Finanse publiczne:
1)Grupy dochodów publicznych.
1)Ekonomiczne - grupowanie dochodów wg źródła pochodzenia, główna grupa to zasoby (dochody) finansowe przedsiębiorstw i ludności.
2)Prawne - bezzwrotne i zwrotne, odpłatne i nieodpłatne przymusowe i dobrowolne, zasadnicze i uboczne,
3)Organizacyjne - dokonuje się podziału na dochody poszczególnych rodzajów budżetu.
2)Źródła dochodów publicznych
Dochody budżetowe - są to środki pieniężne pobierane przez państwo lub gminy od osób fizycznych, podmiotów gospodarczych, oraz z innych źródeł na sfinansowanie zadań państwowych. Dochody budżetowe mogą być kwalifikowane wg. Różnych kryteriów.
Współcześnie klasyfikację dochodów publicznych przeprowadza się opierając na trzech kryteriach: ekonomicznym, prawnym i organizacyjnym.
Kryterium ekonomiczne - wyodrębnia dochody wg źródła ich pochodzenia.
Dochodami są tutaj min:
1)dochody z pierwotnego lub wtórnego podziału dochodu narodowego,
2)podatki,
3)opłaty,
4)obowiązkowe wpłaty z zysków przedsiębiorstw państwowych,
5)cła,
6)zyski z NBP, wpłaty z NBP,
7)dochody ze sprzedaży, najmu, dzierżawy składników majątkowych skarbu państwa,
8)inne wpłaty i wpływy.
Kryterium prawne - dzieli dochody na:
1)przymusowe i dobrowolne i tutaj przymusowe - zdecydowana większość, dobrowolne to darowizny,
2)odpłatne i nieodpłatne; odpłatne np. opłata taryfowa, nieodpłatne - zdecydowana większość
3)bezzwrotne i zwrotne i tutaj bezzwrotne - większość, zwrotne - obligacje,
4)zasadnicze i uboczne; zasadnicze - podatki i opłaty, cła,; uboczne - mandaty, grzywny, kolegia.
Kryterium organizacyjne - jest związane ze strukturą systemu organizacji państwa i liczbą jego szczebli. Mogą tu być:
1)centralne dochody budżetu państwa
2)dochody samorządowe - regionalne i lokalne
Częściowo te dochody powtarzają się. Dominują tutaj:
1)dochody podatkowe gmin,
2)dochody z opłat,
3)subwencje oświatowe,
4)dochody z pożyczek i kredytów
3)Wydatki publiczne - oznaczają rozchodowanie środków pieniężnych przez państwo i inne związki publicznoprawne w celu wykonywania ich funkcji.
Możemy je podzielić na 2 grupy:
1)Wydatki związane z zakupem dóbr i usług. Znajdują się tu wydatki, które tworzą popyt na dobra i usługi. Maja charakter ekwiwalentny, ponieważ za wydatkowane pieniądz podmioty sektora publicznego otrzymują towary lub usługi.
2)Wydatki transferowe związane z pełnieniem funkcji redystrybucyjnych. Za te wydatki podmioty publiczne nie otrzymują żadnego ekwiwalenty.
Wydatki publiczne możemy również podzielić na:
1)Bieżące (związane z bieżącym funkcjonowaniem jednostek strefy budżetowej, dotacje oraz środki na obsługę zobowiązań skarbu państwa)
2)Majątkowe (głównie wydatki inwestycyjne).
W układzie przedmiotowym wydatki majątkowe dzielimy na:
1)Zakupy środków trwałych, czyli gotowych urządzeń
2)Wydatki na roboty budowlane, montażowe.
Natomiast w układzie podmiotowym można wyróżnić wydatki:
1)na finansowanie inwestycji jednostek budżetowych, przedsiębiorstw i innych podmiotów gospodarczych oraz jednostek organizacyjnych.
2)Spłaty poręczonych przez budżet kredytów na finansowanie inwestycji.
4)Definicja podatków: Podatek to przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie pieniężne, nakładane przez państwo na osoby fizyczne lub prawne w celu uzyskania dochodów dla pokrycia wydatków związanych z zadaniami państwa. Jest atrybutem władzy państwowej (samorządowej), która może ustalić obowiązek jego płacenia w celu zebrania funduszy niezbędnych do finansowania swoich wydatków.
