Finanse publiczne a unia monetarna - wykład

Egzamin test otwarty, czyli 3 pytania i 45 minut na odpowiedź na nie i będziemy pisać tak długo aż się nauczymy.

Polityczne warunki członkostwa w Unii Europejskiej.

Unia Europejska to daleko nie tylko unia gospodarcza, ale w nie mniejszym stopniu wspólnota wartości i kryteriów politycznych, a kryteria członkostwa określone przez Radę Europejską w Kopenhadze, obok warunków ekonomicznych obejmują także warunki polityczne.

Polityczne kryteria członkowstwa Unii Europejskiej oznaczają:

„Stabilność instytucji stojących na straży demokracji, praw człowieka, poszanowania i ochrony mniejszości.”

Kryteria weryfikacji wypełniania kryteriów publicznych:

• demokratyczny charakter praw i procedur wyborczych,

• funkcjonowanie władzy wykonawczej i możliwości jej publicznej kontroli,

• funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości,

• procedury i rzeczywiste działania antykorupcyjne,

• przestrzeganie praw człowieka i ochrona praw mniejszości.

Ekonomiczne warunki członkowstwa w Unii Europejskiej:

• Funkcjonująca gospodarka rynkowa;

• Zdolność sprawowania presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii Europejskiej.

Warunek 1: Kryterium oceny istnienia funkcjonującej gospodarki rynkowej:

• Rzeczywisty rozwój gospodarczy odnotowany w badanym okresie;

• Istnienie przesłanek długofalowego, stabilnego rozwoju gospodarczego tj.:

• liberalizacja cen i handlu, przy sprawnie działającym systemie prawnym, zapewniającym między innymi: przestrzeganie prawa własności;

• stabilność makroekonomiczna i porozumienie głównych sił politycznych w kwestii polityki gospodarczej;

• dobrze rozwinięty sektor finansowy;

• brak istotnych barier dotyczących zakładania i likwidacji przedsiębiorstw (co sprzyja większej efektywności gospodarczej).

Warunek 2: Zdolności do sprostania presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii Europejskiej i kryteria oceny jego spełniania.

Zdolność do spełniania tego kryterium zależy od:

• istnienia gospodarki rynkowej oraz stabilnych ram makroekonomicznych, pozwalających podmiotom gospodarczym podejmować decyzję w warunkach przewidywalnych;

• istnienia równie odpowiedniego kapitału ludzkiego i rzeczowego, w tym infrastruktury;

• prywatyzacji i restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych;

• dynamika inwestycji zapewniająca poprawę konkurencyjności i efektywności przedsiębiorstw;

• łatwego dostępu przedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania, co zwiększa skuteczność ich restrukturyzacji oraz ich innowacyjność i zdolność do dostosowań.

Ogólnie rzecz biorąc, gospodarce tym łatwiej jest sprostać wymogom członkostwa im wyższy poziom integracji z Unią Europejską uda się jej osiągnąć przed przystąpieniem do Unii Europejskiej.

Geneza i podstawy prawne Unii Gospodarczej i Walutowej:

• 1950 r. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (Robert Schuman);

• 1958 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza, Traktat Rzymski;

• 1 Listopad 1993, Traktat z Maastricht, Wspólnota Europejska z przekształcenia EWG;

• Październik 1997, Traktat Amsterdamski, Unia Europejska = WE + UWS + Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom);

• Od 1 Stycznia 1999 roku, Traktat z Maastricht, Unia Gospodarcza i Walutowa (albo Unia Monetarna), dla członków WE zainteresowanych przyjęciem wspólnej waluty i spełniających dodatkowe pięć kryteriów zbieżności;

• 1995 - 1998 roku zasady wprowadzania wspólnej waluty (rozporządzenie Rady Europejskiej);

• Kraje członkowskie UGW (wszystkie Unii Europejskiej - 15 krajów, bez Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, oraz 2007 - Słowenia i 2009 - Słowacja);

• 2010 - Traktaty Lizbońskie: TUE i TFUE.

Istota i cele UGW:

• Cele UGW wg Traktatu Amsterdamskiego:

• Osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju w szczególności poprzez tworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności gospodarczej i społecznej, ustanowienie Unii Gospodarczej i Walutowej, docelowo ze wspólną walutą (Art. 2);

• W węższym sensie istotą UGW jest wspólna polityka pieniężna prowadzona przez Europejski Bank Centralny (EBC).

• Cele EBC:

• Stabilność cen na obszarze UGW przez politykę stóp procentowych (utrzymywanie wzrostu cen na poziomie nie przekraczającym 2% rocznie w średnim okresie);

• Wyłączne prawo do emisji euro przysługuje Europejskiemu Systemowi Banków Centralnych (EBC + Narodowe Banki Centralne).

Polityka monetarna i polityka fiskalna UGW:

• Przekazanie kompetencji do prowadzenia polityki pieniężnej wewnątrz krajów członkowskich UGW Europejskiemu Systemowi Banków Centralnych, doprowadziło do sytuacji w której o polityce pieniężnej decyduje się wyłącznie na szczeblu ponadnarodowym.

• Natomiast o polityce gospodarczej w tym także polityce fiskalnej decyduje się na szczeblu krajowym.

• Tymczasem brak spójności między polityką pieniężną i polityką fiskalną może podważać skuteczność tak jednej, jak i drugiej.

• Dla uniknięcia takich sytuacji i wobec braku możliwości poddania także polityki fiskalnej pełnej kontroli przez władzę Unii Europejskiej w Czerwcu 1997 roku Rada Europejska przyjęła Pakt Stabilności i Wzrostu.

• Pakt określa wymogi polityki fiskalnej prowadzonej przez kraje członkowskie UGW, a zwłaszcza dopuszczalne progi deficytu budżetowego i długu publicznego w stosunku do PKB (tzw. Fiskalne kryterium Maastricht), oraz przewiduje surowe sankcje finansowe za ich przekroczenie (kara do 0,5% PKB) dla krajów UGW za nieprzestrzeganie kryterium relacji deficytu budżetowego do PKB poniżej 3%.

Kryteria Maastricht (kryteria „zbieżności”) i ich wypełnienie przez Polskę w latach (2007 - 2009)

Kryterium

Fiskalne.

1. Deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB.

2. Dług publiczny nie większy niż 60% PKB.

3. Inflacja nie wyższa niż 1,5 pkt % średniej stopy inflacyjnej w trzech krajach Unii Europejskiej, gdzie inflacja była najniższa.

4. Długoterminowe stopy procentowe nie przekraczające o więcej niż 2 pkt % średniej stóp procentowych w tychże trzech krajach o najniższej inflacji.

5. Stabilny kurs wymiany waluty w ciągu 2 lat, (tj. pozostawanie od co najmniej dwóch lat w Europejskim Systemie Walutowym); kurs w tym okresie może się zmieniać jedynie w przedziale zwykłych wahań
   15%; dewaluacja waluty może być dokonana tylko w wyjątkowej sytuacji i za zgodą pozostałych państw członkowskich.

Jaka jest relacja między pierwszym a drugim kryterium fiskalnym? Chodzi o szczegóły.

Y - oznacza nominalną wielkość PKB.

D - oznacza nominalną wielkość długu publicznego.

g_r - oznacza stopę wzrostu nominalnego PKB.

g_D - oznacza stopę wzrostu długu publicznego.

u_DY - oznacza relację długu do PKB (D/Y).

dD - oznacza nominalny deficyt budżetowy

u_dDY - oznacza relację deficytu budżetowego do PKB.

Po zróżniczkowaniu u_DY = D/Y otrzymujemy:

u_dDY = g_Du_DY skąd

g_D = u_dDY/u_DY (1)

czyli tępo wzrostu długu publicznego równa się ilorazowi relacji deficytu budżetowego do PKB. Ale ponieważ w stanie długookresowej równowagi g_D = g_Y to z (1) mamy równość:

g_Y = u_dDY/ u_DY (2)

czyli tempo wzrostu dochodu narodowego równa się ilorazowi relacji deficytu budżetowego do PKB i relacji długu publicznego PKB.

Prościej:

def =
dług_(I)

dług_(II)

Kryteria fiskalne Maastricht.

Iloraz relacji deficytu budżetowego do PKB dD/Y, i relacji długu publicznego do PKB, D/Y, jest tempem wzrostu długu publicznego D jest równe stosunki relacji długu do PKB do relacji długu publicznego do PKB. Jeśli u_DY jest powyżej dopuszczalnego progu zadłużenia, to dług musi rosnąć wolniej niż PKB, zaś na poziomie dopuszczalnego progu tempo wzrostu zadłużenia musi być takie samo jak tempo wzrostu PKB.

Ilościowe wyznaczanie parametru.

Punktem wyjścia ilościowego określania kryteriów fiskalnych Maastricht było poszukiwanie takich parametrów, które były spójne z empirycznie obserwowanymi stopami wzrostu w krajach Unii Europejskiej, wahającymi się wówczas przeciętnie wokół 5% nominalnie (i przy 2 - 2,5% inflacji - wokół 3 - 2,5% realnie). Pierwszy kłopot z tak dobranymi wielkościami kryteriów fiskalnych bierze się stąd że warunki 5% stopy wzrostu PKB spełnia nieskończenie wiele par relacji deficytu i długu PKB, 2% PKB i 40% PKB długu, jak i 4% deficytu i 80% PKB też dają procent wzrostu PKB. Jeżeli stopa wzrostu PKB jest dana, to kryterium fiskalne nie są co prawda od siebie niezależne, ale równie: tępo wzrostu PKB (i długu publicznego) = relacja deficytu budżetowego do PKB podzielone przez relację długu publicznego PKB, jak każda definicja tożsamość pozostaje nieoznaczona. Z przedstawionego w tym równaniu warunku równowagi bynajmniej nie wynika dlaczego wybrano akurat taką a nie inną parę parametrów, która ją spełnia. Dopiero określenie granicznego progu jednego z kryteriów fiskalnych pozwala wyznaczyć drugi.

Przyjęto numeryczną wielkość kryterium długu publicznego w wysokości (60% PKB). Była to przeciętna wielkość długu publicznego w krajach Unii Europejskiej w czasie kiedy formułowano główne zapisy Traktatu Maastricht i co ważniejsze, Niemcy niemal spełniały (61,3% PKB na koniec 1996), a we Francji dług wynosi tylko 35,1% PKB.

Kryteria fiskalne przy malejącym wzroście PKB.

Kiedy jednak stopa procentowa wzrostu PKB w krajach Unii Europejskiej ogółem maleje, to wewnętrzna logika fiskalnych kryteriów z Maastricht wymaga przy danym kryterium relacji wielkości długu PKB równym 60% mniejszej wielkości dopuszczalnego deficytu:

• przy 4% wzrostu PKB, tylko 2,4% PKB deficytu (4%
  60%);

• przy 3% wzrost PKB - już tylko 1,8% PKB deficytu;

• a przy 1,8% wzrost PKB, w krajach Unii Europejskiej ogółem (jak w 2005 r.) - niespełna 1,1% PKB deficytu, czyli w istocie znaczną pierwotną nadwyżkę budżetu itd.

