METODY - ZAGADNIENIA NA ZALICZENIE

1. TRZY CELE NAUK SPOŁECZNYCH. WYJAŚNIANIE, PRZEWIDYWANIE, ROZUMIENIE.

Podstawowym celem nauki, w tym nauk społecznych, jest dostarczanie - dającej się zweryfikować - wiedzy. Wiedza pomaga nam wyjaśnić, przewidzieć i zrozumieć interesujące nas zjawiska empiryczne.

Wyjaśnianie naukowe - opisuje sytuację, w której jedno zjawisko jest wyjaśniane za pomocą innego zjawiska przez odwołanie się do praw ogólnych. Celem specjalistów w dziedzinie nauk społecznych jest znalezienie ogólnego wyjaśnienia, dlaczego określone zachowanie lub zdarzenie następuje. W sposób systematyczny i empiryczny analizują oni wcześniejsze czynniki, które spowodowały to zachowanie lub zdarzenie.

A → B (punkt wyjścia)

Dlaczego „B”? Bo „A” - poszukiwanie prawidłowości.

Funkcją nauki jest ustalanie praw ogólnych dotyczących zdarzeń empirycznych lub zachowań obiektów, którymi zajmuje się dana dyscyplina wiedzy.

Wyjaśnianie dedukcyjne - dane zjawisko wyjaśniamy pokazując, że może zostać ono wyprowadzone z ustalonego prawa ogólnego. Wymaga ono: uniwersalnych generalizacji, ustalenia warunków w jakich te generalizacje są prawdziwe, zdarzenia które ma być wyjaśnione, reguł logiki formalnej. Niezbędnym warunkiem prawa ogólnego jest to, że musi ono dotyczyć wszystkich możliwych przypadków. W myśleniu dedukcyjnym przesłanki prowadzą w sposób konieczny do wniosków - wtedy i tylko wtedy, gdy przesłanki są prawdziwe, prawdziwe będą też wnioski.

Wyjaśnianie probabilistyczne lub indukcyjne - wynikają z uogólnień probabilistycznych, odwołują się do uogólnień wyrażających albo arytmetyczny stosunek jednego zjawiska do drugiego (n procent z X=Y) albo jest uogólnieniem wyrażającym określone tendencje/skłonności (X ma skłonność do wywoływania Y). Głównym ich ograniczeniem jest, w porównaniu z prawami ogólnymi, to, że wnioski dotyczące konkretnych wypadków nie mogą zostać wyprowadzone z całkowitą pewnością.

Przewidywanie - jego proces jest odwrotnością procesu wyjaśniania, jednak jeśli wiedza jest niedostateczna, to przewidywanie nie jest możliwe.

(punkt wyjścia) A → B

Znamy „A”, więc przewidujemy „B”.

Oczekiwanie, że wiedza naukowa powinna prowadzić do dokładnych przewidywań, jest oparte na tezie, że jeżeli X powoduje Y i zaszło X, to można przewidywać, że zajdzie Y. U źródeł tej tezy leży założenie, że zarówno prawa ogólne, jak i generalizacje probabilistyczne są rozpoznawalne i prawdziwe - zostały spełnione przyczyny warunkujące pojawienie się skutku. Przewidywanie może okazać się nietrafne, gdy prawo lub generalizacja nie są prawdziwe lub przyczyny (warunki poprzedzające) zostały źle zinterpretowane.

Rozumienie - z jednej strony przedmiotem badania nauk społecznych jest człowiek, a z drugiej - przedstawiciele nauk społecznych są zarówno obserwatorami, jak i częścią przedmiotu badawczego swojej dyscypliny, stąd dwa sposoby ujmowania rozumienia:

→ tradycja Verstehen (empatia) - przedstawiciele nauk społecznych powinni rozumieć zarówno historyczny wymiar ludzkiego zachowania, jak i subiektywny aspekt ludzkiego doświadczenia.

→ rozumienie predyktywne - założenie tzw. empiryzmu logicznego (stosowanie zasad logicznego myślenia, twierdzenia muszą być logiczną konsekwencją wcześniejszych), że w naukach społecznych można uzyskać wiedzę obiektywną, badając zarówno świat społeczny jak i przyrodniczy. Rozumienie oparte na empatii może prowadzić do odkryć naukowych, ale jeżeli odkrycia te mają zostać włączone do całokształtu wiedzy, to muszą zostać zweryfikowane obserwacjami empirycznymi.

2. PODSTAWY NAUK SPOŁECZNYCH: TEORIA, PRAWIDŁOWOŚCI, ZBIOROWOŚCI, JĘZYK ZMIENNYCH.

Naukowe wyjaśnienie świata musi być sensowne i zgodne z obserwacją. W naukach społecznych stosuje się teorię zamiast filozofii czy wiary. Teoria zajmuje się tym, co jest, a nie tym, co być powinno, istotna jest także logika. Filozofia jest myśleniem spekulatywnym, nie posługującym się empirią, często o charakterze wartościującym. Nauka z kolei nie może określać, czy coś jest gorsze czy lepsze, pozwala natomiast określić, co istnieje i dlaczego.

Badania społeczne zmierzają głównie do odkrycia prawidłowości w życiu społecznym. Owe prawidłowości to zjawiska wykazujące duży stopień regularności, powtarzające się, które możemy odkryć przy pomocy badań czy wyjaśnić za pomocą teorii. Istotne jest więc poszukiwanie zależności i powiązań między zdarzeniami. Prawidłowości mogą być skutkiem np. norm społecznych, regulacji prawnych, wg których postępujemy.

W odniesieniu do prawidłowości stawiane są zarzuty:

- trywialność - czasami obserwacje mogą wydawać się bezsensowne, albo wyjaśnienie, które ma oczywisty sens, nie zostało poparte faktami. Niektóre prawidłowości są tylko pozornie trywialne.

- wyjątki - może być tak, że od prawidłowości istnieją wyjątki. W większości jednak należy zwrócić uwagę na fakt, że wyjątki nie przeczą regule. Prawa społeczne to modele probabilistyczne, które nie stają się mniej realne tylko dlatego, że jakiś przypadek nie pasuje do ogólnego wzorca.

- wpływ ludzi - ludzie mogą się dowiedzieć o prowadzonych badaniach, stwierdzonej prawidłowości i celowo ją zmieniać, manipulować.

Prawidłowości odzwierciedlają głównie zbiorowe zachowanie jednostek. Pojedyncza jednostka rzadko bywa w centrum zainteresowania badaczy. Tworzą oni teorie odnoszące się do grupowego życia jednostek. Ważne jest stwierdzenie, dlaczego pewne zbiorowe wzorce zachowań wskazują regularności.

Socjologia jest językiem zmiennych. Zmienna jest podstawową informacją opracowywaną przez badaczy. To właściwość empiryczna, posiadająca co najmniej 2 wartości, a więc coś co można zbadać, poznać, określić. Jednostka jest traktowana jako nośnik zmiennych. O ludziach zbierane są informacje - zmienne. Bada się zależności pomiędzy tymi zmiennymi. Badacze chcą zrozumieć pewien system zmiennych sprawiający, że określona postawa jest silniejsza w jednym wypadku, a słabsza w innym. Wyróżniamy m.in. zmienną zależną i niezależną. Jeżeli jakiś fakt, informacja od czegoś zależy mówi się właśnie o zmiennej zależnej, to zaś od czego zmienna zależna zależy jest zmienną niezależną. Przykładowo - wykształcenie a uprzedzenia. Wykształcenie może być niezależne od uprzedzeń.

3. DIALEKTYKA BADAŃ SPOŁECZNYCH: WYJAŚNIENIA IDIOGRAFICZNE I NOMOTETYCZNE, TEORIA INDUKCYJNA I DEDUKCYJNA, DANE ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE.

Dialektyka - badania społecznie między komplementarnymi koncepcjami.

Wyjaśnienia IDIOGRAFICZNE (opisowe)-dążą do pełnego zrozumienia poszczególnych przypadków. Gdy w pełni zrozumiemy przyczynę tego co się stało w jakimś konkretnym przypadku, to zasięg naszego wyjaśniania jest jednocześnie ograniczony wyłącznie do tego przypadku. Chcemy w pełni wyjaśnić jeden przypadek. Np. dobrego promotora.

Wyjaśniania NOMOTETYCZNE (ustalone prawidłowości) - szukanie wyjaśnień dla pewnej klasy, sytuacji czy zdarzeń niż dla pojedynczych przypadków. Sztuka wyjaśniania w sposób „ekonomiczny” używając tylko jednego lub kilku czynników wyjaśniających, zadowala się cząstkowym nie kompletnym wyjaśnieniem. Wyjaśnia szersze klasy zdarzeń.

Teoria INDUKCYJNA - przechodzi od tego co konkretne do tego co ogólne. Od zestawu szczegółowych obserwacji do odkrycia prawidłowości, które odzwierciedla pewien stopień uporządkowania wszystkich danych zdarzeń.

Teoria DEDUKCYJNA - przechodzi od tego co ogólne do tego co szczegółowe. Przechodzi od wzorca, którego możemy oczekiwać z logicznego lub teoretycznego punktu widzenia, do obserwacji, które sprawdzają czy rzeczywisty wzorzec rzeczywiście się pojawia.

DANE JAKOŚCIOWE (np. wywiady) obejmują informacje szczegółowe, w większym stopniu pogłębione. Stosuje się je przeważnie przy wyjaśnianiu IDIOGRAFCZNYM.

DANE ILOŚCIOWE (liczbowe) są właściwe w wyjaśnianiu nomotetycznym. Np. badnia za pomocą ankiety.

4. ETAPY PROCESU BADAWCZEGO

Plan badań - ma za zadanie ustalić, co?, dlaczego? i jak? będzie interpretowane i analizowane. Kolejno należy określić tak dokładnie jak to tylko możliwe , czego chcemy się dowiedzieć , oraz w jaki sposób najlepiej to zrobić.

1. POMYSŁ/ TEMAT- punktem wyjścia badań mogą być zainteresowania, teoria, czy idea ( każdy z trzech powodów lub wszystkie razem mogą wskazywać na potrzebę przeprowadzenia badań empirycznych ).

2. OKREŚLAMY CEL BADAŃ - czyli co dokładnie chcemy badać? dlaczego to jest warte zbadania? ( np.: czy będą to badania eksploracyjne, opisowe czy wyjaśniające)

3. KONCEPTUALIZACJA- sprecyzowanie znaczenia wszystkich pojęć, które planujemy badać. Przy tym etapie należy zwrócić uwagę na rozumienie teoretyczne ( teorie, co na ten temat już wiadomo, wiedza o pewnych prawidłowościach ) oraz nasza wewnętrzna wiedzę- wartość własnych doświadczeń.

4. WYBÓR METODY BADAWCZEJ- jaki będzie faktyczny sposób zbierania danych do badań? Czy przeprowadzimy eksperyment czy sondaż? Czy przeprowadzimy badania terenowe czy skupiły się na ponownej analizie danych zebranych przez innych badaczy?

5. OKREŚLENIE ZMIENNYCH - które chcemy zaobserwować . Na tym etapie budujemy własne teorie.

6. OPERACJONALIZACJA- badacz operacjonalizuje badane pojęcia poprzez dokładne określenie , jak będą mierzone zmienne; to wybór zbierania potrzebnych danych np.: poprzez bezpośrednią obserwację, analizę oficjalnych dokumentów, kwestionariusz itp.

7. POPULACJA I DOBÓR PRUBY- populacją w badaniach jest grupa , na temat której będziemy formułować wnioski. Musimy zdecydować o kim chcemy móc wnioskować , kogo w tym celu poddamy obserwacji.

8. OBSERWACJE - zbieranie danych empirycznych.

9. PRZETWARZANIE DANYCH- przekształcanie zebranych danych i nadanie im formy nadającej się do obróbki i analizy ( z reguły obejmuje klasyfikację (kodowanie ) wpisanych odpowiedzi np.: w kwestionariuszach, oraz przenoszenie wszystkich informacji do komputera)

10. ANALIZA- analiza danych i wyciągnięcie wniosków ( interpretacje w celu wyciągnięcia wniosków dotyczących zainteresowań, idei, oraz teorii , które zainspirowały do badania ) ; wskazujemy też jaki rodzaj analiz planujemy - zwracamy uwagę na ich cel i logikę

11. ZASTOSOWANIE- ostatni etap procesu badawczego - czyli wykorzystanie przeprowadzonych badań oraz wypływających z nich wniosków ; sprawozdanie z wyników oraz poddanie ich implikacji

5. JEDNOSTKI ANALIZY. BŁĘDNE WNIOSKOWANIA O JEDNOSTKACH ANALIZY

- Jednostki analizy, kto lub coś poddane badaniu

- ten element rzeczywistości, o którym zbieramy informacje

- jednostką analizy może być wszystko, co ma społeczny aspekt

- jednostki analizy są, to, zatem te przedmioty, które badamy, aby stworzyć ich syntetyczny opis oraz wyjaśnić różnicę miedzy nimi

Rodzaje jednostek analizy:

1. Jednostki indywidualne

Badacze zazwyczaj opisują i wyjaśniają grupy społeczne i interakcji poprzez agregowanie i analizowanie opisów jednostek. Zazwyczaj badania zajmują się określonymi typami lub klasami jednostek.

Badania opisowe, w których jednostkami analizy są pojedynczy ludzie, zazwyczaj stawiają sobie za cel opis populacji składających się z tych ludzi, natomiast celem badań wyjaśniających jest odkrycie dynamiki społecznej wewnątrz tej populacji.

Jako elementy analizy jednostki ludzkie mogą być opisane w kategoriach ich przynależności do grup społecznych. Zatem jednostka może być opisana jako należąca do bogatej lub biednej rodziny.

2. W badaniach społecznych jednostkami analizy mogą być grupy społeczne. Możemy być, bowiem zainteresowani cechami przynależności do grupy traktowany jako pojedynczy byt.

Tak jak w przypadku innych jednostek analizy, możemy wnioskować o cechach grup społecznych na podstawie cech i członków np. możemy opisać daną rodzinne pod względem wieku, rasy, wykształcenia.

Innymi jednostkami analizy na poziomie grup mogą być grupy koleżeńskie, pary małżeńskie, bloki spisowe wyodrębnione do spisu powszechnego, miasta czy regiony geograficzne. Tak jak w przypadku pojedynczych ludzi, każdy z tych terminów oznacza jakąś populacje np. termin gangi uliczne może oznaczać populację, w którego skład wchodzą wszystkie gangi uliczne powiedzmy z danego miasta. Można, zatem opisać tę populacje poprzez uogólnianie wyników badań dla pojedynczych gangów np. opisać geograficzne rozmieszczenie gangów w mieście.

