RYNEK KAPITAŁOWY

segment rynku finansowego, na którym dokonywane są transakcje długoterminowe, instrumentami finansowymi; zwyczajową granicą czasową dla rynku kapitałowego jest okres 1 roku;

najczęściej przedmiotem transakcji są:

- akcje - obligacje - certyfikaty inwestycyjne - instrumenty pochodne

dodatkowym kryterium (obok czasu) pozwalającym wyróżnić rynek kapitałowy z rynku finansowego jest przeznaczenie środków pozyskanych dzięki zawarciu transakcji;

środki zebrane na rynku kapitałowym są przeznaczane na cele rozwojowe a nie na finansowanie bieżącej działalności jak ma to miejsce w przypadku rynku pieniężnego

SPECYFIKA RYNKU KAPITAŁOWEGO

I - porównanie z rynkiem pieniężnym

-rynek długoterminowy - pozyskiwane na nim środki służą głównie finansowaniu rozwoju i inwestycji długookresowych

-stosunkowo wysoki pozom ryzyka w zawieranych transakcjach - wynika to z:

1. emitentami są częściej niż na rynku pieniężnym podmioty niefinansowe, przedsiębiorstwa

2. charakter emitowanych instrumentów: akcje, mają wyższy poziom ryzyka niż bony skarbowe czy bony pieniężne

3. jeśli chodzi o transakcje długoterminowe to ryzyko rośnie wraz z upływem czasu

-potencjalnie wyższa stopa zwrotu

-relatywnie niższa płynność niż na rynku pieniężnym (instrumenty długoterminowe)

-znaczna rola inwestorów indywidualnych, natomiast na r. pieniężnym dominują instytucjonalni

-liczba zawieranych transakcji jest znacznie wyższa niż na rynku pieniężnym

-wartość transakcji jest niższa niż na rynku pieniężnym

II - cechy wspólne r. kapitałowego i r. pieniężnego (cechy rynku finansowego)

-możliwość oderwania miejsca składania zlecenia od miejsca zawierania transakcji

wysoki stopień formalizacji rynku - brak dowolności zasad zawierania transakcji, konieczność przestrzegania zasad

-wysoki stopień standaryzacji produktów - poszczególne instrumenty muszą się charakteryzować ściśle określonymi cechami, dzięki czemu możliwy jest brak bezpośredniego kontaktu stron transakcji

-przedmiotu transakcji nie mają wartości użytkowej w ścisłym znaczeniu tego słowa; wartość wymienna jest relatywnie wyższa niż wartość użytkowa - (wartość użytkowa to zdolność danego przedmiotu do zaspokajania konkretnych potrzeb)

PODZIAŁ RYNKU KAPITAŁOWEGO

kryterium: przedmiot obrotu

kryterium sensu largo (w najszerszym znaczeniu)

-rynek papierów wartościowych

-rynek hipoteczny

-rynek depozytowo-kredytowy

kryterium sensu stricte dotyczy po prostu rynku papierów wartościowych

kryterium: zasięg terytorialny

-rynki lokalne

-rynki regionalne

-rynki krajowe

-rynki międzynarodowe

-rynki globalne

kryterium: czas rozliczania transakcji:

-rynek spot (kasowy)

-rynek terminowy (instrumentów pochodnych)

kryterium: sposób i zakres regulacji prawnych

kryterium: zakres i forma nadzoru

-rynek publiczny (formalny)

-rynek prywatny (nieformalny)

kryterium: podmiot oferujący sprzedaż danych instrumentów finansowych

-rynek pierwotny

-rynek wtórny

rynek pierwotny (nowych emisji)

-emitent lub pośrednik wprowadzający

-za jego pośrednictwem pozyskiwane są nowe kapitały

-gromadzi kapitały rzeczywiste

-dany instrument oferowany jest tylko przez ściśle określony czas i w ściśle określonej ilości (okres subskrypcji)