Deficyt pierwotny - to jest deficyt jaki by się kształtował bez kosztów obsługi długu publicznego.

Kryterium fiskalne a koszty obsługi długu.

Przy długu wynoszącym 60% PKB oraz stopie procentowej wynoszącej 4% odsetki wypłacane posiadaczom skryptów dłużnych Skarbu Państwa 0,04
0,6 = 0,024, czyli 2,4% PKB, a przy stopie procentowej równej 0,06 - 0,06
0,6 = 0,036, czyli 3,6% PKB. Stąd wynika natychmiast że dopuszczany mi kryteriami z Maastricht deficyt pierwotny wyniesie w pierwszym przypadku 3% - 2,4% = 0,6% PKB, w drugim zaś przypadku 3% - 3,6% = - 0,6% PKB.

Znak minus oznacza że gospodarka zadłuża się o 3% PKB, płaci zaś posiadaczom skryptów dłużnych 3,6% wobec czego pierwotna nadwyżka budżetowa musi w tym przypadku wynosi 0,6% PKB. Tak będzie zawsze, kiedy stopa procentowa, którą płaci państwo od swoich skryptów dłużnych jest wyższa od nominalnego tempa wzrostu PKB.

_Y

I kryt = g_Y
II kryt

0,024 = 0,04
0,6

II kryt = I kryt/g_Y

0,3

Alternatywnie ponieważ II kryterium:
to przy danej relacji deficytu budżetowego do PKB powiedzmy 3% i przy stopie wzrostu PKB równej 4% tożsamość zawarta w warunkach Maastricht, tempo wzrostu PKB (i długu publicznego) = relacja deficytu budżetowego PKB podzielona przez relację długu publicznego do PKB, spełnia 75% relacji długu do PKB, a przy 3% wzrostu PKB - 100% relacji długu do PKB itd.

Wnioski.

Te trudności związane z wewnętrzną logiką bazowego równania Maastricht przy obniżeniu się długofalowej stopy wzrostu PKB wyjaśniają zarówno bieżące trudności wielu starych krajów członkowskich Unii Europejskiej z ich wypełnieniem jaki ich przyspieszenia dynamiki PKB.

Jednocześnie trudności te stawiają nas przed pytaniem o sens utrzymywania obecnych „kotwic” polityki fiskalnej. Nie chodzi o ich zerwanie, ale o namysł nad utrzymaniem ich numerycznej wartości zupełnie nieprzystającej do aktualnej przeciętnej dynamiki gospodarczej w krajach Unii Europejskiej, jako całości i brak prób ich powiązania z wartościami „równowagi” chociaż takie wartości „równowagi” legły w ich podstaw, kiedy kilkanaście lat temu były tworzone.

Etapy powstawania Unii Gospodarczo Walutowej.

I etap (1 lipca 1990 - 31 grudnia 1993 roku).

• liberalizacja rynku usług bankowych i ubezpieczeniowych oraz obrotu papierami wartościowymi to jest zapewnienie swobody przepływu kapitału,

• tworzenie wspólnego obrazu finansowego (swoboda stosowania ecu),

• wzmocnienie koordynacji polityki gospodarczych krajów członkowskich i zacieśnienie współpracy banków centralnych,

II etap (1994 - 1998).

• utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego,

• przyjęcie (czerwiec 1997) Paktu Stabilności i Wzrostu,

• całkowita niezależność banków centralnych od swoich rządów (zwłaszcza zakaz kredytowania sektora publicznego przez bank centralny).

III etap (od stycznia 1999 do czerwca 2002 roku).

• utworzenie Eurosystemu na który składają się EBC oraz krajowe banki centralne państw członkowskich UWG,

• wprowadzenie nowej wspólnej waluty euro,

• ustalenie sztywnych kursów centralnych wymiany walut krajowych na euro,

• wprowadzenie wewnątrz unijnego mechanizmu kursowego (ERM II).

Korzyści z UGW.

Bezpośrednie, związane z jednorazową i trwałą zmianą warunków działalności gospodarczej:

• Eliminacja kosztów transakcyjnych związanych z wymianą waluty krajowej na euro oraz kosztów arbitrażu walutowego, czyli operacji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym.

• Ożywienie wymiany handlowej wewnątrz Unii Europejskiej: jednolita waluta pozwala bowiem na bezpośrednie porównanie cen w poszczególnych krajach, co poprawia efektywność inwestycji oraz konkurencyjność.

• Poprawa ocen polskiej gospodarki przez agencje ratingowe wzmożony dzięki temu napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w tym inwestycji od podstaw (w odróżnieniu od inwestycji związanych z prywatyzacją) które tworzą nowe miejsca pracy i nowe strumienie dochodów.

• Obniżka stóp procentowych wskutek eliminacji ryzyka kursowego co z kolei poprawi rachunek kosztów i warunki prowadzenia działalności gospodarczej, a także obniża koszty kredytu konsumpcyjnego.

• Stabilizujące oddziaływanie na infrastrukturą w krajach członkowskich.

• Zwiększenie dzięki jednolitemu rynkowi walutowemu możliwości finansowania przedsiębiorstw przez emisję akcji i obligacji na wspólnym europejskim rynku kapitałowym.

• Wzrost popytu na obligacje przedsiębiorstw i municypalne po wprowadzeniu euro.

• Korzyści dla osób fizycznych w podróży przygranicznym, handlu, itp.

Korzyści długofalowe związane z inwestycjami i poprawą wydajności czynników produkcji a przez to że wzrostem PKB okażą się jednak możliwe do zrealizowania tylko jeżeli będziemy umieli sprostać konkurencji.

Zagrożenia związane z UGW.

• Rezygnacja z możliwości prowadzenia polityki pieniężnej (także fiskalnej, gdyż EBC sprawuje kontrolę nad deficytami budżetowym poszczególnych państw Unii), oraz z wykorzystywania zmian kursu waluty jako instrumentu polityki gospodarczej. Autonomia EBC może być ograniczona tylko przez decyzje Rady złożonej z ministrów finansów państw finansów państw członkowskich, a powołaniem między innymi do nakładania kar na państwo o nadmiernym deficycie oraz do kształtowania polityki kursu euro wobec innych walut. W tych warunkach jedynym amortyzatorem wstrząsów i szoków gospodarczych oraz nie dostosowań strukturalnych, starają się rozmiary produkcji i zatrudnienia.

• Dla kraju, którego waluta podlega aprecjacji, przyjęcie waluty euro oznacza przyśpieszenie inflacji nie tylko z tytułu efektu Balassy - Samuelsona (wyrównywanie poziomu cen towarów i usług), ale także związanych z ustaniem hamującego wpływu aprecjacji złotego na ceny produktów sprowadzanych z obszaru euro (62% całego importu RP w połowie 2008 roku).

Krótkookresowe koszty wprowadzenia euro.

Koszty wprowadzenia euro, ponoszone jednorazowo przez sektor bankowy, są związane przede wszystkim z:

• przystosowaniem systemu informatycznego oraz procesów operacyjnych,

• szkoleniem pracowników i partnerów handlowych,

• adaptacją bankomatów i automatów wrzutowych,

• operacją wycofania z obiegu starych pieniędzy.

Sumaryczny koszt tych operacji jest szacowany na około 0,5% PKB.

Systemowe korzyści obszaru euro:

• Zmniejszają się koszty transakcyjne z operacjami zabezpieczającymi przed ryzykiem kursowym. Co więcej możliwość posługiwania się euro zamiast 12 walutami narodowymi zmniejszyło koszty ponoszone wcześniej przy sprzedaży i zakupie tych walut.

Systemowe ryzyka wspólnej polityki pieniężnej obszary euro.

1. Jednolite stopy procentowe w obszarze euro przy zróżnicowanych stopach inflacji - efekt: wspólna polityka pieniężna zbyt restrykcyjna w krajach o niskiej inflacji (Niemcy, Austria) i zbyt ekspansywna w krajach gdzie inflacja jest wysoka.

2. Systemowe ryzyka symetrii zmian płac i jednostkowych kosztów zmiennych: współczesne formy polityki „zubożania sąsiada”.

3. Systemowe ryzyka walki z inflacją wysokimi stopami procentowymi. Przyrost zagranicznego zadłużenia gospodarstw domowych i sektora przedsiębiorstw w skutek stale wyższych stóp procentowych. Napływ inwestycji kapitałowych w skutek wyższych stóp procentowych - wpływ na aprecjację PLN, osłabienie rentowności eksportu i wzrośnie dalsze uzależnienie równowagi na rachunku bieżącym banku polskiego od zagranicznych lokat kapitałowych.

W strategię walki z inflacją wysokimi stopami procentowymi było wpisane otwarcie gospodarki na system ryzyka:

• pogorszenie się sytuacji w bilansu obrotów handlu zagranicznego i uzależnienie równowagi na rachunku bieżącym od inwestycji kapitałowych,

• odpływ inwestycji kapitałowych i rezerw zagranicznych w miarę sukcesu w obniżaniu inflacji redukcji różnic w stopach procentowych w Polsce i za granicą,

• kryzysu finansowego w razie osłabienia złotego.

Ryzyka te materializowały się w Polsce w 2009 roku.

Cele Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC lub eurosystemu).

• Podstawowym celem władz monetarnych w ramach ESBC jest utrzymanie stabilności cen, czyli ochrona wartości euro (art. 127 TFUE).

• Pełnią rolę wiodącego autorytetu w dziedzinie finansów, ESBC dąży również do ochrony stabilności finansowej oraz wspierania europejskiej integracji finansowej.

• Jakkolwiek głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen, to wspiera o także ogólne cele polityki gospodarczej określone w artykule 3 TUE, między innymi: zrównoważony i stały rozwój gospodarczy, wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej, poprawę konkurencyjności, dbałości o wysoki poziom ochrony i poprawy jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej, oraz solidności między Państwami Członkowskimi, jednak pod warunkiem że odbywa się to bez uszczerbku dla celu stabilności cen (TFUE, art. 119ust. 2.)

Podstawowe zadania Eurosystemu (art. 127 TFUE)

Do podstawowych zadań Eurosystemu należą:

• Definiowanie i realizacja polityki pieniężnej Unii,

• Przeprowadzanie operacji walutowych,

• Utrzymywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw członkowskich i zarządzanie nimi (zarządzanie portfelem),

• Wspieranie należytego działania systemów płatniczych.

Inne zadania Eurosystemu (Pytanie na 5)

Inne zadania i uprawnienia Eurosystemu obejmują między innymi:

• Wyłączne prawo EBC do wydawania zgody na emisje banknotów na obszarze euro

• Zbieranie przez EBC, we współpracy z krajowymi bankami centralnymi, od władz krajowych lub bezpośrednio od podmiotów gospodarczych informacji statystycznych niezbędnych do wykonywania swoich zadań

• Przyczynianie się Eurosystemu do sprawnego prowadzenia polityki realizowanej przez właściwe władze a odnoszącej się do finansowego nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi oraz zapewnienia stabilności systemu finansowego

• W ramach współpracy międzynarodowej i europejskiej utrzymywanie przez EBC roboczych kontaktów z odpowiednimi zewnętrznymi instytucjami, organami i forami, zarówno unijnymi jak i międzynarodowymi, jeżeli współpraca ta jest związana z zadaniami powierzonymi Eurosystemowi.