5)Funkcje podatków
Wyróżniamy trzy podstawowe funkcje podatku:
1)Funkcja fiskalna - ma ona pierwszorzędne znaczenie. Zasadniczą funkcją podatku jest przynoszenie państwu dochodów budżetowych. Wpływy z podatków są podstawą funkcjonowania państwa, gdyż stanowią jego główne źródło dochodów.
2)Funkcja regulacyjna - polega na wpływaniu na dochody i majątek podmiotów objętych podatkiem. Tak więc za pośrednictwem podatków odbywa się redystrybucja środków pomiędzy podmiotami gospodarczymi, a budżetem państwa.
3)Funkcja stymulacyjna - polega na zróżnicowaniu przez państwo obciążeń podatkowych jakim podlegają poszczególne podmioty w gospodarce, w celu wywarcia konkretnego wypływu na decyzje tychże podmiotów. Państwo może więc używać instrumentów podatkowych w celu zachęcenia lub zniechęcenia podmiotów gospodarczych do podjęcia działań w określonym kierunku.
6)Cele polityki fiskalnej -
1)Tworzenie warunków pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki.
2)Tworzenie warunków gromadzenia oszczędności pieniężnych przez optymalizację obciążeń podatkowych.
3)Ograniczenie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego.
4)Walka ze skutkami bezrobocia i promowanie procesu tworzenia nowych miejsc pracy. 5)Korekta nadmiernego zróżnicowania dochodów w społeczeństwie.
6)Łagodzenie negatywnych skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych, które kierują się przede wszystkim motywem zysku.
7)Przyczyny powstania deficytu budżetowego .
1)Uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy, który przekształca się w dług publiczny.
2)Okres okresy umorzonych wydatków publicznych, zwłaszcza okresy wojny i głębokich kryzysów gospodarczych.
3)Realizowana doktryna ekonomiczna, która może zakładać świadome utrzymanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi interwencjonizmu państwowego,
4)Wpadnięcia władz publicznych w pułapkę zadłużenia,
5)Cykle koniunkturalne w gospodarce, 6)Spadek skłonności do inwestowania.
8)Źródła pokrycia deficytu budżetowego państwa:
1)Zmniejszenie wydatków państwa przez nie zmienionych stawkach podatkowych, 2)Podniesienie podatków przy pozostawieniu na dotychczasowym poziomie wydatków państwa.
9)Przyczyny wzrostu wydatków publicznych:
1)Przyczyny o charakterze politycznym (państwo opiekuńcze)
2)Przyczyny o charakterze społecznym (walka z bezrobociem, ubóstwem)
3)Przyczyny o charakterze ekonomicznym (stymulowanie koniunktury)
10) Kryteria zarządzania długiem publicznym.
Główne kryteria przy zarządzaniu długiem publicznym:
1)Minimalizacja kosztów pozyskania środków pieniężnych na obsługę długu publicznego.
2)Koordynowanie bieżącej i przyszłej zapadalności instrumentów skarbu państwa z wymagalnością zobowiązań skarbu państwa.
3)Zapewnienie bieżącej płynności finansowej rządu.
11)Strategia zarządzania długiem państwa i państwowym długiem publicznym. 1)Stabilność makroekonomiczna gospodarki i zdolność jej rozwoju,
2)Bezpieczeństwo finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu,
3)Koszty obsługi skarbu państwa,
4)Kształtowanie się struktur zadłużania,
5)Wpływ operacji dłużnych na krajowy rynek finansowy.
12)Funkcje pełnione przez budżet Państwa.
1)Polityczna - kontrola narodu poprzez parlament nad działalnością rządu,
2)Ekonomiczna - podział znacznej części dochodu narodowego, oddziaływanie na kształtowanie się proporcji podziału dochodu narodowego i przebieg procesów gospodarczych,
3)Prawna - można sprowadzić do uchwalenia budżetu w formie ustawy oraz jego prawnej mocy wiążącej czyli dyrektywności.
13)Główne dochody budżetowe:
1)Podatek dochodowy od osób fizycznych,
2)Podatek dochodowy od osób prawnych
3)Podatek od towarów i usług (VAT),
4)Akcyza- podatek selektywny (obciąża niektóre towary),
5)Cła (importowe, eksportowe)zadaniem icj jest obrona (ochrona) interesów producentów krajowych),
6) Dochody z prywatyzacji -uzyskane ze sprzedaży mienia państwowego.
