Rachunkowość zarządcza - Ćwiczenia.

Ćwiczenia pierwsze.

Jak się wylicza efektywność jednej działalności.

Wynik można wyliczyć w różny sposób jako:

• rezultat ekonomiczny;

• rezultat ekonomiczno - finansowy;

• rezultat finansowy.

Rachunek finansowy - ton wyliczenie przyrostu posiadanego składnika aktywów między końcem a początkiem okresu, na przykład: w skali roku obrotowego. Mamy taki rachunek w przedsiębiorstwie, to jest trwały majątek finansowy, to są różne obligacje, papiery wartościowe, nie skierowane do obrotu trzymane w przedsiębiorstwie, jako żelazna rezerwa na wypadek jakiegoś niedoboru. Często są do trwałego majątku finansowego nie materialnego zaliczane są jeszcze uprawnienia do eksploatacji i tak dalej. Te składniki są poddawane wycenie w czasie spisu z natury, przez sporządzaniu bilansu otwarcia, czy bilansu zamknięcia. Czyli mamy do dyspozycji wartość na koniec jakiegoś roku i wartość na początek roku, różnica to jest nasz wynik, dodatni lub ujemny. Przy obliczaniu wyniku rocznego w przedsiębiorstwie, wtedy kiedy przystępujemy do wyliczenia trzeciego wyniku częściowego to bierzemy pod uwagę wynik ze sprzedaży, ale także... (urwana i nie skończona myśl, przez Pana Profesora).

Przy obliczaniu trzeciego wyniku częściowego, który jest zgodny z gospodarką finansową, tam wprowadza się właśnie przyrost dodatni, czy ujemny wartości majątku trwałego. I to obliczenie ma charakter obliczenia rzeczywistego, ponieważ wycena trwałego majątku na koniec roku i na początek roku, czy na koniec okresu, lub początek okresu jest dla grupy tej jako przyjętą w bilansie w aktywach przedsiębiorstwa, a to co jest, wszelki rachunek który jest powiązany z aktywami przedsiębiorstwa, to rozumiemy, jako rachunek rzeczywisty, ponieważ on ma swoje odbicie, albo w nagromadzeniu aktywów, albo ubytku aktywów.

Pozostałe dwa rachunki mają charakter ekonomiczny.

Co to jest ekonomia?

Ekonomia to jest oszczędność.

W jaki sposób możemy rozróżnić wynik z jednej działalności, pod słowem ekonomia, czyli wynik ekonomiczny, czyli jakąś oszczędność?

To teoretycznie rozumiemy w ten sposób: Mamy jakiś przychód niezależny od nas, bo wyceniony, produkcja możliwa do uzyskania ceną zbytu, lub przychód uzyskany ze sprzedaży drogą negocjacji z naszym nabywcą, ale nam się udało wyprodukować taniej, niż ta uzyskana cena wyprzedaży stanu posiadania i to jest nasza oszczędność właśnie. Czyli, że w rachunku tylko ekonomicznym i w rachunku ekonomiczno - finansowym wynik wyliczamy jako różnice przychody minus koszty.

Dlaczego rozróżnienie na rachunek tylko ekonomiczny i ekonomiczno - finansowy?

Powodem do takiego rozgraniczenia jest następujące zjawisko. No i wtedy kiedy wyliczamy wynik z jednej działalności w stosunku do sprzedaży, czyli z działalności w stosunku do sprzedaży, czyli wynik z działalności, która się nazywa utrzymanie przedsiębiorstwa w jego urządzeniu, to możemy policzyć sobie przychody i koszty rzeczywiste, to znaczy przychody i koszty, które mają odbicie w aktywach. Przychody w nagromadzeniu, a koszty w zużyciu odpowiednich zasobów i wtedy jeżeli weźmiemy pod uwagę tylko przychody rzeczywiste, różnicę traktujemy jako rachunek ekonomiczno - finansowy. Dlatego tak mówię, bo w rachunkowości finansowej na takim rachunku ona jest oparta, na ekonomiczno - finansowym. Natomiast możliwe jest też wykonanie innego obliczenia, poprawnego metodycznie, ale polegającego na tym, że dla jednej działalności zgromadzimy przychody rzeczywiste i będziemy odejmowali koszty rzeczywiste, powiązane z aktywami, ale dodamy subiektywnie przychody proste, albo koszty puste, albo jedno i drugie w jednym rachunku. To znaczy takie które nie mają swojego odbicia w aktywach. Z takimi się spotykamy. Francuzi je nazywają kosztami dodatkowymi, albo przychodami dodatkowymi. Ten rachunek jest rachunkiem poprawnym metodycznie, ale nie jest rachunkiem ekonomiczno - finansowym. Przykładem takiego rachunku może być produkcja roślin motylkowych.

Rośliny motylkowe - to rośliny pastewne produkowane w rolnictwie (łubin, koniczyna), one mają taką cechę że w swoim systemie korzeniowym, w którym pozostaje po ścięciu masy zielonej dojrzałej, czy jeszcze nawet nie dojrzałej tworzą się pumpki małe z nagromadzonym czystym azotem, łatwo przyswajalnym przez następną roślinę, która przyjdzie na to pole. Niektórzy ekonomiści rolni domagają się wyceny nie tylko zbioru roślin, ale upierają, się żeby wyceniać ten nagromadzony azot.

Rachunkowość zarządcza ma nam wyliczać wyniki z pojedynczej działalności i ma być ta informacja o tych wynikach. Ma być podporą do podjęcia decyzji o tych działalnościach, jej planowaniu, jeżeli zrobimy planowany rachunek, albo do rozpoznania rezultatu, jeżeli chodzi o zaistniała przeszłość. Często w Polskich podręcznikach i w rozmowie z ludźmi tym zajmującymi się, taka informacja to już jest od razu ocena, to jest błędne rozumowanie. Rachunkowość tak finansowa, jak zarządcza dostarcza nam informacji o charakterze konstatacji, to są dane które reprezentują tylko konstatację, ocenia obywatel, przy osobnej pracy.

Jak się ocenia?

Ocenia się najczęściej przez porównanie, porównanie najrozmaitsze, ale to już jest osobna praca do wykonania. Dlatego tez nie wolno mówić, że rachunkowość zarządcza daje od razu ocenę, nie daje żadnych ocen i rachunkowość finansowa przecież i rachunkowość zarządcza, dają informacje o charakterze konstatacji, tak dla zaistniałej przyszłości, jak w zakresie planowania. Na to trzeba zwrócić uwagę, bo to jest pojęciem nieściśle wyjaśnionym, za bardzo na wyrost naopowiadana, za udział mierników i dlaczego od razu nie porównawczych, bo myśli się zaraz że porówna się z wynikiem znanym ze zbioru poprzedniego, czyli wykonam pracę dodatkową porównania z informacją o charakterze konstatacji z informacją posiadaną z roku poprzedniego o podobnym wyniku z podobnej działalności, czyli można to samo robić w zakresie wyniku globalnego.

Rachunek finansowy należy do działalności finansowej a rachunek ekonomiczno - finansowy i tylko ekonomiczny należy do działalności operacyjnej.

Odróżniane są koszty proste i koszty skalkulowane.

Co to są koszty proste?

Polskie podręczniki o kosztach prostych mówią, że są to koszty których nie można podzielić na bardziej szczegółowe części. Mnie sie wydaje, ze ta definicja cała, taka definicja istnieje więc można się nią w razie potrzeby posługiwać. Proponuję żebyśmy rozumieli inaczej. Pod kosztami prostymi rozumiemy zużycie takiego samego zasobu pasywów, rodzajowo takiego samego zasobu z aktywów. A więc jeżeli zużywam zasoby materiałowe rozmaite, to one nam tworzą koszt prosty materiałowy. Jeżeli opłacam nasz zakupiony transport, to zużywam pieniądze, bo przewóz muszę zapłacić, za to jest dla mnie koszt prosty pieniężny, bo zużywam pieniądze. Więc mamy koszty proste materiałowe, koszty proste pieniężne i koszty proste pod postacią amortyzacji. W jednej organizacji ponosimy koszty proste jak i koszty skalkulowane.

Co to są koszty skalkulowane?

To są najczęściej kalkulacje dotyczące usług wewnętrznych wykonywanych w przedsiębiorstwie, przez wydziały działalności pomocniczej. Koszty skalkulowane nie dotyczą skalkulowanych usług wydziałów produkcyjnych i wydziałów działalności pomocniczej. Te kalkulacje są bez wynikowe, bowiem kalkulacje pojedynczych działalności, których wyniki tworzą rezultat globalny przedsiębiorstwa nazywamy kalkulacjami wynikowymi. A więc kalkulacja jednej produkcji, rezultat z jednej produkcji, jest kalkulacją wynikowa. Kalkulacja jednej sprzedaży jest kalkulacją wynikową i obliczenie kosztów utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu jest też kalkulacją wynikową. Dlaczego? Dlatego, że przy kosztach utrzymania przedsiębiorstwa, jak mamy tylko stronę kosztów, brakuje przychodowej, czyli koszty to jest działalność która mówimy „zjada” nam wynik z uzyskanej działalności produkcji i sprzedaży. Działalność utrzymania przedsiębiorstwa daje rezultat negatywny, ujemny w takiej wielkości w jakiej występują te koszty utrzymania przedsiębiorstwa, ale rezultat ten powstaje. Chodzi o pojmowanie, że jak obliczam koszty jednej działalności produkcji, to muszę, je rozbić na koszty technologiczne i koszty użytych urządzeń technicznych dla realizacji tej technologii. Koszty techniki mogą być też rozumiane jako koszty technologii, dlatego rozwijam to i mówię „koszty użytych urządzę technologicznych”, to bardzo potrzebne, dlaczego tak, bo tak podejmujemy decyzję w stosunku do jednej działalności produkcji. Mamy oddzielne terminy z roku na rok możemy na przykład: nie zmieniać technologii danej produkcji, a jedynie zmienić decyzję o użyciu urządzeń technicznych. Tez których się wycofamy, bo są na przykład: w remoncie i zastąpimy je kupioną usługą, czyli, ze tylko taka kalkulacja jednej działalności jest pożyteczna w zarządzaniu której pozycje szczegółowe nakrywają się z podejmowanymi decyzjami. Ta zasada nie jest w ani jednym Polskim podręczniku.

Osobami, które nie zwracają uwagi na wiarygodność danych które biorą do swoich obliczeń, to są statystycy. Statystyk, bardziej pilnuje tego, żeby mu wyszedł jakiś trend, który on tam studiuje, zależność, rozrzut i tak dalej, a te dane które bierze do swoich badań to są pierwsze z brzegu, jak mu tam są potrzebne, a te mogą być zupełnie subiektywne.

Kiedy zarządzamy przedsiębiorstwem, to nam są potrzebne informacje prawdziwe, szczególnie wtedy, kiedy nasz wynik jest słaby, lub wręcz niedostateczny. Za wynik roczny dyrekcja jest nagradzana, lub zwalniana, czyli jeżeli pilnowanie tego prawdziwego wyliczenia jest w interesie dyrekcji przedsiębiorstwa, ale trzeba im to powiedzieć, że ludzie z zarządzania są w tej chwili leniwi dlatego żeby jakoś pilnować swoich interesów.

W 2005 roku pojawiła sie encyklopedia rachunkowości „zachłanna”, bo hasła jakie tam są wprowadzone dotyczą zarządzania przedsiębiorstwem, gospodarki budżetowej, handlu zagranicznego, no wiecie Państwo bankowości i tak dalej. No przecież jak ktoś zajmuje się handlem, to nie uprawia rachunkowości. W przedmowie tej encyklopedii Pani profesor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie napisała, że w tej chwili jest taka sytuacja, że właśnie to pojmowanie rachunkowości jest tak potężne, że wszystko staje się rachunkowością, dlatego w tej encyklopedii te pojęcia. Jak Państwo robicie jakąś analizę ekonomiczną to tam hasła z tej analizy są w tej encyklopedii rachunkowości, czyli nie robicie analizy ekonomicznej, tylko uprawiacie rachunkowość. Ludzie z zarządzania dali sobie wyrwać, a trzeba zdać sobie sprawę, ze zarządzanie to jest zupełnie co innego. Dlatego, że rachunkowość to jest działalność pomocnicza w zarządzaniu, dominujące jest zarządzanie, a rachunkowość jest działalnością usługową, na rzecz zarządzania, a na bazie tej encyklopedii rachunkowości wychodzi, że dominująca jest rachunkowość, a tam pęta się koło niej zarządzanie. Beznadzieja. Tak jak profesor Kroczek uważał, że podejmując decyzję o użyciu jakiś urządzeń technicznych, których eksploatacja powoduje ponoszenie kosztów technicznych, czy kosztów użytkowania tych maszyn. Te dwie pozycje, tej grupy kosztów, bo koszty technologiczne, mogą się składać z kilku pozycji kosztów materiałowych, najczęściej to są surowce i jakieś uzupełniające materiały i jeszcze i jeszcze i jeszcze i jeszcze, ale za każdym razem koszty materiałowe. Te dwie pozycje mają swoje odbicie w zarządzaniu naszych aktywów, wobec tego koszty technologiczne i koszty techniczne, czy zużytych urządzeń technicznych, razem tworzą koszty bezpośrednie jednej działalności produkcji. Jeżeli od przychodów z danej działalności produkcyjnej wycenimy sobie możliwą do uzyskania cenę zbytu odejmiemy te nasze koszty bezpośrednie rozbite na koszty technologiczne i koszty bezpośrednie i koszty skalkulowane to różnicę nazywamy rezultatem z tej działalności na poziomie kosztów bezpośrednich i ten wynik uzyskuję nazwą nadwyżki bezpośredniej.

Mamy taką sytuacją, że wiemy jak wygląda sytuacja w zakresie liczenia i uzyskiwania informacji wiarygodnych nakrywających się z naszymi decyzjami o danej działalności. Ale ustawa o rachunkowości, która normuje sposób prowadzenia księgowości w przedsiębiorstwie uprowadza pojęcie nie kosztów bezpośrednich jednej działalności, tylko kosztów wytworzenia jednej działalności.

Jak dochodzimy do kosztów wytworzenia jednej działalności produkcji przy sprzedaży?

Bo koszty utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu kończą się tylko na kosztach bezpośrednich rzeczywistych, natomiast koszty wytworzenia możemy policzyć dla działalności produkcji, czy dla działalności sprzedaży. Otóż dochodzimy do kosztów wytworzenia, gdy do kosztów bezpośrednich konkretnej działalności dodamy narzut subiektywny z „podwórka” kosztów utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu, z tym, ze ten narzut ma pochodzić z tej grupy kosztów utrzymania przedsiębiorstwa, która się nazywa koszty stałe utrzymania wydziałów produkcyjnych i wydziałów działalności pomocniczej. Ustawa o rachunkowości proponuje, żeby ten narzut osoba która dokonuje takiego obliczenia, naliczyła według uzbieranego doświadczenia, no to wiadomo, że to jest subiektywne.