Polityka pieniężna obszaru euro:

• Instrumentem realizacji polityki pieniężnej mającej zapewnić stabilizacje cen jest decydowanie o poziomie i zmianach krótkookresowych stóp procentowych. Strategicznym celem tej polityki jest utrzymywanie w średnim okresie inflacji liczonej jako zmiany zharmonizowanego wskaźnika cen artykułów i usług konsumpcyjnych w obszarze euro poniżej 2% rocznie

• Ramy analityczne dla prowadzenia polityki pieniężnej obejmują zarówno analizy sytuacji gospodarczych w krajach członkowskich, jak i analizy rynków pieniądza. Analiza sytuacji gospodarczej obejmuje czynniki kształtujące ceny w średnim okresie a dotyczące zmian popytu i podaży na rynkach towarów i usług oraz czynników produkcji z jednej strony i na rynkach finansowych z drugiej strony

• Natomiast analiza rynków finansowych dotyczy długoterminowych związków między cenami a podażą pieniądza, w tym wpływu polityki kredytowej na przewidywane zmiany cen i na wzrost gospodarczy. Szczególnie uważnie badanym agregatem pieniężnym jest M3 (tj. najszersza definicja pieniądza).

Operacje dewizowe w ramach Eurosystemu obejmują:

• Interwencje walutowe oraz

• Takie operacje jak sprzedaż przychodów odsetkowych z aktywów walutowych i tzw. transakcje handlowe.

Utrzymywanie oficjalnych rezerw dewizowych jest związane z zarządzaniem przez EBC trzema portfelami:

• Portfelem rezerwy walutowej, który gwarantuje EBC płynność wystarczającą do przeprowadzania operacji dewizowych

• Portfelem funduszy własnych, który jest rezerwą EBC na pokrycie ewentualnych strat

• Portfelem funduszu emerytalnego, który zawiera aktywa inwestowane przez bank i jego pracowników w program emerytalne EBC.

Zapewnienie sprawnego działania systemów płatniczych jest statutowym zadaniem Eurosystemu. Zadania te są wypełniane poprzez:

• Ułatwienia płatności i rozliczeń dużych transakcji nominowanych w euro przez system

Organy decyzyjne EBC - Rada Prezesów.

Głównym organem decyzyjnym EBC jest jego Rada Prezesów, która składa się z Prezesa, wiceprezesa i czterech członków Zarządu EBC oraz prezesów wszystkich krajowych banków centralnych (KBC) z krajów obszaru euro.

Warunek niezależności Eurosystemu.

Nowe kraje członkowskie jako warunek przystąpienia do UGW muszą zapewnić pełną zgodność statutów krajowych banków centralnych z TWE i TFWE oraz statutem EBC i ESBC (art. 131 TWE i TFWE) wymagającymi min. tego, aby bank centralny odznaczał się:

• Niezależnością funkcjonalną, tj. miał jasno określony cel podstawowy, precyzyjnie zdefiniowane zadania oraz miał zapewnione środki i narzędzia niezbędne do realizacji tego celu i zadań niezależnie od innych organów władzy

• Niezależność instytucjonalną, wyrażającą się zakazem przyjmowania dyspozycji od jakichkolwiek innych organów

• Niezależność osobistą, wyrażającą się stabilnością zatrudnienia członków, organów decyzyjnych krajowego banku centralnego (z minimalnie 5-cio letnim okresem kadencji prezesa KBC)

• Niezależność finansową, co znaczy, że państwo członkowskie nie może dopuścić do sytuacji, aby jego bank centralny nie miał wystarczających środków na wykonywanie swoich zadań, w tym związanych z uczestnictwem w ESBC.

Traktatowe podstawy finansowe Unii Europejskiej.

1. Wszystkie dochody i wydatki UE muszą być preliminowane na każdy rok budżetowy i muszą być wpisane do budżetu (zasada jedności formalnej budżetu Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, dalej TFUE, art. 310).

2. Parlament Europejski i Rada ustanawiają budżet UE na okres jednego roku, który trwa od 1 stycznia do 31 grudnia (zasada jednoroczności).

3. Planowane wydatki budżetowe nie powinny przewyższać dochodów (zasada równowagi). Budżet jest finansowany całkowicie z zasobów własnych Unii. Rada może ustanawiać nowe lub uchylać istniejące kategorie zasobów budżetowych.

4. Dokonanie wydatków wpisanych do budżetu wymaga uprzedniego przyjęcia prawnie wiążącego aktu Unii stanowiącego prawną podstawę do poniesienia tych wydatków. Dla zapewnienia dyscypliny budżetowej nie przyjmuje się aktu, który może mieć istotny wpływ na budżet bez zapewnienia możliwości finansowania tych wydatków w granicach zasobów własnych i poszanowaniem zasad określonych w wieloletnich ramach finansowych UE.

5. Budżet jest wykonywany zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami.

6. Unia nie odpowiada za zobowiązania rządów centralnych, władz regionalnych, lokalnych ani innych władz publicznych państw członkowskich i odwrotnie.

7. UE i państwa członkowskie zwalczają nadużycia finansowe i wszelkie nielegalne działania na szkodę interesów finansowych Unii.

Wieloletnie ramy finansowe (Perspektywy Finansowe) UE:

• Wieloletnie plany finansowe (Perspektywy Finansowe) UE są to średniookresowe strategie kompleksowego planowania i kontroli wydatków i dochodów budżetowych. Mają na celu zapewnienie dokonywania wydatków zgodnie z priorytetami Unii i w granicach jej zasobów własnych.

Zakładają określenie celów strategicznych Unii w danym okresie oraz narzędzi ich realizacji (tj. polityk wspólnotowych Unii).

Wymagają przestrzegania podstawowych zasad budżetowania i dyscypliny finansowej w realizacji tych celów przez wszystkie instytucje uczestniczące w przygotowaniu, uchwalaniu, realizacji i kontroli wykonania budżetu UE.

• Ramy ustala się na okres co najmniej 5-ciu lat. Począwszy od drugiej, każda Perspektywa Finansowa Unii obejmuje okres 7-letni

• Strategicznym celem pierwszej (tzw. 1-wszy pakiet Delorsa) było ustanowienie prawa jednolitego rynku, drugiej (2-gi pakiet Delorsa) - ustanowienie fundamentów euro, celem Perspektywy Finansowej 2000-2006 było sfinansowanie rozszerzenia UE, celem perspektywy na lata 2007-2013 i po raz pierwszy obejmującej 27 krajów członkowskich, jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju Unii.

Ramy finansowe a roczne budżety UE:

• Roczny budżet musi być zgodny z wieloletnimi planami finansowymi.

• Ramy finansowe określają kwoty rocznych pułapów środków na zobowiązania z podziałem na kategorie wydatków oraz rocznego pułapu środków na płatności. Kategorie wydatków, których liczba jest ograniczona odpowiadają głównym sektorom działalności Unii.

• Wieloletnie ramy finansowe i budżet roczny są ustanawiane w euro.

• Ramy finansowe zawierają wszelkie inne postanowienia wymagane dla prawidłowego prowadzenia rocznej procedury budżetowej.

• Jeżeli przed wygaśnięciem poprzednich ram finansowych nie zostało przyjęte rozporządzenie Rady ustanawiające nowe ramy finansowe, pułapy i inne przepisy dotyczące ostatniego roku obowiązywania tych ram przedłuża się do czasu przyjęcia tego aktu.

„Płatności” i „wydatki” w planowaniu finansowym UE.

Środki na płatności to dopuszczony rocznym budżetem lub Perspektywą Finansową pułap faktycznych płatności. Płatności są to więc pieniądze, które trzeba będzie wypłacić w danym okresie budżetowym (ujęcie kasowe).

Natomiast środki na zobowiązania to wartości zobowiązań, jakie w ramach rocznego budżetu UE (lub perspektywy finansowej) można zaciągnąć w danym roku budżetowym (lub w danej perspektywie finansowej) na wydatkowanie w tym i w następnych latach (ujęcie memoriałowe).

Procedura uchwalania budżetu UE:

1. Każda instytucja, z wyjątkiem EBC, sporządza przed 1 lipca swój preliminarz wydatków na następny rok budżetowy. Komisja łączy te preliminarze w projekty budżetu, który może zawierać różne warianty preliminarzy. Projekt budżetu obejmuje prognozę dochodów i wydatków związanych z realizacją przez UE jej polityk Wspólnotowych oraz kosztami funkcjonowania instytucji Wspólnotowych.

2. Komisja przedkłada wniosek zawierający projekt budżetu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie nie później niż 1 września roku poprzedzającego rok, w którym budżet ma być wykonywany. Do czasu powołania Komitetu Pojednawczego Komisja może zmienić projekt budżetu sporządzony przez te instytucje.

3. Rada przyjmuje stanowisko w sprawie projektu budżetu i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu nie później niż 1 października roku poprzedzającego rok, w którym budżet ma być wykonywany. Rada przedstawia Parlamentowi Europejskiemu uzasadnienie swojego stanowiska.

4. Jeżeli w terminie 42 dni od przekazania Parlamentowi Europejskiemu stanowiska Rady Parlament:

1. zatwierdza stanowisko Rady, budżet zostaje przyjęty,

2. nie podejmie decyzji, budżet uważa się za przyjęty,

3. przyjmie większością głosów wchodzących w jego skład członków poprawki, zmieniony projekt jest przekazywany Radzie i Komisji. Wtedy przewodniczący Parlamentu Europejskiego w porozumieniu z przewodniczącym Rady niezwłocznie zwołuje Komitet Pojednawczy. Jednak komitet nie zbiera się, jeżeli w terminie 10-ciu dni od przekazania projektu, Rada poinformuje Parlament Europejski o przyjęciu wszystkich jego poprawek

5. Komitet Pojednawczy (składający się w równej liczbie z członków Rady lub ich przedstawicieli i przedstawicieli Parlamentu Europejskiego) ma za zadanie osiągnąć porozumienie w sprawie wspólnego projektu większością kwalifikowanych członków reprezentujących Rady oraz większością głosów członków reprezentujących Parlament, w terminie 21 dni od jego zwołania. Komisja uczestniczy.

6. Jeżeli w terminie wspomnianych 21 dni Komitet Pojednawczy doprowadzi do porozumienia w sprawie wspólnego projektu, Parlament Europejski i Rada mają po 14 dni od daty tego porozumienia na przyjęcie wspólnego projektu.