3. Organizacje

Jednostkami analizy w naukowych badaniach społecznych mogą być formalne organizacje społeczne np. badacz może badać przedsiębiorstwa, sugerując populację wszystkich przedsiębiorstw. Pojedyncze przedsiębiorstwa mogą być scharakteryzowane pod kątem liczby pracowników, rocznego zysku netto, aktywów brutto, liczby podpisanych kontraktów, odsetek pracowników reprezentujących mniejszości rasowe czy etniczne itd. Możemy określić, czy w dużych firmach jest procentowo mniej czy więcej pracowników reprezentujący mniejszości niż w małych.

Inne formalne organizacje społeczne, które mogą być jednostkami analizy to np. kongregacje kościelne, szkoły wyższe, dywizje wojskowe, wydziały uniwersyteckie, supermarkety.

4. Inną jednostką analizy są wytwory społeczne, czyli inaczej wszelkie wytwory istot społecznych lub ich zachowań. Jedną z klas tych wytworów są konkretne przedmioty, takie jak książki, wiersze, obrazy, samochody, budynki, dowcipy, studenckie usprawiedliwienia nieobecności na egzaminach czy odkrycia naukowe. Tak jak pojedynczy ludzi czy grupy społeczne odnoszą się do populacji, tak każdy przedmiot społeczny odnosi się do zbioru przedmiotu tej samej klasy: wszystkich książek, powieści, wszystkich biografii. Badania, w których jednostkami analizy są książki, pojedynczą książkę można scharakteryzować przez jej wagę, długość cenę treść, liczbę rysunków i opis autora. Później można analizować populacje wszystkich książek albo książek jakiegoś rodzaju w celu opisu lub wyjaśnienia - np., jakie rodzaje książek czyta się najlepiej.

Interakcje tworzą kolejną klasę wytworów społecznych, które mogą być badane. Możemy np. opisać małżeństwa jako wyznaniowo lub rasowo mieszane, świeckie lub religijne w swej ceremonii kończące się rozwodem lub nie.

Inne interakcje społeczne, które mogą stać się jednostkami analizy, to np. przyjaźnie, sprawy sądowe, wypadki drogowe, rozwody itd.

BŁEDNE WNIOSKOWANIE, O JEDNOSTKCH ANALIZY: BŁAD EKOLOGICZNY ORAZ REDUKCJONIZM

1. błąd ekologiczny rozumowania jest to założenie, że to czego dowiadujemy się o jednostce zbiorowej („ekologicznej”), mówi nam coś także o pojedynczych elementach, z który się ona składa (przeniesienie wniosku z bardziej złożonej na prostą jednostkę analizy) ( z wyższego na niższy poziom)

2. Redukcjonizm oznacza postrzeganie i wyjaśnianie złożonych zjawisk w kategoriach jednego wąskiego pojęcia lub zbioru pojęć. A zatem „redukujemy” to, co w rzeczywistości jest złożone, do prostego wyjaśnienia np. naukowcy z różnych dziedzin mają skłonność do poszukiwania pewnych typów odpowiedzi a ignorowania innych.

6. NATURA I FUNKCJE POJĘĆ. RODZAJE DEFINICJI: REALNE I NOMINALNE

Pojęcie jest abstrakcją - symbolem (konstrukcją, konwencją) - reprezentacją obiektu, jednej z jego właściwości lub zjawiska behawioralnego. Pojęcia są tworzone przez ludzi, badaczy. Są konstruktami wywiedzionymi z procesu wzajemnego uzgadniania obrazów mentalnych (koncepcji).

Funkcje pojęć:

- są podstawą komunikowania się - dostarczają nadawcom wspólnego języka

- dają naukowcom perspektywę - sposób patrzenia na zjawiska, świat staje się uporządkowany i zwarty

- pozwalają naukowcom klasyfikować własne doświadczenia i je uogólniać, umożliwiają generalizowanie i podział. Uogólniać oznacza redukować liczbę obiektów przez potraktowanie niektórych z nich jako identycznych. Treść pojęcia w sposób nieunikniony jest ograniczona do cech, które naukowcy uważają za podstawowe.

- są składnikami teorii - definiują treść i własność teorii.

Konceptualizacja nadaje jasne znaczenie pojęciu poprzez wyszczególnienie jednego lub większej liczby wskaźników tego co mamy na myśli, wskaźnik to znak obecności lub nieobecności badanego pojęcia np. Odwiedzanie chorych w szpitalu to wskaźnik współczucia, możemy określić liczbę wskaźników dla każdej osoby indywidualnie, ktoś ma mniej ktoś więcej, wymiar to z kolei możliwy do wyróżnienia aspekt pojęcia np. Współczucie o wymiarze behawioralnym lub uczuciowym, współczucie dla ludzi lub zwierząt, wskaźniki mogą być proste lub złożone. Proste wykorzystujemy wtedy gdy mamy do czynienia z zmienną, której pomiar jest możliwy przy wykorzystaniu tylko jednego wskaźnika np. płeć. Niekiedy zdarza się, że nie istnieje jeden wskaźnik, pozwalający nam na dokonanie pomiaru konkretnej zmiennej. Wtedy dokonujemy kilku obserwacji danej zmiennej, następnie zaś zbieramy informacje w celu stworzenia złożonego miernika danej zmiennej.

Wzajemna wymienialność wskaźników - oznacza, że jeśli kilka różnych wskaźników reprezentuje w określonym stopniu to samo pojęcie, będą one wszystkie zachowywać się tak jak zachowywało się owo pojęcie gdyby było rzeczywiste i mogło być obserwowane np. zakładając zgodę co do pojęcia '' współczucie '' i uwzględniając, że kobiety są bardziej współczujące od mężczyzn możemy zaobserwować różnice miedzy kobietami a mężczyznami (dotycząca współczucia) przy użyciu jakiegokolwiek sensownego miernika współczucia.

Definicje realne - pokazują cechy istotne dla danego zjawiska, jednak są one bezużyteczne, ponieważ nie ma rzeczywistości, którą można opisać w sposób jednoznaczny, rzeczywistość ma charakter wyobrażeniowy, każdy z nas indywidualnie postrzega rzeczywistość,

definicje nominalne - zostają przypisane do danego terminu bez żadnych roszczeń co do tego, że stanowią one odbicie realnego bytu, maja one charakter arbitralny, postać konwencji, stanowią konsensus co do sposobu użycia danego terminu. Mówią nam tylko jak pojęcie rozumiane jest przez jakąś grupę ludzi.

definicje operacyjne - precyzują sposób pomiaru danego pojęcia, mówią co badać i jak badać, mają postać nominalną.

7. RODZAJE WSKAŹNIKÓW, CECHY DOBREGO WSKAŹNIKA. TZW. ŁAŃCUCH KOMUNIKACYJNY.

Wskaźnik- to znak obecności lub nieobecności badanego pojęcia.

Konceptualizacja daje jasne znaczenia pojęciu poprzez wyszczególnienie 1 lub większej liczby wskaźników.

Wzajemna wymienialność wskaźników oznacza, że jeśli kilka różnych wskaźników reprezentuje w określonym stopniu to samo pojęcie, będą one wszystkie zachowywać się tak jak zachowywałoby się owo pojęcie gdyby było rzeczywiste i mogło być obserwowane.

Badacze społeczni koncentrują się na znaczeniach nadawanych słowom i działaniom przez samych badanych. (np. akty przemocy jako wyraz współczucia)

Tak więc moglibyśmy podzielić np. współczucie na kilka jasno zdefiniowanych wymiarów. Pełna konceptualizacja wymaga określenia wymiarów jak i wskazania różnych wskaźników dla każdego z nich

Wskaźnik - zdarzenia lub własności „Z” to takie inne zdarzenie lub własność „W”, że stwierdzenie jego/jej istnienia, pojawienia lub stopnia intensywności staje się przesłanką wnioskowania iż w określonych przypadkach z pewnością lub z pewnym prawdopodobieństwem wstąpiło zdarzenie lub własność „Z”.

Rodzaje wskaźników:

1)Definicyjne - ustalamy definicje zdarzenia „Z” i pełni ona rolę wskaźnika.

Definicyjne -wskazują relację między wskaźnikiem a tym, co jest badane, zachodzi między nimi relacja tożsamości, (np. liczba przestępstw to wsk. przestępczości)

Wskaźniki te pozwalają nam na tworzenie definicji cząstkowych... Zakres znaczeniowy wskaźników pokrywa się z zakresem znaczeniowym definiowanych pojęć;

2)Rzeczowe- zakłada istnienie między wskaźnikiem, a tym co jest badane takiej relacji, która może pośrednio lub bezpośrednio kontrować empirycznie (ma charakter nie tylko konwencji terminologicznej.

2A)Wskaźniki empiryczne - gdy oba zdarzenia mają charakter obserwowalny - czyli empiryczny z tym, że jedno z jakichś powodów mniej i jest trudniejsze do obserwacji. Wówczas zadowalamy się innym łatwiej dostępnym empirycznie.

Empiryczne- to co jest badane jest i wskaźnik są zjawiskami obserwowalnymi

2B) Wskaźniki inferencyjne - (domyślne) - takie w których zdarzenie lub własność wskazywana ma charakter zmiennej ukrytej czyli zmiennej która nie jest bezpośrednio obserwowana, zaś sam wskaźnik być musi, ale łączność między obserwowanymi zdarzeniami ma charakter hipotezy.

Inferencyjne- to co badane jest wartością ukrytą a z zajścia wnioskujemy, że zaszło co badamy. (pozwalają wnioskować o wartościach cech niedostępnych bezpośredniej obserwacji.)

Wskaźniki mają charakter typologiczny tzn. iż bardzo wiele wskaźników stosowanych na co dzień czy też w nauce to wskaźniki reprezentujące co najmniej dwa jednocześnie z wymienionych typów.

Analiza wypowiedzi jako wskaźników w postaci łańcucha komunikacyjnego.

I. Rzeczywistość

II. Wiedza (o rzeczywistości)

III. Wypowiedź (nadana przed respondenta)

IV. Wypowiedź odebrana (uzyskana treść)

Rzeczywistość → Wiedza → Wypowiedź → Wypowiedź odebrana

relacja poznawcza relacja ekspresyjna relacja komunikacyjna

Przy relacji poznawczej musimy założyć, że nasi rozmówcy posiadają wiedzę na temat tego co jest przedmiotem badania, musimy wziąć pod uwagę różne zniekształcenia natury psychologicznej - emocje. Dyscypliną jest analiza wiarygodności dokumentów historycznych, tą relację wykorzystuje metodologia badań historycznych. Ta relacja interesuje nas tylko wtedy kiedy w czasie badań chcemy wiedzieć jak przedstawia się faktyczna rzeczywistość w świetle wiedzy na ten temat naszych respondentów, w wielu badaniach nas to nie interesuje.

Relacja ekspresyjna - różnica między tym co respondent wie na dany temat, a tym co nam powiedział. Głównym zakłóceniem są różne rodzaje nieszczerości np. kiedy pytania dotyczą sfery intymnej, chęć pochwalenia się, nieszczerość może być też związana z miejscem, okolicznościami rozmowy.

Relacja komunikacyjna - różnica między tym co rozmówca nam powiedział i tym co do nas dotarło w postaci odpowiedzi. Ubytki wynikające ze złego zapisu, słownictwo, terminologia mogą być dla nas niezrozumiale.

Wypowiedzi traktowane jako wskaźniki mają zatem tym więcej zniekształceń im dalszy element danego łańcucha jest brany pod uwagę w konkretnych badaniach. Najwięcej zakłóceń pojawia się, gdy interesuje nas rzeczywistość badana.

8. DEFINICJA I RODZAJE ZMIENYCH. ZWIĄZKI POMIĘDZY ZMIENNYMI

Zmienna - to własność empiryczna posiadająca przynajmniej dwie wartości. Zmiennymi mogą być: cechy, opinie, przekonania, sądy, zachowania, zdarzenia, przedmioty materialne.

-dychotomiczna- zmienna, która posiada tylko dwie wartości np. płeć.

-politomiczna: posiada wiele wartości np. wykształcenie.

Rodzaje zmiennych:

- niezależna- określa wartość zmiennej zależnej

- zależna- zmienna którą badacz stara się wyjaśnić.

- kontrolna- ocenia na ile związek pomiędzy zmienną zależną a niezależną jest prawdziwy a na ile pozorny.

- ciągła- nie maja określonej najmniejszej jednostki np. długość.

-dyskretna- posiadają minimalna jednostkę np. liczba dzieci w rodzinie.

Związki pomiędzy zmiennymi:

Związek: występuje pomiędzy dwoma zjawiskami, coś co łączy oba zjawiska, czyli istnieją jakieś współzależności.

Związki mogą posiadać kierunek:

- dodatni: wartości 1 zmiennej rosną to 2 tez rosną.

- ujemny: wartości 1 zmiennej rosną to 2 maleją

Siła związku: zakres w jakim zmienne współzmieniają się dodatnio lub ujemnie. Mierzy się go w skali od 0 do 1. Gdy związek wynosi +1 lub -1 to jest to zależność doskonała- wartość jednej lub więcej zmiennych niezależnych dokładnie wyznacza wartość zmiennej zależnej.

Zmienne zależne i niezależne- badacz sam decyduje, która zmienna jest zależna a która nie zależna, interesuje nas związek przyczynowy.

Zmienna wcześniejsza jest niezależna a zmienna późniejsza jest zależna.

Zmienne kontrolne do tych zmiennych zależnych i niezależnych należy włączyć.

Zmienne zależne i niezależne tworzą tabele dwuzmiennowe.

Zależności funkcyjne zmiennych ilościowych dotyczą takiej analizy, w której interesuje nas jaki jest związek między przyrostem (ubytkiem) wartości jednej zmiennej a przyrostem (ubytkiem) drugiej zmiennej. Mogą one przybierać dwojaki charakter: zależności prostoliniowej (gdzie stały przyrost jednej zmiennej powoduje stały przyrost drugiej zmiennej) bądź krzywoliniowej (warunek ten nie zachodzi).