-zasadą obowiązująca na tym rynku nie jest zasada pierwszeństwa;

jest to zasada równego udziału wszystkich chętnych gdyż liczba oferowanych instrumentów jest zawsze ograniczona; może to oznaczać konieczność redukcji

redukcja - sytuacja, w której w przypadku oferowania na rynku pierwotnym, liczba zapotrzebowania przewyższa liczbę oferowanych dokumentów, i wówczas pojawia się potrzeba przydziału tego instrumentu w ilości mniejszej niż zgłoszone zapotrzebowanie, potencjalni inwestorzy otrzymują mniejszą ilość instrumentów, proporcjonalnie do zgłoszonej wielkości]

rynek wtórny

-segment rynku kapitałowego, na którym dany instrument jest oferowany nie przez jego emitenta, lecz przez jego kolejnego posiadacza

-nie następuje zmiana wielkości kapitałów emitenta, jedynie przepływy kapitałów między inwestorami

-pozwala realnie ocenić wartość oferowanych instrumentów

-zapewnia ich wycenę i płynność finansową

UCZESTNICY RYNKU KAPITAŁOWEGO

-instytucje finansowe

-władze gospodarcze

-przedsiębiorstwa i osoby fizyczne

stanowią oni zróżnicowaną grupę podmiotów ze względu na ich podstawowy przedmiot działalności

- profesjonalni - nieprofesjonalni

ze względu na rolę pełniącą na danym rynku

- emitenci -inwestorzy -pośrednicy

tworzący własne inst..fin. indywidualni w imieniu i na rach. klienta

nie tworzący własnych instr.fin instytucjonalni (kwalifikowani) w imieniu własnym

po stronie popytu - inwestorzy na instrumenty finansowe

po stronie podaży - emitenci instrumentów finansowych

lub

po stronie popytu - emitenci, popyt na kapitał

po stronie podaży - inwestor, podaż kapitału

INSTYTUCJE RYNKU KAPITAŁOWEGO

ze względu na rolę:

1. organizujące rynek

Giełda Papierów Wartościowych (r. giełdowy), MTS Ceto (r. pozagiełdowy)

2. pośredniczące

domy maklerskie, firmy inwestycyjne

3. wspomagające

KDPW

4. nadzorujące

KNF

5. społeczne

stowarzyszenie emitentów, stowarzyszenie inwestorów giełdowych, związek maklerów i doradców inwestycyjnych

SYSTEM FINANSOWY

rynki finansowe

instytucje finansowe

instrumenty finansowe

zasady, reguły funkcjonowania

POJĘCIE: INSTRUMENTY FINANSOWE w najszerszym ujęciu

złożony zespół narzędzi wykorzystywanych przez różne podmioty do osiągnięcia różnych celów, w różnych dziedzinach życia gospodarczego i społecznego, ich wspólną cechą jest to, że wszystkie instrumenty finansowe mają charakter pieniężny; w związku z tym czasami są określane jako różne formy pieniądza

CELE INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH najszersze ujęcie

-powszechne posługiwanie się instrumentami finansowymi ma na celu łatwiejsze i sprawniejsze funkcjonowanie całej gospodarki a w szczególności zarządzanie finansami doskonalsze przeprowadzanie transakcji i szybsze ich rozliczanie

-instrumenty finansowe umożliwiają realizację wszystkich funkcji rynków finansowych i całego systemu finansowego

-współcześnie stanowią niezbędny element funkcjonowania nowoczesnych systemów finansowych zwłaszcza w krajach o gospodarce wolnorynkowej

-stanowią nośniki informacji o wartości, cenie, rzadkości, kształtowaniu się popytu i innych kategoriach rynkowych; im wyższy poziom zorganizowana rynku, tym lepiej instrumenty finansowe spełniają swoje funkcje, a w szczególności funkcję informacyjną

-charakterystyczną cechą instrumentów finansowych oprócz tego, że mają formę pieniężną, jest również to, że wpływają one na sferę realną gospodarki i służą realizacji różnego rodzaju funkcji ekonomicznych

-są wykorzystywane przez wszystkie podmioty gospodarcze zarówno w skali makro jak i w skali mikro [w skali makro głównym podmiotem wykorzystującym inst. fin. jest państwo]