7. Jeżeli w ciągu tych 14 dni:

1. Parlament Europejski i Rada zatwierdzą wspólny projekt lub nie podejmą decyzji, lub jeżeli jedna z tych instytucji zatwierdzi wspólny projekt, podczas gdy druga nie podejmie decyzji, uzgodniony budżet uznaje się za ostatecznie przyjęty, lub:

2. Parlament Europejski, stanowiąc większością głosów wchodzących w skład jego członków, i Rada odrzuci wspólny projekt, lub jedna z tych instytucji odrzuci wspólny projekt, podczas gdy druga nie podejmie decyzji, wtedy Komisja przedkłada nowy projekt budżetu lub:

3. Parlament Europejski, stanowiąc większością głosów wchodzących w jego skład członków, odrzuci wspólny projekt, podczas gdy Rada go zatwierdzi Komisja przedkłada nowy projekt budżetu lub:

4. Parlament Europejski zatwierdzi wspólny projekt, podczas gdy Rada go odrzuci, Parlament Europejski może, w terminie 14 dni od dnia odrzucenia projektu przez Radę i stanowiąc większością głosów wchodzących w jego skład członków trzech piątych oddanych głosów , zdecydować o potwierdzeniu wszystkich lub niektórych poprawek. Budżet uznaje się za ostatecznie przyjęty na tej podstawie.

8. Jeżeli w terminie wspomnianych 21 dni Komitet Pojednawczy nie doprowadzi do porozumienia w sprawie wspólnego projektu, Komisja przedstawia nowy projekt budżetu.

9. W przypadku, gdy szczegółowa procedura przewidziana w art. 314 TFUE została zakończona, przewodniczący Parlamentu Europejskiego stwierdza ostatecznie przyjęcie budżetu.

10. Każda instytucja korzysta z uprawnień przyznanych jej w art. 314 TFUE zgodnie z Traktatami oraz aktami przyjętymi na ich mocy, zwłaszcza w dziedzinie zasobów własnych UE oraz równowagi między dochodami i wydatkami.

11. Jeżeli na początku roku budżetowego budżet nie był jeszcze ostatecznie przyjęty, wydatki mogą być dokonywane miesięcznie na rozdział, w granicach jednej dwunastej środków przyznanych w ramach danego rozdziału budżetu w poprzednim roku budżetowym, przy czym kwota ta nie może przekraczać jednej dwunastej środków przewidzianych w tym samym rozdziale w projekcie budżetowym.

12. Środki inne niż wydatki osobowe, które nie zostaną wydane do końca roku budżetowego, mogą być przeniesione wyłącznie na następny rok budżetowy.

Wykonanie budżetu (art. 317-318 TFUE):

• Komisja wykonuje budżet we współpracy z Państwami Członkowskimi, na własną odpowiedzialność i w granicach przyznanych środków, zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami.

• Stosowne rozporządzenie UE przewiduje obowiązki kontroli i audytu Państw Członkowskich, a także obowiązki i szczegółowe zasady, według których każda instytucja UE uczestniczy w wykonywaniu swoich własnych wydatków, w zakresie wykonania budżetu oraz wynikającą z nich odpowiedzialność.

• W ramach budżetu Komisja może przenosić środki z rozdziału do rozdziału bądź z podrozdziału do podrozdziału.

• Komisja przedkłada corocznie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie rozliczenia za poprzedni rok budżetowy odnoszące się do wykonania budżetu. Komisja przekazuje im także bilans finansowy przedstawiający aktywa i pasywa Unii oraz sprawozdanie oceniające finanse Unii oparte na uzyskanych wynikach, w szczególności w odniesieniu do wskazań udzielonych przez Parlament Europejski i Radę.

Absolutorium (art. 319 TFUE):

1. Parlament Europejski na zlecenie Rady, udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu. W tym celu Rada i Parlament kolejno badają rachunki, bilans finansowy i sprawozdanie oceniające, roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego, wraz z odpowiedziami kontrolowanych instytucji na uwagi Trybunału Obrachunkowego, oświadczenie o wiarygodności rachunków, jak również legalności i prawidłowości operacji lezących u ich podstaw, jak również odpowiednie sprawozdania specjalne Trybunału Obrachunkowego.

2. Przed udzieleniem Komisji absolutorium lub w jakichkolwiek innych celach pozostających w związku z wykonywaniem jego uprawnień w dziedzinie realizacji budżetu, Parlament Europejski może żądać przesłuchania Komisji w sprawie wykonywania wydatków lub funkcjonowania systemów kontroli finansowej. Komisja przedkłada Parlamentowi Europejskiemu, na jego żądanie wszelkie niezbędne informacje.

3. Komisja podejmuje wszelkie działania podjęte w celu uwzględnienia uwag towarzyszących decyzjom o absolutorium i innych uwag Parlamentu Europejskiego dotyczących wykonywania wydatków, jak również komentarzy towarzyszących zaleceniom odnoszącym się do absolutorium przyjętym przez Radę. Na żądanie Parlamentu lub Rady Komisja składa sprawozdanie so do środków podjętych w związku z tymi uwagami i komentarzami, a zwłaszcza co do instrukcji udzielonych służbom odpowiedzialnym za wykonanie budżetu. Sprawozdania te są również przesyłane do Trybunału Obrachunkowego.

Kategorie dochodów (zasobów własnych) budżetu UE:

• Opłaty cukrowe i rolne, nakładane na import cukru i produktów rolnych spoza obszaru UE

• Cła nakładane na import pochodzący spoza obszaru UE według stawek przewidzianych wspólną taryfą celną i pomniejszone o 25% wpływów pozostawiane na koszty ich poboru w państwach członkowskich

Są to zasoby tradycyjne.

• Wpływy z udziału budżetu UE w dochodach z podatku od wartości dodanej, VAT

• Bezpośrednie wpłaty krajów członkowskich zależne od wielkości ich Dochodu Narodowego Brutto (wyrażone w % od DNB)
  Jest to w istocie najważniejsza część składki każdego kraju członkowskiego. Oblicza się je w ten sposób, że różnicę między wydatkami i sumą pierwszych trzech grup dochodów rozdziela się między kraje członkowskie w proporcji do DNB na jednego mieszkańca (budżet Unii musi być zrównoważony)

Te cztery pozycje składają się na pojęcie „środków własnych” UE.

• Ponadto do dochodów budżetowych UE innych niż środki własne trzeba dodać między innymi: podatki i opłaty od osób zatrudnionych w instytucjach Wspólnotowych, odsetki od zaległych płatności i grzywny nakładane przez Komisję Europejską lub unijne trybunały na przedsiębiorstwa i państwa łamiące dyrektywy UE, oraz nadwyżki budżetowe z lat poprzednich (razem dochody z tzw. 4 wynosi: 0,95 mld € w 2007 roku, 1 mld euro w 2008 roku i 1,4 mld euro p. w 2009 roku).

System naliczania składki z tytułu podatku VAT.

Ze względu na zróżnicowanie stawek VAT i ulg w każdym z krajów członkowskich, wpłaty te liczy się w ten sposób, że:

• rzeczywiste wpływy z VAT dzieli się przez średnią ważoną efektywną stawkę tego podatku,

• i od tak obliczonej podstawy opodatkowania oblicza się 0,3% wpływów podatku VAT na rzecz Unii,

• ale nie więcej niż 0,3% liczone od połowy DNB (w cenach bieżących).

W Polsce w 2007r. przy wpływach z VAT równych 98,1 mld zł i PKB 1156,9 mld zł, wpływy z VAT liczone jako 0,003
(98,1/0,174) = 1,69 mld zł, podczas gdy 0,003
(1156,9/2) = 1,73 mld zł, wobec czego korzystniejsze było dla Polski płacenie tej części składki bezpośrednio od wpływów VAT.

Główne kategorie wydatków budżetu ogólnego UE:

• Trwały wzrost (ok. 40%) (45,7 mld €, tj. 39,4% w ogółu wydatków w 2009 r. 47,7 mld €, tj. 38,8%, wydatków w 2010r. i projektowane 54,6 mld €, tj. 42% wydatków w 2011 r.).

• Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona (tu jest głównie Wspólna Polityka Rolna UE) (trochę ponad 40%) (53,2 mld €, tj. 45,9% wydatków w 2009 r., 58,1 mld €, tj. 47,2% w 2010 r., oraz 58,1 mld €, tj. 44,7% wydatków w 2011 r.).

• Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość (ok. 1%) (1,5 mld € tj. 1,3% wydatków w 2009 r., 1,4 mld € tj. 1,1% wydatków w 2010 r. i 1,5 mld €, tj. 1,1% wydatków w 2011r.).

• UE jako partner globalny (ok. 7,5) (7,6 mld € w 2009 r., tj. 6,6% ogółu wydatków w 2009 roku,, 7,9 mld €, tj. 6,4% w 2010 roku, oraz 7,6 mld €, tj. 5,8% wydatków w 2011r.).

• Wydatki administracyjne (ok. 7,5%) (7,6 mld € w 2009 r., 7,9 mld € w 2010 r. i 83 mld € w 2011 r., tj. odpowiednio 6,6%; 6,4%; oraz 6,4% wydatków).

Budżet UE i inne źródła finansowania wydatków członkowskich.

Pojęcie płatnika netto i beneficjenta netto w UE.

Płatnikiem netto jest taki kraj członkowski, który do budżetu UE wpłaca więcej niż z niego otrzymuje.

Beneficjentem netto jest kraj członkowski, który otrzymuje z budżetu UE więcej niż do niego wpłaca.

Analiza w kategoriach płatników i beneficjentów netto nie bierze jednak pod uwagę, że członkostwo w UE nie jest grą o sumie zerowej i w dynamicznym rachunku trzeba uwzględnić korzyści dla wszystkich wynikające z funkcjonowania na wspólnym rynku, przy równych warunkach konkurencji, stabilizacji geopolitycznej itd.

Priorytety Perspektywy Finansowej 2007-2013 UE:

1. Trwały wzrost poprzez:

1. zwiększanie konkurencyjności i zatrudnienia (tu mieści się nowy europejski program edukacji, program badań naukowych, program konkurencyjności przedsiębiorstw, program rozbudowy infrastruktury, program społeczny restrukturyzacji zawodowej);

2. poprawę spójności rozwoju gospodarczego (tu mieszczą się programy spójności dla nowych krajów, wdrożenie europejskiej strategii zatrudnienia oraz rozbudowa sieci transeuropejskich).

2. Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona - racjonalizacja zarządzania ziemią (polityka rolna), wodą (polityka rybołówstwa) oraz innymi zasobami naturalnymi (polityka ochrony środowiska).

3. Budowa obywatelstwa europejskiego - obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość.

4. Budowa zewnętrznej pozycji UE - Unia jako partner globalny.

Planowane przepływy finansowe między UE i Polską w Perspektywie Finansowej 2007-2013 ( w mld euro).