Ma to postać wykresów

zal. Prostoliniowa zal. Krzywoliniowa

W naukach społecznych występują zależności krzywoliniowe, ale najczęściej mówimy o zależnościach linowych, w których są owa linia jest wypadkową b. często rozbieżnych zależności między dwoma zmiennymi.

Należy wyznaczyć taką linię która podzieli te punkty na 2 części (1 nad i 1 pod). Ta linia to linia regresji pozwala ona liczyć współczynnik

Typy zmiennych a analiza zależności:

-Zmienne nominalne - obie się między sobą różnią, są tylko poklasyfikowane np. podział wg płci.

-Zmienne porządkowe- to takie w których wartości są uporządkowane w ten sposób, że o każdej kategorii możemy powiedzieć, że jest wyższa czy niższa od innych pod wzgl. Określonego kryterium

-Zmienne interwałowe -czyli takie w których oprócz uporządkowania w kategoriach wyższości i niższości wiemy jeszcze o ile dane kat. Są niższe czy wyższe np. wiek

-Zmienne ilorazowe- (stosunkowe) mają zero naturalne.

Sposób analizy między zmiennymi w istotny sposób różni się w przypadku poszczególnych typów zmiennych. Aby to zrobić potrzebujemy wyliczyć miary statystyczne:

-średnią arytmetyczną (nie możemy tej miary stosować do zmiennych nominalnych, możemy za to stosować zm. porządkową)

-Mediana ( w przypadku możemy stosować w zm. porządkowej)

-Moda (największa liczebność)- w przypadku zm. Nominalnych

Związki przyczynowe między dwiema zmiennymi:

-przyczyna konieczna- musi zaistnieć „a” aby zaistniało „b”

-wystarczająca- warunek musi istnieć ale nie koniecznie ten o jaki nam chodzi.

Idealny model między zmiennymi polega na tym, że jeśli zajdzie przyczyna „a” to zawsze zajedzie „b” -model probabilistyczny.

9. CO TO JEST HIPOTEZA. CECHY DOBREJ HIPOTEZY.

Hipoteza to proponowana przez nas odpowiedź, jakiej można udzielić na pytanie badawcze. Jest ona wyrażona w postaci jasno określonego związku pomiędzy zmienną zależną i zmienną niezależną. Hipoteza to proponowana odpowiedź, ponieważ zostaje ona zweryfikowana dopiero po przeprowadzeniu badań empirycznych.

Cechy:

• Hipotezy można wyprowadzać dedukcyjnie - z teorii, oraz indukcyjnie - na podstawie obserwacji, czy intuicyjnie - łącząc dwa elementy tych sposobów.

• Hipotezy muszą zostać jasno sformułowane - badacz musi zdefiniować pojęciowo i operacyjnie wszystkie zmienne

• Hipotezy są konkretne - badacz określa, jakie są oczekiwane związki pomiędzy zmiennymi w terminach kierunku i warunków, w jakich dany związek będzie zachodził

• Hipotezy są sprawdzalne za pomocą dostępnych metod - ocena hipotezy zależy od tego, czy istnieją odpowiednie metody pozwalające na jej przetestowanie

• Hipotezy naukowe nie są wartościujące - ponieważ badania w naukach społecznych dzieją się w społecznym otoczeniu, badacz musi być świadomy własnej stronniczości i starać się uczynić ją jawną.

10. NATURA POMIARU. PROCES KONCEPTUALIZACJI. WYBORY DOKONYWANE W OPERACJONALIZACJI.

Pomiar - staranna, rzetelna obserwacja świata rzeczywistego, której celem jest dokonanie opisu przedmiotów i zdarzeń w kategoriach wartości (cech) składających się na zmienną.

Koncepcje - to obrazy mentalne, których używamy jako syntetycznych sposobów gromadzenia obserwacji i doświadczeń, które maja ze sobą cos wspólnego Terminy koncepcji i obserwacji umożliwiają komunikację i porozumienie, co do ich konkretnego znaczenia. Pojęcia jako konstrukty służą .komunikacji.

• Abraham Kaplan - 3 klasy rzeczy, które mierzą uczeni:

- 1 klasa to przedmioty bezpośrednio obserwowalne, możemy je obserwować łatwo i bezpośrednio np. kolor jabłka

- 2klasa obejmuje przedmioty obserwowalne pośrednio, wymagające stosunkowo bardziej wyrafinowanych złożonych i pośrednich obserwacji.

- 3 klasa przedmiotów obserwowalnych stanowią konstrukty - twory teoretyczne, oparte na obserwacji, lecz nieobserwowalne ani bezpośrednio ani pośrednio. Np. współczynnik inteligencji IQ

Kaplan definiuje pojęcie jako ,,rodzinę koncepcji''. Pojecie jest więc konstruktem, czymś co tworzymy. Pojęcia są konstruktami wywiedzionymi z procesu wzajemnego uzgadniania obrazów mentalnych (koncepcji). Pojęcia są symbolami. Nasze koncepcje stanowią podsumowanie nagromadzonych obserwacji i doświadczeń, które sprawiają wrażenie wzajemnie powiązanych. Mimo tego że obserwacje i doświadczenia są subiektywne, realne, koncepcje i wywiedzione z nich pojęcia są jedynie tworami mentalnymi. Terminy powiązane z koncepcjami są tylko narzędziami dla celów systematyzacji i komunikacji. Postrzeganie pojęć jako przedmiotów rzeczywistych nazywamy reifikacją.

Konstrukty są użyteczne, pomagają nam porządkować, komunikować i rozumieć rzeczy, które są prawdziwe oraz pomagają nam przewidywać zjawiska rzeczywiste. Konstrukty mimo iż nie są obserwowalne pozostają w określonej relacji do rzeczy, które są prawdziwe i obserwowalne. Pomostem miedzy przedmiotami bezpośrednio i pośrednio obserwowalnymi a użytecznymi konstruktami jest proces zwany Konceptualizacją.

Konceptualizacja to proces określania obserwacji i pomiarów, które nadają pojęciom konkretne znaczenie dla celów badań. Jest to proces w toku którego określamy co mamy na myśli używając danego terminu w badaniach. Proces określenia dokładnego znaczenia pojęcia badanego wymaga opisu wskaźników, których używa się dla pomiaru danego pojęcia oraz rozmaitych jego aspektów, zwanych wymiarami.

Wskaźniki i wymiary.

Wskaźnik - to znak obecności lub nieobecności badanego pojęcia. Jeśli jednostka analizy w danym badaniu jest pojedyncza osoba, można wtedy obserwować obecność lub nieobecność każdego ze wskaźników dla każdej badanej osoby. Badacze społeczni koncentrują się na znaczeniach nadawanych słowom i działaniom przez samych badanych. Takie podejście pomaga często objaśnić obserwowane zachowanie. Pełna konceptualizacja wymaga określenia wymiarów i wskazania różnych wskaźników dla każdego z nich.

Wzajemna wymienialność wskaźników oznacza, że jeśli kilka różnych wskaźników reprezentuje w określonym stopniu to samo pojęcie, będą one wszystkie zachowywać się tak, jak zachowywałoby się owo pojęcie, gdyby było rzeczywiste i mogło być obserwowane.

Definicje realne, nominalne i operacyjne

Zaplanowanie i przeprowadzenie badań społecznych wymaga wyjaśnienia ewentualnych nieporozumień co do pojęć i rzeczywistości. Logicy uczeni w tym celu za pomocne w tym celu wyróżnili 3 rodzaje definicji.

Określenie pojęć w badaniach naukowych opiera się na definicjach nominalnych i operacyjnych. Definicja realna opiera się na próbie określenia ,,realnego'' znaczenia pojęcia.

Definicje nominalna zostaje przypisana do danego terminu bez żadnych roszczeń co do tego, że stanowi ona odbicie realnego bytu; są one arbitralne. Większość definicji nominalnych stanowi odbicie jakiegoś konsensusu, konwencji, co do sposobu użycia danego terminu. Definicje operacyjne precyzują sposób pomiaru danego pojęcia czyli działania (operacje), jakie wykonuje się w tym celu. Definicje operacyjne są raczej nominalne niż realne; dają one maksimum jasności, co do znaczenia danego pojęcia w konkretnych badaniach.

Tworzenie ładu pojęciowego.

Wyjaśnianie pojęć w naukach społecznych jest procesem nieskończonym. Marschall i Rosmann piszą o ,,lejku pojęciowym'' dzięki któremu zainteresowania badacza coraz bardziej się koncentrują. W niektórych typach badań jakościowych wyjaśnianie pojęć jest kluczowym elementem w procesie zbierania danych. W analizie materiałów tekstowych badacze społeczni mówią o ,, kręgu hermeneutycznym'', czyli cyklicznym procesie pogłębiania rozumienia . Ciągłe uściślanie pojęć występuje we wszystkich metodach badań społecznych. Mimo, że konceptualizacja to proces ciągły, bardzo istotne jest by poświęcić mu dostatecznie wiele uwagi na początku każdego planu badań, zwłaszcza jeśli chodzi o schematy badań o ściśle określonej strukturze takich, jak sondaż czy eksperyment. W kolejnym kroku trzeba dokładnie określić co zamierza się obserwować, jak będzie się to czynić oraz jakie interpretacje zamierza się nadać różnym możliwym obserwacjom.

Definicje w badaniach opisowych i wyjaśniających. Opis i wyjaśnianie to dwa zasadnicze cele badań. Skutkiem zmieniających się definicji niemal zawsze są odmienne wnioski opisowe.

Wybory dokonywane w procesie operacjonalizacji

Proces operacjonalizacji i konceptualizacji jest ze sobą ściśle powiązane. Konceptualizacja polega na uściśleniu i udoskonaleniu abstrakcyjnych pojęć, operacjonalizacja zaś na stworzeniu konkretnych procedur badawczych (operacji), które pozwolą na dokonanie empirycznych obserwacji odpowiadających tym pojęciom w świecie rzeczywistym.

Zakres zmienności. Operacjonalizując dane pojęcie, badacz musi zdawać sobie sprawę z tego, jaki zakres zmienności go interesuje. Nie trzeba mierzyć całego zakresu zmienności w każdym przypadku. Powinno się jednak brać pod uwagę to co jest potrzebne ze względu na cel badań. Decyzje dotyczące zakresu zmienności powinny uwzględniać oczekiwania co do rozkładu wartości zmiennej w grupie badanych.

Zmienność miedzy skrajnościami. Kolejne zadanie badacza podczas operacjonalizacji zmiennych to stopień precyzji. Sprowadza się ona do tego, z jakim stopniem dokładności określić różnice miedzy różnymi możliwymi wartościami składającymi się na dana zmienną. Jeśli nie jest się pewnym jak wiele szczegółów powinno się uwzględnić w pomiarze, to lepiej uwzględnić ich za dużo niż za mało.

Definiowanie zmiennych i wartości

Wartość zmiennej to cecha czegoś, zaś zmienne to zbiory wartości. Procesy konceptualizacji i operacjonalizacji można postrzegać jako określenie zmiennych i tworzących je wartości. Każda zmienna musi mieć dwie cechy:

1. składające się na nią wartości musza być wyczerpujące. Aby zmienna mogła być użyteczna w badaniu trzeba sklasyfikować każda obserwację w kategoriach wartości składających się na zmienną.

2. wartości zmiennej muszą być także wzajemnie rozłączne. Każda obserwacja musi dać się zaklasyfikować w kategoriach jednej i tylko jednej wartości.

Poziomy pomiaru

Wartości zoperacjonalizowane jako rozłączne i wyczerpujące mogą być powiązane tez w inny sposób. np. wartości składające się na zmienne mogą reprezentować różne poziomy pomiaru.

Pomiar nominalny, odnosi się do zmiennych, których wartości są jedynie wzajemnie rozłączne i wyczerpujące np. płeć, wyznanie, sympatie partyjne, miejsce urodzenia, kolor włosów. Mierniki nominalne stanowią jedynie zbiór nazw lub określeń cech. W kategoriach zmiennej nominalnej możemy o dwóch osobach powiedzieć tylko tyle, że SA takie same lub różne.

Pomiar porządkowy odnosi się do zmiennych o wartościach , które można logicznie uporządkować. Różne wartości zmiennej porządkowej odpowiadają względnie niższemu lub wyższemu poziomowi zmiennej. Zmienne tego typu to: klasa społeczna, alienacja, uprzedzenia, poziom intelektualny. W kategoriach tej zmiennej można określić nie tylko czy dwie osoby są takie same, ale można również stwierdzić, że jedna z nich jest ,, bardziej'' niż druga np., bardziej konserwatywna, bardziej religijna, starsza.

Pomiar interwałowy polega na tym, że dla wartości niektórych zmiennych faktyczne odległości między nimi maja jednak znaczenie. Odległości logiczne miedzy wartościami mogą być wyrażane w postaci standardowych interwałów o określonym znaczeniu. Akceptowane standaryzowane testy na inteligencję, to niemal jedyne mierniki powszechnie stosowane w badaniach społecznych. Porównując dwie osoby w kategoriach zmiennej interwałowej możemy stwierdzić, ze są one od siebie różne (pomiar nominalny), oraz że jedna z nich jest ,,bardziej'' niż druga (pomiar porządkowy). Oprócz tego zaś możemy jeszcze powiedzieć ,,o ile'' bardziej.

Pomiar ilorazowy. Większość stosowanych w naukach społecznych zmiennych, które spełniają minimum kryteriów pomiaru interwałowego, spełnia też kryteria pomiaru ilorazowego. ilorazowego przypadku pomiaru ilorazowego wartości składające się na zmienna mają wszystkie własności strukturalne opisane powyżej oraz oparte są na prawdziwym punkcie zerowym. Np. tego typu miernik to skala temperatury Kalwina, przykłady z nauk społecznych dotyczą: wieku, czasu zamieszkania w określonym miejscu, liczbę zawartych małżeństw. Porównanie dwóch osób w kategoriach zmiennej ilorazowej pozwala nam stwierdzić, że różnią się one lub są takie same, jedna jest ,, bardziej'' niż druga oraz na ile się różnią i jaki jest stosunek ilościowy jednej do drugiej(iloraz).

Mierniki ilorazowe to poziom najwyższy, z którego schodzimy poprzez mierniki interwałowe i porządkowe, aż do najniższego poziomu pomiaru czyli mierników nominalnych.

Ostatecznym celem badań społecznych jest wyjaśnienie natury życia społecznego.

Kryteria jakości pomiaru czyli standardy zgodnie z którymi ocenia się względny sukces lub porażkę w pomiarze przedmiotów.

