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2002, s. 121.
Wśród rodzajów wsparcia wyróżnia się wsparcie:
Uzasadnienie:
Wśród rodzajów wsparcia wyróżnia się wsparcie: informacyjne, rzeczowe (materialne), bytowe, usługowe, usługowo-rzeczowe, emocjonalne, wartościujące, duchowe, instrumentalne, społeczne / prestiżowe, motywacyjne.
Literatura:
Bogusz R., Wsparcie pacjenta geriatrycznego w różnych sytuacjach życiowych [w:] Kachaniuk H. (red.), Pielęgniarska opieka nad osobami starszymi, Wyd. Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o., Warszawa 2008, s. 4.
W analizie społecznych konsekwencji choroby w relacjach pozarodzinnych wyróżnia się między innymi postawy prointegracyjne. Są to:
Uzasadnienie:
W analizie społecznych konsekwencji choroby w relacjach pozarodzinnych wyróżnia się m.in. postawy prointegracyjne. Są to wszelkie pozytywne postawy społeczne wobec chorych czy niepełnosprawnych - od akceptacji i chęci pomocy po integrację osób niepełnosprawnych w życiu społecznym.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 253-254.
Grupy samopomocy skupiające osoby mające ten sam problem zdrowotny lub opiekunów ludzi chorych, to przykład systemów (źródeł) wsparcia. Pomoc świadczona w grupie samopomocy to przede wszystkim:
D. wymiana doświadczeń, wsparcie emocjonalne, zapobieganie izolacji społecznej, wywieranie nacisku na opinie publiczną w celu ochrony praw
Uzasadnienie:
Grupy samopomocy skupiające osoby mające ten sam problem zdrowotny lub opiekunów ludzi chorych to przykład systemów (źródeł) wsparcia. Pomoc świadczona w grupie samopomocy to przede wszystkim: wsparcie informacyjne, a szczególnie wymiana doświadczeń, wsparcie emocjonalne, zapobieganie izolacji społecznej, wywieranie nacisku na opinie publiczną w celu ochrona praw.
Literatura:
Kawczyńska-Butrym Z., Społeczne konsekwencje choroby i niepełnosprawności [w:] Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z., Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 253.