INSTRUMENTY FINANSOWE PAŃSTWA w najszerszym ujęciu

instrumenty polityki fiskalnej i monetarnej:

stopy procentowe

stopy rezerw obowiązkowych

kursy walutowe

podatki

cła

opłaty fiskalne

PODZIAŁ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH POD WZGLĘDEM F. EKONOMICZNYCH

instrumenty rozliczeniowe

pieniądz

pieniądz elektroniczny

karty płatnicze

inkaso bankowe

akredytywakonosament (listy przewozowe) [pap. wart. reprezentujące prawo własności do przewożonych towarów, stosowane głównie w transporcie morskim]

instrumenty dłużne

obligacje

bony skarbowe

bony pieniężne

zobowiązanie/umowa kredytowa

weksle

instrumenty zaspakajające popyt na pieniądze

cena

płaca

dotacje i subwencje rządowe

emerytury

renty

inne zasiłki:

instrumenty inwestowania

instrumenty bodźcowe

instrumenty ograniczajże ryzyko

instrumenty potwierdzające tytuł własności

POJĘCIE: INSTRUMENTY FINANSOWE w wąskim ujęciu

-ustawa o rachunkowości - kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednego ze stron i zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z tego kontraktu zawartego między obiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze bez względu na to czy wykonywanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy lub warunkowy [ustawa o rachunkowości podkreśla, że instrumenty finansowe dla jednych podmiotów mają charakter aktywów a dla innych pasywów]

-ustawa o obrocie instrumentami finansowymi (29 lipiec 2005) dzieli instrumenty finansowe na:

papiery wartościowe

-akcje, prawa poboru, prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego

-inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia papierów wartościowych

niebędąca papierami wartościowymi instrumenty finansowe

-tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania

-instrumenty rynku pieniężnego

-opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową

-instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego

-kontrakty na różnicę

INSTRUMENTY FINANSOWE W WĄSKIM ZNACZENIU MOŻNA ANALIZOWAĆ Z ZASTOSOWANIEM TRZECH GŁÓWNYCH CECH CHARAKTERYSTYCZNYCH:

-dochód (stopa zwrotu / rentowność)

-ryzyko - możliwość nie uzyskania oczekiwanej stopy zwrotu

-płynność - możliwość zbywalności bez utraty realnej wartości instrumentu

istnieje ścisła zależność między tymi cechami:

im wyższy dochód tym wyższe ryzyko;

bardziej płynne są instrumenty o niższym ryzyku więc o niższym dochodzie

KLASYFIKACJA INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

-kryterium: czas

-krótkoterminowe (do 1 roku); [dla r. pieniężnego do 3 miesięcy)

-średnioterminowe (1-5)

-długoterminowe (>5)

kryterium: forma instrumentu

-forma materialna

-forma zdematerializowana

[odchodzenie od formy materialnej dla formy zdematerializowanej]

kryterium: charakter roszczeń (rodzaj praw wynikających z danego instrumentu)

-dłużne (wierzycielskie): obligacje, czeki, weksle. depozyty

-udziałowe (właścicielskie): akcje, kwity depozytowe, prawa do akcji

-pochodne: przyznają istnienie określonych praw, ale w przyszłości, niektórzy twierdzą, że są trzecią grupą instrumentów w tej kategorii

kryterium: dochód (dochody wynikające z danego instrumentu)

kryterium: stabilność dochodu

-o stałym dochodzie

-o zmiennym dochodzie - - - obligacje indeksowe/indeksowane: ich oprocentowanie jest stałe lub zmienne albo ani stałe ani zmienne; tzn. że jest dokładnie znana zasada naliczania oprocentowania, ale nie znana jest dokładna wartość oprocentowania (i+r); i - indeks lub baza, podstawowa wartość, która będzie oznaczała początkową wartość np.: wskaźnik inflacji lub stopa rentowności bonów skarbowych (teraz WIBOR);

r - marża odsetkowa (np.: 2%, 2,5%); ma zastosowanie gdy „i” jest wskaźnikiem inflacji; marża inna dla pierwszego roku, inna dla lat pozostałych;

kryterium: rodzaj dochodu

-dochody pieniężne

-dochody niepieniężne: obligacja zamienna na akcję, prawo do akcji, prawo poboru, prawo głosu

kryterium: dochód pieniężny

-instrumenty dywidendowe: akcje: dywidendy

-instrumenty odsetkowe/procentowe: obligacje: odsetki

-instrumenty dyskontowe

kryterium: częstotliwość otrzymywania dochodu

-instrumenty przynoszące okresowe, systematyczne dochody: akcje dywidendowe, obligacja z określonym terminem wypłaty odsetek