Wpływy dla Polski ogółem W tym: Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności Z czego: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójności Europejski Fundusz Społeczny Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej (środki na interwencje na rynkach rolnych, dopłaty eksportowe, dopłaty na skup i przechowalnictwo, programy rozwoju obszarów wiejskich) Strategia Lizbońska (cel 1a), ochrona granic zewnętrznych, budowa obszaru wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa oraz inne polityki wewnętrzne (cele 3a i 3b) Środki własne UE Przepływy netto

89,5 59,5 31,1 19,5 8,9 26,0 4,0 21,6 68,5

TEMAT: INSTYTUCJE EUROPEJSKIE

Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej i Rada Europy.

Rada Europy jest międzynarodową organizacją rządową skupiającą prawie wszystkie państwa Europy i kilka państw spoza tego kontynentu, takich jak Armenia czy Azerbejdżan.

Jej głównym celem jest „osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny” (art. 1a Statutu Rady Europy).

Realizując tak określony cel organizacja ta zajmuje się przede wszystkim promocją i ochroną praw człowieka i demokracji oraz współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.

• Rada Europy powstała 5 maja 1949r. w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy) Traktatu Londyńskiego. Obecnie liczy 47 członków. Jej siedzibą jest Strasburg.

• Rada Europy nie jest instytucją Unii Europejskiej, chociaż jest często mylona z jej instytucjami, tj. Radą Europejską i Radą Unii Europejskiej.

Rada Europejska (art. 15 TUE):

1. Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa ogólne kierunki i priorytety polityczne. Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej.

Do zadań Rady Europejskiej należy określanie politycznych wytycznych Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, formułowanie głównych kierunków polityki społecznej i gospodarczej i zajmowanie oficjalnego stanowiska w sytuacjach kryzysowych.

Rada Europejska podejmuje ostateczną decyzję o rozszerzeniu Unii.

Poprzez swój międzynarodowy charakter Rada Europejska jest forum uzgodnień na najwyższym szczeblu.

2. W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów Państw Członkowskich, jak również jej przewodniczący oraz przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

3. Rada Europejska zbiera się dwa razy w ciągu półrocza, zwoływana przez jej przewodniczącego. Jeżeli wymaga tego porządek obrad, członkowie Rady Europejskiej mogą podjąć decyzję aby każdemu z nich towarzyszył minister, a w przypadku przewodniczącego Komisji - członek Komisji. Jeżeli sytuacja tego wymaga, przewodniczący zwołuje nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej.

4. O ile Traktaty nie stanowią inaczej, Rada Europejska podejmuje decyzje w drodze konsensusu.

5. Rada Europejska wybiera swojego przewodniczącego większością kwalifikowaną na okres 2,5 roku; mandat przewodniczącego jest jednokrotnie odnawialny. W przypadku przeszkody lub poważnego uchybienia Rada Europejska może pozbawić przewodniczącego mandatu zgodnie z tą samą procedurą.

6. Rada Europejska:

1. mianuje wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa (za zgodą przewodniczącego Komisji Europejskiej),

2. wskazuje, biorąc pod uwagę wynik wyborów do Parlamentu Europejskiego, kandydata na przewodniczącego Komisji Europejskiej (wybieranego przez Parlament Europejski),

3. ustala, w porozumieniu z przewodniczącym Komisji, listę komisarzy,

4. mianuje zatwierdzony przez Parlament Europejski skład Komisji,

5. wybiera prezesa, wiceprezesa i członków Zarządu EBC.

1. Rada Europejska stanowi zwykłą większością w kwestiach proceduralnych oraz w sprawie przyjęcia swojego regulaminu wewnętrznego. Inne decyzje, w tym dotyczące składów Rady innych niż Rady do Spraw Ogólnych i Rady do Spraw Zagranicznych wymagają większości kwalifikowanej.

Kompetencje Rady Unii Europejskiej:

• Prawodawcze:

• Wydawanie aktów prawotwórczych (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje),

• wydawanie aktów nie mających mocy prawnej wiążącej (zalecenia, opinie, memoranda, stanowiska),

• wzywanie Komisji Europejskiej do określonych działań, w tym do inicjatywy ustawodawczej,

• zmiana traktatów założycielskich,

• kompetencje w zakresie zawierania umów międzynarodowych (wynegocjowanych przez Komisję Europejską),

• decyzje dotyczące zawierania „wzmocnionej współpracy”.

• Kreacyjne:

• Zatwierdzanie list członków Komitetu Ekonomiczno- Społecznego UE,

• współdziałanie w procesie uchwalania rocznych budżetów UR oraz wieloletnich ram finansowych,

• koordynacja polityki gospodarczej w przypadku braku kompetencji innych organów.

• Kontrolne:

• Może kierować skargi do Trybunału Sprawiedliwości UE o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego oraz skargi na bezczynność organów.

Komisja Europejska (art. 17 TUE):

1. Komisja wspiera ogólny interes Unii i podejmuje w tym celu odpowiednie inicjatywy. Czuwa nad stosowaniem Traktatów i środków przyjmowanych przez instytucje na ich podstawie. Nadzoruje stosowanie prawa Unii pod kontrolą Trybunału Sprawiedliwości UE. Wykonuje budżet i zarządza programami. Pełni funkcje koordynacyjne, wykonawcze i zarządzające, zgodnie z warunkami przewidzianymi w Traktatach. Z wyjątkiem wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz innych przypadków przewidzianych w Traktatach, zapewnia reprezentację Unii na zewnątrz. Podejmuje inicjatywy w zakresie rocznego i wieloletniego programowania Unii w celu osiągnięcia porozumień międzyinstytucjonalnych.

2. O ile Traktaty nie stanowią inaczej, akty prawodawcze Unii mogą zostać przyjęte wyłącznie na wniosek Komisji.

3. Kadencja Komisji wynosi 5 lat. Członkowie Komisji są wybierani ze względu na swe ogólne kwalifikacje i zaangażowanie w sprawy europejskie spośród osób, których niezależność jest niekwestionowana.

4. Komisja jest całkowicie niezależna w wykonywaniu swoich zadań. Członkowie Komisji nie zwracają się o instrukcje ani ich nie przyjmują od żadnego rządu, instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej. Powstrzymują się oni od podejmowania wszelkich działań niezgodnych z charakterem ich funkcji lub wykonywaniem ich zadań.

5. W skład Komisji mianowanej między datą wejścia w życie Traktatu z Lizbony a 31 października 2014 roku wchodzi jeden obywatel każdego Państwa Członkowskiego, przy czym skład ten obejmuje jej przewodniczącego i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który jest jednym z wiceprzewodniczących Komisji.
   Od 1 listopada 2014 roku komisja składa się z takiej liczby członków, w tym z jej przewodniczącego i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, która odpowiada dwóm trzecim liczby państw członkowskich, chyba że Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, podejmie decyzje o zmianie tej liczby.
   Członkowie Komisji są wybierani spośród obywateli Państw Członkowskich na podstawie systemu bezwzględnie równej rotacji pomiędzy Państwami Członkowskimi, który pozwala odzwierciedlić różnorodność demograficzną i geograficzną wszystkich Państw Członkowskich. System ten jest ustanawiany jednomyślnie przez Radę Europejską zgodnie z artykułem 244 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

6. Uwzględniając wybory do Parlamentu Europejskiego i po przeprowadzeniu stosownych konsultacji. Rada Europejska stanowiąc wielkością kwalifikowaną, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu kandydata na funkcję przewodniczącego Komisji.
   Kandydat ten jest wybierany przez Parlament Europejski większością głosów członków wchodzących w jego skład. Jeżeli nie uzyska on większości, Rada Europejska stanowiąc większością kwalifikowaną, przedstawia, w terminie miesiąca, nowego kandydata, który jest wybierany przez Parlament Europejski zgodnie z tą samą procedurą.
   Rada, za wspólnym porozumieniem z wybranym przewodniczącym, przyjmuje listę pozostałych osób, które proponuje mianować członkami Komisji. Są oni wybierani na podstawie sugestii zgłaszanych przez Państwa Członkowskie.
   Przewodniczący, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa i pozostali członkowie Komisji podlegają kolegialnie zatwierdzeniu w drodze głosowania przez Parlament Europejski.
   Na podstawie takiego zatwierdzenia Rada Europejska mianuje Komisję, stanowiąc większością kwalifikowaną.

7. Komisja ponosi kolegialnie odpowiedzialność przed Parlamentem Europejskim. Zgodnie z art. 234 TFUE Parlament Europejski może uchwalić wotum nieufności w stosunku do Komisji.
   W przypadku uchwalenia wotum nieufności członkowie Komisji kolegialnie rezygnują ze swoich funkcji, a wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa rezygnuje z funkcji pełnionych w ramach Komisji.

Przewodniczący Komisji Europejskiej (zobacz art. 17 TUE).

Przewodniczący Komisji:

1. Określa wytyczne, w ramach których Komisja wykonuje swoje zadania.

2. Decyduje o wewnętrznej organizacji Komisji tak, aby zapewnić spójność, skuteczność i kolegialność jej działania.

3. Mianuje wiceprzewodniczących, innych niż wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, spośród członków Komisji.
   Członek Komisji.

Członek Komisji składa rezygnację, jeżeli przewodniczący tego zażąda.
Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa składa rezygnację, zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 18 TUE, ustęp 1, jeżeli tego zażąda przewodniczący Rady Europejskiej.

Traktatowe cele Unii Europejskiej (art. 3 TUE) - (najważniejsze punkty 3 i 4 - jak to wpiszesz na teście to masz dobry):

1. Celem Unii jest wspieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu jej narodów.

2. Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak i również zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości.

3. Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy ochrony jakości środowiska naturalnego. Wspiera postęp naukowo - techniczny. Zwalcza wyłączenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka. Wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między Państwami Członkowskimi. Szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy.

4. Unia ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

5. W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i interesy oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami, do swobodnego i uczciwego handlu, do wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka, a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów Zjednoczonych.

6. Unia dąży do osiągnięcia swoich celów właściwymi środkami odpowiednio do zakresu kompetencji przyznanych jej na mocy Traktatów.

Instrumenty realizacji traktatowych celów UE.

1. Dla osiągnięcia swoich traktatowych celów działania Państw Członkowskich i Unii jako całości obejmują prowadzenie polityki gospodarczej opartej na ścisłej koordynacji polityk gospodarczych Państw Członkowskich na rynku wewnętrznym oraz na ustaleniu wspólnych celów z poszanowaniem zasady otwartej gospodarki rynkowej opartej na wolnej konkurencji.

2. Równolegle, na warunkach i zgodnie z procedurami przewidzianymi w Traktatach, działania te obejmują:

1. jedną walutę euro;

2. określenie i prowadzenie jednolitej polityki pieniężnej i polityki kursowej, których głównym celem jest utrzymanie stabilności cen;

3. wspieranie ogólnych polityk gospodarczych w Unii, zgodnie z zasadą otwartej gospodarki rynkowej opartej na wolnej konkurencji.

3. Te działania Państw Członkowskich i Unii zakładają poszanowanie następujących zasad przewodnich:

• stabilnych cen;

• zdrowych finansów publicznych i warunków pieniężnych oraz;

• trwałej równowagi płatniczej.