Precyzja i poprawność. Precyzja dotyczy subtelności rozróżnień odrębnych wartości zmiennej.

Rzetelność. W ujęciu abstrakcyjnym polega ona na tym, że dana technika, stosowana do tego samego przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik. Nie gwarantuje ona poprawności., oraz podobnie jak precyzja nie zapewnia poprawności wyniku. Rzetelność staje się problemem zawsze, gdy źródłem danych jest pojedynczy obserwator, ponieważ nie ma pewnego zabezpieczenia przed wpływem subiektywnego nastawienia tego obserwatora.

Metoda testu powtórnego, czyli przeprowadzenie tego samego pomiaru więcej niż raz.

Metoda połówkowa

Stosowanie ustalonych mierników, które zostały udowodnione w poprzednich badaniach.

Rzetelność osób zatrudnionych przy realizacji badań, pomiar może się okazać nierzetelny z powodu osób zatrudnionych przy realizacji badań(ankieterzy, koderzy). Powszechną praktyką zabezpieczenia się przed nierzetelnością jest zatrudnienie kontrolera, który przeprowadza rozmowy telefoniczne z respondentami z wybranej podpróby i weryfikuje w ten sposób niektóre informacje.

Rzetelność pomiaru to kwestia fundamentalna dla każdych badań społecznych.

Trafność odnosi się do zakresu, w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla prawdziwe znaczenie danego pojęcia. Trafność fasadowa - konkretny miernik empiryczny może się zgadzać albo nie zgadzać z uzgodnieniami uzgodnieniami indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczącymi danego pojęcia. Trafność predykcyjna opiera się na jakimś kryterium zewnętrznym. Trafność teoretyczna opiera się na logicznych powiązaniach miedzy zmiennymi. Tworzenie precyzyjnych rzetelnych mierników wpływa często na zubożenie bogactwa znaczeń ogólnych pojęć. Rozwiązaniem tego problemu jest wykorzystanie kilku różnych mierników, ujmujących różne aspekty danego pojęcia.

11. CZTERY POZIOMY POMIARU I JEGO KONSEKWENCJE. TRAFNOŚĆ I RZETELNOŚĆ POMIARU.

Poziom nominalny - pomiar

-To zmienne których wartości są jedyne, wzajemne, rozłączne i wyczerpujące np: płeć, wyznanie, sympatia polityczna, miejsce urodzenia, ukończone uczelnie, kolor włosów.

-Mierniki nominalne stanowią jedynie zbiór nazw lub określonych cech.

-W kategoriach zmiennej nominalnej o dwu osobach możemy powiedzieć jedynie że są takie same lub różne

Pomiar porządkowy

-To zmienne o wartościach, które możemy logicznie uporządkować

-Różne wartości zmiennej porządkowej odpowiadają względnie niższemu lub wyższemu poziomowi zmiennej np: klasa społeczna, konserwatyzm, alienacja, uprzedzenie, poziom intelektualny itp.

-Tu stwierdzasz że jedna osoba jest bardziej niż druga. W naukach przyrodniczych zmienną porządkową jest wartość. Przykład z pogrupowaniem ludzi wg wykształcenia od najmniej wykształconych do najbardziej wykształconych

-Nie ma tu znaczenia jak blisko lub daleko są od siebie te grupy tylko muszą stać w odpowiedniej kolejności, porządku.

Pomiar interwałowy

-To zmienne o wartościach gdzie faktyczne odległości mają duże znaczenie.

-W tym przypadku odległości logiczne między wartościami mogą być wyrażone w postaci standardowych interwałów o określonym znaczeniu. Np.: stopnie Farenheita czy Celciuzsa 30 to faktycznie mniej niż 40 i są w tej samej odległości co 40 a 50 ale 0 nie oznacza tu braku ciepła

-W tym wypadku porównując dwie osoby w kategoriach interwałowych możemy stwierdzić, że są one od siebie różne (pomiar nominalny) oraz, że jedna z nich jest „bardziej” od drugiej (pomiar porządkowy) oraz możemy powiedzieć o „ile” bardziej(pomiar interwałowy)

Pomiar ilorazowy

-To pomiar w którym wartości składające się na zmienną mają wszystkie opisane własności strukturalne, poza tym oparte są na prawidłowym punkcie 0 np: skala Kelvina, wiek, czas zamieszkana w określonym miejscu, liczba organizacji do których dana osoba należy, liczba wizyt w kościele w danym okresie, liczba zawartych małżeństw, liczba przyjaciół narodowości arabskiej

-Porównanie dwóch osób w kategorii tej zmiennej pozwala nam:

1. stwierdzić że różnią się lub są takie same

2. jedna jest bardziej niż druga

3. na ile się różnią

4. jaki jest stosunek ilościowy jednej do drugiej

Konsekwencje poziomów pomiaru

-Powinniśmy przewidywać jakie wnioski badawcze możesz wyciągnąć dysponując zmiennymi o określonym poziomie pomiaru

-Mierniki ilorazowe to poziom najwyższy z którego schodzimy poprzez mierniki interwałowe i porządkowe aż do najniższego poziomu pomiaru czyli mierników nominalnych

-Poszukiwany poziom pomiaru zależy zatem od planowanych sposobów analitycznego wykorzystania danej zmiennej z uwzględnieniem faktu, że pewne zmienne są nierozerwalnie związane z pewnymi poziomami pomiaru

-Jeśli zmienna ma być używana na wiele sposobów wymagających różnych poziomów pomiaru, badanie powinno być zaprojektowane tak, by pozwoliło na osiągnięcie najwyższego wymaganego poziomu

-Choć można zredukować pomiar ilorazowy do poziomu porządkowego, to nie można przekształcić pomiaru porządkowego na ilorazowy.

-Ogólnie rzecz biorąc, nie można przekształcić zmiennej na niższym poziomie pomiaru na w zmienną na poziomie wyższym. Warto dobrze zapamiętać tę jednokierunkową drogę.

Rzetelność pomiaru

-Rzetelność w ujęciu abstrakcyjnym - polega na tym, że dana technika stosowana do tego samego przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik. Np.: waga łazienkowa jest rzetelniejsza od naszego zdania na temat ile ważę.

-Rzetelność nie zapewnia jednak poprawności wyników

-Rzetelność obserwacji naszej często jest mylna. To jak coś widzimy zależy bowiem od naszych nastrojów, samopoczucia, podejścia jako badacza. Dlatego rzetelniejszy w badaniu nastroju, jest spis skarg złożonych przez związki zawodowe.

-My nie zawsze jako jednostka widzimy to” jakim jest rzeczywiście

-Ludzie nie zawsze znają odpowiedz na nasze pytania

-Zadajemy pytanie na które ludzie myślą że ono ich nie dotyczy

Należy zatem pamiętać by pytać jasno o rzeczy które kogoś dotyczą.

Metoda testu powtarzanego- kilka razy przeprowadzamy ten sam test

Metoda połówkowa- polega na robieniu więcej niż jednego pomiaru każdego skomplikowanego lub złożonego pojęcia społecznego np. alienacji

Stosowanie ustalonych mierników

Rzetelnością osób zatrudnionych przy realizacji zadań- źli ankieterzy czy koderzy powodują błędy dlatego dzwoni się lub wykonuje pomocne ankiety, badania z tymi samymi ludźmi

Trafność pomiaru

-Odnosi się do zakresu w jakim miernik adekwatnie odzwierciedla prawdziwe znaczenie danego pojęcia.

Jednak by tego dokonać należy wziąć pod uwagę:

-trafność fasadową- tzn że miernik ten jest trafny co do fasady niezależnie od tego czy jest zadowalający

-trafność kryterialną- inaczej zwaną trafnością predykcyjną opiera się na jakimś kryterium zewnętrznym

-trafność teoretyczna- opiera się na logicznym powiązaniu między zmiennymi

-trafność treściowa- oznacza zakres w jakim miernik obejmuje skalę znaczeń zawartych w pojęciu

-my i nasi koledzy , osoby badane decydujemy co jest trafne nie należy niczyjego zdania lekceważyć bowiem każdy może mieć racje

12. KRÓTKA HISTORIA ROZWOJU METOD BADAŃ W SOCJOLOGII (COMTE, DURKHEIM, MARKS, WEBER, NEOPOZYTYWIZM).

August Comte - twórca socjologii jako nauki pozytywnej, socjologia miała być taką samą nauką jak inne np. fizyka, astronomia, czy biologia. Punktem wyjścia miało być zbieranie obserwowalnych faktów namacalnych ). Sam zbiór faktów do niczego nie prowadzi, trzeba szukać zależności między tymi faktami, stałe zależności uprawniają do formułowania praw nauki - dzięki nim możemy przewidywać albo je wykorzystywać. Obserwowalnymi faktami dla Comte'a były ilustracyjne, zasłyszane informacje historyczne. (strategia indukcyjna!)

Emile Durkheim - fakty społeczne są rzeczami w sensie ontologicznym, czyli realnie istnieją, ale nie są one bezpośrednio obserwowalne, namacalne. Możemy obserwować skutki, jaką presję wywierają owe fakty na działających ludzi oraz możemy szukać materialnych wskaźników (np. statystyki w badaniach samobójstw). (strategia indukcyjna!)

Karol Marks - idealizacja → w badanym aspekcie rzeczywistości należy poszukać intuicyjnie, poprzez doświadczenie, wyodrębnić cechy, które charakteryzowały ów aspekt rzeczywistości, przykładem zastosowania tej metody badania jest marksowska teoria wartości - punktem wyjścia wedle Marksa jest praca, pomijał pozostałe czynniki. (strategia dedukcyjna!)

Max Weber - typy idealne, metoda idealizacyjne, wyróżnianie cech istotnych było zarazem opisem rzeczywistości - tak rzeczywistość obiektywnie wygląda. Typy idealne były tylko narzędziem badawczym, można określić jak ta rzeczywistość odchyla się od typów idealnych. (strategia dedukcyjna!)

George Herbert Mead - zauważył, że ludzkie interakcje są zawsze powiązane z pewnymi symbolami, człowiek tych symboli nagminnie używa, należy poznać symbole aby poznać interakcje i działania. Symbol to coś co zastępuje coś innego np. przedmioty materialne, kolory, język

13. EKSPERYMENT JAKO METODA BADAŃ NAUKOWYCH.

Metoda eksperymentalna

Eksperyment - jest to powtarzalny zabieg polegający na planowej zmianie przez badacza jednych czynników badanej sytuacji przy jednoczesnej kontroli innych czynników, podjęty w celu uzyskania w drodze obserwacji odpowiedzi na pytanie o skutki tej zmiany.

Trafność eksperymentu

• Trafność teoretyczna - konieczność określenia od strony teoretycznej wszystkich czynników, które należałoby skontrolować czy mają wpływ na dane zjawisko. Z góry określić jakie manipulacje są konieczne aby ten eksperyment był słusznie pomyślany

• Trafność wewnętrzna - dotyczy już konkretnych procedur, które uruchamiamy już w trakcie realizacji eksperymentu

• Trafność zewnętrzna - określić jaki jest poziom ogólności naszych wniosków. Jak bardzo możemy uogólnić nasz eksperyment

Błędy w badaniach eksperymentalnych

1. Niestabilność eksperymentu - to wszelkie przypadkowe, trudne do przewidzenia zdarzenia, które mogą zakłócić przeprowadzenie danego eksperymentu

2. Historia eksperymentu - na nasz eksperyment mogą mieć wpływ jakieś zmiany zewnętrzne w stosunku do naszego eksperymentu

3. Dojrzewanie eksperymentu - wpływ zmian wewnętrznych na prowadzony przez nas eksperyment

4. Wpływ pretestu (wstępne badania) - efekt wpływu określonego bodźca

Badania pretestowe - jaki jest stan rzeczy przed wprowadzeniem jakiegoś bodźca.

Mogą doprowadzić do błędu, bo sam fakt przeprowadzenia badania głównie w badaniach społ zmienia stan świadomości. Jeśli tak jest to przynajmniej część zmian, które są potem stwierdzone w badaniach kolejnych może nie być efektem wpływu owego bodźca lecz wynikiem wpływu badań pretestowych (czyli badań wstępnych). Często dzieje się tak, że my pytamy o coś, o czym ludzie na co dzień nie myślą, nie jest to dla nich problemem, nie uświadamiają sobie czegoś i pod wpływem naszego pytania oni zmieniają punkt widzenia bez tego bodźca.

Zjawisko regresji - badamy wpływ jakiegoś bodźca na wydajność pracy w zakładzie. Załóżmy, że w jakimś okresie jest wyższa wydajność z różnych powodów. My wprowadzamy bodziec, który miałby jeszcze podnieść tą wydajność. Ta wydajność naturalnie maleje, a jeśli się podniesie to nie w wyniku wpływu naszego bodźca. Zjawisko to jest związane z niestabilnością zdarzeń w rzeczywistości społecznej.

Zmiany zasad i narzędzi pomiarów - problemem w badaniach społecznych jest to, że narzędziem badawczym jest człowiek. Ważne jest by pretest i postest robili ci sami ankieterzy.

Selektywny dobór grup - mamy do czynienia z grupą kontrolną. Oprócz grupy podstawowej przedmiotem jest też grupa kontrolna. Wówczas mamy 2 grupy. W gr podstawowej wprowadzamy bodziec i badamy efekt. W gr kontrolnej nie ma bodźca. Selektywny dobór jest związany z tym, że w badaniach wstępnych musimy założyć, że te 2 grupy są identyczne co do interesujących nas cech. Błąd polega na tym, że te grupy mogą być różne. Gdy zdarzy się że istnieją zasadnicze różnice pomiędzy tymi grupami, to te różnice wyników w postteście między tymi 2 gr mogą być efektem nie wpływu owego bodźca, który chcieliśmy zbadać, lecz różnice pomiędzy tymi grupami.

Śmiertelność grupy - wykruszanie się tych, którzy są przedmiotem naszych badań, członków grupy eksperymentalnej. To wykruszanie jest znaczące ponieważ zmienia nam charakter grupy.

Schematy eksperymentalne

• Klasyczny schemat eksperymentalny - z gr właściwej i kontrolnej, które są poddane najpierw pretestowym badaniom. Potem w gr właściwej stosujemy bodziec przewidziany, gr kontrolną zostawiamy bez bodźca. Potem robimy 2 posttesty w grupach. Pozwala to uniknąć wielu błędów. Ma minusy: jest dość drogi w stosowaniu, trzeba zrobić 4 badania. Są ograniczone ramy czasoe. Trudno ująć zmiany w dłuższym okresie czasu.