Wspomnianej encyklopedii rachunkowości występuje hasło „koszty wytworzenia” i autor tego hasła proponuje, żeby narzut tych kosztów pośrednich, był rozsądny. Znowu następuje okazja do zupełnie subiektywnego liczenia i teraz jeżeli ja doprowadzę do tego, że w jednej działalności produkcji przychodom rzeczywistym z danej działalności przeciwstawię koszty wytworzenia, które są policzone subiektywnie, ponieważ bezpośrednio może obiektywnie, ale narzut jest subiektywny, wobec tego razem koszty wytworzenia są subiektywne, to i wynik z tej działalności jest subiektywny, bo ktoś może policzyć inaczej. To stosowanie narzutu jest znane w literaturze zawodowej, naszej rachunkowej, tam są proponowane klucze podziałowe, zamiast subiektywnego podejścia, ale stosowanie kluczy podziałowych, to też jest subiektywne, bo można tak: różnica gdy koszty pośrednie według proporcjonalnie dobieranych kosztów bezpośrednich w różnych działalnościach, za które mają zamiar otrzymać koszty, a inni mówią: nie, odwrotnie rozliczam, te koszty które mam w narzucie jako pośrednie, proporcjonalnie do przychodów z tej działalności, a inni mówią jeszcze nie, lepiej rozliczać te koszty proporcjonalne do kosztów pracy zawartych w poszczególnych kosztach bezpośrednich z tej działalności i oczywiście ciągle jest subiektywnie. Obiektywne jest zatrzymanie się tylko na poziomie kosztów bezpośrednich.

Ćwiczenia drugie.

FAO [czytaj. Food and Agriculture Organization] - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw wyżywienia i rolnictwa.

Zaczynamy od kalkulacji jednej produkcji jednej produkcji. Chcę podkreślić dlaczego tak ważne są kalkulacje jednej produkcji, jednej sprzedaży, czy kosztów utrzymania urządzonego przedsiębiorstwa. Proszę Państwa tutaj w tych działalnościach powstaje wynik przedsiębiorstwa, globalny wynik jest tylko sumą wyników z pojedynczych zrealizowanych działalności, albo planowanych do zrealizowania działalności. Proszę Państwa więc powodzenie przedsiębiorstwa sie przesądza wtedy w czasie realizacji pojedynczych działalności, a nie globalnych, nie ma globalnych działalności. Nie ma tak samo, jak w podręcznikach mówią, że są ważniejsze działalności i mniej ważne, nie, każda działalność jest ważna, każda działalność w jakiś sposób oddziałuje na rezultat roczny przedsiębiorstwa, chyba, że chodzi o działalności bez wynikowe, bo działalnością bez wynikową, jest ściąganie należności, bo tą należność zaksięgowaliśmy jako nasz przychód, powiększający nasze aktywa, a jak nam zapłaciła ta osoba od której mielibyśmy dostać pieniądze, to traktujemy to jako przychód pieniężny i zniknięcie należności, to jest zupełnie co innego.

Na ćwiczeniach przerabiamy działalności wynikowe, te które budują wynik, będziemy co prawda odróżniać... (urwana i nie skończona myśl, przez Pana Profesora, bo zwracał uwagę osobą rozmawiającym).

Omówienie tabelki.

Pod przychodami mamy koszty które, są podzielone na koszty materiałowe i koszty pieniężne z tym, że po lewej stronie te kolumienki, które są po lewej stronie te kolumienki, które są po lewej stronie kolumny centralnej, mamy jakby dodatkowe informacje w jakim stopniu te przychody i te koszty są powiązane z naszymi aktywami. Dlatego, że samo pojęcie koszty proste, czy przychody proste, to znaczy takie które mają odbicie w nagromadzeniu aktywów - przychody, a w ubytku aktywów - koszty proste, z tym, że one mogą mieć charakter kosztów bezpośrednich - koszty bezpośrednie produkcji, albo przychody, też z produkcji bezpośredniej, ale jeszcze odróżniamy koszty proste podzielone, to co na wykładzie mówiłem, na koszty zależne od rodzaju zużywanego zasobu. Jeżeli zużywamy jakiekolwiek zasoby materiałowe, bo w aktywach są razem wspólnie trzymane, pomimo, ze oddzielnie ewidencjonowane, to zawsze chodzi o zasoby materiałowe, to mówimy wtedy, że to są nasze koszty bezpośrednie proste materiałowe, albo jeżeli musimy wydać na przykład: pieniądze za zakupioną usługę, to dla nas to są koszty proste pieniężne, bo musimy zużyć pieniądze na opłacenie usługi. Więc odróżniamy koszty proste materiałowe bezpośrednie, koszty bezpośrednie proste pieniężne i one razem tworzą, razem koszty proste, mamy to napisane w wierszu poziomym 20. Jednej produkcji koszty proste raczej odpowiadają kosztom realizowanej technologii, bowiem jak przyjrzymy się treści tych przychodów, w tej głównej centralnej kolumnie, to proszę Państwa w jednej produkcji podejmujemy bardzo szczegółowe oddzielne decyzje, więc jedną z poważnych decyzji jest decyzja o tym jak wyceniamy produkt i czy on będzie tylko główny, czy będzie produktem głównym i ubocznym, a potem jak przechodzimy do kosztów to musimy podjąć decyzję, jaka będzie realizowana w tej działalności technologia, ona się wyraża zużyciem zasobów materiałowych różnych surowców z tym, że realizacja technologii powoduje posłużenie się maszynami i urządzeniami, ale eksploatacja maszyn i urządzeń na realizację technologii to są już koszty skalkulowane. Te koszty skalkulowane mamy niżej, poniżej kosztów prostych.

Koszty skalkulowane inaczej nazywano kosztami złożonymi, to są koszty bezpośrednie, mają charakter kosztów zmiennych i nie raz nazywane kosztami eksploatacyjnymi, ale tak akurat francuzi nazywają. I co one określają? I one określają rodzaj eksploatowanej maszyny, to może być jakaś lokalna kalkulacja pomocnicza, jak się układa koszt eksploatacji na godziny, później eksploatacji maszyn i urządzeń, eksploatacja środków transportowych, czy zużywanie zasobów pracy personelu, bo praca personelu, też jest używana w realizacji konkretnego procesu produkcji. Koszty pracy personelu to znaczy wynagrodzenie, ono jest tak integralnie związane z wynagrodzeniem, tylko jeden Polski podręcznik spotkałem który powiedział o tym że trzeba brać pod uwagę koszty pracy, a nie tylko wynagrodzenie, francuzi uważają, że wynagrodzenie plus narzut kosztów ubezpieczenia pracownika.

Zanim policzymy sobie koszty proste materiałowe, koszty proste pieniężne, skalkulowane koszty różnych usług, eksploatację maszyn, narzędzi, usług transportowych, czy zużytych zasobów pracy to mamy razem koszty skalkulowane, albo inaczej koszty eksploatacji maszyn, urządzeń, środków transportowych, koszty pracy personelu wykonawczego.

I teraz koszty proste plus koszty skalkulowane dają nam w wierszu 31 razem koszty bezpośrednie produkcji. Jeśli od przychodów odejmiemy koszty bezpośrednie produkcji to w wierszu 32 mamy nadwyżkę bezpośrednią (dodatnią lub ujemną) to jest najcenniejsza informacja jaką możemy mieć na temat danej działalności. Ten sposób kalkulowania jest preferowany na zachodzie Europy i w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, ale u nas w Polsce spotyka się jeszcze inne kalkulowanie, takie które jest powiązane z obowiązującą rachunkowością finansową, że do kosztów bezpośrednich produkcji dodajemy. Znaczy mamy tą nadwyżkę i do kosztów bezpośrednich produkcji dodajemy narzut kosztów stałych.

Koszty stałe obejmują trzy grupy: Koszty stałe wydziałów produkcyjnych i działalności pomocniczej, to jest największa grupa kosztów stałych, później koszty stałe ośrodka sprzedaży i koszty stałe ogólnego zarządu.

Tu chodzi o narzut subiektywny, tylko z grupy kosztów stałych wydziałów produkcyjnych i działalności pomocniczej i dlatego jest tu tak napisane (patrz pozycja 33 tabelki). A jeszcze do kosztów bezpośrednich produkcji dodamy narzut tych kosztów pośrednich z podwórka kosztów stałych wydziałów produkcji i pomocniczych to wychodzimy na razem koszty wytworzenia danej produkcji. Jeśli teraz od przychodów odejmiemy ten koszt wytworzenia, to w okienku 35 mamy zysk lub strata na poziomie kosztów wytworzenia.

Dlaczego to tak obficie opisałem? Zamiast napisać krótko zysk lub strata?

Dlatego, że w Polskich podręcznikach to „słowo” zysk lub strata stosuje się przy różnych obliczeniach.

W 36 pozycji poziomej mamy narzut z wszystkich kosztów stałych nie tylko z kosztów wydziałów produkcyjnych i działalności pomocniczej, ale tu także stałych kosztów sprzedaży i ogólnego zarządu. Wiec jeżeli dodamy do kosztów bezpośrednich narzut z wszystkich kosztów to uzyskujemy razem w wierszu 37 poziomym koszt całkowity produkcji. I teraz jeżeli od przychodów odejmiemy koszt całkowity produkcji to znowu wychodzimy na zysk lub stratę tylko trzeba dopisać na poziomie kosztów całkowitych, żeby wiadomo było o jaki zysk lub stratę chodzi.

Na czym będzie polegało zadanie?

Kalkulacja jest tak zbudowana że z jednej strony pokazuje powiązanie z naszymi aktywami, poprzez koszty proste i koszty skalkulowane, bo koszty skalkulowane mają też odbicie w zużyciu naszych aktywów, a koszty proste oczywiście, przychody proste, mają swoje odbicie w nagromadzeniu aktywów. Odpowiednie pozycje odpowiadają naszym decyzję o realizowanej technologii i te następne pozycje w użyciu różnorodnych urządzeń technicznych. Profesor Zbigniew Krawczyk emerytowany profesor z Akademii Gastronomiczno - Hutniczej w Krakowie, też odróżnia koszty technologiczne i koszty techniczne.

Koszty technologiczne - to jest to co powiedziałem wcześniej, a koszty techniczne - to jest właśnie eksploatacja maszyn i urządzeń przy realizacji działalności podstawowej, to był jedyny raz w Polskim podręczniku gdy spotkałem to rozróżnienie. Natomiast takie podejście jest słuszne, bo przecież my podejmujemy decyzję z roku na rok, mogę nie zmieniać technologii, jeżeli kontynuuję z tą samą produkcją, natomiast może mi się zmienić eksploatacja urządzeń, bo któraś maszyna mi wysiadła i musiałem jakiś fragment obróbki oddać na zewnątrz i wtedy ten koszt mi się wyraża zużyciem środków pieniężnych, czyli kosztów prostych pieniężnych, a nie skalkulowanym kosztem eksploatacji maszyny, bo ona jest akurat w remoncie. Przecież proszę Państwa tylko takie liczenie efektywności jednej działalności jest pożyteczne w zarządzaniu, jeżeli poszczególne pozycje tego rachunku nakrywają sie z podejmowanymi decyzjami i realizowanymi decyzjami. W podręcznikach spotykamy się ze sposobem liczenia, który mówi, że musimy wyliczyć, żeby uzyskać koszty produkcji: koszty materiałowe, wynagrodzenie i inne koszty i to się przydaje do wyrzucenia na śmietnik takie liczenie nic nie warte, bo co ja mogę powiedzieć, bo powodzenie przedsiębiorstwa przesądza się właśnie w rezultatach z pojedynczych działalnościach, bo rezultat globalny jest sumą tych wyników, czyli że nad wiarygodność naszych obliczeń efektów z jednej działalności jest fundamentalną informacją o powodzeniu naszego przedsiębiorstwa, no więc taki proponuję Państwu układ, ale jego nie ma w Polskich podręcznikach.

Na czym będzie polegało nasze ćwiczenie?

Ja Państwu podyktuję w sposób pomieszany różne pozycje dotyczące i przychodów i kosztów prostych i kosztów skalkulowanych i narzutów i poproszę żeby Państwo te odpowiednie dane wnieśli na właściwy wiersz tej kalkulacji.

Przykład 1.

Dane dotyczące kalkulacji jednej produkcji Tabelka 1 Ćw.

1. Narzut kosztów stałych (inaczej pośrednich) łącznie z kosztami stałymi sprzedaży, kosztami ogólnego zarządu - 7750 zł.

2. Kupione usługi impregnacji (jako koszty pieniężne) - 6800 zł.

3. Skalkulowane koszty wykończania ręcznego - Godzin 150, 120 zł za godzinę. Suma: 3000 zł.

4. Dodatki rozumiane jako koszty materiałowe - 1870 zł.

5. Skalkulowany koszt szycia maszynami własnymi - Godzin 150, 17 zł za godzinę. Suma: 2550 zł.

6. Materiał podstawowy, metry bieżące - 146 po 29,79 zł, za metr bieżący (koszty materiałowe) 4350 zł.

7. Produkt główny (w przychodach) sztuk 50 wycenionych po 720 zł za sztukę razem 36000 zł.

8. Narzut kosztów stałych, inaczej pośrednich poza kosztami stałymi i sprzedaży ogólnego zarządu. Duma: 3985 zł.

Po wypełnieniu wzoru kalkulacji powyższymi danymi proszę obliczyć:

1. Razem przychody.

2. Razem koszty materiałowe.

3. Razem koszty pieniężne.

4. Razem koszty proste.

5. Razem koszty eksploatacji, inaczej skalkulowane.

6. Razem bezpośrednie koszty produkcji.

7. Wyliczyć nadwyżkę bezpośrednią z produkcji. (To jest różnica między przychodami z produkcji minus razem koszty wytworzenia).

8. Wyliczyć razem koszt wytworzenia produkcji. (To jest koszty bezpośrednie plus narzuty).

9. Zysk lub stratę na poziomie kosztów wytworzenia.

10. Razem koszt całkowity produkcji (Koszty bezpośrednie plus narzut wszystkich kosztów stałych).

11. Razem koszt całkowity produkcji.

12. Zysk lub stratę na poziomie kosztów dodatkowych.

Uczepiłem się słowa modelowana, ponieważ miałem w Warszawie taka magistrantkę, która poświęcała pracę magisterską tym różnym kalkulacjom i ja wtedy używałem słowa, że to jest wielkość zmanipulowana, a ona powiedziała, że to jest bardzo nie sympatyczne, proszę używać słowa modelowana, więc namawiam Państwa do używania słowa modelowana.