Zasady polityki gospodarczej UE:

1. Państwa Członkowskie prowadzą swoje polityki gospodarcze, mając na względzie przyczynianie się do osiągania celów Unii, z poszanowaniem zasad otwartej gospodarki rynkowej opartej na wolnej konkurencji, sprzyjając efektywnej alokacji zasobów.

2. Państwa członkowskie uznają swoje polityki gospodarcze za przedmiot wspólnego zainteresowania i koordynują je w ramach Rady Europejskiej.

3. Rada (do spraw gospodarczych i finansowych, ECOFIN), na zalecenie Komisji, opracowuje projekt ogólnych kierunków polityk gospodarczych państw członkowskich i Unii oraz składa sprawozdanie Radzie Europejskiej.
   Rada Europejska, na podstawie sprawozdania Rady (ECOFIN), debatuje nad konkluzją w sprawie ogólnych kierunków polityk gospodarczych państw Członkowskich i Unii jako całości.
   Na podstawie tej konkluzji Rada (ECOFIN) przyjmuje zalecenie określające te ogólne kierunki. Rada (ECOFIN) informuje Parlament Europejski o swoim zaleceniu.

Koordynacje polityki gospodarczej UE - procedura wielostronnego nadzoru.

Dla potrzeb tego wielostronnego nadzoru państwa członkowskie przesyłają Komisji informacje o ważnych środkach, które przyjęły w swojej polityce gospodarczej oraz inne ważne informacje.

W celu zapewnienia ściślejszej koordynacji polityk gospodarczych i trwałej konwergencji dokonań gospodarczych państw członkowskich. Rada (ECOFIN), na podstawie sprawozdań finansowych przedstawionych przez Komisję, nadzoruje rozwój sytuacji gospodarczej w każdym z państw członkowskich i w Unii, jak również zgodność polityk gospodarczych z ogólnymi kierunkami oraz regularnie dokonuje oceny całościowej. Sprawozdania te przedstawia Radzie Europejskiej.

Jeżeli w ramach procedury wielostronnego nadzoru zostanie stwierdzone, że polityka gospodarcza państwa członkowskiego nie jest zgodna z ogólnymi kierunkami polityki gospodarczej UE lub zagraża prawidłowemu funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej. Komisja może skierować do danego państwa członkowskiego ostrzeżenie. Natomiast ECOFIN, na wniosek Komisji, może kierować do tego państwa niezbędne zalecenia. ECOFIN, na wniosek Komisji, może zadecydować o podaniu swoich zaleceń do publicznej wiadomości.

W tych sprawach ECOFIN decyduje kwalifikowaną większością głosów, nie biorąc pod uwagę głosu członka ECOFIN reprezentującego dane państwo członkowskie.

Przewodniczący Rady (ECOFIN) i Komisja składają sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu dotyczące rezultatów wielostronnego nadzoru.

Przewodniczący Rady może być wezwany do stawienia się przed właściwą komisją Parlamentu Europejskiego, jeśli Rada podała swoje zalecenia do publicznej wiadomości.

Parlament Europejski i Rada Europejska, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą, mogą przyjąć szczegółowe zasady procedury wielostronnego nadzoru.

Koordynacja polityki fiskalnej (art. 126 TFUE).

Państwa członkowskie unikają nadmiernego deficytu budżetowego (nie więcej niż 3% PKB).

Komisja Europejska nadzoruje rozwój sytuacji budżetowej i wysokość długu publicznego w krajach członkowskich i bada poszanowanie dyscypliny budżetowej na podstawie dwóch kryteriów:

1. czy stosunek między planowanym lub rzeczywistym deficytem publicznym a produktem krajowym brutto przekracza wartość odniesienia (3%) oraz;

• czy stosunek między długiem publicznym a produktem krajowym brutto przekracza wartość odniesienia (60%).

Jeżeli państwo członkowskie nie spełnia jednego lub obu tych kryteriów z przyczyn o charakterze trwałym, Komisja opracowuje sprawozdanie, które uwzględnia różne czynniki, w tym średniookresową sytuację gospodarczą i budżetową tego państwa.

Komisja może także opracować sprawozdanie, jeśli mimo spełnienia wymagań wynikających z tych kryteriów uzna, że istniej ryzyko nadmiernego deficytu w jakimś państwie członkowskim. O sprawozdaniu Komisji wydaje opinię Komitet Ekonomiczno Finansowy, do którego zadań należy między innymi: śledzenie sytuacji pieniężnej i finansowej państw członkowskich i całej Wspólnoty i regularne składanie Radzie i Komisji sprawozdań na ten temat.

Procedura nadmiernego deficytu.

Jeżeli Komisja uzna, że w państwie członkowskim istnieje nadmierny deficyt lub że taki deficyt może wystąpić, kieruje swoją opinię do państwa członkowskiego i informuje o tym Radę (ECOFIN).

Rada, na wniosek Komisji i po rozważeniu ewentualnych uwag danego państwa członkowskiego, po dokonaniu ogólnej oceny decyduje czy nadmierny deficyt rzeczywiście występuje.

Jeżeli Rada stwierdzi, że nadmierny deficyt występuje, kieruje zalecenia do danego państwa członkowskiego, w celu usunięcia przekroczeń w oznaczonym terminie. Zalecenia te nie zostaną podane do publicznej wiadomości, chyba że Rada stwierdzi, iż w odpowiedzi na jej zalecenia żadne skutecznie działanie nie zostało podjęte w oznaczonym terminie, w takim przypadku może ona podać treść zalecenia do publicznej wiadomości.

Jeżeli państwo członkowskie nadal nie realizuje zalecenia Rady, może ona je wezwać do przyjęcia w wyznaczonym terminie środków zmierzających do takiego ograniczenia deficytu, jakie zostanie uznane przez Radę za niezbędne do zaradzenia sytuacji. W takim przypadku Rada może zażądać od danego państwa członkowskiego przedstawienia sprawozdań według precyzyjnego harmonogramu, aby móc zbadać wysiłki dostosowawcze podjęte przez to państwo.

Jeżeli państwo członkowskie nie stosuje się do decyzji w sprawie istnienia nadmiernego deficytu, Rada może zastosować lub zaostrzyć jedną lub kilka z następujących sankcji:

• Zażądać opublikowania dodatkowych informacji, które określi Rada, przed emisją obligacji i papierów wartościowych.

• Wezwać Europejski Bank Inwestycyjny do ponownego rozważenia polityki udzielania pożyczek wobec takiego państwa.

• Zażądać złożenia w Unii przez to państwo nieoprocentowanego depozytu o stosownej wysokości aż do czasu, kiedy - w ocenie Rady - nadmierny deficyt zostanie skorygowany.

• Nałożyć grzywnę w stosownej wysokości (do 0,5% PKB).

O podjętych decyzjach Przewodniczący Rady informuje Parlament Europejski.

Sankcje te nie znajdują zastosowania w przypadku nowych członków UE objętych derogacją, ale w tym przypadku sankcją może być wstrzymanie pomocy w ramach Funduszu Spójności UE.

Koordynacja polityki fiskalnej - system wczesnego ostrzegania.

Procedura wielostronnego nadzoru wprowadza „system wczesnego ostrzegania”, którego zadaniem jest szybka identyfikacja narastających deficytów budżetowych w państwach członkowskich oraz wczesne im przeciwdziałanie, głównie przez usprawnienie koordynacji i nadzoru polityki gospodarczej w dotkniętych zjawiskiem nadmiernego deficytu w krajach UE.

W tym celu państwa strefy euro regularnie przedkładają programy stabilności (stability programes), a państwa członkowskie UE pozostające poza strefą euro - programy konwergencji (convergence progres), które są następnie oceniane przez Komisję Europejską oraz Radę UE.

Wspólnym i głównym elementem obu rodzajów programów są średnioterminowe strategie konsolidacji finansów publicznych (strategie osiągnięcia salda budżetowego bliskiego równowagi lub nadwyżki). Podstawowa różnica między nimi polega na uzupełnieniu programów konwergencji o informacje na temat rozwoju polityki pieniężnej w państwie członkowskim pozostającym poza obszarem wspólnej waluty.

Czym różnią się strategia konwergencji i program stabilności? - Odpowiedź powyższy pogrubiony akapit.

Sankcje fiskalne za nierespektowanie procedury nadmiernego deficytu.

W razie nierespektowania zaleceń Rady procedura przewiduje możliwość uruchomienia sankcji finansowych, aczkolwiek wyłącznie wobec państw strefy euro.

• Początkowo niezdyscyplinowane państwo zobowiązane jest przekazać do budżetu UE nieoprocentowany depozyt, w pierwszym roku składający się z części stałej wynoszącej 0,2% PKB tego państwa oraz części zmiennej wynoszącej jedną dziesiątą wielkości, o jaką deficyt przekroczył wartość referencyjną.

• W następnych latach deponowana jest tylko wartość zmienna.

• Wysokość jednorazowej sankcji nie może jednak przekroczyć 0,5% PKB.

• Jeżeli przez kolejne dwa lata od momentu nałożenia sankcji w państwie utrzymuje się nadmierny deficyt, depozyt zamieniany jest na karę finansową, która nie podlega zwrotowi.

Przykładowe zobrazowanie ostatniej kropki.

PKB_PL = 1.400 mld zł Depozyt cz. stała = 2,8 mld

Nadmierny deficyt = 51 mld zł

Propozycje nowych regulacji w związku z kryzysem fiskalnym po 2009r.

Niespełnialny trylemat: (1) otwartego charakteru UGW, (2) suwerennej polityki fiskalnej na poziomie krajów członkowskich i (3) zachowania dyscypliny fiskalnej; można spełnić dowolne dwa warunki spośród tych trzech, ale graniczy z niemożliwością jednoczesne spełnienie ich wszystkich trzech.

W obliczu kryzysu fiskalnego i ledwie kontrolowanych wzrostów relacji deficytu i długu publicznego do PKB pojawiają się propozycje nowych rozwiązań, już to ograniczających krajową suwerenność polityki fiskalnej (w obszarze kryteriów z Maastricht), już to nowych sankcji za ich przekraczanie.

1. Komisja Europejska mogłaby się wypowiadać w sprawie krajowych budżetów jeszcze przed ich uchwaleniem - naruszenie krajowej suwerenności (chociaż wysokie zadłużenie i tak ogranicza pole decyzji). Co prawda formalnie Komisja nie będzie mogła żadnemu państwu niczego narzucić (podstawą dobrowolne porozumienia), ale byłyby nowe sankcje finansowe wobec krajów notorycznie naruszających Pakt Stabilności i Wzrostu.

2. Istotą sankcji byłoby ograniczenie dostępu do środków z budżetu ogólnego UE. Są one opisane w TFUE, ale wychodzą poza naruszenie relacji deficyt/PKB i mają być nakładane na kraje, które nie zmniejszają swojego zadłużenia. Relacja dług/PKB wysuwa się na pierwsze miejsce (między innymi: ze względu na rosnące ryzyka wypłacalności).