• Schemat z 2-krotnym pomiarem jednej grupy - rezygnujemy z grupy kontrolnej, redukujemy ilość badań o połowę. Musimy założyć, że te zmiany w postteście są wynikiem naszego bodźca. Plus: 2x mniej badań.

• Schemat szeregów czasowych - bez grupy kontrolnej robimy wielokrotnie pretesty i posttesty.

• Schemat z grupą kontrolną bez pretestu - o połowę badań mniej.

• Schemat z 2-krotnym pomiarem różnych grup - pretest na innej grupie, posttest na drugiej grupie. Bodziec stosujemy w tej drugiej grupie.

• Schemat bez pretestu i bez grupy kontrolnej - najczęstszy w badaniach społecznych. Mamy 1 badanie, najtańszy. Najwięcej możliwości błędów.

14. METODA BIOGRAFICZNA W SOCJOLOGII

Inaczej metoda dokumentów osobistych. Jej twórcami byli Thomas i Znaniecki. Chcieli zbadać jak chłop polski asymiluje się w nowych warunkach ( USA), jak zmienia się mentalność, stosunki, wykorzystali do tej analizy listy. Później namówiono ich, by pisali biografie. Największym polskim znawcą tej metody jest Jan Szczepański.

Zastosowanie metody biograficznej

Metoda ta może się przydać do szerokiego opisu grupy, do postawienia sensownej hipotezy, mogą dać materiał ilustracyjny, jaka weryfikacja hipotez, może dać badaczowi lepsze zrozumienie procesu, który opisuje, jako eksploracja (wstępne rozpoznanie) jakiejś kwestii społecznej.

Co to są dokumenty osobiste?

• Definicja REDFILDA- dokument osobisty wyrażą ludzkie i osobiste cechy autora w taki sposób, iż czytelnik poznaje poglądy autora dokumentu na takie zdarzenia do których ten dokument się odnosi.

• ALLPORT- dowolny zapis własny osobnika, który celowo, lub nieintencjonalnie dostarcza informacji o zdarzeniach w strukturze, dynamice i działaniu swego umysłu. Dokumenty osobiste to autobiografie i listy w ścisłym znaczeniu, ale to również pamiętniki, spisane dosłowne zeznania wywiady typu „rzeki” i niektóre dokumenty pozwalające na projekcje stanu umysłu.

Współcześnie blogi i chaty. Materiały biograficzne mogą być pisane z bardzo różnych powodów

Założenia ontologiczne dot. zebranego materiału - wartość materiału, jakość, na ile są one wiarygodne itp.

Założenia metodologiczne dot. zebranego materiału - jak opracować i wykorzystać zebrany materiał, przy pomocy jakich metod

Wiarygodność tej metody była bardzo silnie podważana ze względu na sposób powstawania materiału na który socjolog nie miał praktycznie wpływu. Zróżnicowane są motywy, które skłaniają ludzi do tworzenia dokumentów osobistych. O tym na ile materiał jest wiarygodny decyduje to w jakim miejscu łańcucha komunikacyjnego chcemy go interpretować. Jeżeli materiał w postaci dokumentów osobistych ma nam służyć do analizy zmian stanu i rzeczywistości społecznej tak jak to było w przypadku Thomasa i Znanieckiego wówczas ten materiał jest rzeczywiście mało wiarygodny.

Sposobu opracowania materiału dokumentów osobistych (techniki)

• Metoda konstruktywna- wielokrotne czytanie zebranego materiału pod określonym kątem i wyciąganie wniosków (Thomas, Znaniecki)

• Metoda egzemplifikacji- wykorzystanie materiału na zasadzie materiału ilustracyjnego, możliwość znalezienia przykładu obrazującego pewną teorie

• Metoda analizy treści

• Opracowania statystyczne

• Metoda typologiczna

15. BADANIA MONOGRAFICZNE:( badania terenowe) - szkoła chicagowska

4 FORMY TYCH BADAŃ:

• Badania, w których wchodzi się w teren zupełnie sobie nieznany, wtedy gdy staramy się zrozumieć co się w danej zbiorowości dzieje np. Malinowski inaczej są to antropologiczne badania terenowe

• Badania socjologiczne uzupełnione przygotowaną obserwacją uczestniczącą z wykorzystaniem, także innego rodzaju dokumentów np. wywiady

• Badania terenowe, które wykorzystując wcześniej wymienione metody dokonują pewnych pomiarów

• Badania, w których wykorzystujemy bardziej wystandaryzowane narzędzia np. ankiety, kwestionariusze

ETAPY BADAŃ TERENOWYCH:

1. planowanie

2. zwiad badawczy, który jest szczególnie ważny w tych badaniach

W zwiadzie badawczym potrzebna jest:

1. struktura badanej zbiorowości

2. system podstawowych wartości i dążeń tej zbiorowości

3. charakter i typy konfliktów

4. struktura formalna i nieformalna

5. system władzy i wpływów

6. rodzaj sankcji grupowych

REGUŁY PRAKTYCZNE:

1. Nie należy ograniczać się w kontaktach do wąskiej grupy informatorów

2. Posługiwać się informatorami mającymi szeroka sieć kontaktów

3. Kontaktowanie się z osobami formalnymi i nieformalnymi

4. Rozbieżności między informatorami

5. Poświęcić czas na obserwację uczestniczącą

6. Zapisywać dokładanie wszystkie zebrane informacje

7. Utrwalać wstępne ogólne wrażenia

8. Przestudiować dostępne materiały sprawozdawcze

16. ANALIZY HISTORYCZNO - PORÓWNAWCZE

Obejmują one analizę zmian społecznych w szerszym kontekście czasowym, porównania międzykulturowe. Przykładami mogą być „Etyka protestancka a duch kapitalizmu” Webera, formacje społeczno - ekonomiczne Marksa, analiza zmian podziału pracy u Durkheima, czy społeczna genealogia inteligencji polskiej Józefa Chałasińskiego.

Materiałem do tej metody są inne analizy historyczne, dokumenty osobiste, gazety, czasopisma, różnego typu dokumentacje - sądowe, instytucji.

Dokument wymaga odpowiedniej oceny jego wiarygodności, każdy dokument może zniekształcać rzeczywistość.

Przy tej analizie bardzo ważnym elementem jest świadomość stosowania określonego paradygmatu.

17. ANALIZA DANYCH STATYSTYCZNYCH

Materiałem nad którym pracujemy są zebrane przez różne instytucje dane statystyczne.

Pierwszą taka analizę przeprowadził Durkheim --> typy samobójstw
1.Uzyskał dane dotyczące samobójstw z całej EUROPY. Szukał czynnika (społecznego), mającego wpływ na samobójstwa, a nie badać je jako fakt psychologiczny (ale jako fakt społeczny). Więcej samobójstw jest latem, ale jednak więcej jest w krajach umiarkowanych, najwięcej mężczyzn w wieku 30-35lat.
Zaczął analizować  dane pod kątem tego, co się działo w określonych latach->  być może to sytuacja społeczna ma decydujący wpływ. Okres Wiosny Ludów był czasem, gdy liczba samobójstw radykalnie wzrosła (teoria anomii)

Musimy wiedzieć jaka jest jednostka analizy naszych danych (jednostki, podziały administracyjne- wieś, miasto, szkoły, przedsiębiorstwa...) - możemy popełnić błąd ekologizmu. Drugi problem, to problem trafności danych statystycznych, którymi dysponujemy, te dane mogą się mijać z naszymi potrzebami. Barierą jest również ustawa o ochronie danych osobowych.

18. ZASADY ANALIZY TREŚCI.

Jest to analiza form przekazu, które ludzie tworzą, np.: książki, prasa, radio, TV, internet, reklamy, nagrobki itp. Przedmiotem analizy treści może być każdy przedmiot tworzony i rejestrowany przez człowieka. Możemy analizować każdy z trzech elementów schematu: nadawca proces komunikowania odbiorca

Dobór próby:

Należy wybrać pewne jednostki analizy, których treść będzie nas interesować i zdecydować ile ich będzie. Następnie dobieramy jednostki obserwacji, czyli to, co w tych jednostkach analizy będziemy obserwować. Jednostka analizy nie zawsze jest tożsama z jednostką obserwacji.

Kodowanie:

Należy skonstruować sensowny klucz kodowy, np. podzielić artykuły na kategorie. Pomocne tu mogą być kategorie Berelsona, który wyszczególnił ich kilkanaście (chyba nie ma sensu wymieniać;)

Istnieją też dwa typy treści kodowanych:

• jawne (same rzucają się w oczy)

• ukryte

Nie ma recepty na dobre kodowanie.

Mocne strony analizy treści:

• materiał jest już zebrany więc oszczędzamy czas i pieniądze

• pewne bezpieczeństwo tego materiału, bo zawsze można do niego wrócić

• możemy badać długoterminowe procesy

• niema wpływu badacza na zbierany materiał

podstawowa wada: dotyczy tylko tych materiałów, które są zapisane.

19. JAKOŚCIOWE BADANIA TERENOWE (OBSERWACJA). PRZYKŁADOWE PARADYGMATY.

Różne role obserwatora:

- obserwator może wpływać na to co bada, jeśli jest pełnym uczestnikiem

- obserwator nie mówi, że jest badaczem, gdyż gdyby ludzie wiedzieli że są badani mogliby zmienić swoje zachowanie.

- można w pełni uczestniczyć w badaniu grupy, ale wyjaśnić że jednocześnie prowadzi się badania

- całkowity obserwator nie jest uczestnikiem badania, i nie wpływa na nie(obserwacja ludzi na przystanku)

- Marsjanin- badacz postrzega siebie jako kogoś zupełnie odrębnego od badanej grupy

- konwertyta-pociąga za sobą głębsze wchodzenie w badane zjawisko

- różne sytuacje wymagają od obserwatora wchodzenia w różne role(mogą się różnić również ilością czasu, jaką spędzili w otoczeniu.)

Stosunek do badanych:

- (realizm symboliczny)należy traktować badanych jako godnych szacunku

- należy wypośrodkować punkt widzenia badanych, oraz swoją obiektywność

- zwrotność, rzeczy oddziałują same na siebie. Własne cechy badacza i badanych mogą mieć wpływ na to co widzi i jak to interpretuje.

Przygotowanie do pracy w terenie:

- zaplanowanie(co gdzie i kiedy chcemy osiągnąć)

- szukanie literatury

- zwiad badawczy: jest szczególnie ważny zwracamy uwagę na: strukturę badanej zbiorowości, system podstawowych wartości i dążeń, charakter: typy konfliktów, struktura formalna i nieformalna(podział administracyjny), system władzy i wpływów, rodzaj sankcji grupowych, które są stosowane

Praktyczne reguły wchodzenia w zwiad badawczy:

1. nie należy ograniczać się w kontaktach do wąskiej grupy informatorów.

2. posługiwać się informacjami, mającymi szeroką sieć kontaktów

3. kontaktować się z przywódcami formalnymi i nieformalnymi

4. rozbieżności między informatorami wykorzystać do dalszych badań

5. ustalić związki między treścią informacji, a rolami społecznymi

6. poświęcić czas na obserwacje uczestniczącą

7. zapisywać dokładnie wszystkie zdobyte informacje

8. utrwalać wstępne ogólne wrażenia(własne interpretacje)

9. przestudiować dostępne materiały sprawozdawcze

Paradygmaty badań jakościowych:

1. naturalistyczny - w antropologii powszechny, opis rzeczywistości taki jak widza go badani.

2. etnometodologiczny - to co ukryte jest rzeczywistością, rzeczywistość jest tworzona podświadomie, obserwacje polegają na łamaniu reguł i sprawdzaniu co się stanie kiedy ta reguła zostanie złamana

3. teoria ugruntowana - próbuje połączyć badania o ścisłych procedurach, z tymi co nie maja procedury, przeplatanie się indukcji i dedukcji, stosujemy go wtedy kiedy nie mamy żadnej wiedzy, teorii na temat badań

4. paradygmat przypadku - studium przypadku rozszerzonego, stosujemy zawsze wtedy gdy dysponujemy teorią. Opisujemy inny przypadek aby tę teorie potwierdzić

5. etnografia instytucjonalna - studia związane z „gender study”/związane z płcią. Dotyczy grup upośledzonych, dyskryminowanych w społeczeństwie.

6. badania uczestniczące - badacz jest uczestnikiem tego co się dzieje jest wewnątrz badanego zjawiska)dotyczy grup ludzi, które wymagają pomocy-zaangażowanie.

20. ZASADY ANALIZY DANYCH JAKOŚCIOWYCH (BABBIE rozdz. 13)

Proces gromadzenia danych, analiza i teoria są tu ze sobą wyraźnie powiązane. Koncentrujemy się głównie na poszukiwaniu schematów wyjaśniających. Kilka sposobów, dzięki którym badacze o orientacji jakościowej odkrywają prawidłowości:

ODKRYWANIE PRAWIDŁOWOŚCI

JOHN I LYN LOFLANDOWIE przedstawiają 6 różnych sposobów (zadajemy kilka pytań, które pomogą zrozumieć zgromadzone dane):

1. częstotliwość (jak często?)

2. nasilenie (jaki jest poziom zjawiska, które nas interesuje?)

3. struktura (jakie są typy..?)

4. procesy (czy występuje jakieś uporządkowanie wśród elementów tej struktury?)

5. przyczyny (jakie są przyczyny tego zjawiska?)

6. konsekwencje (jaki wpływ wywiera dany problem, np. Jakie zmiany wywołuje przemoc w osobach, które ją stosują?)

MICHAEL A. HUBERMAN, MATTHEW B. MILES 2 strategie przekrojowej analizy przypadków:

1. analiza zorientowana na zmianę - gdy rozważamy jaka będzie decyzja co do pójścia do college, rozważamy takie zmienne jak: płeć, status społeczny, oczekiwania rodziców, wyniki nauczania i decyzję związaną z pójściem do liceum. Możemy określić, która płeć częściej idzie do college. Głównym zainteresowaniem analizy będą relacje między zmiennymi, a obserwowani ludzie będą głównie nośnikami tych zmiennych (podobnie jak w wyjaśnieniach nomotetycznych)

2. analiza zorientowana na przypadek - (podobna do wyjaśniania idiograficznego), która stara się zrozumieć dogłębnie pojedynczy przypadek, bada go z dużą szczegółowością. Badacz poza tym, traktuje decydujące elementy, związane z doświadczeniem jednostki jako przykłady bardziej ogólnych pojęć lub zmiennych społecznych. Np. moja matka jest pracownikiem społecznym - „edukacja matki”; moja koleżanka poszła do college - „wpływ bliskich osób”, dlatego ja decyduję pójść na studia weterynaryjne. Mówiąc precyzyjnie - zmienna niezależna, ma wpływ na zmienną zależną, jaką jest rozpoczęcie studiów.