Dlaczego ja tak ciągle podkreślam Państwu co jest prawdziwe, a co jest subiektywne?

Bo proszę Państwa jeżeli z jakiegokolwiek powodu wycofano się z tej produkcji to zniknął nam tylko koszt rzeczywisty, a koszty narzucone, jako narzut będą ciągle do poniesienia, bo one są w podwórku kosztów stałych. I to jest nie podkreślane w podręcznikach Polskich, tam jest powiedziane że jak zniknie jakaś kalkulacja na poziomie kosztów wytworzenia, to znikną wszystkie koszty , a to jest nie prawda, nie znikną wszystkie, znikną tylko koszty bezpośrednie zawarte w tych kosztach wytworzenia. Proszę pamiętać że to są obliczenia, które robimy dla naszych własnych potrzeb, nikomu tego nie potrzebujemy pokazywać. Kupującemu podajemy sumę jaką chcemy otrzymać zapłatę, a nie podajemy nu kosztów.

Ćwiczenia trzecie.

Teraz przejdziemy do kalkulacji jednej sprzedaży.

Omówienie tabelki III z Ćwiczeń.

Tu też mamy rozbicie na lewą stronę, gdzie jest powiązanie z aktywami i pionowo to jest, w tym nie chodzi o pokazanie kosztów, ustanowienie ich, tu natomiast jest pokazane zużycie zasobów, wartość ewidencyjna sprzedanego dobra i później wszystkie pozostałe koszty. Podobnie jak poprzednim razem wyliczenia są pokazane i na poziomie kosztów bezpośrednich, czyli przychody stałe te same, ale raz odejmujemy od przychodów koszt bezpośredni sprzedaży, a następnie odejmujemy w innym miejscu koszt wytworzenia produkcji sprzedanej wreszcie w ostatnim miejscu to jest od przychodu odejmujemy koszt całkowity produkcji sprzedanej.

Ponieważ kalkulacja jednej sprzedaży jest w dwóch redakcjach, więc proszę podać dodatkową uwagę. Ciągle chodzi o sprzedaż tych namiotów turystycznych otwartych.

Przykład 2.

Dane dotyczące kalkulacji jednej sprzedaży Tabelka 2 Ćw.

Sprzedaż według ceny ewidencyjnej.

1. Wartość ewidencyjna sprzedanych namiotów - 50 sztuk po 720 zł, za sztukę. Suma: 36000 zł

2. Kupiony transport dowozu namiotów na stanowisko sprzedaży (koszty pieniężne) - Suma: 20000 zł.

3. Opakowanie namiotów (koszty materiałowe) - Suma: 1500 zł.

4. Przychód ze sprzedaży 50 sztuk namiotów po 1000 zł za sztukę. Suma: 50000 zł.

5. Narzut kosztów stałych (inaczej pośrednich) łącznie z kosztami stałymi sprzedaży i ogólnego zarządu. Suma: 7750 zł.

6. Narzut kosztów stałych (inaczej pośrednich) poza kosztami stałymi sprzedaży i ogólnego zarządu. Suma: 3985 zł.

7. Skalkulowany koszt pracy przy pakowaniu namiotów - godzin 30 po 20 zł za godzinę. Suma: 600 zł.

Oczywiście można by tu jeszcze powiększyć tę liczbę pozycji dodając pozycję, np.: Zapłacono ludziom, którzy na stoisku sprzedaży pracowali i sprzedawali. Ja już nie dopisywałem, tego żeby nie rozpisywać bardziej tej kalkulacji, bo to w pełni wystarczy, żeby się Państwo zorientowali.

Tabelka II z ĆW.

Koszty proste mają powiązanie z aktywami i to jest zużycie zasobów tego samego rodzaju z aktywów uważane jest za koszt prosty. A w podręcznikach powiedziane jest że koszt prosty to jest taki którego nie można więcej podzielić na drobniejsze części, oczywiście jak komuś odpowiada ta definicja to bardzo proszę, nauczcie się jej na pamięć i zachwycajcie się nią.

Omówienie tabelki II

Do naszego zarządzania firmą nam potrzebna jest informacja rzeczywista i jak będziemy opracowywali budżet to będziemy obliczali planowany wynik ze sprzedaży, znaczy to będziemy liczyli, zakończymy go tylko na wyniku jako nadwyżce bezpośredniej ze sprzedaży. Nie będziemy się bawili w żadne subiektywny rezultat.

Drugie obliczenie, to policzymy sobie wartość ewidencyjną sprzedanego towaru, nie po 720 złotych, tylko po koszcie bezpośrednim wytworzenia, zerknijcie Państwo do kalkulacji jednej produkcji i tam jak żeśmy sobie podzielili koszty bezpośrednie produkcji 50 namiotów, to wyszła nam cena, czyli koszt jednostkowy 371,40 zł. W takim razie to drugie ujęcie to jest wszystko to samo, tylko zmienią się sumy razem w związku z tym i cały wynik będzie inny na poszczególnych poziomach, ale tutaj przy pozycji 6 „Wartość ewidencyjna sprzedanego dobra” będziecie Państwo mieć 50 sztuk, „koszt jednostkowy” 371,40 zł, czyli wartość jest 18570 zł - tylko i dalej trzeba uporządkować.

Przykład 2 - Po koszcie bezpośrednim wytworzenia. - Tabelka III Ćw.

Jak Państwo widzicie nam się opłaca w zarządzaniu przedsiębiorstw zatrzymać się tylko na poziomie kosztów bezpośrednich i wyniku wyliczonym jako nadwyżka bezpośrednia ze sprzedaży inaczej będziemy obliczanie przygotowywali przy użyciu danych subiektywnych.

I to by była sprzedaż.

teraz następna kalkulacja, którą chciałbym żebyście Państwo poznali, to jest kalkulacja kosztów stałych sprzedaży z tym, że tylko ona jest do podyktowania, bo tego jest tka dużo, że jakbym oddał Państwu do wypełniania to by nam dwoje ćwiczeń nie potrzebnie na to zeszło, ale obawiam się, że dzisiaj nie dam tego Państwu przedyktować. Jedyną rzeczą jaką naprawdę możemy zrobić to rozdać odbite te formularze Państwu.

Budowa tego rachunku.

W kosztach stałyh nie ma strony przychodowej, koszty stałe zmniejszają wynik „zjadają” wynik, wobec tego mamy do obliczenia tylko koszty stałe, jako koszty rzeczywiste z tym, ze budowa taka, że lewa strona rachunku to jest powiązanie, podobnie jak poprzednich, z aktywami, a prawa strona to są jednostka miary: ilość, cena i kurs jednostkowy i koszty stałe, są ujęte w następujących kolumnach: „razem przedsiębiorstwo”, „razem koszty stałe wydziałów produkcyjnych i działalności pomocniczej”, „razem koszty stałe ośrodka sprzedaży” i „razem koszty stałe ogólnego zarządu”. I te koszty znowu będą pokazane jako koszty proste materiałowe pieniężne i koszty skalkulowane i tego jest dość dużo więc zrobimy to na następnych ćwiczeniach.

Ćwiczenia czwarte.

Trzecia kalkulacja działalności wynikowej to jest kalkulacja utrzymania kosztów utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu. Chodzi o to, że bardzo mi zależy na tym żeby ją zaprezentować. Pod kosztami stałymi raczej trzeba rozumieć działalność stale występującą określonego rodzaju natomiast zmieniającą się w swoich rozmiarach. Stała od strony rodzaju działalności zmienna w zakresie rozmiarów tej działalności , kosztów utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu mogą wzrosnąć na równi z innymi. Tak samo jak są szeroko rozumiane kalkulacje i koszty zmienne, to dotyczą decyzji co do których te działalności o do których decydujemy to robić, do rodzajów działalności i jej rozmiarach, czyli możemy zmieniać i wyrzucać działalności i wprowadzać nową lub kontynuować tą samą lecz decydująco rok oddzielnie o rozmiarach tej działalności To są działalności to co porównuję, lub kosztami zmiennymi popularnie nazywanych co świadczy naprawdę o działalności zarządzanie przedsiębiorstwem potrzebna jest przede wszystkim informacja o tym jakie są efekty z pojedynczej działalności realizowanej lub planowanych do zrealizowania. Te indeksy składają nie później na globalne wyliczenie. Nie można się ograniczać tylko do kosztów, nie zarządzam kosztami. Proszę Państwa w podręcznikach z rachunkowości zarządczej jak jest taki rozdział o zarządzaniu kosztami, no tak decyduję o rozmiarach kosztów jakie będę wykorzystywał zasoby inaczej mówiąc utracił możliwość wykorzystania na co idzie, ale na te koszty, to się decyduje, takim kosztem już „standardowym”, jak przedtem poznał jakie są w tej działalności przychody i jaki wychodzi z tego wynik jeżeli z tych porównania przychodów i kosztów podanych, niby te koszty rozwiązane wyjdzie nam wynik czy wariant do zaakceptowania, to wtedy dopiero decyduje się na te koszty. No więc naprawdę potrzebne jest to rozpoznanie wyniku danej działalności, który jest obliczany jako różnica przychody minus koszty. Wyniki z jednej działalności może być wyliczany właśnie jako różnica między przychody minus koszty lub inny sposób wyliczenia wyniku, to jest różnica wartości na koniec okresu w porównaniu z wartością na koniec okresu. W ten sposób ich obliczamy wynik uzyskiwany na całym majątku finansowym przedsiębiorstwa, to są: różne papiery wartościowe i tak dalej.

Patrz tabelka IV - Ćw.

Tego nie ma w Polskich podręcznikach, dlatego tak nastaje na to żeby Państwo to mieli. Jak organizuję firmę to przecież najpierw ja muszę urządzić. Urządzenie polega na przyjęciu struktury organizacyjnej i wyposażenia w środki trwałe i gospodarcze, środki gospodarcze i personel, a naszej całej firmy to wyposażenie w środki dostarczone dopasowuję do poszczególnych komórek odróżnianych w strukturze organizacyjnej, natomiast na poziomie całego przedsiębiorstwa dzieli się na wyposażenie, które traktuje wykorzystywanie kredytów długo i średnio terminowych, ponieważ płacone procenty od tego wskazuje mnie też na ciągłe płacenie tych procentów, nie rok tylko się tworzy składnik który trzeba później ustalić. No więc wracając do kalkulacji kosztów stałych firmy. W tej kalkulacji nie ma w ogólą przychodów są tylko koszty i to koszty rozłożone na koszty proste i koszty skalkulowane, a razem to są w wierszu 23. Razem koszty bezpośrednie tylko koszty bezpośrednie, nie ma żadnych kosztów pośrednich. A wiadomo przecież narzut kosztów pośrednich, jak jest w kosztach wytworzenia, czy w kosztach czy w kosztach całkowitych to jest właśnie narzut z tych kosztów utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu nic więcej. Wobec tego nie ma żadnej strony przychodowej wobec tego rozumiemy, że koszty utrzymania przedsiębiorstwa zmniejszają wynik. Nie żyjący profesor z Wrocławia Ryszard Mast Fejfer ekonomista rolny w swoich wykładach podkreślał, że w badaniach trzeba więcej uwagi poświęcić kosztom utrzymania przedsiębiorstwa niż kosztom produkcji i kosztom sprzedaży, ponieważ koszty produkcji to już wiemy z wykładów, ze działalność produkcji potrafimy pokazać jaka bez wynikowa czy z wynikiem zerowym, czyli mam tworzenie wyniku działalności to jest pojedynczych działalności sprzedaży. I teraz ten wynik osiągnięty na sprzedaży jest pomniejszony przez te koszty utrzymania przedsiębiorstwa. Im one są większe tym bardziej osłabiony jest wynik przedsiębiorstwa, dlatego też trzeba uważać na proporcją utrzymania kosztów przedsiębiorstwa. Ja na ćwiczeniach jeszcze będę wracał do tego rachunku kosztów stałych utrzymania przedsiębiorstwa, będę pokazywał jak potrzebna jest ta proporcja kosztów utrzymania przedsiębiorstwa do nich dodamy koszty bezpośrednie sprzedaży i jak te dwie pozycje dodamy do siebie to otrzymamy 100% kosztów bezpośrednich i w tych 100% udział kosztów utrzymania powinien być jak najmniejszy. Im będzie w bardziej rozsądnych granicach, tym będzie lepszy wynik przedsiębiorstwa. Więc firma poszukuje oszczędności, bo słabe ma wyniki, to nie rozważa wszystkich kosztów utrzymania przedsiębiorstwa, tylko od razu czepia się zwalniania personelu, tak najprościej, już zwalniam tego i to będę miał oszczędność, na pewno zwolnienie personelu wywoła jakieś oszczędności, ale proszę pamiętać, że jeżeli zwalniam personel produkcyjny to będę maił mniejszy przerób produkcyjny, natomiast powinno się szukać innych oszczędności w kosztach utrzymania przedsiębiorstwa w kosztach różnych marketingowych, reklamie w najrozmaitszych wydatkach. Przecież ten rachunek pozwala nam w sposób wszechstronny rozpatrzeć.

Podział kosztów stałych z tabelki IV, jest bardzo ważny do zapamiętania, dlatego, ze taki podział tych kosztów utrzymania przedsiębiorstwa w jego utrzymaniu i te cztery wydziały jest nie spotykany.

Wstawione liczby nie mają żadnej wartości poznawczej, mają wartość tylko ilustracyjną do tej metody tego rachunku.

Dyktowanie tabelki IV.

Zaopatrzenie samochodu ciężarowego jest wykorzystywany także na odwożenie sprzedawanej produkcji klientom, ale wtedy tamten, koszt wchodzi do kosztu bezpośredniego sprzedaży. Przywożenie zaopatrzenia to jest koszt stały.

Koszty utrzymania przedsiębiorstwa to są nasze wyodrębnione jako koszty bezpośrednie. Ważne jest żeby zapamiętać jakiego rodzaju wydarzenia o charakterze zużycia zasobów materiałowych i pieniężnych zmiany okresu wchodzą nam do tego. Ale to nie wszystko, ja nie zmieściłem w tym druczku jeszcze następnych pozycji, które proszę zapisać słowami pod tabelką.

* To co do tej pory podane jest to jest ujmowane w pierwszym wyniku. Pamiętacie Państwo z wykładów, że wynik roczny w przedsiębiorstwie wylicza się w xsposób narastający, podzielony jest na wyniki częściowe. Pierwszy wynik z podstawowej działalności operacyjnej zawiera właśnie te koszty. Później drugi wynik częściowy to jest z pozostałej działalności operacyjnej i ten wynik powiedzmy z podstawowej plus pozostałej daje wynik z działalności operacyjnej. Później mamy trzeci wynik częściowy w którym występują właśnie te procenty i wychodzimy na wynik z działalności gospodarczej. Płacenie procentów od pożyczek średnio i długoterminowych jest też składową częścią utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu, bo urządzenie to jest tak że i wyposażeniem w obce źródła finansowania długo i średnio terminowe.