3. Propozycja powołania Sekretariatu koordynującego politykę gospodarczą Unii, innej instytucji badającej systemowe ryzyka zagrażające stabilności finansów publicznych UE, czy powołania europejskiej agencji ratingowej. Traktaty Lizbońskie pozostawiają miejsce dla tworzenia takich instytucji za zgodą krajów członkowskich.

4. Jednak znaczące zwiększenie uprawnień instytucji UE nie jest możliwe w ramach Traktatów Lizbońskich. Propozycje Komisji Europejskiej z 12 maja 2010r. mają poprawić koordynację polityki budżetowej na ich gruncie.

5. Jak na razie najbardziej dyscyplinująco działa zagrożenie utratą wypłacalności na rynkach finansowych. Rynki te bowiem wyceniają indywidualne ryzyko zakupu papierów wartościowych każdego kraju. Podobnie działają oceny krajowych budżetów przeprowadzane przez Komisję Europejską.

6. Dodatkowym instrumentem są różne reguły budżetowe, numeryczne i inne, które zmniejszają pole przyrostu długu. Jednak nie rozwiązują one problemu długów już istniejących.

7. Jednak na dalszą metę nie można wykluczyć jakiejś formy federalizmu fiskalnego, co jednak musiałoby się wiązać ze znacznie większym budżetem UE niż obecny 1% Dochodu Narodowego Brutto państw członkowskich (zob. L. Oręzik „Strach dyscyplinuje kraje Unii”).

8. Czy jest możliwa stabilizacja płatnicza i fiskalna UE przy dostosowaniach tylko po stronie krajów dłużniczych?

Zacieśniona (umocniona) współpraca (art. 20 TUE):

1. Celem wzmocnionej współpracy jest sprzyjanie realizacji celów Unii, ochrona jej interesów oraz wzmocnienie procesu jej integracji. Współpraca taka otwarta jest dla wszystkich państw członkowskich w dowolnym czasie.

2. Decyzję upoważniającą do podjęcia wzmocnionej współpracy Rada przyjmuje w ostateczności, jeżeli ustali, że cele takiej współpracy nie mogą zostać osiągnięte w rozsądnym terminie przez Unię jako całość, oraz pod warunkiem, że uczestniczy w niej co najmniej dziewięć państw członkowskich. Rada stanowi zgodnie z procedurą określoną w art. 329 TFUE.

3. W obradach Rady mogą uczestniczyć wszystkie państwa członkowskie, jednak w głosowaniu biorą udział tylko członkowie Rady reprezentujący państwa członkowskie uczestniczące w wzmocnionej współpracy.

4. Akty przyjmowane w ramach wzmocnionej współpracy wiążą wyłącznie uczestniczące państwa członkowskie. Nie są one uważane za dorobek, który musi zostać przyjęty przez państwa kandydujące do przystąpienia do Unii.

Zacieśnienie (umocniona współpraca) (art. 326 - 328 TFUE):

1. Umocniona współpraca nie może naruszać rynku wewnętrznego ani spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Nie może ona stanowić przeszkody ani dyskryminacji w handlu między państwami członkowskimi, ani doprowadzać do zakłócenia konkurencji między nimi.

2. Wzmocniona współpraca nie narusza kompetencji, praw i obowiązków państw członkowskich, które w niej nie uczestniczą. Państwa te nie utrudniają wprowadzenia jej w życie przez uczestniczące państwa członkowskie.

3. Od chwili ustanowienia wzmocniona współpraca pozostaje otwarta dla wszystkich państw członkowskich pod warunkiem spełnienia warunków uczestnictwa określonych w decyzji o powstaniu wzmocnionej współpracy. Państwa członkowskie mogą przystąpić do współpracy także w dowolnym innym momencie, o ile, poza spełnieniem tych warunków, będą również przestrzegać aktów już przyjętych w ramach tej współpracy.

Środki pomocy przedakcesyjnej UE do 2006r.

W okresie od 1989r. do końca perspektywy finansowej 1999 - 2006 funkcjonowały trzy instrumenty przedakcesyjnej pomocy UE.

1. PHARE - po 1/3 na:

• budowę instytucji;

• inwestycje wzmacniające infrastrukturę regulującą niezbędną do zapewnienia zgodności z acquis communautaire;

• inwestycje wzmacniające spójność gospodarczą i społeczną.

Od 1999r. PHARE pomagało również w tworzeniu mechanizmów i instytucji koniecznych do wdrożenia funduszy strukturalnych po akcesji. Razem od uzyskania członkostwa 1.05.2004r. do końca 2008r. Polska otrzymała w ramach PHARE 921 mln euro.

2. ISPA - przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej utworzony w 1999r. w celu zapewnienia 10 kandydującym krajom Europy Środkowej i Wschodniej pomocy w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego oraz transportu pod kątem wymogów akcesji. ISPA zapewnia wsparcie dotyczące dyrektyw inwestycyjnych:

• w sektorze środowiska przede wszystkim w zaopatrzeniu w wodę pitną, oczyszczania ścieków, zarządzania odpadami…

3. SAPARD - nie całe bo z tego należy wiedzieć tylko ze były trzy programy pomocy i że nazywały się: PHARE, ISPA i SAPARD.

Inne środki z pomocy przedakcesyjnej UE do 2006r.

W okresie od 1989r. do końca perspektywy finansowej 1999 - 2006 funkcjonowały także dwa inne instrumenty przedakcesyjnej pomocy UE:

• TACIS - który był ekwiwalentem PHARE skierowanym do krajów byłego ZSRR. (stąd nazwa: Technical Assistance for Comnonwealh of Independent States). Nigdy jednak nie zmienił swego charakteru w sposób podobny jak PHARE po 1999r., gdyż perspektywa członkostwa tych krajów w UE była nazbyt odległa lub niektóre z tych krajów nie były nią zainteresowane

• CARDS - który był ekwiwalentem TACIS dla krajów Bałkańskich.

IPA - środek pomocy przedakcesyjnej od 2007r.

• IPA (Instrument for Per - accession Assistance) w perspektywie finansowej 2007 -

2013 zastąpił poprzednie pięć instrumentów pomocy przedakcesyjnej jednym.

• IPA obejmuje kraje mające status kandydujących (obecnie była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Chorwacja, Turcja) oraz status potencjalnych kandydatów (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia i Kosowo).

• IPA ma zapewnić większą elastyczność dostosowania warunków pomocy do potrzeb poszczególnych krajów, umacniać instytucje służące demokracji i praworządności, ułatwiać reformy administracji państwowej i reformy gospodarcze, rozwijać instytucje ochrony praw człowieka i praw mniejszości, służyć budowie społeczeństwa obywatelskiego, zapewnianiu równości kobiet i mężczyzn, rozwojowi regionalnemu i redukcji ubóstwa. W stosunku do krajów kandydujących IPA ma także ułatwiać im spełnienie wymogów członkostwa.

• IPA składa się z pięciu części, dostosowanych do potrzeb krajów stowarzyszonych i krajów kandydackich.

• Łączna alokacja dla IPA na okres 2007 - 2013 wynosi 11,5 mld euro.

• Komisja Europejska każdego roku przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Europejskiej harmonogram wydatków w ramach tej kwoty i w trzyletnim horyzoncie finansowego planowania, w przekroju na poszczególne kraje - beneficjentów i według kategorii wydatków. Te roczne i trzyletnie plany podlegają zatwierdzeniu przez Radę i Parlament.

Polityka strukturalna Unii Europejskiej: zasady

Polityka strukturalna UE opiera się na następujących zasadach:

• partnerstwa - ścisłej współpracy Komisji Europejskiej z władzami kraju, a wewnątrz każdego kraju członkowskiego - współpracy władz samorządowych i obywateli;

• zgodności programów objętych wsparciem Unii z kompleksowymi programami rozwoju regionu i kraju oraz z założeniami i przepisami polityki Unii wspierania rozwoju gospodarek państw członkowskich;

• koncentracji środków i działań na precyzyjnie zdefiniowanych obszarach uznanych za kwalifikujące się do udzielenia pomocy w ramach osiągania celów funduszy strukturalnych;

• dodatkowości (współfinansowania) - środki z funduszy unijnych nie mogą zastępować środków własnych kraju lub regionu, a jedynie mają być ich uzupełnieniem, umożliwiającym realizację przedsięwzięcia;

• planowania - perspektywicznych programów trwałego rozwiązywania problemów wybranych regionów lub gałęzi gospodarki poprzez tworzenie wieloletnich planów rozwoju i powiązanych z nimi programów operacyjnych.

Fundusz Spójności Unii Europejskiej

Charakterystyczną cechą Funduszu Spójności jest zasada kwalifikowania do udzielenia pomocy całych krajów, a nie regionów. Inny niż w funduszach strukturalnych jest też proces planowania pomocy. Nie trzeba opracowywać szczegółowych planów rozwoju. Zgłasza się projekty o budżecie powyżej 10 mln euro.

Początkowo wsparcie dla wybranych członków UE zaplanowano na lata 1993-1999; na szczycie w Berlinie w 1999 r. jego działania przedłużono do 2006 r., ustalając łączny budżety na lata 2000-2006 w wysokości 18 mld euro. W perspektywie finansowej 2007-2013 na priorytet 1b - poprawa spójności wzrostu i zatrudnienia - w części realizowanej poprzez Fundusz Spójności, -przewidziano pułap środków na zobowiązania w wysokości 61,5 mld euro.

Środki z Funduszu Spójności kieruje się do państw, w których poziom PKB na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej unijnej oraz w których został opracowany i jest realizowany program konwergencji (zgodnie z art. 104 TWE). W przypadku, gdy kraj członkowski nie dotrzyma programu konwergencji dla UGW, przyznane fundusze mogą zostać wstrzymane. W grupie tej po akcesji znajduje się także Polska.

Zgodnie z założeniami Perspektywy Finansowej 2000-2006 środki z Funduszu Spójności służą finansowaniu przedsięwzięć o znaczeniu ogólnounijnym w dziedzinie transportu (korytarze transeuropejskie) oraz ochrony środowiska naturalnego.

W 2009 r. Polska miała otrzymać z Funduszu Spójności 3,4 mld zł a otrzymała blisko 3,0 mld zł. Razem od 1 maja 2004 r. do końca sierpnia 2010 r. Polska otrzymała z Funduszu Spójności (łącznie z ISPA) przeszło 7,5 mld euro.

Fundusze strukturalne Unii Europejskiej

Do funduszy strukturalnych należą:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,

• Europejski Fundusz Społeczny,

• Europejski Fundusz Rolny na rzecz rozwoju Obszarów Wiejskich oraz

• Europejski Fundusz Rybacki.

Zadaniem funduszy strukturalnych jest wspieranie przekształceń i modernizacji krajów Unii zanim osiągną one pełną spójność ekonomiczną i społeczną, a od 2007 r. współdziałanie w kierunku realizacji celów Odnowionej Strategii Lizbońskiej.