-dwuletnie skarbowe obligacje oraz obligacje zerokuponowe (bezodsetkowe, dyskontowe)

kryterium: istnienie terminu zapadalności

-z określonym terminem wykupu: obligacje

-bez terminowe: akcje

kryterium: charakter emitenta instrumentu oraz jego przynależność sektorowa

-bezpośrednie instrumenty finansowe - emitowane przez podmioty niefinansowe (np.: rząd, władze lokalne i samorządowe, przedsiębiorstwa)

-pośrednie instrumenty finansowe - emitowane przez instytucje finansowe

[nazwa bezpośrednie oznacza, że celem emisji tych instrumentów jest pozyskiwanie kapitałów na określone przedsięwzięcia gospodarcze i siła nabywcza jaka zostanie zgromadzona trafia bezpośrednio do emitenta i wykorzystywania jest bezpośrednio na określone przedsięwzięcia]

[nazwa pośrednie, chodzi o pośredniczenie w przepływie siły nabywczej, przesunięcie istniejących kapitałów na inne cele i kreowanie nowej siły nabywczej (pieniądza)]

kryterium: sposób przenoszenia tytułu własności

-instrumenty na okaziciela - wręczenie papieru

-instrumenty imienne - pisemne zrzeczenie się, cesja, np. akcje imienne

-instrumenty na zlecenie - zmiana właściciela następuje poprzez wskazanie nowego właściciela drogą indosu - weksel; indos może być imienny lub na zlecenie

kryterium: termin wykonania (sposób rozliczenia transakcji)

-instrumenty terminowe - derywaty pochodne

-instrumenty kasowe (SPOT) - natychmiastowe, do 3 dni w zależności od przyjętego sposobu: over night, tomorrow next, spot next

kryterium: sposób kreowania wartości

-instrumenty bazowe

-instrumenty pochodne

kryterium: ryzyko

-instrumenty o ryzyku symetrycznym - gdy ryzyko jest równo rozłożone na strony transakcji

-instrumenty o ryzyku niesymetrycznym - jedna strona transakcji ponosi większe ryzyko od drugiej strony

kryterium: miejsce obrotu danym instrumentem

-rynek regulowany - instrumenty giełdowe, pozagiełdowe, w alternatywnym systemie obrotu

-rynek nieregulowany

-rynek pierwotny (tylko na rynku pierwotnym istnieją: lokata bankowa, jednostki uczestnictwa)

-rynek wtórny

-rynek publiczny

-rynek prywatny

kryterium: historyczne uwarunkowania i ich złożoność

-instrumenty tradycyjne - proste - akacje, obligacje, weksle, czeki

-instrumenty nowoczesne - złożone - kontrakty terminowe, lokata z funduszem, lokata z polisą ubezpieczeniową i produkty strukturyzowane (mieszanki)

AKCJE [łać: actio]

-podejście ekonomiczne - zbywalny papier wartościowy o charakterze własnościowym; emitowany przez spółkę akcyjną lub komandytowo-akcyjną; uosabia udział w kapitale zakładowym emitenta oraz ogół praw i obowiązków wynikających z tytułu posiadania akcji;

-dla emitenta akcje to źródło finansowania, pozyskiwania kapitału

-dla akcjonariuszy to forma inwestowania

CECHY AKCJI (1)

- niepodzielność

- brak odsetek od wniesionego kapitału

- zbywalność (ograniczenia dla winkulowanych)

- brak terminu wykupu

- mają określoną wartość nominalną (w wyjątkiem użytkowych)

- wysoki poziom ryzyka

- kilka cen akcji:

~ nominalna

~ rynkowa

~ emisyjna: nie może być niż nominalna; a nadwyżka to AGIO; przeznacza się ją na kapitał zapasowy

POCZĄTKI AKCJI

1602 pojawienie się akcji;

na początku XVII wieku zaczęły się rozwijać towarzystwa handlowe z zamorskimi koloniami; jedna z nich to Kampania wschodnio-indyjska utworzona w Holandii (VOC); do jej funkcjonowania niezbędne było zebranie dużych funduszy i pojawił się pomysł ich zebrania drogą emisji akcji;

• ten sposób finansowania przedsięwzięć upowszechnił się zwłaszcza w XIX wieku;

• do największych emitentów akcji należały Koleje Żelazne i przedsiębiorstwa przemysłu ciężkiego, stalowego, wydobywczego