** Bo pamiętacie Państwo, ze ja powiedziałem, ze definicja kosztu utrzymania, to jest urządzenie przedsiębiorstwa, to jest przyjęcie struktury organizacyjnej i wyposażenie go w środki gospodarcze i personel/. Jeżeli kapitalny remont to jest odtworzenie tego wyposażenia, czyli musi być traktowane jako składnik kosztów. Na ten temat w Polskich podręcznikach jest głucho. W podręcznikach rachunkowości finansowej remonty kapitalne, są tylko traktowane od strony tego, że są tam wydzielone koszta i księgowane. Natomiast nas interesuje od strony zarządzania kapitalne remonty, myślimy, czyli jak będziemy opracowywali budżet, roczny przedsiębiorstwa i będzie potrzeba tam naprawienie potencjału gospodarczego, tego wyposażenia poprzez wykonanie remontu w budżecie będziemy musieli zaplanować te wydatki.

Ja na końcowych ćwiczeniach będę mówił o tym jak się opracowuje budżet, bo w rachunkowości zarządczej jest to kwestia rozpoznania sytuacji bieżącej o opracowania budżetu, z tym, że tak jak a będę Państwu przedstawiał budżet to budżet ma być wyrazem poprawy zarządzania, a poprawa zarządzania ma się wyrazić poprawą planowanego wyniku w stosunku do tymczasowego. No i w takim razie musimy ująć to w tworzeniu. Cały budżet będzie opracowywany ciągle na poziomie tylko kosztów bezpośrednich, no i przychodów bezpośrednich, bez żadnych kosztów wytworzenia. Proszę Państwa w podręcznikach rachunkowości zarządczej się mówi że można budżet rozpatrywać kroczący, czy przyrostowy, a jeżeli planować wynik finansowy na bazie kosztów wytworzenia to proszę Państwa wszystko jest zadowalające, bo znaczy, ze jak kroczący to znaczy, że zakładam, ze powiększam produkcję przyrostową o tyle powiększam wielkość produkcji, ale z wszystkimi dotychczasową, moją rozrzutnością , niewielką wydajnością pracy, nie wielką wydajnością technologiczną, nie ma żadnej poprawy. Dobre opracowane budżetu to jest od A do Z, to jest dopiero wtedy siłą taki opracowany budżet zastępuje konieczność wprowadzania kontrolingu, bo on jest tak szczegółowy, że daje możliwość panowania nad przedsiębiorstwem.

Ja będę opowiadał Państwu o budżecie i nie zrobimy już przykładu żadnego liczbowego, bo nie mamy takiego przydziału godzin. Ja zdołam Państwu opowiedzieć że jak się taka zmienia muszą być dopracowane w budżecie w jaki sposób, tyle ile zdołam, jeżeli nawet nie uda mi się na wykładach, bo za mało przydzielono mi godzin, to będę musiał tom powtarzać na ćwiczeniach pięć razy, bo pięć jest grup ćwiczeniowych.

Przy wszystkich omawianych kalkulacjach pozostaje taki problem pewnej niepewności, czy jakbyśmy dodali wynik z tych kalkulacji wynikowych, bo kalkulacje pomocnicze są bez wynikowe, otóż chcę Państwu zaproponować takie opracowanie które by nam pozwoliła sprawdzić czy wynik wszystkich tych kalkulacji tworzą nam wynik globalny ten który podałem i jest naszym kosztem i to zrobimy na zbiorczym arkuszu rozliczeniowym przychodów, kosztów i wyników.

W Polskich podręcznikach jest jeden jedyny raz spotkałem się w podręczniku Pani Profesor Alicji Jarugowej, to jest emerytowanej Pani Profesor z Akademii Rachunkowości na Uniwersytecie Łódzkim, która zaproponowała arkusz wyliczeniowy, ale ograniczony tylko do przychodów, no to już jest coś wartościowego, bo ma tam przychody na linii zbiorczej, ale ciągle nie ma odpowiedzi na to czy to jest powiązane z wynikiem. Natomiast ja zaproponuję Państwu zbiorczy arkusz złożony z czterech kartek i ja podyktuję Państwu te dane do wypełnienia i później będziemy analizowali jak ten arkusz pomaga nam zorientować się i dostarcza nam nowych wiadomości, które z jednego arkusza brak, np.: bardzo istotną rzeczą żeby pamiętać to, że koszty utrzymania przedsiębiorstwa, które tylko zjadają wynik, bo nie mają stron przychodowej, w całości kosztów nie były za bardzo rozbudowane. Ten arkusz pozwoli nam się zorientować jak sie układa ta proporcja udziału w całości kosztów do kosztów utrzymania przedsiębiorstwa, a przecież poprawa zarządzania to między innymi właśnie przytrzymanie tych kosztów, jeśli można nawet zmniejszenia ich udziałów w całości kosztów, znaczy pozostałe koszty to by były tylko koszty działalności tworzącej wynik, a działalności tworzące wynik, to pamiętamy już, to jest tylko działalność sprzedaży, bo działalność produkcji i o tym już wiemy, będzie wynik zerowy.

Ćwiczenia piąte.

Dzisiaj będziemy zapoznawali się z kalkulacjami pomocniczymi, działalności pomocniczej. Do tej pory poznali Państwo kalkulacje wynikowe produkcji, sprzedaży i koszty utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu, czyli narzut kosztu stałego. Przy tych kalkulacjach pamiętajcie Państwo, ze zbieraliśmy koszty bezpośrednie według kosztów prostych i kosztów skalkulowanych. Teraz zajmujemy się kosztami skalkulowanymi z działalności pomocniczej. Ja Państwu podyktuję to w trzech wariantach żeby Państwo mogli zobaczyć różnicę w obliczaniu. W zrównoważonym zarządzaniu przedsiębiorstwa nie tylko jest panowanie nad tym co się dzieje w przedsiębiorstwie, jakie realizuje działalności w jakiej wielkości, ale także w rozpoznaniu jaka jest moja sytuacja wyniku branżowym w związku z sytuacją branżową do której to branży należy przedsiębiorstwo. Chodzi tu o to, że opieram te ćwiczenia na zasadzie francuskich podręczników, francuskiej analizy przeciętnej, tej samej branży, tego samego produktu. To polega na tym, że wybieram jakieś przedsiębiorstwa z swojej branży w stosunku do których mam dostęp do większości wiadomości o nich i wytwarzam sobie listę wskaźników, które będę porównywał między inny mną, moim wskaźnikami, a ich wskaźnikami. W kierunku jakiś tam zagadnień, które mnie bardziej lub mniej będą interesować. I te wskaźniki w stosunku do branży układam na takie które francuzi nazywają czołowe, średnie i odstające, to znaczy: oni nazywają ogonowe. No więc proszę Państwa te wskaźniki ustawia się ja z moim wskaźnikiem należę do grupy czołowych, średnich, czy odstających. To jest bardzo istotne ponieważ zrównoważone zarządzanie to nie tylko panowanie nad tym co się dzieje w przedsiębiorstwie, ale także panowanie nad moim miejscem wśród przedsiębiorstw o tej samej branży. Oczywiście zawsze będzie nam zależało na tym żeby nasze miejsce w branży było jak najbardziej znaczące. Ta analiza pomoże nam zorientować się w tym, jak to się układa.

Spoglądamy w ten druczek - Tabelka V.

Działalność pomocnicza tak jak kalkulacja kosztów i ich rozliczenia, ja proponuję żebyśmy zestawili sobie trzy z tym, ze ja będę dyktował te wartości do wypełnienia.

Pierwsza transport osobowy.

Druczek podzielony jest na stronę lewą, po której zbieramy koszty eksploatacji, tego transportu, koszty bieżące i nie ma ani śladu kosztów stałych, a po prawej stronie mamy działalności odbierające tą usługę.

Tabelka V - wpisywanie i omówienie.

Nie ma żadnego wyniku, koszty są rozliczone, nie ma ani śladu po stronie kosztów eksploatacji kosztów stałych utrzymania samochodów osobowych.

A jakie były koszty?

Proszę Państwa amortyzacja, następnie przymusowe ubezpieczenie: autokasko, OC i inne i przeglądy techniczne, za które trzeba zapłacić, czyli, ze to są oddzielne koszty stałe rozliczenia z posiadanych kosztów urządzenia produktu, natomiast w kosztach eksploatacji nia ma ani jednej złotówki. Spotkałem się z tym, ze kiedyś spytałem studentów jakie koszty eksploatacji mają w kosztach eksploatacji i mówili, ze amortyzacja, a tak nie można. Jeżeli nie będę używał samochodu, nie będę miał żadnych kosztów eksploatacji, a koszty stałe poniosę. Mi sie przypomina sytuacja, że kiedyś przez dwa lata byłem kierownikiem przedsiębiorstwa, to było jeszcze za czasów Polski ludowej i była radziecka ciężarówka w warsztatach przez całe dwa lata ten warsztat naprawczy nie zdołał ściągnąć części zamiennych do tej ciężarówki, wobec tego ciężarówka nie zjawiła się w przedsiębiorstwie i nie była eksploatowana, ale Pan księgowy amortyzację tej ciężarówki stale liczył, nie było opłat, ale amortyzacje liczył i amortyzacja działała na obniżenie wyniku.

Rozpoznaliśmy transport osobowy, następnie zrobimy transport towarowy.

Tabelka VI - wpisywanie i omówienie.

Znowu podkreślam nie ma ani śladu kosztów stałych. Koszty eksploatacji są kosztami zmiennymi w zasadzie te koszty stałe występują jako koszty eksploatacji natomiast zmienia się ich rozmiar, wielkość.

To mamy rozliczenie kosztów w transporcie towarowym, teraz trzeci przykład dotyczący rodzaju działalności.

Tabelka VII - wpisywanie i omówienie.

Znowu podkreślam nie ma kosztów stałych, tylko zmienne, to proszę zapamiętać, dlatego, zę to popularnie znane błędy jak się słyszy czasem jak jakiś tam specjalista od zarządzania, czy doradca, albo nawet szef jakiegoś działu w swoim przedsiębiorstwie ujawnia jakie tam ma koszty i do kosztów eksploatacji wpycha koszty stałe.

No więc proszę pamiętać, że nie możemy do tych kosztów wpychać kosztów stałych, bo wtedy amortyzacja i konserwacja maszyn są naszym kosztem stałym. Chodzi o to, żeby trzymać się zasady, ze jakiekolwiek obliczenia robię na potrzeby zarządzania. Wobec tego one muszą być jak najbardziej odpowiadać rzeczywistości, bo też później w oparciu o uzyskane informacje z tego wyliczenia podejmuję dalsze decyzję, bo to powstają moje oceny zaistniałej rzeczywistości, a to rzutuje na moją przyszłość, więc na pewno muszę unikać tych nieprawidłowości.

Po za tym jest jeszcze jedna rzecz którą chciałbym Państwu powiedzieć. Jakie kol wiek kalkulacje jak robimy, czy wynikowe, czy z tej działalności pomocniczej bez wynikowe, tylko wtedy są przydatne jeżeli szczegółowe pozycje w tych kalkulacjach nakrywają się z podejmowanym decyzjami. Dlatego jak kiedyś spotkałem, jak wszedłem na wykład na salę wykładową, tu w naszej uczelni, ktoś kto prowadził poprzedni wykład nie starł tablicy i liczył koszty jakiegoś tam kredytu, czy czegoś i liczył: materiały, wynagrodzenie i inne koszty. No wiecie Państwo jak to jest wiarygodne, coś takiego. Obliczanie materiałów pozycja jeszcze sensowna, wynagrodzenia nie bo to trzeba wyliczyć koszty pracy, a nie wynagrodzenie, bo wynagrodzenie zawiera w sobie przymusowe ubezpieczenie, czyli mówimy o kosztach pracy, a nie o wynagrodzeniu, no a inne koszty to już w ogóle nie wiadomo o co chodzi. Także takie kalkulacje do niczego się nie przydają, nie na to robi się wysiłek obliczenia, żeby było zupełnie w zarządzaniu nie przydatne. W zarządzaniu żeby się pochwalić, ze ja wykonałem pracę, którą później mogę wyrzucić do kosza, tylko po prostu robię takie obliczenia które mi pomagają, albo w mojej ocenie przeszłości, albo podjęciu decyzji na przyszłość. Dlatego ja tak drobiazgowo pokazuję Państwu te obliczenia, szczegółowość tych obliczeń jest taka jak oddzielnie podejmowane są decyzję, bo oddzielnie podejmowana jest decyzja, gdzie pracował nasz pracownik, bo jeżeli na danej maszynie w maszynowni to robi, to jako konkretne polecenie jego przełożonego, albo kierownika danego wydziału produkcyjnego. Oddzielnie podejmowana jest decyzja o robieniu pewnych napraw sposobem gospodarczym, a ile zmuszony jestem kupić, bo nie mam odpowiednich urządzeń do wykonania tego typu naprawy. Zasada jest taka: „Jaką kol wiek robię kalkulację z poszczególnej działalności, to szczegółowość pozycji powinna być taka jak są podejmowane decyzję”, bo tylko wtedy to się Państwu przydaje i wtedy jest to praca pożyteczna w zarządzaniu, a to w Polskich podręcznikach z rachunkowości zarządczej jest nie spotykane. Możemy utworzyć kalkulację jednej działalności najpierw jako koszty bezpośrednie tej działalności, a później następny poziom to jest koszty wytworzenia danej działalności. Koszt wytworzenia to są koszty bezpośrednie plus narzuty kosztów pośrednich, subiektywny narzut kosztów pośrednich, z tym narzutem kosztów, to jest całe wielkie nieporozumienie, bo tak ustawa o rachunkowości mówią o tym narzucie, ze ten narzut powinien być w wielkości, która odpowiada uzbieranemu doświadczeniu osoby która wykonuje to obliczenie. Jest taka encyklopedia rachunkowości nie wiem, czy Państwo mieli okazję się z nią syknąć, która zawiera hasło koszt wytworzenia i tam autor tego hasła napisał, że koszty wytworzenia, to są koszty bezpośrednie z rozsądnym narzutem kosztów pośrednich i znowu jest subiektywnie.

Wrócę do podręcznika Pani Świderskiej, bo ona ten temat zaproponowała, ze właściwie jak mamy według uzbieranego doświadczenia, czy rozsądniej, to właściwie przecież te koszty pośrednie które, chcę narzucić żeby wyjść na koszty wytworzenia to są tylko z puli kosztów stałych wydziałów produkcyjnych, ale ich wielkość jest wyraźnie określona, nie w ogóle nie określona tylko wielkość określona.