Jednak pojedynczy przypadek nie tworzy teorii dlatego H. i M. odnoszą się do PRZEKROJOWEJ ANALIZY PRZYPADKÓW gdzie badacz zwraca się ku innym badanym, poświęcając szczególną uwagę zmiennym, które wydawały się ważne w pierwszym przypadku, np. jakie są świadectwa o bliskich przyjaciołach, którzy poszli na studia?

METODA TEORII UGRUNTOWANEJ GLASER I ANZELM STRAUSS. Podstawowe koncepcje:

1. fundamentalna, indukcyjna zasada tworzenia teorii z danych.

2. metoda stałego porównywania - składa się z 4 etapów:

• porównywanie zdarzeń odnoszących się do różnych kategorii (proces podobny do konceptualizacji)

• integrowanie kategorii i ich własności - badacz zwraca tu uwagę na relacje między pojęciami.

• określanie zakresu teorii - gdy wzorce relacji między pojęciami są już wyraźne, badacz może zignorować niektóre z uprzednio odnotowanych pojęć, takie, które w sposób jednoznaczny nie wiązały się z problematyką badań.

• Pisanie teorii - badacz musi przełożyć swoje wnioski na słowa, by podzielić się nimi z innymi ludźmi.

SEMIOTYKA

Semiotyka - nauka o znakach, zajmuje się symbolami i znaczeniami. PETER MANNING I BETSY CULLUM-SWAN: „Język jest tylko jednym spośród systemów znaków, które różnią się między sobą stopniem całościowości, możliwością zastosowania i złożonością. Wszystkie znaki znajdują się w umyśle, co sprawia, że dany znak znaczy coś dla danej osoby. To nasze porozumienie dotyczące znaczeń poszczególnych znaków czyni z semiotyki naukę społeczną.

ANALIZA KONWERSACYJNA

Poszukuje metody ujawnienia ukrytych założeń i struktur życia społecznego poprzez drobiazgowe badanie sposobów prowadzenia rozmowy. DAVID SILVERMAN 3 fundamentalne założenia tej techniki:

1. konwersacja jest czynnością społecznie ustrukturyzowaną, czyli ustanowiła swoje reguły zachowania, np. oczekujemy, że tylko jedna osoba będzie mówić w danym momencie.

2. konwersacja musi być rozumiana kontekstualnie, tzn. identyczna wypowiedź będzie miała całkowicie odmienne znaczenie w różnych kontekstach.

3. analiza konwersacyjna zmierza do zrozumienia struktury i znaczenia konwersacji poprzez niezwykle drobiazgową transkrypcję rozmowy (notujemy wszystkie „hmm”, „oh”, pauzy i błędy gramatyczne z dokładnością co do dziesiętnej części sekundy)

WYBRANE TECHNIKI PRZETWARZANIA I ANALIZY DANYCH

Nie ma tu wyraźnie określonych i zdefiniowanych etapów działań, które gwarantują osiągnięcie sukcesu. Przetwarzanie danych należy zarówno do dziedziny sztuki jak i do nauki.
KODOWANIE
To kluczowy proces analityczny podczas badań jakościowych w naukach społecznych. To klasyfikowanie lub kategoryzowanie pojedynczych fragmentów danych, połączone z jakimś systemem ich odszukiwania. Procedury te pomagają odszukać później interesujące badacza fragmenty materiału. Kodowanie i poszukiwanie związków między pojęciami jest kluczowym elementem odkrywania prawidłowości.
JEDNOSTKI KODOWANIA

Główną zasadą kodowania danych jakościowych jest pojęcie. Jednostka tekstu odpowiednia dla zakodowania, zmienia się w ramach danego dokumentu, np. gdy przedmiotem badań będą organizacje ich „wielkość” może wymagać tylko kilku słów do zakodowania, „misja” z kolei może zająć kilka stron. Musimy też zdawać sobie sprawę, że dana kategoria kodowa może być zastosowana do materiałów tekstowych o całkowicie odmiennych długościach.

KODOWANIE JAKO CZYNNOŚĆ

Loflandowie zwracają uwagę, że komputery zdecydowanie uprościły proces kodowania. Jednak przydatny do zrozumienia procesu kodowania jest opis ręcznego fiszkowania: badacz tworzył rozbudowany system segregatorów z nazwami kodów na zakładkach, i fizycznie wkładał do nich albo poszczególne karty zawierające dane, albo notatki dotyczące umiejscowienia danych w odpowiednich plikach skoroszytów.

TWORZENIE KODÓW

Powszechnie stosuje się proces kodowania otwartego - jest ono częścią analizy, która szczególnie dotyczy nazywania i kategoryzowania zjawisk poprzez dokładne badanie zjawisk. Bez tego dalsza część wraz z prezentacją wyników nie mogłaby mieć miejsca. Dane zostają tu podzielone na rozłączne części, dokładnie zbadane i porównane pod względem ich podobieństw i różnic. Następnie stawia się pytania dotyczące zjawiska wyłaniającego się z danych, sprawdzane i eksplorowane są kolejne założenia dotyczące tego zjawiska, co prowadzi do nowych odkryć. Kolejne dwa aspekty kodowania to:
1. każda jednostka może być kodowana więcej niż jeden raz.
2. można zastosować kody hierarchiczne (jeden zawierający się w drugim).
ZAPISYWANIE NOTATEK

Kiedy kodujemy, powinniśmy korzystać z techniki sporządzania notatek - czyli zapisywania notatek dla siebie lub innych osób zaangażowanych w realizację danego projektu. Część tego co zapiszemy może znaleźć się w naszym końcowym raporcie. Strauss i Corbin rozróżniają trzy ich rodzaje:
1. notatki kodowe - określają nazwy kodów i ich znaczenie.

2. notatki teoretyczne - dotyczą wielu różnych zagadnień: refleksji nad wymiarami i głębszym znaczeniem pojęć, związków między pojęciami, tez teoretycznych.

3. notatki operacyjne - dotyczą przede wszystkim zagadnień metodologicznych.
Loflandowie mówią z kolei o notatce podstawowej - która jest uszczegółowionym, analitycznym odzwierciedleniem pewnej względnie konkretnej kwestii. Zależnie od skali projektu, badacz może napisać tylko jedną notatkę lub też kilka tuzinów. Tworzymy je tak jak powstają w naszym umyśle, bez określonego z góry sensu. Notatka porządkująca - opiera się na kilku notatkach podstawowych. Prezentują one kluczowe wątki w analizie danych. Sporządzamy je jako swego rodzaju próbę odkrycia lub nadania sensu analizowanym danym. I notatka integrująca - łączy razem kilka notatek porządkujących, porządkując cały projekt badawczy, prezentuje spójną i całościową historię osadzając ją w kontekście teoretycznym. Sporządzanie notatek nie jest procesem linearnym, ale „tworzeniem chaosu”, a następnie znajdowaniem w nim porządku.

TWORZENIE MAPY POJĘCIOWEJ

Analiza danych jakościowych to przelewanie myśli na papier, ale także związki między pojęciami możemy przedstawić graficznie, czyli stworzyć mapę pojęciową. Niektórzy uważają, że przedstawienie wszystkich zasadniczych pojęć na jednej kartce papieru może być przydatne; inni wykorzystują do tego liczne kartki, tablice, tablice magnetyczne, ekrany komputerów i inne media.
Omówienie kodowania odnosi się doskonale do kodowania pytań otwartych w kwestionariuszu, którego celem jest analiza statystyczna.

PROGRAMY KOMPUTEROWE DLA DANYCH JAKOŚCIOWYCH

Wychodząc poza podstawowe funkcje zapisywania i przechowywania danych, proste edytory tekstu mogą być wykorzystane podczas niektórych analiz. Komendy „znajdź” i „szukaj” dają możliwość odnalezienia fragmentów tekstu zawierających słowa kluczowe. Możemy także podczas analizy danych jakościowych wykorzystać bazy danych i arkusze kalkulacyjne. Przykładowe z dostępnych programów specjalnie stworzonych do tego celu to:

• The Etnograph
• HyperQual
• HyperResearch
• HyperSoft
• NUD*IST

21. RODZAJE ŹRÓDEŁ W BADANIACH SPOŁECZNYCH.

1.Pojęcia szerokie - każdy przedmiot materialny, który może służyć badaczowi do formułowania uzasadnionych wniosków dotyczących rzeczywistości społecznej.

2. Pojęcia wąskie - tylko materiały pisemne, teksty pisane:

- rejestry, dane spisowe,

- wstępne opracowanie, ale nie opisane, wynikające z zastosowania określonych technik, czy metod badawczych( wynik obserwacji, zapis wywiadu, eksperymentu),

- opracowania (raport, książka).

Źródła jako materiały pisane:

- pierwotne,

- wtórne

Z punktu widzenia badacza:

- zastane,

- wywołane

Wg Dobrowolskiego:

- współczesne,

- historyczne.

Rodzaje źródeł zastanych:

1. Ze względu na cele sprawozdawcze lub naukowe:

- surowe(arkusze spisane, inwentaryzacja, kwestionariusze itp.),

- opracowane( publikacje spisów, roczniki statystyczne, obliczone współczynniki, sprawozdania itp.)

2. Inne materiały - w innych niż naukowych czy sprawozdawczych celach np. protokoły sądowe ( też mogą być surowe lub opracowane, ankiety personalne, listy płac.

Zalety materiału zastanego:

- główną zaletą jest to , że są już zebrane,

- bardzo często dotyczą wszystkich badanych jednostek,

- często są to dane bardzo wiarygodne,

- łatwo takie poznać zasady gromadzone tych danych.

Wady materiału zastanego:

- główną wadą jest to, że kto zbierał te materiały mógł mieć inny poziom ogólności,

- badacze mogą operować inną jednostką analizy niż ta, z której my korzystamy ( stąd błąd ekologiczny czy indywidualizmu)

- nie zawsze wiemy w jakich warunkach ten materiał był zbierany.

Źródła wywołane przez konkretnego badacza:

1. bez bezpośredniej ingerencji badacza ( obserwacja ukryta, materiały zbierane przez innych na polecenie badacza),

2. z ingerencją badacza (eksperyment, samodzielne wywiady, pamiętniki, dokumenty osobiste, rozsyłane ankiety)

22. BADANIA SONDAŻOWE. METODY ZBIERANIA DANYCH SONDAŻOWYCH.

Badania sondażowe. Są najlepszą metodą do zbierania oryginalnych danych w dużych populacjach, w których jest niemożliwa obserwacja bezpośrednia. Stosowane są do celów opisowych, wyjaśniających i eksploracyjnych. Są one stosowane głównie w takich projektach badawczych, w których jednostki analizy są pojedynczy ludzie. Może też być użyta także w przypadku analizy grupy, ale i tak musimy mieć jakiś pojedynczych respondentów.

Metody badań sondażowych:

Sondaże telefoniczne - oszczędzamy tu czas i pieniądze, jest tu większa anonimowość, odpowiedzi respondenta mogą być bardziej szczere, badanie może być nagle przerwane.

Sondaże telefoniczne wspomagane komputerowo - respondent jest losowo wybierany i to komputer do niego wybiera numer, badacz ma pytania wyświetlane na monitorze i wpisuje tam odpowiedzi, które udziela respondent, potem kolejne mu się wyświetla itd. W tej metodzie dane są automatycznie przygotowywane do analizy, badacz uzyskuje w ten sposób szybszy wgląd w wyniki.

Inne metody wpierane komputerowo:

-wywiad osobisty wspomagany komputerowo

-ankieta samodzielnie wypełniana przez respondenta wspomagana komputerowo

-skomputeryzowany kwestionariusz do samodzielnego wypełniania przez respondenta

Wywiady bezpośrednie- czasami tracimy czas na dojazd do respondenta, narażeni jesteśmy tutaj na odmowę lub na jakieś niebezpieczeństwa związane z kontaktem z ludźmi o różnej reputacji. Respondenci tutaj nie przeskoczą nam do kolejnego pytania, jak to ma miejsce w kwestionariuszach. Są bardzo efektywne przy tematach bardziej skomplikowanych. Mamy tutaj możliwość poczynienia większych obserwacji, możemy odnotować różne inne elementy będące ważnym czynnikiem w badaniach. Wywiad możemy prowadzić według tego jak sobie go zaplanowaliśmy lub też możemy nie kierować się planem, a kolejnością zadawania pytań. Kontrolujemy sytuację, brak anonimowości.

Kwestionariusze - są tanim i szybkim sposobem zbierania danych. Można za pomocą kwestionariusza tanio przeprowadzić sondaż ogólnokrajowy, natomiast sondaż ogólnokrajowy realizowany za pomocą wywiadów kosztuje znacznie więcej. Respondenci chętniej odpowiadają na kontrowersyjne pytania niż w przypadku innych metod.

Sondaż pocztowy - niski koszt, obniżenie błędu stronniczości, większa anonimowość, udzielanie przemyślanych odpowiedzi, wymaga prostych pytań, utrata kontroli nad tym kto udziela odpowiedzi, niski odsetek odpowiedzi.

23. RODZAJE PYTAŃ KWESTIONARIUSZOWYCH. ZASADY BUDOWY KWESTIONARIUSZA.

RODZAJE PYTAŃ:

• PYTANIA O FAKTY dotyczą wydarzeń spoza świadomości badanych, choć ich poznanie dokonuje się poprzez świadomość. Pojawia się problem tzw. prawdy materialnej czyli zgodności wypowiedzi z rzeczywistym stanem rzeczy np. czy jest pan studentem?

• PYTANIA O OCENY FAKTÓW I WYDARZEŃ nieważne jest czy spostrzeżone fakty są zgodne z rzeczywistym ich przebiegiem ale tzw. prawda psychologiczna, czyli zgodność udzielonej odpowiedzi z rzeczywistą oceną przez badaną osobę problemów, których dotyczy pytanie np. czy pan X zasługuje pana zdaniem na nagrodę?