• emisja pozwala gromadzić kapitały znacznej wysokości, a także uzyskiwać dodatkowe korzyści jeśli cena rynkowa akcji wzrasta, a także uzyskiwać dodatkowe korzyści jeśli cena rynkowa akcji wzrasta

• nadwyżki ceny akcji nad ceną nominalną pozwalają na tworzenie kapitału zapasowego w przedsiębiorstwie a w przypadku nowych emisji pozwalają na ustalenie ceny emisji na odpowiednio wysokim poziomie

ZALETY AKCJI W STOSUNKU DO OBLIGACJI

+ emisja akcji jest związana z mniejszymi kosztami obsługi już funkcjonujących instrumentów

(w przypadku obligacji jest konieczność płacenia odsetek)

+ nowa emisja akcji zwiększa płynność akcji danego emitenta, spółka staje się bardziej wiarygodna, oraz bardziej rozwojowa

WADY AKCJI W STOSUNKU DO OBLIGACJI

- funkcjonowanie większej ilości akcji powoduje spadek dywidendy na nową akcje

- jeśli emisja jest otwarta (skierowana do wszystkich zainteresowanych) zwiększa się liczba akcjonariuszy spółki, co prowadzi do procentowych zmian akcjonariatu i spada znaczenie dotychczasowych akcjonariuszy - mogą pojawić się konflikty wewnątrz spółki

WADY I ZALETY Z PUNKTU WIDZENIA INWESTORA

+ akcje dają określone uprawnienia

- wysoki stopień ryzyka, które zależy od sytuacji spółki i uwarunkowań makroekonomicznych oraz rodzaju akcji

RODZAJE AKCJI

ze względu na formę

• akcja w postaci materialnej i zdematerializowanej

~ akcja materialna jest historycznie pierwsza, teraz jedynie w przypadku akcji znajdujących się w obrocie prywatnym oraz akcji, które będą przedmiotem obrotu na rynku alternatywnym;

~ wszystkie akcje w obrocie publicznym mają formę zdematerializowaną

~ w przypadku formy zdematerializowanej akcje zastępuje świadectwo depozytowe - nie jest to papier wartościowy i nie może być przedmiotem obrotu, a jego zagubienie lub zniszczenie nie powoduje utraty praw przez akcjonariusza; w miejsce zniszczonego świadectwa akcjonariusz może uzyskać nieskończoną liczbę duplikatów; świadectwo to musi zawierać wszystkie informacje przewidziane dla akcji w formie papierowej, muszą się znaleźć:

1. firma, siedziba i adres spółki

2. oznaczenie sądu rejestrowego i numer pod jakim dana spółka wpisana jest do rejestru

3. data zarejestrowania spółki i wystawienia akcji

4. wartość nominalna, seria, numer, rodzaj akcji i ewentualne uprawnienia szczególne

5. w przypadku akcji imiennej wysokość wpłaty

6. ograniczenia co do rozporządzania akcji

7. postanowienia statutu o ewentualnych obowiązkach związanych z akcją

akcje materialne składają się z 3 części:

• płaszcz - zasadnicza część akcji, zawierająca wszystkie informacje o danej akcji

• kupony - odcinki podlegające odrywaniu przy wypłacie dywidendy

• talony - odcinek uprawniający do otrzymania następnego arkusza kuponów po wyczerpaniu dotychczasowego

ze względu na formy pokrycia równowartości akcji

pieniężne (gotówkowe)

niepieniężne (aportowe) - przedmiotem aportu mogą być: nieruchomości, przedmioty ruchome, wnip oraz wierzytelności; akcje aportowe muszą być imienne

ze względu na sposób przenoszenia własności

1. imienne

muszą być rejestrowane w księdze akcyjnej i ich zbycie wymaga zgody zarządu spółki,

wniosek i zgoda w formie pisemnej

2. na okaziciela

mogą być przedmiotem obrotu publicznego

wg zakresu uprawnień akcjonariusza

1. zwykłe

teoretycznie nieograniczona dywidenda i nieograniczony wzrost cen,

prawa realizowane są w drugiej kolejności, po uprzywilejowanych

2. uprzywilejowane

uprzywilejowanie może dotyczyć prawa głosu (do 2 głosów), dywidendy, podziału majątku;

realizowane są w pierwszej kolejności

kumulacja akcji - możliwość wypłacenia przez spółkę dywidendy za lata wstecz, gdy były to lata gdy spółka nie wypracowywała zysków i nie wypłacała dywidendy; może być wypłacana do 5 lat wstecz

inne akcje

• akcje złote - o szczególnych przywilejach w prawie głosu; pozwalają blokować pewne decyzje strategiczne