Wobec tego Pani Profesor Świderska proponuje żeby naliczać to jako narzut kosztów pośrednich normalnych, to znaczy jako część kosztów stałych których globalną sumę znam, wtedy ja narzucam, co prawda subiektywnie ale pochodzi z sumy którą wielkość globalną znam, a nie jak poprzednie hasła w których mówię. W ogóle narzut tych kosztów jest więcej niż faktycznie rozliczył, albo rozliczył niż przyjął i tą poprawkę Pani Profesor Świderska proponuje zapamiętali.

Uważam, ze w zasądzaniu, a już w szczególności przy opracowaniu, a już w szczególności przy opracowywaniu budżetu tylko nam się opłaca wszystkie wykonywać obliczenia na poziomie kosztów bezpośrednich. Tak jak tutaj w tej kalkulacji pomocniczej mamy, nie ma żadnych kosztów pośrednich. Koszty stałe są też tylko kosztami bezpośrednimi, to przecież pamiętacie Państwo jak przerabialiśmy to, to podkreślałem Państwu.

Jak wykonujemy te pojedyncze kalkulacje wynikowe to ciągle nie wiem dokładnie czy jeżeli byśmy zsumowali te wszystkie wyniki z pojedynczych kalkulacji, czy też wyjdziemy za dużo. Wobec tego wykonamy takie obliczenie szczegółowe, które pozwoli nam zorientować się czy to samo dostanę w wyniku kalkulacji wynikowych plus uwzględnienie kalkulacji pomocniczej, dają nam wynik globalny potwierdzający przez księgowość i mający powiązanie z aktywami i to się nazywa: zbiorczy rachunek przychodów, kosztów i wyników. Globalnego i analitycznych i on jest tak włożony, ze poda nam wynik globalny w układzie tylko globalnego i wyniki analityczne, które muszą pokrywać się z tym wynikiem. To są cztery stroniczki. Ten arkusz jedną ma wadę, jest bardzo pracochłonny, ale z kolei jest on o tyle ważny, ze bardzo poprawia naszą informację o przedsiębiorstwie, między innymi dzięki temu arkuszowi możemy poznać taką ważna sprawę jak informacja ja k wiele to nasze koszty stałe w całości kosztów ponoszonych w ramach działalności wynikowej , a koszty stałe są też w ramach działalności wynikowej. Pamiętamy, że chodzi nam o to, że im mniejsze koszty stałe tym lepszy wynik przedsiębiorstwa, ponieważ koszty stałe nie mają strony przychodowej tylko „zjadają” wynik. Wobec tego jeżeli one są za bardzo wysoko ponoszone, rozdmuchane, to osłabiony jest nasz wynik. Profesor Ryszard Mast Fejfer nieżyjący profesor w swoich wykładach mówił, żeby więcej uwagi poświęcać kosztom stałym niż kosztom zmiennym działalności pomocniczej i miał rację.

Ćwiczenia szóste.

Zrobimy dziś takie małe obliczenie, które wynika z tego, że gdy wykonujemy obliczenia dla pojedynczej działalności, to nigdy nie wiemy, czy gdybyśmy wyniki ze wszystkich działalności dodali do siebie, czy wyszlibyśmy na wynik globalny. To obliczenie które dzisiaj zrobimy da nam właśnie możliwość sprawdzenia czy obliczone wyniki analityczne będą się sumować do wyniku globalnego, który z kolei ma powiązania z naszymi aktywami, poprzez przychody i poprzez koszty. To jest tabelka złożona z czterech kartek.

Ogólnie to jest ten przykład opracowania zbiorczego rachunku przychodów, kosztów iu wyniku globalnego i analitycznych w ramach podstawowych działalności operacyjnych układ uproszczony. Uproszczony dlatego, że jest ilość kalkulacji wynikowych ograniczona do niezbędnego minimum.

Tabelka VIII 1a, VIII 1b, VIII 2a i VIII 2b - omówienie.

No i teraz mamy Proszę Państwa pierwsze dwie górna tablice, które zawierają razem 19 kolumn, to są górne i dolne części, jedna jest z nadrukiem, a druga jest wyrysowana ze strzałkami. Zapoznamy się najpierw z nagłówkami poszczególnych kolumn, a potem w kolumnie drugiej z treścią pozycji. Kalkulację mamy rozbite na kalkulacje pomocnicze i kalkulacje wynikowe. Mamy kalkulacje pomocnicze z działalności pomocniczej i tutaj mamy tak: koszty pracy personelu technicznego. To jest przykład który dotyczy produkcji dużych odlewów korpusów silników elektrycznych, firma kupowała odlewy surowe i w dwóch takich obróbkach doprowadzała do tego, że odlewy były gotowe do oddania sprzedania innej firmie, która zainstalowała całe oprzyrządowanie elektryczne. Pierwsze mamy koszty pracy personelu technicznego, czyli tych co pracowali na maszynach obrabiających te odlewy. Później koszt pracy personelu w transporcie, bo w tym przedsiębiorstwie występował transport osobowy i towarowy, wreszcie koszt pracy personelu wykonawczego to tego który był: magazynierzy, personel sprzątający, taki który załadował, rozładował zakup i tak dalej. Dlaczego używam terminu nas interesuje koszt pracy jako suma wynagrodzenia plus narzut na przymusowe ubezpieczenie pracowników? Ten narzut jest liczony jako pochodna wynagrodzenia, czyli w sumie w przedsiębiorstwie jaką zużywa pracę ludzi i wynagradzam ich to musi ponieść koszt tej pracy, a nie samo wynagrodzenie, bo musi pracownika ubezpieczyć, kiedy pracuje na terenie firmy. Stąd chcę używać terminu koszt pracy, to jest koszt pracy się powtarza w stosunku do personelu, tych majstrów którzy nam na tokarniach będą obrabiali te surowe produkty i koszt pracy personelu kierującego samochodami, czyli szefa, wreszcie koszty pracy personelu wykonawczego. Później mamy do skalkulowania koszty transportu towarowego ciężarówkami, kosztu transportu osobowego i ostatnia kalkulacja pomocnicza to koszty eksploatacji maszyn obrabiających te korpusy w wydziale I jest wstępna obróbka i w wydziale II, gdzie jest wykończeniowa obróbka. No i potem zaczynają się już kalkulacje wynikowe więc mamy tam działalności produkcji, działalność sprzedaży i działalności produkcji, nazwie koszty stałe, czyli koszty utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu. Produkcje mamy podzieloną na produkt A - który w ciągu roku został kupiony jako surowy odlew, ale obrobiony w wydziale I i II i jeszcze w tym samym roku jako produkt gotowy sprzedany firmą, które już instalowały te silniki elektryczne. Drugi mamy produkt to jest kolumna 12, gdzie to chodzi o zapas korpusów silników, które zostały wstępnie obrobione w wydziale I, wstępnej obróbki, odlewu surowego i wreszcie kolumnę 13 produkt C to by występowały tu surowe te korpusy wstępnie obrobione tylko, a zostające w zapasie na rok przyszły do dokończenia w obrocie wydziału II, żeby były gotowe doi sprzedaży obejmują sprzedaż już gotowych korpusów, prawda przygotowanych do instalacji urządzeń elektrycznych, później uboczna sprzedaż towarów, sprzedaż materiałów, no i wreszcie koszty stałe, koszty utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu, mamy oddzielnie koszty stałe wydziałów produkcyjnych i działalności pomocniczej, a więc tylko wydziałów I i II, potem wydziałów transportowych, transportu towarowego i wydziałów transportu osobowego. To są nasze koszty stałe wydziałów produkcyjnych i działalności pomocniczej, później mamy koszty stałe ośrodka sprzedaży i wreszcie koszty stałe ogólnego zarządu to tu są nasze działalności na których będziemy zbierali poczynając od kolumny 11, to są działalności wynikowe nawet tam w nagłówku jest napisane Działalności tworzące wynik bo wcześniej działalności wymienione są działalnościami pomocniczymi, bez wynikowymi. I teraz jak mamy ułożone treści dla poszczególnych pozycji poziomych, korzystamy z kolumny 2 - Treść pozycji, obejmuje takie cztery części: A - przychody pół produkcji ze sprzedaży, B - to są koszty które na początku są kosztami rodzajowymi uzupełnione do kosztów działalności gospodarczej, czyli jak razem mamy. Następnie w wierszu poziomym 16, razem koszty proste podstawowej działalności gospodarczej. Później C - to mamy rozliczenie tych kosztów spotykamy się z możliwością wykalkulowania wyniku z działalnością wynikowych, koszty które rozpoczynają się od kolumny 11 i wreszcie mamy oddzielnie na drugiej części D - mamy polecenie po przemnożeniu kalkulacji pomocniczej na kalkulacje wynikową, żeby doprowadzić do uzbierania kosztów bezpośrednich i całe nasze wyliczenie będzie polegało na tym, że przychodom ze sprzedaży prostym przeciwstawimy tylko koszty bezpośrednie, a nie koszty wytworzenia, bo takie obliczenie jest przydatne potem przy opracowywaniu budżetu. No więc będziemy mieli to rozliczenie i w końcu nasze obliczenie, ten arkusz dokumentów jak go wyliczymy wynik z działalności wynikowych to znaczy przychody minus koszty powstanie wynik z danej działalność, jeżeli te wyniki z tych działalności poziomo dodamy to powstanie wynik globalny, ale wynik globalny będzie wyliczony także w inny sposób na tym arkuszu będzie wyliczony w ten sposób, ze od przychodów prostych będą odjęte koszty proste na szczeblu razem firma i ten wynik będzie identyczny z wynikiem który powstaje z sumowania wyników analitycznych. To nam potwierdzi wiarygodność naszych wyników analitycznych. To jest niesamowicie ważne dlatego, ze przecież wyniki z pojedynczych działalności to jest informacja do podjęcia decyzji co mamy robić, szczególnie jeśli chodzi o planowanie, albo jeżeli my byśmy to obliczali dla zaistniałej przeszłości, żeby móc zobaczyć jakie udało, nam się osiągnąć wyniki z pojedynczej działalności i potem doprowadzić w drugiej fazie do ich ocenienia, czy jest poprawna, czy nie ma, czy w ogóle porzucić jak nie jesteśmy w stanie poprawić, no rozmaite rzeczy, czyli ten arkusz jest centralną mapą obrazu ekonomiczno - finansowego przedsiębiorstwa.

Tabelka VIII 1a, VIII 1b, VIII 2a i VIII 2b - wypełnianie Tabeli.

Zaczynamy od sprzedaży głównej.

Zaczynamy więc od tego, że mamy przychody z produkcji te opuścimy na początku, tutaj w kolumnie razem firma dlatego że przychody z produkcji to opracujemy wyjdzie nam taka suma jaka wyjdzie nam kosztów bezpośrednich produkcji pozostających w zapasie na koniec roku. Chcemy doprowadzić na danym arkuszu d wyniku zerowego na produkcji pozostającej w zapasie na koniec roku czyli najpierw musimy dokonać obliczeń jakie nam wyjdą koszty bezpośrednie i te sumę przejąć jakiś stronę przychodową i wtedy dopiero będziemy mogli wypełnić wiersz pierwszy przychody z produkcji. Przychody ze sprzedaży natomiast możemy od razu wypełnić Nie wypełniamy kolumny 3 (Razem przychody) bo brakuje wiadomości jaka będzie pozycja 1 (a produkcji). Amortyzacja jest rozliczona tylko w kolumnach które reprezentują koszty stałe.

Jak to jest, ze znalazły się jakieś koszty stałe, stałe o charakterze wynagrodzeń w wydziałach działalności produkcyjnej i działalności pomocniczej?

To są wynagrodzenia za urlopy. Wtedy kiedy pracownik nie pracuje dla przedsiębiorstwa, a jest na umowie stałej musimy go wynagrodzić i to jest dla nas koszt stały, składnik kosztu stałego stąd mamy tę sumę 14759, ona jest wypadkową tych majstrów, co pracują na maszynach i z kierowców i z personelu wykonawczego, bo wynagrodzenie personelu kierowniczego jest w kolumnie personelu zarządu. Narzuty na wynagrodzenia to jest przymusowe ubezpieczenie pracowników, które jest proporcjonalne do wysokości wynagrodzenia, bo jak pracownika wynagradzamy za jego urlop to nie musimy go ubezpieczać, czyli, że nie ma narzutu. Po kolumnie 11, teraz my chcemy pokazać razem firma, nie tylko koszty rodzajowe, bo do tej pory rozliczaliśmy koszty rodzajowe, ale koszty działalności gospodarczej, czyli musimy koszty rodzajowe powiększyć o zużycie zapasów zasobów z bilansu otwarcia i mamy to od pozycji 12. W wierszu 24 chodzi o zebranie razem kosztów bezpośrednich działalności tworzących wynik, a działalności tworzących wynik, a działalności tworzące wynik zaczynają się od kolumny 11, czyli proponuję że tak zrobimy, ja Państwu w tym drugim arkusiku tam, gdzie mamy tylko kolumny puste, podyktuję dane od kolumny 11 do 19 we wierszu 24 i potem to zsumujemy i wyjdzie nam suma do wpisania w wierszu 24 w kolumnie 3.

I teraz jak możemy sprawdzić ten wynik który nam wyszedł analityczny w obrocie gospodarczym?

Bardzo prosto bierzecie Państwo pierwszy arkusik i szukamy przychodów ze sprzedaży to jest kolumna 3, wiersz poziomy odejmujemy z pozycji 16 wszystkie koszty proste i jak odejmę to wychodzę na en sam wynik i tam mogę tę sumę mogę do odejmowania tej sumy z wiersza 24 z kolumny 3, ale to jest identyczne.

Mamy potwierdzone że wynik z działalności analitycznej dodany do siebie poprawnych wyników, odpowiadają wynikowi globalnemu, bo wynik globalny to są razem przychody proste minus razem koszty działalności podstawowej. Sam wynik globalny powiązany jest z naszymi aktywami, czyli ten arkusz stanowi kontrolę prawdziwości naszych obliczeń i jeszcze jedną rzecz ciekawą związana z tym arkuszem. Proszę Państwa tylko dzięki temu arkuszowi możemy się dowiedzieć jak się układa proporcja naszych kosztów stałych, które są kosztami tylko bezpośrednimi, a w całości kosztów bezpośrednich. Całość kosztów bezpośrednich wynika nam z tego arkusika gdzie mamy poczynając od kolumny 11 do 19, jak dodamy do siebie to mamy całość kosztów bezpośrednich, to jest suma 1095300. Jeżeli oddzielnie dodamy do siebie koszty stałe z kolumny 17, 18 i 19, bo to są koszty stałe to zobaczymy jaki procent w całości kosztów bezpośrednich, stanowią koszty stałe. Im ten udział kosztów stałych jest mniejszy w całości kosztów bezpośrednich, tym sytuacja nasza w zakresie rentowności jest lepsza.