14)Główne wydatki budżetowe:
1)Dotacja i subwencje,
2)Wydatki bieżące jednostek budżetowych (np. szkoły),
3)Obsługa długu zagranicznego,
4)Świadczenia na rzec osób fizycznych,
5)Wydatki majątkowe.
15)Źródła finansowania deficytu budżetowego.
1)Drastyczne cięcia w budżecie,
2)Zaciąganie Kredytu w bankach komercyjnych,
3)Zwiększenie długu publicznego.
16)Skutki deficytu budżetowego:
1)Nasilenie presji inflacyjnych w gospodarce,
2)Ograniczenie możliwości rozwoju gospodarczego.
17)Zasady budżetowe:
1)Zasada jedności - prowadzenie przez samorząd gospodarki finansowej na podstawie budżetu,
2)Zasada jawności - art.61 Konstytucji budżet jest dostępny i jawny,
3)Zasada uprzedniości - powinien być uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego, którego dotyczy,
4)Zasada równowagi budżetowej - w każdym stadium prowadzenia gospodarki budżetowej,
5)Zasada szczegółowości - ustalony i wykonywany ze szczególnym podziałem na dochody i wydatki budżetowe.
18)Na czym polega opracowanie makroekonomiczne funkcji budżetu. Opracowanie makroekonomiczne koncepcji budżetu i wstępnej prognozy makro propozycji budżetowych rozpoczyna się w styczniu i lutym na rok następny. MF, BC przeprowadzają analizę dotyczącą:
1)Prognoza kosztów PKB,
2)Prognoza wzrostu cen,
3)Prognoza kształtowania się wartości pieniądza,
4)Prognoza przeciętnych wynagrodzeń,
5)Prognoza kursu walut, stóp procentowych,
6)Prognoza rentowności przedsiębiorstw,
7)Prognoza zatrudnienia i bezrobocia,
8)Prognoza bilansu płatniczego.
Jest to pierwsza wersja dochodów i wydatków państwa.
19) Zadania samorządu terytorialnego
1)Własne - w ramach materialnych własnych środków.
2)Zlecone - przekazywane organom samorządowym do wykonania, odpowiedzialność za nie ponoszą organy państwowe i zadania te są finansowane ze środków zewnętrznych (budżet Państwa, inne).
Samorząd posiada odpowiednie źródła dochodów niezbędne do sfinansowania wykonywanych zadań. Działalność samorządu jest kontrolowana. Nadzór weryfikacyjny = kryterium legalności, zgodności działań zgodnie z prawem, dotyczy zadań własnych. Nadzór hierarchiczny - oceniane są legalność i racjonalność działania, rzetelność w wykonywaniu zadań zleconych.
20)Sposoby finansowania działalności samorządu terytorialnego
Samorząd terytorialny jako jednostka samorządowa ma możliwość korzystania ze środków obcych czyli pożyczek i kredytów, w tym udzielonych przez bank. Inne sposoby finansowania działalności samorządu to:
1)fundusze parabudżetowe (fundusze celowe),
2)Fundusze samorządowych jednostek organizacyjnych,
3)Fundusze fundacji i stowarzyszeń,
4)Fundusze międzynarodowe.
21)Modele współpracy samorządu terytorialnego z instytucjami finansowymi /bankami/.
1)Prowadzenie rachunków bankowych,
2)Rozliczenie się z pracownikami,
3)System lokowania wolnych środków finansowych,
4)Finansowanie bieżących niedoborów budżetowych,
5)Finansowanie komunalnych przedsięwzięć inwestycyjnych,
6)Doradztwo finansowe,
7)Pomoc banku w prywatyzacji zasobów jednostek samorządu terytorialnego,
8)Pomoc w odzyskaniu należności dla gmin (factoring),
9)Udział w restrukturyzacjach jednostek organizacyjnych j.s.t.,
10)Prowadzenie wspólnych przedsięwzięć kapitałowych,
11)Przygotowanie i obsługa emisji komunalnych papierów wartościowych.
22)Problematyka kredytowania samorządu terytorialnego.