• PYTANIA O OPINIE, POSTULATY I WNIOSKI na pozór podobne do pytań o oceny. Postulaty wynikają na ogół logicznie z ocen, są często z nimi nierozłączne. Nie zawsze jednak tak jest, gdyż poszczególne osoby mogą mieć inny pogląd na sprawę np. jak należy ukarać kierowcę który na przejściu potrącił pieszego?

• PYTANIA ROZSTRZYGNIĘCIA zaczynają się zazwyczaj od słowa „czy” i mają na celu rozstrzygnięcie, czy dane zjawisko miało miejsce. Ma postać zamkniętą logicznie tzn. można na nie udzielić w sposób sensowny logicznie tylko jednej odpowiedzi. Odpowiedź pochodzi ze skończonego i logicznego zbioru odpowiedzi np. czy ukończył pan studia (tak/nie)

• PYTANIA DOPEŁNIENIA zaczynają się najczęściej od słowa „który” i żądają wyboru jednej lub kilku odpowiedzi spośród wielu logicznie możliwych. Można w nich wyróżnić żądanie wyboru tzn. ile odpowiedzi rozmówca ma wymienić oraz roszczenie zupełności tzn. czy wymienić wszystkie prawdziwe odpowiedzi na pytanie czy tylko niektóre z nich. Istnieją dwie formy pytania dopełnienia 1) sytuacja gdy na określone pytanie istnieje tylko jeden logicznie możliwy ciąg odpowiedzi nawet jeśli ilość sensownych odp. Jest duża. Jest to tzw. pytanie dopełnienia zamknięte logicznie np. jakie filmy oglądał pan w ciągu ostatniego roku? 2) pytania o kilku logicznie różnych zbiorach alternatywnych odpowiedzi, gdzie rozmówcy mogą udzielać bardzo rozbieżnych odpowiedzi i będą to odpowiedzi sensowne. Są to tzw. pytania dopełnienia otwarte logicznie np. jak ocenia pan ten spektakl teatralny?

• PYTANIA OTWARTE to takie, które nie zawierają kafeterii, czyli nie mają żadnych propozycji odpowiedzi. Najczęściej stosowane są w sytuacji 1)gdy nie jest znana lista alternatyw na dane pytanie 2)gdy ze względu na cel badań ważne jest dosłowne brzmienie odpowiedzi, wtedy pytanie traktowane jest jako bodziec, a odpowiedź to reakcja na owy bodziec 3)gdy chcemy sprawdzić czy rozmówcy posiadają jakąkolwiek wiedzę na dany temat i istnieje obawa że zamieszczenie kafeterii będzie sugerujące. Zaletą tych pytań jest to, że możemy uzyskać pełniejsze, swobodniejsze odpowiedzi. Wadami są jednak to, że odpowiedzi są nieraz bardzo rozproszone tematycznie, uzyskuje się sporo odpowiedzi „nie na temat”, często rozmówca zostawia pytania otwarte bez odpowiedzi a analiza zebranych wyników jest bardzo pracochłonna

• PYTANIA ZAMKNIĘTE to pytanie na które respondent odpowiada wybierając jedną lub więcej z zamieszczonych pod pytaniem odpowiedzi. Ich poprawność i przydatność zależy od stworzenia odpowiedniej kafeterii. Kafeteria musi być poprawna logicznie, powinna spełniać wymóg rozłączności, wyczerpywalności oraz możliwie największej jednorodności wewnętrznej poszczególnych odpowiedzi. Zaleca się nie przekraczanie 7-10 odpowiedzi. Kafeteria jest zwykle sugerująca, ale często pomaga respondentowi na zorientowanie się o jaki zbiór odpowiedzi nam chodzi, co zmniejsza ilość odpowiedzi nie na temat. Poprawność kafeterii może być analizowana na 3 płaszczyznach: logicznej czyli kwestia rozłączności poszczególnych odpowiedzi; merytorycznej czyli dostosowanie kategorii odpowiedzi do zbioru odpowiedzi oraz teoretycznej czyli dostosowanie jej do problemów i hipotez badawczych. Podział pytań zamkniętych:

1. PYTNIA W FORMIE ALTENATYWY czyli wybór spośród dwóch możliwych odpowiedzi np. tak/nie. W rzeczywistości istnieje jeszcze możliwość udzielenia odpowiedzi nie wiem. Jest to najprostsza i jednoznaczna forma pytań o fakty

2. PYTANIA W FORMIE DYZJUNKCJI czyli szczególny rodzaj alternatywy. Możliwy jest wybór jednej spośród wielu możliwych odpowiedzi. Istnieją dwie formy dyzjunkcji: naturalna czyli taka gdy spośród wielu odpowiedzi tylko jedna jest logicznie możliwa np.. pytanie o wiek oraz sztuczna która jest stosowana po to, aby wymusić na respondencie jednoznaczną odpowiedź.

3. PYTANIA W FORMIE KONIUNKCJI czyli takie, gdzie respondent może wybrać więcej niż jedną odpowiedź z dostępnej kafeterii. Ważne są 4 formy roszczeń 1) maksymalne roszczenie zupełności czyli wybranie wszystkich odpowiedzi dotyczących respondenta 2) minimalne roszczenie zupełności czyli wybór przynajmniej jednej odpowiedzi dotyczącej respondenta 3) ograniczone roszczenie zupełności czyli żądanie aby respondent wybrał kilka odpowiedzi, zazwyczaj 2-3 4)nieokreślone roszczenie zupełności czyli sytuacja, gdy nie zawarto informacji o ilości odpowiedzi

4. RANGOWANIE czyli ponumerowanie odpowiedzi przez respondenta według podanego kryterium. Może być przechodnie gdy respondent nie może wybrać tej samej liczby dla dwóch odpowiedzi oraz nieprzechodnie kiedy respondent może przypisać tę samą liczbę/rangę kilku kategoriom odpowiedzi. Przy stosowaniu rangowania pamiętać należy o kilku rzeczach: ilość rangowanych cech nie może być zbyt duża (w przechodnim 5-6, nieprzechodnim może być pow. 10) ; należy jednoznacznie podać kryteria oceny danych cech oraz przedstawiona kafeteria musi tworzyć wyraźne kontinuum czyli powinna nadawać się do rangowania

5. PYTANIA W POSTACI SKALI to takie, gdzie kafeteria ma postać kilkupunktowej skali szacunkowej. Ilość pozycji na skali to zazwyczaj 4-7. skala przedstawia szereg niezależnych od siebie, choć powiązanych tematycznie pytań. Ważne jest uszeregowanie w skali niższości i wyższości.

6. PYTANIA PÓŁOTWARTE zawierają kilka kategorii odpowiedzi a dodatkowo respondent może udzielić na nie odpowiedzi innej. Pozwalają one na wychwycenie odpowiedzi najbardziej interesujących badacza oraz zmniejszają prawdopodobieństwo zostawienia pytania bez odpowiedzi. Jednocześnie pozwalają respondentowi możliwość wpisania własnej odpowiedzi, która nie została uwzględniona w kafeterii.

• PYTANIA BEZPOŚREDNIE którego celem jest otrzymanie konkretnej interesującej odpowiedzi np. ile pan ma lat

• PYTANIA POŚREDNIE czyli takie gdy odpowiedź na to pytanie jest traktowana jako wskaźnik cech lub zjawisk niezwiązanych bezpośrednio z pytaniem np. gdy znamy wiek respondenta ale pytamy go o to aby sprawdzić czy mówi prawdę. Pytania te zadawane są w 4 sytuacjach 1) gdy pytamy o sprawy drażliwe bądź osobiste i pytanie wprost może wywołać reakcje negatywne rozmówcy bądź nieudzielanie na nie odpowiedzi 2) jeżeli sprawa o która pytamy jest ściśle związana z wzorcami i ocena otoczenia i istnieje przypuszczenie że rozmówca będzie chciał być w zgodzie z owymi wzorcami 3) gdy istnieje przypuszczenie że rozmówca i badacz używają tych samych słów w innym znaczeniu 4)gdy zjawiska i problemy które nas interesują nie mogą być rozmówcy w pełni znane.

• Inne rodzaje pytań to PYTANIA HISTRYJKI/BODŹCE, PYTANIA FILTRUJĄCE mające na celu rozstrzygnięcie czy zadawanie kolejnych pytań jest sensowne; PYTANIA WYKLUCZAJĄCE SIĘ czyli takie które mogą być zadawane tylko alternatywnie; PYTANIA SPRAWDZAJĄCE ukazujące błędy w kwestionariuszu oraz PYTANIA METRYCZKOWE.

2. ZASADY BUROWY KWESTIONARIUSZA

• Czynniki istotne przy formułowaniu kwestionariusza

• temat badania tzn. co, jakie zjawiska będą przedmiotem badania,

• cel badania tzn. wyjaśnienie po co chcemy badać dane zjawisko, co chcemy osiągnąć,

• zakres badania

• populacja

• określenie geograficznego zakresu badań (zawiera się w populacji)

• sposób doboru próby badawczej

• forma pomiaru tzn. w jaki sposób będziemy mierzyć poziom badanych zjawisk (skala, mierniki)itp.).

• hipotezy, które poddajemy weryfikacji.

• Kwestionariusz ankiety, kwestionariusz wywiadu to narzędzie badawcze. Składa się z:

• wstępu

• tematu badania

• informacji o instytucji prowadzącej badania

• wyjaśnienia celu badania dla respondenta

• zachęty do wypełnienia kwestionariusza (dot. tylko ankiety) i udzielania wyczerpujących i prawdziwych odpowiedzi

• pytania rekrutacyjne (opcjonalnie)

• instrukcja wypełniania kwestionariusza

• poszczególnych pytań

• metryczka

24. INDEKSY, SKALE I TYPOLOGIE.

• Indeksy i skale

-początkują wyniki badań

-są porządkowymi i słownymi miernikiem zmiennych

-zależą do respondenta

• Indeks- tworzymy przez proste zsumowanie wyników przypisanych poszczególnym wartością.

Budowa indeksu

1. Dobór pytań ( pierwszym krokiem przy wożeniu indeksu jest dobór pytań składających się na złożony indeks, który tworzymy w celu pomiaru jakiejś zmiennej. Kryteria wyboru pytań do indeksu:

• trafność fasadowa - pytania musza być adekwatne do problemu.

• jednowymiarowości - złożony miernik powinien odzwierciedlać tylko jeden wymiar danego pojęcia.

• ogólnie czy szczegółowo - charakter dobranych pytań

• zmienność - zwrócenie uwagi na obejmowany przez nie zakres zmienności. Pytania muszą dzielić respondentów na grupy. Możemy tego dokonać poprzez dobór kilku pytań, wedle odpowiedzi na które można podzielić respondentów mniej więcej na połowę w kategoriach danej zmiennej, lub też na wyborze pytań o różnym stopniu różnicowania. Jedno pytanie może klasyfikować respondentów w większej grupie inne znów w mniejszej

• Badanie zależności empirycznych - odpowiedz respondenta na jedno pytanie pozwala nam przewidzieć jego odpowiedz na inne pytanie. Istnieją dwa typy możliwych zależności między ziemnymi: dwuzmiennowe i wielozmiennowe.

• Zależność dwuzmiennowe - zależność między dwoma zmiennym. Dotyczy dwóch zmiennych. Posiadając dwa doskonale ze sobą związane pytania nie powinny się znaleźć w tym samym indeksie ponieważ drugie nie wnosi nic nowego wystarczy jedno z tych pytań.

• Zależność wielozmiennowe - dotyczy więcej niż dwóch zmiennych

• Punktacja indeksu - określenie pożądanego zakresu indeksu. Przyznanie poszczególnym pytaną wartość w zależności od wagi pytania.

• Walidacja indeksu - ocenienie trafności indeksu. Pierwszym krokiem jest walidacja wewnętrzna czyi analiza pytań. W trakcie analizy pytań badamy, w jakim zakresie indeksu jest powiązany z poszczególnymi pytaniami w nim zawartymi (lub w jakim zakresie pozwala przewidywać odpowiedzi na nie udzielone). Jeżeli jakieś pytanie nic nie wnosi do ogólnej mocy indeksu należy je wyłączyć. Kolejnym krokiem jest walidacja zewnętrzna - sprawdzenie czy respondent ma takie samo stanowisko w odpowiedziach na inne pytanie.

• Skala - tworzona jest przez przypisanie określonego wyniku punktowego pewnym układom odpowiedzi przy założeniu że niektóre pytania świadczą o relatywnie niższym inne zaś o wyższym poziomie danej zmiennej. Wyróżniamy kilka typów skal:

1. Skala dystansu społecznego Bogardusa - rodzaj skali stosowanej w badaniach społecznych do określenia dystansu społecznego; skala ta bywa również nazywana skalą dystansu społecznego. Skala Bogardusa pozwala określić w jakim stopniu członkowie danej społeczności wyrażają swoje przyzwolenie na nawiązanie relacji z członkami innej grupy społecznej (narodowej, rasowej, religijnej itp.).

2. Skala Thurstone'a - stanowi próbę opracowania formatu grupowania wskaźników zmiennej, które powiązane są przynajmniej w strukturę empiryczną. Tworzy się ją wykorzystując opinie specjalnie dobranych sędziów. Otrzymują oni pytania, które uznawane są za wskaźniki danej zmiennej. Każdy sędzia ma następnie ocenić, jak mocnym wskaźnikiem zmiennej jest każde z pytań - poprzez przypisanie mu wartości punktowej (na przykład od 1 do 13, gdzie 1 odpowiada najsłabszemu wskaźnikowi, a 13 - najsilniejszemu). Następnie badacz analizuje, co do których pytań sędziowie byli najbardziej zgodni (pytania, co do których nie ma zgodności, zostają odrzucone jako niejednoznaczne). Spośród pytań, których punktacja okazała się zgodna (lub więcej) - aby odpowiadały każdemu punktowi od 1 do 13 na skali.

3. Skala Likerta - stosuje się do pytań dążących możliwości stopnia akceptacji - danego stwierdzenia, np. czy samochody niemieckie oferują najwyższy komfort ( zgadzam się, nie , nie mam pojęcia)

4. Skala Guttmana - rodzaj skali składającej się z szeregu stwierdzeń dotyczących tego samego problemu/zagadnienia i hierarchicznie uporządkowanych. Cechą skali Guttmana jest to, że odpowiedź twierdząca na pierwsze lub kolejne stwierdzenie powinno powodować również odpowiedzi pozytywne na wszystkie następne stwierdzenia.