I to możemy wyliczyć posługując się tylko tym arkuszem.

Ćwiczenia siódme.

Prowadzenie przedsiębiorstwa to nie tylko prowadzenie spraw związanych z zyskiem, gdzie pilnujemy żeby był wynik końcowy tej naszej działalności był najlepszy, ale także pilnowali naszej pozycji wśród innych przedsiębiorstw, tej samej branży.

Dzisiaj chcę zaproponować Państwu analizę porównawczą, jaka jest nasza sytuacja wśród różnych przedsiębiorstw, tej samej branży. To jest taka analiza porównawcza różnych wskaźników ekonomiczno - finansowych o charakterze agregatów rachunkowych. To jest na bazie francuskich materiałów. Agregatami francuzi nazywają wskaźniki wyliczone na bazie danych prostych, pierwotnych, np.: wynik roczny zwanych agregatem to jest oparty o elementarne pomiary pierwotne to jest przychody minus koszty, czyli jakieś wskaźniki struktury finansowej źródeł finansowania oparte są o sumy bezwzględne, aktywów własnych, czy obcych - właśnie to jest agregat.

Dlaczego ważne jest takie porównanie naszej sytuacji w branży?

Bo jednym z zadań, założeń przedsiębiorstwa, jest, Państwo pamiętają, jak ja omawiałem budżet to w ramach perspektywicznych to jest utrwalenie pozycji przedsiębiorstwa w danej branży. Przez albo zdominowanie tej branży, albo przynajmniej uzupełnienie kosztów i doprowadzenie do stanowiska znaczącego.

No więc nim to zrobimy to musimy się zorientować jaki jest stan na dzień dzisiejszy, czyli musimy przeprowadzić taką analizę porównawczą. Proszę Państwa nam zależy, wszystkie podręczniki z rachunkowości zarządczej mówią, że jednym z zadań zarządzania to jest utrwalenie pozycji przedsiębiorstwa w danej branży. Tą analizę którą teraz zrobimy to jest stwierdzenie, rozpoznanie jaka jest nasza pozycja aktualnie.

Jak możemy tę pozycję naszą rozpoznać?

Po prostu zbudować określoną ilość wskaźników agregatowanych, dla nas, podobne wskaźniki obliczyć dla przedsiębiorstwa w naszej branży i te wskaźniki dla naszych przedsiębiorstw z naszej branży jeszcze kolejno pogrupować, na wskaźniki: czołowe, średnie i odstające. Francuzi czołowe nazywają głowowymi, średnie tak samo, a odstające ogonowymi.

Natomiast cały kłopot zaczyna się jakie wybrać wskaźniki, bo przecież na pewno żadne przedsiębiorstwo nie udzieli nam informacji jakie on ma zarobki z pojedynczej produkcji, bo to jest tajemnica. I mamy tylko obowiązującą sprawozdawczość finansową przedsiębiorstw, bo to jest dostępne, ona złożona jest do Urzędu Skarbowego, ale później wędruje do GUSu i w GUSie można to wydostać i rok najświeższy, ale i nawet sprzed lat.

W takim razie a jaka wielka sprawozdawczość obwiązuje?

Z dobrych materiałów to jest informacja o bilansie, aktywach na koniec i na początek roku i rachunek zysków i strat.

To jest informacja cenne o zmianach jakie zaszły w przedsiębiorstwie w zakresie kształtowania kapitału własnego, w zakresie kształtowania struktury organizacyjnej wewnętrznej, takie różne rzeczy można między innymi, czyli wydzielenie się innego, najrozmaitsze rzeczy urządzeniowe.

Na co zwrócić uwagę w tych zagadnieniach opisowych?

Mamy aktywa i pasywa w bilansie otwarcia i rachunek zysków i strat i w jego ramach musimy przetworzyć pewną ilość wskaźników, które byśmy obliczyli dla nas i dla tych wybranych przedsiębiorstw, gdzieśmy sięgnęli do ich stanów wartości i tak możemy się zorientować czy my z naszymi wskaźnikami plasujemy się w środkowej grupie, czy czołowej, czy odstającej, bo to by było dla nas wyjściowe do dalszego zmieniania naszej pozycji, już nawet w budżecie możemy ten wskaźnik wymyślić w oparciu o planowany budżet i zobaczyć, czy przypadkiem nie poprawiają się nasze miejsce wśród przedsiębiorstw naszej branży. Jeśli zostanie czasu po analizie to chciałbym poruszyć jeszcze dwa zagadnienia, bardzo ważne dla mnie. To jest proszę Państwa zagadnienie w podręcznikach rachunkowości zarządczej jest taki rozdział zawsze poświęcony karcie zrównoważonego rozwoju i to zagadnienie proszę Państwa jest bardzo różnie ujmowane i oczywiście to co ja Państwu przedstawię to też będzie subiektywne, ale może będzie dla Państwa przekonywujące, to bym nam wyjaśniło kartę zrównoważonego rozwoju.

Omawianie Tabelki IX.

Najpierw mamy liczbę porządkowa, potem wielką kolumnę treść pozycji, to będzie tam sprecyzowane wyliczenie w ramach których będziemy się porównywali, później mamy kolumnę nasza firma i następnie trzy kolumny, to są porównywane przedsiębiorstwa z tym, że wskaźniki tych porównywanych przedsiębiorstw będziemy grupowali na czołowe, średnie i odstające.

Natomiast jakie wskaźniki?

To takie jakie możemy wydostać, zbudować w oparciu o dane które pochodzę z tej dostępnej sprawozdawczości finansowej. Te które ja tu zaproponowałem, są przykładowe, a nie są obowiązujące, można jeszcze wymyślić inne wskaźniki z po za tych. Ja akurat ograniczyłem się do sześciu produkcji, ze względu na to, ze tak liczyłem, ze to w granicach ćwiczeń damy radę zrobić, ale można więcej tych wskaźników.

Wskaźnik rentowności na poziomie wyniku z działalności gospodarczej - Co to takiego?

Jak się oblicza wskaźnik rentowności?

To jest wynik do sumy przychodów ze sprzedaży.

W podręcznikach do rachunkowości zarządczej najczęściej mówi się o wyniku finansowym, ja tego nie uwielbiam, wręcz jestem temu przeciwny. Dlaczego? Bo wynik finansowy niesie w sobie zdarzenia losowe, kto ma wpływ na zdarzenia losowe? Nikt. Natomiast wynik z działalności gospodarczej jest wynikiem ukształtowanym w ramach swobodnego zarządzania firmą, czyli rzeczywisty. Na zachodzie Europy i w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, oni obliczają tylko wynik globalny, ale on jest w pozycji tej naszej do wyniku działalności gospodarczej, nikt się nie bawi w żadna, francuzi nawet jak wyliczają w końcu wynik finansowy. Dlatego trzeba obliczyć wynik finansowy, przez nas nazywany, bo francuzi, go nazywają wynik z rachunków rachunkowych. Bo proszę Państwa te zyski i straty losowe działają nam na kształtowanie naszych aktywów i pasywów, czyli musi być ten rachunek zysków i strat uzupełniony o te zdarzenia, żeby w końcu on się wziął z naszym bilansem, ale dla oceny sprawności zarządzania zostaje tylko wynik z działalności gospodarczej, on jest dla nas najważniejszy. Jaka to jest w ogóle swobodna działalność z „przymrużeniem oka”, dlatego, że koszty wymuszone. Jakie są koszty wymuszone? Przymusowe ubezpieczenie pracownika w zakładzie pracy, przymusowe ubezpieczenie środków transportu, przymusowa taka amortyzacja, przymusowe wydatki na ochronę środowiska wynikające z przepisów którym podlega podmiot gospodarczy. Kilka jest tych rzeczy przymusowych, ale generalnie w lwiej swojej części ten wynik jest ukształtowany w ramach swobodnego zarządzania przedsiębiorstwem. Dlatego też użyłem do obliczeń że to nie jest zysk do przychodów ze sprzedaży, tylko wynik z działalności gospodarze, czyli obliczany ba potrzebę wyniku z działalności gospodarczej.

Dlatego netto, no bo brutto uwzględnia podatek należny Urzędowi Skarbowemu. I ten wskaźnik możemy wyliczyć sobie dokładnie, bo rachunek zysków i strat pokazuje nam w trzecim wyniku częściowym wynik z działalności gospodarczej przy obliczaniu pierwszego wyniku częściowego pokazane są przychody netto ze sprzedaży, czyli mamy wszystkie elementy ze sprawozdawczości finansowej do wyliczenia tego wskaźnika.

Wynik działalności gospodarczej do średniej wartości aktywów w roku - Badanie tego wyniku działalności bezpośrednio pracy aktywów, to jest nic innego tylko to jest badanie stopy wzrostu. Wartość średnia aktywów dlatego średnia aktywów? Bo chodzi o średnią z bilansu otwarcia i bilansu zamknięcia, czyli wyliczona wartość pośrednia z działalności gospodarczej, to już wiemy, bo brana tak samo jak w poprzednim wskaźniku.

Średni przyrost wartości środków trwałych w ciągu ostatnich czterech lat do średniego przyrostu wyniku z działalności gospodarczej - Dlaczego cztery lata?

Francuzi w swoich materiałach mówią, ze analiza krótsza niż cztery lata nie ma żadnego sensu, bo może być okazjonalnie korzystna a tu chodzi o uchwycenie pewnego trendu stałego, a nie wypadku. Dlaczego to jest dla nas takie ważne przyrost wartości? Bo chodzi o to żeby przyrost wartości wyniku był wyższy niż przyrost wartości środków trwałych, a nie razem aktywa? Bo proszę Państwa przyrost środków trwałych to jest naruszenie naszych kosztów stałych. Środki trwałe jakie uznajemy środki trwałe? Amortyzacja, ewentualnie przymusowe, ubezpieczenia jak, np.: samochód, albo budynek. Także nas interesuje jak umiejętnie wykorzystujemy powiększanie przychodów środków trwałych, to jest wskaźnik urządzenia, wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze. Jeżeli urządzamy skazując się na poniesienie większych kosztów stałych, to nawet inwestujecie to dzięki temu zmienionemu urządzeniu przedsiębiorstwa, jak przyrasta wyjdzie wynik gospodarczy tylko korzystny, czy niekorzystny? I znowu możemy się znaleźć w grupie czołowych, średnich, czy odstających.

Rozłożenie zwrotu zainwestowanego kapitału (ROI) wg pierwszej formuły Du Ponta (rok bieżący) - Profesor Du Pont wymyślił dwa różne sposobu rozliczenia ja proponuję tylko jeden pierwszej formule, bo nie mamy czasu tyle na ćwiczeniach, żeby przerobić oba. I tak proszę Państwa wszystkie liczby które ja tu podaję są wymyślone prze zemnie, czyli, ze te wielkości nie mają wartości poznawczej, są tylko ilustrację do metody, prosiłbym, żeby Państwo to zapamiętali, ze to jest ilustracja metody, a nie żadna wartość poznawcza. W każdym razie rozwiniemy sobie, te formułę pierwszą Du Ponta. Rozłożenie zwrotów zainwestowanego kapitału czyli (ROI), według pierwszej formuły Du Ponta.

=

I tutaj podają Państwu interpretacją słowną tego wskaźnika, bo czemu skupiamy się na wyniku globalnym, a nie na tym z działalności gospodarczej. Otóż ja nazywam wskaźnik narzut z działalności gospodarczych. Ten drugi iloraz mnożymy:

ten trzeci iloraz reprezentuje ogólny wskaźnik podaży. W tej chwili ja Państwu podaję słowami kolejność.

Średni przyrost kapitału stałego w ciągu 4 ostatnich lat - Pamiętacie Państwo, co to jest kapitał stały? Ja na wykładzie to już mówiłem. Kapitał stały wynika z obliczeń w oparciu o same pasywa i kapitał stały to są wszystkie kapitały własne, dlaczego mówię wszystkie, bo mam zarówno kapitał podstawowy, kapitał rezerwowy i kapitał przeznaczony na inwestycję i tak dalej. Wszystkie kapitały własne plus zadłużenie średnio i długoterminowe, to razem daje nam kapitał stały, czyli nasze pasywa składałyby się z kapitału stałego i maleńkiego kapitału krótkoterminowego francuzi go nazywają kapitałem okazjonalnym. I tak proszę Państwa na inwestycję przyrost kapitału stałego, bo proszę Państwa przyrost kapitału stałego możemy wyliczyć kapitał obrotowy. Kapitał obrotowy wylicza się w ten sposób, ze od kapitału stałego odejmuje się wartość środków trwałych netto i to co nam zostaje z kapitału stałego to jest nasz kapitał obrotów, który finansuje nam nasze środki obrotowe.

Kapitał obrotowy na początku finansuje nam nasze zasoby produkcji własnej, w toku, półfabrykaty, czy gotowej, zapasy zakupionych surowców, czy innych materiałów potrzebnych do prowadzenia firm, następuje finansuje nam nasze należności w podziale na ściągalne i nie ściągalne, jeżeli starcza, a jak nie to już musimy sięgać do kapitału obcego długoterminowego, ale jeżeli starcza, to głównie nam finansuje nasze zasoby pieniężne, które już są podzielone na zasoby tam w kasie i papiery wartościowe skierowane do obrotu. Oczywiście im ten kapitał obrotowy jest większy tym nasza wypłacalność wobec naszych zobowiązań jest lepsza to się nazywa naszą płynność finansowa.

Płynność finansowa trójstopniowa: ogólna, ograniczona, bezpośrednia - To jest porównanie naszej płynności finansowej z innymi przedsiębiorstwami z naszej branży. Płynność finansowa to jest zdolność do regulowania naszych zobowiązań, ale oczywiście regulować zobowiązania możemy tylko zasobami gotówkowymi płynnymi plus papierami wartościowymi, które natychmiast możemy uruchomić do sprzedaży. Natomiast to jest natychmiastowe. Tą płynność finansową podręczniki Polskie pokazują w rozmaity sposób dzieloną albo na dwóch poziomów, albo na trzy poziomy z rozmaitym nazewnictwem, np.: płynność finansowa, która obejmuje wszystkie zapasy mierzalne nazywa się płynnością natychmiastowa, albo błyskawiczna. Rozmaite terminy są spotykane w podręcznikach Polskich i rozmaite stopnie tego podziału. Ja przyjąłem najczęstszy podział na te trzy stopnie płynności finansowej. Wyjaśnienie poszczególnych stopni płynności finansowych.