• blue-chip - akcje najbardziej prestiżowych spółek, o dużej płynności, są to akcje wchodzące w skład WIG 20 - inaczej akcje pierwszorzędne

• śmieciowe - akcje firm upadających lub groszowe o bardzo niskiej wartości nominalnej - mogą być emitowane przez firmy o dobrej kondycji, ich zaletą jest, to że zwiększają płynność, są często przedmiotem spekulacji

• milczące - bez prawa głosu, nie dające wpływu zarządzania spółką, zaleta: można zgromadzić duży kapitał akcjonar.; mogą mieć pakiet kontrolny i decydujący wpływ na firmę

• użytkowe - wydawane akcjonariuszom w ciężar zysków w sytuacji gdy wcześniej spółka akcje umorzyła; nie mają wartości nominalnej i są akcjami imiennymi;

dywidenda przysługuje w drugiej kolejności po wypłacie dywidendy zwykłej,

akcje użytkowe należą do drugiej grupy akcji: gratisowych

• gratisowe - wydawane jeśli kapitał zakładowy jest podwyższony przez zwiększenie wartości nominalnej akcji poprzez pokrycie ze środków własnych spółki czyli środków na pokrycie tych akcji pochodzą od spółki nie od akcjonariusza (mogą być pokrywane z funduszu zapasowego lub funduszu rezerwowego); przysługują akcjonariuszom w ilości proporcjonalnej do posiadanych wcześniej akcji

• objęte wspólnością - gdy akcjonariuszem jest więcej niż jedna osoba np. małżonkowie lub spółka cywilna; realizowane są za pośrednictwem pełnomocnictwa; odpowiedzialność solidarna, gdy nie wskażą pełnomocnika spółka może od dowolnego współposiadacza egzekwować obowiązków; najczęściej efekt dziedziczenia

• winkulowane - w przypadku, których może być podpasa umowa dotycząca ograniczeniu ich zbywania; taka umowa może dotyczyć zarówno akcji imiennych jak i na okaziciela i nie może być ustanowiona na okres dłuższy niż 5 lat; umowy te mogą też zawierać zapisy dotyczące pierwokupu

• własne - spółka ma prawo do nabycia akcji własnych tylko w wyjątkowych sytuacjach: w celu umorzenia lub w przypadku udostępnienia akcji swoim pracownikom

przymusowy wykup akcji - pozbycie się przez spółkę wspólników mniejszościowych (wypchnięcie/wyciszenie wspólników, squeeze out);

• decyzje może wyłącznie podjąć WZ większością 95% ważnych, oddanych głosów

• może dotyczyć wspólników reprezentujących mniej niż 5% głosów

• przejęcie akcji mniejszościowych może być dokonane przez nie więcej niż 5 akcjonariuszy, z których każdy ma nie mniej niż 5% kapitału zakładowego, a łącznie posiadają oni nie mniej niż 95% kapitału zakładowego

• w przypadku głosowania nad przymusem wykupu akcji obowiązuje zasada bezwzględnej wartości każdej akcji co do głosu; jedna akcja = jeden głos; głosowanie jawne i imienne z określonymi warunkami wykupu

PRAWA AKCJONARIUSZY

a. prawa majątkowe

- prawo do udziału w zysku rocznym (dywidendy)

- prawo poboru akcji nowych emisji - pierwszeństwo w obejmowaniu nowych akcji

- prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej - do części wart. majątku w przypadku likwidacji spółki

b. prawa korporacyjne

- prawo uczestnictwa w spółce - akcjonariusz nie może być z niej usunięty

- prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy i współdecydowania o sprawach spółki

- bierne i czynne prawo wyborcze

- prawo mniejszości - zabezpiecza interesy tych akcjonariuszy, którzy nie dysponują większością;

w tym prawo do zaskarżania uchwały Walnego Zgromadzenia, prawo do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, prawo do żądania przymusowego wykupu akcji