Złożenie wniosku kredytowego przez samorząd jest powiązane z:
1)Uchwały rady jednostki samorządu w sprawie na rok bieżący,
2)Prognozy kształtowania się dochodów budżetowych w następnych latach w okresie ewentualnego kredytowania,
3)Uchwały rady jednostki samorządu upoważniającego zarząd jednostki do uzyskania kredytu,
4)Propozycje dotyczące prawnych zabezpieczeń kredytu jako element redukcji ryzyka kredytowego,
5)Ewentualnymi dodatkowymi wymaganiami prawnymi ze strony banku.
Przy ocenie zdolności kredytowej samorządu uwzględnia się metody:
I)Metoda jakościowa:
1)Atrakcyjność inwestycji gminy,
2)Poziom zarządzania gminą,
3)Jakość planowania budżetowego,
4) Wywiązywanie się gmin ze zobowiązań.
II)Metoda ilościowa:
1)Wskaźnik obsługi zadłużenia,
2)Wskaźnik łącznego zadłużenia,
3)Wskaźnik inwestycji,
4)Wskaźnik deficytu,
5)Wskaźnik dochodu na 1 mieszkańca,
6)Ustawowy wskaźnik zadłużenia gminy (nie może przekraczać 15% planowanych dochodów budżetu gminy.
III)Metody uzupełniające
Inne rodzaje ryzyka i potrzeba ich oceny to:
1)ryzyko wynikające ze zobowiązań warunkowych
2)Ryzyko projektu,
3)Ryzyko finansowe,
4)Ryzyko systemowe
Sposoby wykorzystania kredytu:
1)Refundacyjny
2)Antycypacyjny
Zasady spłat kredytu:
1)Annuitetowa,
2)wg zasad malejącego kapitału.
Procedury kredytowania samorządu obejmują:
1)Wybór banku,
2)Złożenie wniosku kredytowego,
3)Wyznaczenie zdolności kredytowej,
4)Negocjacje warunków kredytowania,
5)Podpisanie umowy kredytowej,
6)Monitorowanie kredytobiorcy,
7)Działania banku w przypadku nieterminowości spłat rat kredytu.
23)Problematyka emisji obligacji komunalnych - ich znaczenie i rola dla samorządów.
Dzięki emisji obligacji komunalnych gminy, powiaty, województwa mogą pozyskać kapitał bezpośrednio na rynku, a środki uzyskane w ten sposób wykorzystać m.in. na realizację zadań nieznajdujących pokrycia w innych źródłach finansowych. Przede wszystkim jednak pozwalają samorządom na wygenerowanie dodatkowych środków na udział własny w programach realizowanych z dofinansowaniem z funduszy unijnych.
Elementy obligatoryjne obligacji komunalnych:
1)Część I: podstawa prawna, nazwa gminy, nazwa obligacji, wartość nominalna, data od której nalicza się oprocentowanie, treść zobowiązań, wysokość i zasady udzielenia gwarancji, zakres i forma zabezpieczenia, miejsce i data wystawienia, podpisy osób uprawnionych.
2)Część II: harmonogram spłat obligacji i wypłat oprocentowania, wskazanie terminu płatności, wysokość wpłaty.
3)Część III: arkusz kuponowy oprocentowania, arkusz wykupu obligacji.
Jednym ze sposobów zaciągania pożyczki na długi okres czasu przez jednostkę samorządu terytorialnego jest emisja obligacji.
Sposób obliczania oprocentowania obligacji:
1)O stałym oprocentowaniu
2)O zmiennym oprocentowaniu
3)Indeksowane
Forma wypłaty wynagrodzenia z obligacji (kapitału):
1)Obligacje z kupnem (okresowe otrzymywanie odsetek),
2)Obligacje o kupnie zerowym (wynagrodzenie płatne przy emisji w formie dyskonta od wartości nominalnej).
Obligacje dzielimy na:
1)krótkoterminowe do 5 lat,
2)średnioterminowe 5-10 lat od daty emisji,
3)długoterminowe powyżej 10 lat.
Obligacje mogą być rozprowadzane w:
1)Emisji publicznej
2)W emisji niepublicznej
Ze względu na prawa i przywileje obligacje dzielimy na:
1)zwykłe
2)Zamienne
3)Z prawami poboru
24)Funkcje obligacji komunalnych
1)Kredytowa,
2)Rozwojowa,
3)Promocyjna,
4)Lokacyjna,
5)Płatnicza (traktowana jako zastaw),
6)Skarbowa (finansowanie niedoboru budżetowego.