Płynność finansowa ogólna - środki obrotowe materialne i spienię żalne, należności ściągalne i zasoby pieniężne łącznie z papierami wartościowymi w obrocie.

Płynność finansowa ograniczona - obejmuje należności ściągalne plus zasoby pieniężne łącznie z papierami wartościowymi w obrocie.

Płynność finansowa bezpośrednia czasem nazywana natychmiastową, błyskawiczną obejmuje tylko zasoby pieniężne łącznie z papierami wartościowymi.

Tabelka IX - Ćw.

Proszę Państwa już mamy jakąś charakterystykę naszego przedsiębiorstwa wśród wskaźników naszej branży. Jakie jeszcze możemy mieć wskaźniki, które można policzyć, bo ten przykład nie wyczerpuje wszystkich.

Jakie mogą być oprócz tych sześciu?

Struktura pasywów, bo jest bardzo ważna, albo udział kapitału w całości pasywów, albo kapitałów własnych w obrocie, a propos jaka jest rola pasywów w przedsiębiorstwie?

Są przedsiębiorstwa które w ramach swojej polityki finansowej, które mają niski poziom kapitału własnego, głównie to przedsiębiorstwa rolne, one mają zadłużenie kapitał obcy aż 14%, ale są firmy które mają 80% kapitałów obcych.

Czy jest jakaś metoda wyliczenia takiego wskaźnika który by ostrzegał dalej się nie zadłużaj? Można to jakoś policzyć?

Można to wyliczyć: Przyrost zadłużenia nie może przekroczyć przyrostu wyniku działalności gospodarczej. Przyrost wyniku działalności gospodarczej musi być zawsze większy niż przyrost zadłużenia. Gdy zadłużenie jest niebezpiecznie wysokie, należy znaleźć hamulec finansowy, gdzie nie zadłużaj się dalej bo popadniesz w tarapaty. My możemy przebadać tą strukturą naszych aktywów w stosunku do potrzeb finansowania, ale tak samo w stosunku do kapitału stałego i kapitału obcego też można przebadać. Zawsze dążymy do tego żeby z całości aktywów kapitału obcego zarówno terminowego, były jak najmniejsze. Dlaczego? Bo to im wyższy jest kapitał stały tym poprawi się nasza płynność finansowa. A płynność finansowa w oczach banku to poprawa naszych zdolności kredytowych, a zdolność kredytowa to już Państwo wiecie co to jest, może nawet z własnego doświadczenia. To jest rozpoznanie wstecz, bo macie opracowany budżet, który przygotowany do realizacji i moglibyśmy nasze Państwa zaktualizować to obliczenie w zakresie kolumny nasza firma z inne mogły wzrosnąć tak samo, ale nasza firma weszła do grupy czołowych, czyli nasz wysiłek w poprawie zarządzania poprawił naszą sytuację w ramach. To co ja teraz mówię ma jedną straszną wadę, a mianowicie pracochłonność obliczeń. Gdyby czcigodni informatycy zdecydowali się przygotować takie programy, do takich obliczeń, to, to by pomogło troszkę bo wtedy tylko wstawiam dane wyjściowe a program już dalej wszystko wylicza. Ja się z takim nie spotkałem, może Państwo.

W podręcznikach Polskich poświęconych ogólny nawet rozdział i ogólnie rozróżniany to jest zjawisko, zrównoważonego rozwoju. Nawet to się nazywa karta zrównoważonego rozwoju w przedsiębiorstwie. Zróżnicowany rozwój można rozpatrywać na wielu płaszczyznach, zrównoważony to może być to co się dzieje w przedsiębiorstwie, czy my pilnujemy takiego urządzenia i takiej eksploatacji żebyśmy osiągali najlepsze wyniki, czyli nasze działania są poprawne w stosunku do urządzenia tak zwany: w stosunku do infrastruktury lokalnej i do przyrody, po za tym w tych dwóch podstawach nawet zawsze nasze. Więc my chcemy to poznać, co jeszcze zrównoważone. Zrównoważone to jest tak zwane badanie jak kształtuje się kapitał umysłowy. I z tym kapitałem umysłowym to są pewne trudności, bo nie które podręczniki odpowiadają, że kapitał umysłowy to jest przygotowanie kadry ludzkiej, a jak najlepszym poziomie fachowości i tak dalej, czyli doszkalanie kadr na bieżąco w przedmiocie technologicznym i pilnowanie, a inni mówią, że mówi się o kapitale intelektualnym w personelu. Bo na kapitał personalny odniesiony do personelu jest łatwiej zrozumieć, bo chodzi o to by personel był dobrze przygotowany, każdy na swoim stanowisku, żeby był jak najbardziej przygotowany z nowościami, czyli odpowiednie przeszkolenie i tak dalej. Przy kapitale intelektualnym powstaje większa swoboda zarówno dla tego co się kształci, jak i pracodawcy.

A jak ten kapitał intelektualny się wykorzystuje?

A więc z wykorzystaniem odpowiedniej polityki personelu w zakresie ursursingu i zaopatrzenia na czas. To dla nas jest ważne, te rzeczy w ramach zrównoważonego rozwoju mieli rozpoznane ocenione.

Dygresja.

Bo to mnie zawsze denerwuje jak ukaże się wynik w księgowości to już od razu jest ocena. Nie ma oceny! Proszę Państwa księgowość dostarcza tylko informacji o charakterze konstatacji, a ocena to jest osobna robota do wykonania, bo jak ja oceniam przez porównanie. Dopóki nie porównam do roku ubiegłego, do sąsiada, to wykonuję oddzielną robotę. Budżet też nie od razu sie ocenia, przecież konstatacja, jeden zaplanowałem, a żeby ocenić jaka jest poprawa muszę osobno ocenić wielkości utrzymane w budżecie z poprzednimi i dopiero mi wyjdzie ocena, czy jest poprawa, czy nie. Także nadmierna taka szybkość nie może być, te porównania się robi nawet w pamięci, bo pamiętam wynik zeszłoroczny i świeżo mi wychodzi wynik bieżący i natychmiast przychodzi jego ocena, a poprawiłem sobie, bo wynik jest wyższy. Pamiętajcie Państwo, ze już w dużych przedsiębiorstwach są oddzielne komórki, które przeprowadzają analizę odstępności, nie jest tak że od razu z księgowością przychodzi informacja, która jest od razu oceną. Nie ma tak.

Zasób intelektualny - to jest wielkość tych waszych zrównoważonych rozwojów, która znajduje się w bankowości i tak dalej. W podręcznikach Polskich namawiają z rachunkowości zarządczej, żeby tworzyć ośrodki odpowiedzialności firmy, za koszty, za przychody, za rentowność. Ja jestem temu przeciwny, jak powstaje taki ośrodek odpowiedzialności, to on mimowolnie jest oddziałem, czy personel tego ośrodka zaliczamy do twego ośrodka dostaje prawa decyzyjne, czy tylko prawo wykonania części planu, które na ten ośrodek przypada. Bo pamiętacie Państwo jeżeli jesteście od liczenia wyniku, a gdy decydował a działalności to powstały koszty przychody, powstał wynik, przychody wewnętrzne, są przychodu wewnątrz przedsiębiorstwa, to nie ma bo obiektywne są przychody z zewnątrz, a jak sprzedałem, bo mam potwierdzenie wpłaty w banku, ale równanie w ZUSie. A wracając kto wymyślił ten, bo to jest wspaniała okazja do tego, żeby budżet był ujemny. Bo jak ja wymyślę takie że ten wydział 1 i 2 ten korpus wstępnie obrobione to tamten musi ustalić i jak już zostaje kolejne i wyjdzie bilans słaby, albo wręcz negatywny to pierwszy wydział ma negatywną opinię, a on powie co on ma do tego i to wtedy psujecie Państwo życzliwość pracownika do zakładu pracy, a na dobre wyniki przedsiębiorstwa nie tylko wpływa produkcja, ale podejście pracownika do zakładu pracy, dla niego ważną rzeczą jest żeby on odczuwał, że jest uczciwie i sprawiedliwie, a nie w miedzy czasie nagradzanie drugiego, który donosi szefowi o błędach innych i ten pierwszy odniesie wrażenie że jest źle, niesprawiedliwie oceniany. I jemu zaraz odejdą dobre chęci żadnego wysiłku, żadnej wydajności pracy. Po co? Pamiętajcie Państwo, personel uczestniczy w tworzeniu wyniku globalnego i tak musi być oddzielony, ze odpowiada tylko za jakość swojej pracy i za wydajność swoje pracy, a program z działalności jest tym globalnym. Ja mówiłem już, że budżet może być elastyczny, jeżeli w ciągu wykonywaniu może coś zrobić taniej to nie znaczy, że on będzie ustalany na potrzeby zaopatrzenia i gospodarki finansowej. Wystrzegamy się tego wewnętrznego rozdziału. Zepsuć relacje w zakładzie pracy jest łatwo, a później naprawić już gorzej i jak go przekonamy do tego, że jest on nie sprawiedliwie oceniany, to nawet później jak mu się odda to co zabrane, to też będzie należało do zjawisk braku zaufania. Proszę Państwa, czy koszty stałe, koszty utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu w zasadzie nie mają strony przychodowej tylko koszty, a czy może być takie zjawisko że będą też przychody? Jeżeli np.: prowadzicie Państwo stołówkę to na ogół jedzenie jest tak tanie, że koszty prowadzenia tego biznesu są wyższe niż to co wam tam kupują i wtedy traktujemy te wpływy, jako zmniejszenie kosztów stałych, ale to są marginalne rzeczy, bo to się rzadko zdarza.

Ćwiczenia ósme.

Dzisiaj chciałbym powiedzieć:

1. Jak właściwie to „swobodne” rozliczenie pożądanej ceny zbytu na pojedynczych sprzedaży.

2. Wyliczenie progu rentowności to znaczy przy jakich rozmiarach sprzedaż należy nam się pokazywać zysk ze sprzedaży. Najpierw wcześniejsza sprzedaż wyrobów, do kosztów sprzedanego produktu, a potem jakie modele powstają zysku ze sprzedaży.

3. System informacyjny w przedsiębiorstwie od systemu informatycznego. Państwo wykładów z informatyki mieli bardzo dużo, czyli Państwo poznali działanie różnych tam programów.

Ad. 1

Zacznijmy od wyliczenia pożądanej ceny zbytu.

Więc jaka by mogła być cena zbytu, dla jednego produktu? Ta cena musi mi pokryć zarówno moje koszty całkowite i jeszcze zapewnić mi jakiś zysk ze sprzedaż. Koszty całkowite mogę wyliczyć w sposób rzeczywisty, czy też tylko modelowany, przybliżony? Tylko przybliżony bo te koszty bezpośrednie tego produktu sprzedawanego plus koszty bezpośrednie sprzedaży, koszty bezpośrednie produkcyjne, czyli sprzedaży i później przychodzi narzut z wszystkich kosztów stałych i ten narzut z wszystkich, czyli koszty pośrednich są naliczone w sposób zupełnie subiektywny a wyniki, które chcemy uzyskać, ze sprzedaży, czyli cena zupełnie subiektywna. Każde wyliczenie w zakresie ceny sprzedaży jest w zasadzie wyliczeniem takiego przychodu życzeń, a wszystko się weryfikuje. W takim razie wiemy, ze takie wyliczenie pożądanej ceny zbytu zależy od wynegocjowanej ceny skupu i ta pożądana cena zbytu jest założeniem które traktujemy jako naszą orientację w zakresie sprzedaży. Taką sobie przyjmujemy orientację, to choć porównując ceny jaką uzyskaliśmy za ten produkt, pozwala nam sie zorientować w jakim kierunku kształtuje się nasz spodziewany wynik roczny z działalności sprzedaży. Obliczenie ma charakter przybliżony, subiektywny i pozostaje w aktach wewnętrznych przedsiębiorstwa.

Ad.2

Te akta wewnętrzne zawierające spis informacji to nic innego tylko we3wnętrzny system informacyjny przedsiębiorstwa. System informacyjny to jest co innego niż system informatyczny. Informatyka to jest przetwarzania danych wprowadzanie z zewnątrz według przyjętego programu przetwarzania na komputerze. Ci informatycy naprawdę jest im obojętne czy przetwarzane dane są rozsądne, po wprowadzeniu ich w określonym programie. Natomiast w system informacyjnym zamieszczamy informacje, które nas interesują. System informacyjny to może być naszym archiwum, naszą bibliotekom, wszystkie informacje o przeszłości, o bieżących sytuacjach, ale do systemu informacyjnego potrzebne są także nasze planowane wydatki. Wobec tego możemy o cementować winnego jego utrzymanie zapowiada nową pracę w ramach zarządzania przedsiębiorstwem. Proszę Państwa jest jeszcze w przedsiębiorstwach jest raczej niechęć do gromadzenia tego rodzaju danych, a przecież system informacyjny nie tylko powinien zbierać informacje o tym co się działo w przedsiębiorstwie, ale jest punktem informacji, powinien zawierać informacje o warunkach zewnętrznych, które wykonywał w ramach których funkcje przedsiębiorstwo. Pamiętacie może Państwo że to zarządzanie to jest sprawa w przedsiębiorstwie w warunkach zewnętrznych które dzielimy na trzy grupy: warunki zewnętrzne naturalne, warunki zewnętrzne lokalne, struktura, problemy lokalne, gdzieś na południu powiedzmy przedsiębiorstwa rolnicze, a Wrocławiem różnica w okresie kiedy rośliny żyją jest dwa i pół tygodnia. Więc okres uprawy roślin w Białym Stoku jest o tyle krótszy względem Wrocławia. I to wpływa na przedsiębiorstwo. Ale nie tylko te warunki lokalne, przyrodnicze i struktury możliwość wyjazdów, możliwości ściągania zaopatrzenia i tak dalej. Ale jeszcze warunków zewnętrznych należą różne przepisy utworzone przez państwo, dotyczące funkcjonowania naszego przedsiębiorstwa. Te przepisy razem zebrane w rozporządzeniach i tak dalej traktujemy jako pewien układ ekonomiczno - finansowy przewidziany dla naszego przedsiębiorstwa, zawarte w nim decyzje albo nas ograniczają, albo nas stymulują. W naszym systemie informatycznym powinna być też zawarte te informacje o obowiązujących nas przepisach w naszym systemie informacyjnym. Ten system sie bardzo rozbudowuje, ten system informacyjny, on nie tylko informuje wewnątrz przedsiębiorstwa, ale także z zewnątrz co dotyczy naszego przedsiębiorstwa. Bardzo bym chciał aby Państwo byli łaskawi zapamiętać że system informacyjny to co innego system informatyczny. Często się zdarza że czcigodni informatycy w swoim systemie mają jakieś tam informacje, ale ona są nie tak bardzo określone i są takie a nie inne. To nie jest wachlarz informacji, tylko informacje jednoznaczne. W takim razie rozumiemy, że system informatyczny nie może nam zastąpić systemu informacyjnego, ponieważ z systemu informacyjnego to my dopiero wykorzystujemy dane do naszego planowania, do opracowywania budżetu, do opracowywania naszego wyniku, bo wiemy jakie mamy ewentualnie kumulacje, a jakie ograniczenia, np.: wymuszanie na nas kosztów ochrony środowiska to są, np.: koszty wymuszone, wymuszone przymusowe ubezpieczenie, to są rzeczy które powstają w ramach systemu informacyjnego, są zawarte w informacjach w systemie informacyjnym, a nie powstały z działań firmy, dlatego prosiłbym bardzo, żeby skompletować proces zarządzania, to musimy uruchomić wprowadzenie systemu informacyjnego w odróżnieniu od informatycznego, który często w Polskich podręcznikach rachunkowości zarządczej nie spotkałem się z opisem systemu informacyjnego, system informatyczny nie daje informacji jednoznacznych, ani wielokrotne zmiany pozycji. Na pewno nam w zarządzaniu potrzeba zdecydować się nad prowadzeniem prac nad danym systemem informacji. To ważne. I te obliczenia dotyczące pożądanej ceny zbytu pójdą w skład systemu informacyjnego, który gromadzi zawsze wszystkie wyliczenia i wszystkie wyliczenia i wydarzenia dotyczące przeszłości, bieżące a nawet stawiane prognozy dotyczące naszych planowanych budżetów.