5. Dyferencjał semantyczny - służy do mierzenia obiektów otaczającego świata, jest specyficzną metodą ilościowej oceny wrażenia, jakie obiekty sprawiają na osobie badanej. Możemy np. badać obraz nauczyciela. Respondentowi daje się kartę zawierającą szereg opozycyjnych przymiotników i słowo oznaczające opisywany przedmiot np. nauczyciel. Respondent ma za zadanie określić, jakie wrażenie sprawia na nim dany przedmiot poprzez zaznaczenie w określonym polu krzyżykiem np. bliżej określenia zły niż dobry.

• Typologie - Podsumowanie skrzyżowania dwóch lub więcej zmiennych (zbiór kategorii). nominalny miernik złożony, stosowany często w badaniach społecznych. Typologie mogą być skutecznie wykorzystywane jako zmienne niezależne, lecz wykorzystywanie ich jako zmiennych zależnych powoduje trudności interpretacyjne.

25. LOGIKA DOBORU PRÓBY.

Badacze społeczni muszą wybierać obserwacje, pozwalające im dokonać uogólnień na ludzi i wydarzenia, których nie obserwują. Często wymaga to dobierania próby, wybierania ludzi do obserwacji. Niekiedy można i należy stosować próby losowe, oparte na ścisłych technikach statystycznych, ale kiedy indziej właściwsze są nieprobabilistyczne techniki doboru próby.

• Cztery typy doboru nieprobabilistycznego:

1. Dobór oparty na dostępności badanych - zdawanie się na dostępność przedmiotów badania dobieranych do próby, czyli na przykład dobór próby poprzez zatrzymywanie ludzi na ulicy albo w innym miejscu. Metoda ta nie dopuszcza żadnej kontroli nad reprezentatywnością próby. Może być ona uzasadniona tylko wtedy, gdy badacz chce zbadać cechy osób przechodzących przez dane miejsce o określonych porach lub gdy nie mam możliwości zastosowania mniej ryzykownych metod doboru próby. W uogólnianiu wniosków z tak uzyskanych danych trzeba zachować wielką ostrożność.

2. Dobór celowy lub arbitralny - dobranie próby na podstawie własnej wiedzy o badanej populacji oraz celach badań. Na przykład w początkowej fazie kwestionariusza można chcieć dobrać jak najróżniejszych respondentów, by sprawdzić szerokie zastosowanie pytań. Także dobór przypadków odbiegających od normy - takich, które nie pasują do ściśle określonych wzorców, postaw czy zachowań - aby lepiej zrozumieć te bardziej regularne wzorce, jest przykładem próby celowej.

3. Metoda kuli śnieżnej - ta procedura jest właściwa, gdy trudno jest odszukać członków jakiejś specyficznej populacji, takiej jak bezdomni. W metodzie kuli śnieżnej badacz zbiera dane o kilku członkach badanej populacji, których da się odszukać, a następnie prosi te osoby o dostarczenie informacji potrzebnych do odszukania innych członków tej populacji, których akurat znają. Określenie „kula śnieżna” odnosi się do procesu akumulacji, gdyż każda osoba podaje inne osoby. Jako, że reprezentatywność tej procedury można poddać w wątpliwość, jest ona używana przede wszystkim do celów eksploracyjnych.

4. Dobór kwotowy - podobnie jak próba losowa uwzględnia kwestie reprezentatywności, ale podchodzi do niej zupełnie odmiennie. W próbie kwotowej wychodzi się od tabeli lub macierzy, opisującej istotne dla badania cechy populacji. W zależności od celów badania badaczowi może być potrzebna wiedza, jaki jest na przykład udział mężczyzn i kobiet w badanej populacji oraz jaki jest udział każdej płci w poszczególnych kategoriach wieku, poziomu wykształcenia, grupach etnicznych itd. Gdy macierz jest już stworzona i dla każdej komórki tabeli określone zostały odpowiednie udziały procentowe, należy następnie zebrać dane, od osób mających wszystkie cechy określone w danej komórce tabeli. Potem wszystkim osobom w danej komórce przypisuje się wagę odpowiednią do ich udziału w całej populacji. Gdy zostaną w ten sposób przeważone wszystkie elementy próby, całość danych powinna dać sensowną reprezentację całej populacji. Próba kwotowa przypomina dobór losowy, jednak wiąże się ona z pewnymi problemami. Operat kwotowania musi być dokładny, podczas gdy często trudno jest znaleźć dla tego celu aktualne informacje. Poza tym odchylenia od reprezentatywności mogą wynikać z doboru lematów próby w ramach danej komórki tabeli. Jednocześnie ze względu na swą logikę dobór kwotowy może być niekiedy z powodzeniem stosowany do badań terenowych.

WYBÓR INFORMATORÓW: W sytuacjach, w których badania terenowe wymagają od badacz podjęcia próby zrozumienia jakiegoś układu społecznego- np. gangu młodzieżowego- znaczną część takiego zrozumienia uzyskuje się poprzez współpracę z niektórymi członkami badanej grupy. Informator to członek grupy, który może wypowiadać się bezpośrednio o grupie.

Nieprobabilistyczny dobór próby ma swoje zastosowanie, zwłaszcza w badaniach jakościowych. Jednak badacze muszą uważać i uwzględniać ograniczenia tego doboru, zwłaszcza w odniesieniu do poprawnych i precyzyjnych opisów populacji.

• Teoria i logika doboru losowego

Gdy badacze chcą uzyskać dokładny opis statystycznych wielkich populacji zwracają się ku losowemu ( probabilistycznemu ) doborowi próby. Fundamentalna idea leżąca u jego podstaw jest następująca: aby próba jednostek z danej populacji mogła być podstawą dobrego opisu całej populacji, musi ona mieć zasadniczo taką samą zmienność jak populacja.

ŚWIADOME I NIEŚWIADOME OBCIĄŻANIE PRÓBY

Gdy mówimy o obciążeniu w związku z doborem próby, oznacza to, że wybrane osoby nie są „typowe” czy „reprezentatywne” dla szerszej populacji, z której zostały wybrane. Ten rodzaj obciążenia nie musi być zamierzony. Właściwie nie można go uniknąć, gdy dobiera się ludzi z najbliższego otoczenia ( najłatwiej dostępne osoby). Podobnie dzieje się w przypadku telefonicznych sondaży „opinii publicznej” - nie można uważać ich wyników za reprezentatywne dla jakiejś większej populacji. Możliwości nieumyślnego obciążenia próby są nieskończone i nie zawsze oczywiste.

REPREZENTATYWNOŚĆ I PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYBORU

Uznamy próbę za reprezentatywną dla populacji, z której została dobrana, jeśli zagregowane cechy tej próby ściśle odzwierciedlają te same zagregowane cechy populacji. Jeśli np. 50% populacji stanowią kobiety, to próba musi zawierać „ w przybliżeniu” 50% kobiet, aby była reprezentatywna. W doborze losowym próba jest reprezentatywna dla populacji z której jest dobierana, jeśli wszyscy członkowie tej populacji mają takie same szanse, że zostaną wybrani do tej próby- nazywana jest taka próba próbą EPSEM „metoda równego prawdopodobieństwa wyboru”. Próby losowe są z reguły bardziej reprezentatywne niż inne rodzaje prób, ponieważ są wolne od obciążeń. Poza tym rachunek prawdopodobieństwa pozwala nam oszacować reprezentatywność próby losowej. Dobór probabilistyczny polega na zastosowaniu procedury losowania.

Element - jest tą jednostką o której zbiera się informacje i która dostarcza podstaw do analiz. W badaniach sondażowych elementy to z reguły ludzie lub pewne typy ludzi.

Populacja - to określony teoretycznie zbiór elementów badania.

Badana populacja- to ten zbiór elementów, z którego próba jest faktycznie pobierana.

DOBÓR LOSOWY

Ostateczny cel doboru próby: wybranie z populacji takiego zestawu elementów, aby opis tych elementów trafnie oddawał obraz całej populacji, z której zostały one dobrane. Losowy dobór próby zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu. W losowaniu każdy element może zostać wybrany z takim samym prawdopodobieństwem, niezależnie od innych zdarzeń w procesie selekcji. Dla badacza społecznego typowe jest posługiwanie się tabelami liczb losowych lub programami komputerowymi, które zapewniają losowy dobór jednostek do próby. Jednostka losowa to ten element lub zbiór elementów, który jest brany do wylosowania na jakimś etapie procesu doboru próby. Procedura doboru losowego służy kontroli świadomego lub nieświadomego obciążenia próby następującego ze strony badacza, poza tym dobór losowy daje dostęp do zasobów rachunku prawdopodobieństwa, co stanowi podstawę do oszacowania cech populacji.

• Populacje i operaty losowania

Operat losowania - jest to lista elementów, z których losuje się próbę. Operat losowania musi być zbieżny z populacją, którą chcemy badać. Znakomitymi operatami losowania są listy członków. Jeśli losuje się próbę z listy członków, dane zebrane na podstawie tej próby mogą być uważane za reprezentatywne dla wszystkich członków - jeśli wszyscy członkowie są uwzględnieni na liście..

- Wyniki badań opartych na próbie można uznać za reprezentatywne tylko w odniesieniu do zbioru elementów tworzących operat losowania

- Operaty losowania nie zawsze zawierają naprawdę wszystkie elementy, która mogłaby sugerować ich nazwa. Braki są niemal nieuniknione. Główną troską badacza powinno być określenie zakresu braków i wyrównanie ich, jeśli to możliwe.

- Nawet, jeśli wyniki są uogólnianie tylko na populację, tworzącą operat losowania, wszystkie jej elementy muszą mieć taką samą reprezentację w operacie losowania.

• TYPY DOBORU PRÓBY

1. Prosty dobór losowy jest podstawową metodą, której użycie jest zakładane w obliczeniach statystycznych w badaniach społecznych. Po właściwym ustaleniu operatu losowania badacz, numeruje kolejno wszystkie elementy listy, nie pomijając żadnych numerów. Następnie używa się tablic liczb losowych, aby dobrać elementy do próby. Taka prosta próba losowa może zostać dobrana przez komputer.

2. Dobór systematyczny W systematycznym doborze próby do próby dobierany jest co k- ty element listy. Gdyby lista zawierała 10 000 elementów, a my chcielibyśmy dobrać próbę wielkości 1000, wybieralibyśmy do próby co 10 element. Pierwszy element powinien być wylosowany. Interwał (odstęp) losowania - to standardowa odległość między elementami dobieranymi do próby; dla naszego przykładu wynosi on 10. Proporcja losowania - to stosunek liczby elementów wylosowanych do liczebności całej populacji: w naszym przykładzie jest to 1/10. Zazwyczaj dobór systematyczny ma przewagę nad prostym doborem losowym, choćby z wygody jego zastosowania.

3. Dobór warstwowy jest metodą pozwalającą na zwiększenie reprezentatywności poprzez obniżenie możliwego błędu z próby. Dobór warstwowy opiera się na takim założeniu, że badacz gwarantuje, że w próbie znajdzie się odpowiednia liczba elementów wylosowanych z homogenicznych podzbiorów tej populacji, zamiast zdawać się na losowanie próby z całej populacji. Np. aby otrzymać próbę warstwową studentów uniwersytetu, trzeba najpierw tę populację uporządkować według lat i kierunków studiów, i wtedy wylosować odpowiednią liczbę studentów w każdej z tych warstw. Ostatecznym celem stratyfikacji jest uporządkowanie populacji w homogeniczne podzbiory ( które między sobą są heterogeniczne ), a potem wylosowanie odpowiedniej liczby elementów z każdego z nich. Dobór warstwowy zapewnia odpowiednią reprezentację zmiennych stratyfikacyjnych, co z kolei polepsza reprezentatywność pod względem innych zmiennych, które są z nimi powiązane.

• Dobór próby wielostopniowy grupowy

Część badań społecznych wymaga dobrania próby z populacji, dla których nie można po prostu sporządzić listy w celu wylosowania próby: populacji miasta lub kraju itd. Schemat dobory próby w takich przypadkach zakłada na ogół podejście wielostopniowe , z początkowym losowaniem grup elementów, a następnie losowaniem elementów w obrębie każdej wylosowanej grupy. Próba grupowa może być stosowana wtedy, gdy sporządzenie wyczerpującej listy elementów wchodzących w skład populacji, takich jak np., wiernych kościołów jakiegoś kraju, jest niemożliwe lub bardzo trudne. Jednak elementy populacji są już często pogrupowane w subpopulacje, a listy takich subpopulacji albo już istnieją, albo można je bez trudu sporządzić. Dobór próby wielostopniowy grupowy wymaga zatem powtarzania dwóch podstawowych kroków: spisywania i losowania. Sporządza się listę pierwotnych jednostek losowania ( np. kościołów ) i niekiedy dzieli się je na warstwy przed losowaniem. Potem losuje się próbę tych jednostek. Następnie robi się spis elementów tych wybranych pierwotnych jednostek losowania i niekiedy dzieli się je na warstwy. Kolejnym krokiem jest losowanie z owych list wtórnych jednostek losowania itd. Dobór grupowy jest bardzo efektywny jednak, jest to mniej dokładna próba. Ogólna wskazówka przy doborze grupowym polega na tym, żeby maksymalizować liczbę dobieranych do próby grup, a jednocześnie zmniejszać liczbę elementów wewnątrz nich.

Formy doboru grupowego: dobór proporcjonalny: zawsze, gdy losowane grupy różnią się wielkością, właściwe jest zastosowanie zmodyfikowanego schematu doboru próby, nazwanego doborem proporcjonalnym do wielkości

Dobór nieproporcjonalny i ważenie: Probabilistyczny dobór próby to taki rodzaj doboru, w którym każdy element populacji ma znane, różne od zera prawdopodobieństwo bycia wybranym - nawet, jeśli prawdopodobieństwo to jest różne dla poszczególnych elementów. W przypadku kontrolowanych procedur probabilistycznego doboru próby każda próba może być reprezentatywna dla populacji, z której została wylosowana, jeśli każdemu pojedynczemu elementowi próby przypisze się wagę równą odwrotności jego prawdopodobieństwa znalezienia się w próbie. Jeśli zatem wszystkie elementy próby miały taką samą szansę znalezienia się w próbie, to każdy z nich ma taką samą wagę. Nazywa się to próbą samoważącą się. Niekiedy właściwe jest nadanie niektórym przypadkom większych wag niż innym. Proces ten nazywa się ważeniem.

---