[bierne prawo wyborcze przysługuje każdemu akcjonariuszowi, ale reprezentanci mniejszości mają prawo do wyboru przedstawicieli rady nadzorczej]

c. prawa z uczestnictwa w spółce

• prawo do przeglądania księgi akcyjnej (dokumentu zawierającego spis akcji imiennych wraz z ich posiadaczami)

• prawo do przeglądania protokołów z posiedzeń Walnego Zgromadzenia

• żądanie odpisów sprawozdań z walnego zgromadzenia

• zapoznanie się z listą obecności WZ

d. inne prawa

• prawa wymienione w statucie spółki

[np. wpływ na wybór członków organów lub zasad zwoływania WZ]

prawa korporacyjne są nierozerwalnie związane z samą akcją; przysługują wyłącznie akcjonariuszowi; w przypadku praw majątkowych może nastąpić ich oddzielenie, czyli prawa majątku mogą stać się przedmiotem samodzielnego obrotu

OBOWIĄZKI Z TYTUŁU POSIADANIA AKCJI

• wpłata kapitału na objęte akcji (jedynie w niektórych sytuacjach może nastąpić odroczenie części wpłaty - w przypadku akcji imiennych 25% przed objęciem, reszta może być w ratach + odsetki za zwłokę - inne przed objęciem

• akcje imienne muszą być wyraźnie określone w statucie i opisane w księdze akcyjnej

• dodatkowe usługi to świadczenie niepieniężne akcjonariusza na rzecz spółki

ZMIANA WYSOKOŚCI KAPITAŁU - MOŻLIWOŚĆ PODWYŻSZENIA (min. kap.zakł. = 100.000zł)

1. podwyższenie zwykłe

2. podwyższenie w oparciu o kapitał docelowy

3. podwyższenie warunkowe

PODWYŻSZENIE ZWYKŁE

1. nowa emisja akcji

2. podwyższenie ze środków własnych spółki

PODWYŻSZENIE ZWYKŁE - nowa emisja akcji

może być dokonywana drogą subskrypcji dokonanej w 3 drogach:

prywatna: złożenie oferty skierowanej do indywidualnie wymienionych adresatów <99

zamknięta: z wykorzystaniem prawa poboru, skierowanie oferty do dotychczasowych akcjonariuszy

otwarta: skierowanie oferty do nieograniczonego kręgu adresatów, może dotyczyć osób z poza spółki i dotychczasowych akcjonariuszy którym nie przysługuje prawo poboru

PODWYŻSZENIE ZWYKŁE - ze środków własnych spółki

podniesienie może być dokonywane albo dzięki kapitałom zapasowym i rezerwowym albo w ciężar zysków; to znaczy, że jego część przeznaczana jest na inwestycje (zysk niepodzielny) i na wypłatę dywidendy; oraz część wypracowanego zysku może być przeznaczona na pokrycie akcji o charakterze gratisowym

PODWYŻSZENIE W OPARCIU O KAPITAŁ DOCELOWY

możliwe jest o ile zostało przewidziane w statucie, jeśli nie było to musi nastąpić zmiana statutu decyzją większości ¾ głosów przy min. 50% frekwencji na WZ;

takie podwyższenie odbywa się w nieco uproszczony sposób gdyż przeprowadzane jest przez zarząd

maksymalna wielkość podwyższenia tą drogą może wynosić ¾ dotychczasowego kapitału zakładowego, może być dokonywane drogą warrantów subskrypcyjnych

WARRANTY SUBSKRYPCYJNE

papiery wartościowe, które mogą być emitowane jako papiery imienne lub na okaziciela;

uprawniają posiadacza do zapisu lub do objęcia akcji z wyłączeniem prawa poboru przysługującemu dotychczasowym akcjonariuszom;

warrant zawiera bezwarunkowe zobowiązanie emitenta do dostarczenia instrumentu bazowego, czyli akcji i w tym sensie warranty są instrumentami pochodnymi

[drogą warrantów subskrypcyjnych nie mogą być wydawane akcje uprzywilejowane]