Ad. 2

Obliczanie progu rentowności.

Obliczanie progu rentowności to chodzi o zorientowanie się przy jakich rozmiarach sprzedaży zaczyna się pojawiać zysk ze sprzedaży, bo przychody zebrane ze sprzedaży liczone od momentu rozpoczęcia sprzedaży, najmniej muszą pokryć koszty naszej produkcji, jeżeli to zostanie pokryte, to każda dalsza sprzedaż będzie już sprzyjała pojawianiu się zysku ze sprzedaży. Tutaj te wyliczenia ą powszechnie znane, np.: francuzi nazywają je ten punkt w którym jest przełom i powiększona w dalszym ciągu sprzedaż zacznie nam przynosić zyski, nazywa się u nas w Polsce progiem rentowności, a francuzi nazywają punktem krytycznym, czyli, że badanie tego miernika jest powszechne nie tylko w Polsce.

Chodzi o to że przychody ze sprzedaży muszą nam pokryć koszty całkowite subiektywnie obliczone, bo obiektywnie to policzone są koszty bezpośrednie sprzedaży, ale narzut kosztów stałych jest subiektywny, czyli razem koszty całkowite tworzą wartość subiektywną. Dlatego subiektywne, bo jeżeli tą krzywą kosztów stałych damy wyżej to próg rentowności nam się przesunie dalej, więc muszę sprzedać więcej, żeby nareszcie pojawił się zysk. Całe to obliczenie ma charakter wyłącznie orientacyjny, bo jeżeli narzut zmniejszy to próg rentowności pojawi się wcześniej, przy mniejszej ilości sprzedaży pojawi się zysk. Te wszystkie obliczenia, które pojawiają sie na kosztach całkowitych są zawsze obliczeniami subiektywnymi, ja używam terminu modelowane. Jest tylko jedna jedyna sytuacja kiedy obliczenie kosztów całkowitych jest prawdziwe, kiedy mamy tylko jeden jedyny produkt sprzedaży, kiedy wszystkie koszty stałe dotyczą tego jednego produktu, no to wtedy obliczenie jest rzeczywiste względem kosztów całkowitych, to np.: produkcja pieczarek. W innej sytuacji kiedy obliczamy grupę aktywności wieku produktu, gdy produkujemy, trzy - cztery produkty to nasze obliczenie jest zawsze subiektywne. Prosiłbym żeby to zapamiętać, bo te sytuacje nie są eksponowane w podręcznikach Polskich. Możemy oczywiście zbudować próg rentowności gdy sprzedajemy dwa produkty i wtedy zjawisko modelowania w dalszym ciągu występuje. I jeśli wykonamy to obliczenie to ono wchodzi nam do systemu informacyjnego, jako wyliczenie orientacyjne, ja bym nie lekceważył subiektywnych obliczeń, które nie mają wiarygodności obliczenia rzeczywistego, ale orientacyjne, bo ono już nam pomaga zorientować się jak się układa, zapowiada rentowność naszego przedsiębiorstwa, np.: w ramach obowiązującego systemu księgowości w przedsiębiorstwie, przedsiębiorstwo jest zobowiązane do tworzenia orientacyjnych obliczeń kwartalnych dla zapowiadających się obliczeń rocznych. No to jest zupełnie obliczenie przybliżone, bo przecież daleko do zrealizowania kosztów stałych całego procesu produkcji, sprzedaży, ale tego rodzaju obliczenia są wymagane przez wszystkich sprawozdawców finansowych, kopia tego opracowania, wchodzi do naszego systemu informacyjnego. My mamy dużo naszych obliczeń w ramach realizowanego procesu zarządzania, które mają charakter przybliżonych obliczeń, a nie rzeczywistych. Oczywiście nam zależy na tym, żeby ilość obliczeń rzeczywistych była wystarczająca do panowania nad funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.

A jakie dokumenty są niezbędne dla rozliczenia?

No arkusz rozliczeniowy przychodów, kosztów i dóbr, on jest opracowywany tylko na poziomie kosztów rzeczywistych i przychodów rzeczywistych, wobec tego informacje z tego arkusza dają nam zawsze wiarygodną informację, co się dzieje w przedsiębiorstwie, jeśli ten arkusz aktualizujemy. Taki arkusz możemy zbudować dla wyodrębnienia wiarygodności obliczeń analitycznych, dla pojedynczej działalności i to, np.: w ramach opracowywanego budżetu, a potem traktować jako mapę ekonomiczno - finansowa realizowanego procesu.

Zaliczenie.

Ostatnie ćwiczenia, będą dwie godziny i będzie polegało na odpowiedzeniu na dwa pytania. Na zaliczeniu bardzo proszę o wysiłek w pisaniu ładnym, żebym mógł odczytać. Bo osoby bazgrolące, często trafnie odpowiadają, a zdarza się że przez nie odczytanie rezygnuję z wystawienia oceny. Na zaliczeniu ja siedzę przy stole nie chodzę po sali nie sprawdzam co macie w rękawach, co na kolanach, co na stole oficjalnie, proszę bardzo to tylko napiszcie poprawną odpowiedź, żeby konkretnie odpowiedziała na postawione pytanie. Tak bywa, zę część osób podpowie telegraficznie a ja oczekuję odpowiedzi pełny, a nie telegraficznej, więc róbcie tak, żeby one były pełne. Chciałbym żebyście przerobili jeszcze na następny raz na arkuszu globalnym przychodu kosztów indywidualnych i globalnych razem.

Przykładowe pytania.

Jakie warto wykonać proponowane obliczenie wyniku dla jednej działalności?

A poprawne obliczenie wyniku dla jednej działalności jako eksponowane pasywami ... (urwana myśl Profesora).

Ja podaję orientacyjne rzeczy i nie ma co tego notować.

Jak obliczamy poprawnie wynik z działalności wynikowych, a to są trzy grypy produkcja, sprzedaż i koszty utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu, czyli popularnie koszty stałe, ten termin koszty stałe ogólnie jest do zaakceptowania, bo rzeczywiście koszty utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu, to są tylko koszty, a ponieważ działalność stale występuje to stałe. Jak uruchomimy przedsiębiorstwom to je utrzymujemy stale. Jak Państwo kupicie mieszkanie to jego utrzymanie jest waszym wysiłkiem stałym. Ja sie dziwię, że w Polskich podręcznikach żaden autor nie napisał, ze koszty stały, to koszty utrzymania przedsiębiorstwa, a francuzi o tym napisali, bo ja to podaję, na zasadzie wykładów z Francji. Budowa poszczególnych kalkulacji jest dla nas bardzo ważna, wiarygodność kalkulacji wynikowych jest wtedy utrzymana jeżeli spełnione są dwa warunki: szczegółowe pozycje tej kalkulacji nakrywają się z szczegółowo podejmowanymi decyzjami o tej działalności, bo jeżeli ja podejmuję decyzję o realizowanej produkcji, oddzielnie o użyciu maszyn i urządzeń realizowanych w technologii to muszę mieć w tej kalkulacji pokazane te pozycje oddzielnie Myśmy liczyli koszty proste materiałowe, głównie odpowiadały kosztom technologicznym, a skalkulowane koszty eksploatacji maszyn i urządzeń były odpowiedzią w użyciu maszyn i urządzeń dla realizacji procesu technologicznego. Później mieliśmy pokazane powiązanie naszej kalkulacji ze zużyciem zasobów albo nagromadzeniem zasobów w aktywach. Nagromadzeniem przez przychody, a zużyciem przez koszty zużycia.

Jakie to są koszty zużycia zasobów?

Zasoby które nazywamy pozycjami aktywów prostych, to są proste koszty materiałowe, proste koszty pieniężne i amortyzacja. To są wszystko nasze sposoby podejścia żaby nasze obliczenia było wiarygodna. Poco wyliczenie nie wiarygodne, które nie może być pomocne w zarządzaniu, nie ma sensu liczyć jakiejś kalkulacji przybliżonej z narzutem subiektywnym kosztów pośrednich modelowanych. Na obliczeniach modelowanych posługujemy się w rachunkowości finansowej, bo widzicie wyliczamy na sprzedaży, gdzie przychodom ze sprzedaży rzeczywistym, przeciwstawiamy koszty wytworzenia produkcji sprzedanej, a on zawiera w sobie narzut kosztów pośrednich i w ustawie o rachunkowości jest powiedziane że on ma być policzony według uzbieranego doświadczenie osoby która dokonuje tego obliczenia. To obliczenie jest subiektywne, po poprawieniu wyniku rocznego. Wobec tego uzyskujemy wynik w rachunku zysków i strat modelowany, a nie prawdziwy, zresztą liczymy na jego poprawę i wszyscy są zadowoleni, bo dyrekcja jest zadowolona bo pokazuje lepszy wynik przed walnym, zebraniem, fiskus też jest zadowolony, bo woli mieć większą podstawę do naliczania podatku, tylko biedne przedsiębiorstwo potrzebuje rzeczywistego wyniku, bo jeżeli się wycofamy, bo mamy słabe wyniki i wstrzymujemy produkcję bo nie udaje nam sie zarobić, tylko sprzedać ze stratą, albo za małym zarobkiem, żeby pokryć koszt stałe, to jak sie wycofamy z tej działalności to znikną nam tylko koszty bezpośrednie z narzut kosztów pośrednich należy do kosztów stałych, czyli kosztów utrzymania przedsiębiorstwa w jego urządzeniu, będzie w dalszym ciągu do ponoszenia. Nie wiem jakie były motywacje że taki przyjęto system do liczenia.

Jedno pytanie na pewno będzie dotyczyć kalkulacji, a drugie nie powiem, ale tego co w obrębie ćwiczeń robiliśmy.

System informacyjny ma jedną jedyną wadę, jest dodatkową pracą w ramach działalności firmy, wobec czego przedsiębiorstwa nie bardzo chcą ją wykonywać i decydują się, ze bazową częścią systemu informacyjnego to są same, przychody, czyli system rachunkowości finansowej. W przedsiębiorstwie uprawia się nie tylko rachunkowość finansową, ale i rachunkowość ilościową, dawniej zwaną gospodarczą i ona jest równie ważna co rachunkowość finansowa, która jest ciągle wyrażana w wartościach pieniężnych. Dlatego rachunkowość ilościowa jest taka ważna, bo codzienne rozkazy wydawane są ilościowo, jeśli daję pracę, ty dzisiaj obrobisz 5 korpusów, to muszę liczyć że w magazynie jest zapas korpusów, czyli informacje ilościowe są bardzo potrzebne, tylko informacja o produkcie naszym, ale przede wszystkim o zasobach magazynowych potrzebnych do funkcjonowania naszego przedsiębiorstwa, czyli to wszystko przedstawia rachunkowość ilościowa, bo jeżeli mi się kończą zapasy produkcji jakiejś, czy zapasy utrzymania przedsiębiorstwa to muszę je kupić i ja to muszę wiedzieć i zawiadomić o tym tych co zarządzają gospodarką finansową, przygotuj się będziemy kupowali, to a Ci z gospodarki finansowej muszą dać pieniądza i to jest powiązane między gospodarką zaopatrzeniową, a gospodarką finansową, bo potrzebują informacji z rachunkowości ilościowej, to jest jak jedna rodzina. Kiedyś eksponowano ilościową, a dziś jest to po macoszemu traktowana. Ja myślę że to z powodu bankowości, tak bo sie wszyscy zajmują wyliczeniem, czy będę w stanie spłacić tą pożyczką, czy nie. Planowanie jest elementem zarządzania. Najbardziej dominujące jest w rachunkowości zarządczej to jest poprawne zarządzanie, poprawne obliczenie wyniku swojej działalności i umiejętność sprawdzenia, czy wyniki z pojedynczej działalności dodane do siebie nakrywają się z wynikiem globalnym przedsiębiorstwa, obliczanym w sposób oderwany od pojedynczej działalności, bo to są rzeczy które nam absolutnie potwierdzają prawdziwość naszych obliczeń i w tym obszarze możemy się spodziewać pytań.

Na początku podyktuję pytania, potem poproszę żeby Państwo odłożyli długopisy stukając o blat stołu i podpowiem telegraficznie i mamy całe, ale nie wolno wtedy pisać.

Ja mówię telegraficznie, a trzeba pisać pełne zdania.

Mierzenie efektywności z pojedynczej działalności, jakie są sposoby mierzenia?

Jeden sposób to jest bierzmy część odejmowanych przychodów z danej działalności odejmowanych kosztów.

Nam zależy w zarządzeniu żebyśmy posiadali informacje o rezultatach z pojedynczej działalności, celem głównym rachunkowości zarządczej to jest otrzymywanie decyzji o budowanej działalności, jeśli planowany rezultat z tej działalności jest pozytywnie oceniony. Dlatego też wiarygodne wyliczenie staje się centralną sprawą nie może być modelowani, takiego jak w rachunkowości finansowej, to proszę Państwa jest naczelna zasada rachunkowości zarządczej. Rachunkowość zarządcza otwiera nasze decyzje rzeczowe, bo ja tylko wtedy decyduję się na rozpoczęcie działalności w określonych rozmiarach, jeśli spodziewany wynik akceptuję, a spodziewany wynik obliczam według zasad jakie uczy rachunkowość zarządcza.

8

---