Polska po akcesji do UE została uznana w całości jako obszar opóźniony w rozwoju (kryterium - PKB na jednego mieszkańca nie przekracza 75% przeciętnej w Unii; w Polsce tylko około 35% średniej w UE). Wobec tego Polska jest jednym z największych beneficjantów pomocy z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności..

Limit wysokości pomocy, jaką dany kraj może uzyskać z funduszy strukturalnych, wynosi blisko 4% wartości PNB kraju beneficjanta.

W ramach działań strukturalnych Unia Europejska przyznała Polsce w latach 2004-2007 pomoc w wysokości 26,7 mld zł, z czego 16,2 na projekty infrastrukturalne, 7,6 na sektor produkcyjny i 4,8 mld zł na rozwój zasobów ludzkich. Od 1 maja 2004 r. do końca sierpnia 2010 r. w ramach funduszy strukturalnych UE Polska otrzymała 16,8 mld euro.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia albo Narodowa Strategia Spójności

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia są dokumentem strategicznym określającym priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007-13.

Celem strategicznym tych ram jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju.

Obok tego celu strategicznego w NSRO zakłada się realizację celów szczegółowych, wynikających z wyzwań Strategii Lizbońskiej, „Strategicznych Wytycznych Wspólnoty” oraz wniosków wynikających z analizy słabych i mocnych stron polskiej gospodarki, a także stojących przed nią szans i zagrożeń.

NSRO (NSS): horyzontalne cele szczegółowe

Cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację horyzontalnych celów szczegółowych. Celami horyzontalnymi NSS są: 

• Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa,

• Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,

• Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,

• Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług,

• Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej,

• Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich.

System Realizacji NSS w latach 2007-2013

Narodowa Strategia Spójności jest realizowana przy pomocy programów operacyjnych zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, regionalnych programów operacyjnych, zarządzanych przez Zarządu poszczególnych województw i projektów współfinansowanych ze strony instrumentów strukturalnych, tj.:

• Programu Infrastruktura i Środowisko - EFRR i FS,

• Program Innowacyjne Gospodarka - EFRR,

• Program Kapitał Ludzki - EFS,

• 16 programów regionalnych - EFRR,

• Program Rozwój Polski Wschodniej - EFRR,

• Program Pomoc Techniczna - EFRR,

• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej - EFRR.

System finansowania NSS w latach 2007-2013

Łączna wartość środków zaangażowanych w realizację NSS w latach 2007-13 wyniesie około 85,6 mld euro. Z tytułu realizacji NSS średniorocznie będzie wydawane do 2015 r. około 9,5 mld euro, z czego:

67,3 mld euro z budżetu UE,

11,9 mld euro z krajowych środków publicznych (w tym 5,93 mld euro z budżetu państwa)

około 6,4 mld euro ze środków podmiotów prywatnych.

Wydatki w ramach polityki spójności będą koordynowane z wydatkami przeznaczonymi na instrumenty strukturalne Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej, a także programami europejskimi w sferze wzmacniania konkurencyjności.

Łączna suma środków włączona w realizację działań rozwojowych, których głównym elementem będzie NSS, wyniesie łącznie ponad 107,9 mld euro, w tym 85,4 mld środków UE.

Podział funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności wg programów operacyjnych

• Program Infrastruktura i Środowisko - 41,9% całości środków (27,9 mld euro),

• 16 programów regionalnych - 24,9% całości środków (16,6 mld euro),

• Program Kapitał Ludzki - 14,6% całości środków (9,7 mld euro),

• Program Innowacyjna Gospodarka -12,4% całości środków (8,3 mld euro),

• Program Rozwój Polski Wschodniej - 3,4% całości środków (2,3 mld euro),

• Program Pomoc Techniczna - 0,8% całości środków (0,5 mld euro).

• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej - (0,7 mld euro)

Pozostałe środki finansowe w ramach obu funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności zostaną przeznaczone na utworzenie krajowej rezerwy wykonania (2% wartości alokacji, czyli 1,3 mld euro).

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

Celem PO RPW jest podniesienie konkurencyjności gospodarczej i spójności społecznej pięciu województw Polski wschodniej, tj. lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko - mazurskiego, w układzie krajowym i europejskim oraz zwiększenie ich spójności terytorialnej w wymiarze ponadregionalnym.

Cel ten ma zostać osiągnięty przez stworzenie ponadregionalnych ośrodków miejskich, duże inwestycje infrastrukturalne oraz efektywne wykorzystanie przygranicznego położenia.

Cel ten nawiązuje do programu rządu „Solidarne Państwo”, wynika z średniookresowych celów „Strategii Rozwoju Kraju 2007 - 2015” i jest zgodny z celem NSRO 2007 - 2013, którym jest „przyśpieszenie rozwoju społeczno - gospodarczego Polski, wzrost zatrudnienia oraz zwiększenie spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej z krajami Unii Europejskiej.”

Źródłami finansowania projektów realizowanych w ramach PO RPW będą środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i środki budżetowe, łącznie 2,27 mld euro, w tym 992 mln euro specjalnych środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przeznaczonych decyzją Rady Europejskiej dla najbiedniejszych regionów Unii Europejskiej. Pozostała kwota, tj. około 1,21 mld euro to dodatkowe środki wyasygnowane przez Rząd RP z puli funduszy strukturalnych przyznanych Polsce.

Wspólna Polityka Rolna (WPR) - cele i zasady

WPR ma na celu:

• zwiększenie wydajności produkcji rolnej przez przyspieszenie postępu technicznego, racjonalizację rozwoju produkcji rolnej oraz pełne wykorzystanie zdolności wytwórczych, zwłaszcza siły roboczej;

• zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności rolniczej, zwłaszcza przez wzrost indywidualnych dochodów osób zatrudnionych w rolnictwie;

• stabilizację rynków;

• zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia;

• zapewnienie odpowiednich cen przy dostawach dla konsumentów.

WPR opiera się na trzech podstawowych zasadach:

• wspólnego rynku produktów rolnych (swobodny przepływ produktów rolnych i jednolite reguły interwencji w obrębie UE);

• preferencji europejskich (pierwszeństwo sprzedaży produktów wytworzonych we Wspólnocie);

• solidarności finansowej (wspólne pokrywanie kosztów interwencji)

Wspólna Polityka Rolna - dwa typy interwencji

WPR dopuszcza dwa typy interwencji, rynkowa i strukturalną.

Instrumenty rynkowe dzielą się na:

• środki interwencji wewnętrznej (tzw. ceny interwencyjne, zakupy interwencyjne, składowanie nadwyżek i inne formy regulowania nadmiernej podaży);

• środki interwencji zewnętrznej dla ochrony przed importem tańszych produktów z państw trzecich (cła i importowe opłaty wyrównawcze, subwencje eksportowe, kontyngenty, standardy, normy techniczne i przepisy sanitarne ograniczające import i minimalne ceny sprzedaży dla produktów importowanych).

Polityka strukturalna skierowana jest przede wszystkim na racjonalizację użytkowania gruntów rolnych w celu zwiększania ich wydajności (wyłączanie gruntów z produkcji rolnej, wcześniejsze emerytury dla rolników, koncentracja produkcji rolnej i jej dostosowywanie do wymagań rynku poprzez tworzenie grup producentów oraz restrukturyzacja gospodarstw rolnych).

W dotychczasowej praktyce przewagę ma interwencja rynkowa niż polityka strukturalna.

Od 2000 r. priorytetem WPR jest zintegrowane podejście do ochrony środowiska oraz wielofunkcyjnego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w powiązaniu z rozwojem regionalnym.

Wspólna Polityka Rolna - środki dla polskiego rolnictwa

W ramach Wspólnej Polityki Rolnej polskie rolnictwo otrzymuje z Unii Europejskiej środki w ramach czterech instrumentów wsparcia finansowego:

• 1) dopłat bezpośrednich,

• 2) działań interwencyjnych na rynku rolnym,

• 3) w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich,

• 4) w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego.

Środki te są uzupełnione z polskiego budżetu.

Pytania na egzamin.

1. Polityczne warunki członkostwa Unii Europejskiej i kryteria weryfikacyjne.

2. Ekonomiczne warunki członkostwa i jak to się mierzy (2 Warunki).

3. Geneza i podstawy prawne Unii.

4. Istota i cele Unii Gospodarczej i Walutowej.

5. Kryteria Maastricht.

6. Jaka jest zależność między drugim, a pierwszym kryterium, co ta równość znaczy i jakie pociąga za sobą konsekwencją, gdy stopa procentowa PKB maleje.

7. Etapy powstania Unii Gospodarczej i Walutowej.

8. Korzyści Unii Gospodarczej i Walutowej i zagrożenia Unii Gospodarczej i Walutowej.

9. Systemowe ryzyka wspólnej polityki pieniężnej euro, co znaczy gdy w obu przypadkach ta sama stop, gdy w jednym kraju, płaca realna rośnie, a w drugim spada.

10. Cele eurosystemu i c to jest eurosystem. Podstawowe zadania eurosystemu.

11. Polityka pieniężna obszaru euro. Warunki niezależności Eurosystemu.

12. Traktatowe podstawy finansowe Unii Europejskiej.

13. Wieloletnie ramy finansowe.

14. „Płatności” i „wydatki” w planowaniu finansowym Unii Europejskiej.

15. Procedura uchwalenia budżetu ogólnego Unii Europejskiej.

16. Kategorie dochodów budżetu Unii Europejskiej.

17. Główne kategorie wydatków budżetu ogólnego Unii Europejskiej (Trwały wzrost i w tym do poprawy spójności).

18. Priorytety Perspektywy Finansowej 2007 - 2013 Unii Europejskiej.

19. Planowane przepływy finansowe między Unią Europejską i Polską w Perspektywie finansowej 2007 - 2013.

20. Czym się różni Rada Europy od Rady Unii Europejskiej.

21. Rada Europejska (tylko 1 punkt).

22. Komisja Europejska.

23. Traktatowe cele (punkty od 1 do 4).

24. Zasady polityki gospodarczej Unii Europejskiej.

25. Koordynacja polityki gospodarczej Unii Europejskiej - procedura nadmiernego deficytu, czym się różnią procesy stabilności od programów korwengencji.

26. Sankcje fiskalne za nierespektowanie procedury nadmiernego deficytu.

27. Trylemat i propozycje nowych regulacji w związku z kryzysem fiskalnym po 2009 roku.

28. Zacieśnianie (umacnianie) współpracy.

29. Środki z pomocy przedakcesyjnej.

30. Zasada polityki strukturalnej Unii Europejskiej.

31. Fundusze spójności (1 i 3 akapit).

32. Fundusze strukturalne.(trzy pierwsze akapity).

33. Program Operacyjny Rozwoju Polski Wschodniej (pierwsze dwa akapity).

34. Kryteria Maastricht - współczynnik (3).

35. Kryterium fiskalne przy malejącym wzroście PKB + Kryteria fiskalne przy malejącym wzroście PKB.

36. Systemowe ryzyka wspólnej polityki pieniężnej obszaru euro.

Tyle pytań mam co podał Pan Profesor.

28

---