PODWYŻSZENIE WARUNKOWE

-może nastąpić w wysokości dwukrotności dotychczasowego kapitału;

odbywa się z wykorzystaniem finansowania długiem, najczęściej poprzez emisję obligacji albo oddłużanie spółki przez konwersję wierzytelności, w przypadku obligacji mogą być wykorzystywane obligacje zamienne z prawem pierwszeństwa

OBNIŻENIE KAPITAŁU ZAKŁADOWEGO

operacja ściśle związana z umorzeniem akcji;

unieważnienie akcji prowadzi do utraty praw wynikających z danej akcji, może nastąpić jedynie w wyjątkowych sytuacjach i jest procesem innym niż wymiana akcji wadliwych albo nieważnych;

-w przypadku umorzenia może dojść do umorzenia dobrowolnego albo przymusowego

-umorzenie dobrowolne może nastąpić najwyżej raz w ciągu roku obrotowego, bez rekompensaty dla akcjonariusza

-umorzenie przymusowe odbywa się za wynagrodzeniem, które nie może być niższe niż wartość aktywów netto przypadająca na daną akcję, pomniejszona o kwotę dywidendy

DYWIDENDA ( od słowa dividere) (rzeczy do podziału) - dywidenda jest to podział zysku

Polityka dywidend jest to jeden z najważniejszych elementów polityki finansowej przedsiębiorstwa.

W finansach pojawił się termin ,,zagadka dywidendy”. Ten termin sformułowali Fisher i Black w 1976 roku. Zasadniczym problemem dla przedsiębiorstwa jest ustalenie proporcji zaspokajania interesów wewnętrznego i zewnętrznego spółki. Wewnętrzny - to interes zarządu, który jest zainteresowany najmniejszym wypływem kapitału ze spółki. Interes zewnętrzny to interes akcjonariuszy, właścicieli którzy są zainteresowani osiąganiem jak największych zysków. Problemem jest zaspokojenie wszystkich ze stron i określenie wpływu wysokości dywidendy na kurs akcji i wartość przedsiębiorstwa.

możliwe formy wypłaty dywidendy:

-gotówkowa

-kapitałowa

argumenty przemawiające za dywidendą gotówkową:

- jeśli są wysokie dywidendy to jest to pozytywny sygnał dla rynku, potwierdzenie dobrej kondycji, zwiększa płynność

- wyższa dywidenda zapewnia stabilność akcjonariatu

wady dywidendy gotówkowej:

- w długiej perspektywie, poprzez odpływ gotówki i niższe nakłady inwestycyjne może dojść do spadku wartości firmy

- otrzymywanie dywidendy skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego u akcjonariusza

[w rzeczywistości osoby starsze są bardziej zainteresowane otrzymywaniem wypłat gotówkowych, a osoby młodsze zainteresowane są dywidendą kapitałową.]

TEORIE POLITYKI DYWIDEND

1. nieistotność dywidend

2. teoria wróbla w garści

3. teoria preferencji podatkowych

4. teoria kosztów agencyjnych

teoria nieistotności dywidend

Autorzy: Modigliani - Miller

Akcjonariuszom jest obojętna wysokość dywidend, uważają że dywidenda nie ma wpływu na kurs akcji. Bardziej cenione są dochody długookresowe.

teoria wróbla w garści

Autorzy: Gordon i Lintner

Akcjonariusze cenią dywidendę, traktują ją jako ,,wróbla w garści”. Wyższa dywidenda oznacza niższe ryzyko inwestycyjne. Każdy inwestor według tej teorii preferuje obniżenie ryzyka przez wypłatę dywidend

teoria preferencji podatkowej

Lepsze mniejsze dywidendy aby opóźnić czas realizacji dochodów i związany z tym podatek. Gdy nie ma dywidendy inwestor uiszcza podatek dopiero w momencie sprzedaży akcji, stąd istotnym elementem polityki dywidend powinno być uwzględnienie systemu podatkowego danego kraju.

teoria kosztów agencyjnych

Według tej teorii dywidenda może zmniejszać konflikty interesów w spółce i stanowi jedno z głównych narzędzi wzmocnienia kontroli i dyscypliny zarządu, może być traktowana jako podstawowy środek monitorowania wyników zarządzania. Według tej teorii należałoby wprowadzić dodatkowe mechanizmy kontroli aby nie doszło do wypłaty za wysokich dywidend gotówkowych i zaniechania inwestycji.

Dywidendy można traktować jako przejaw siły właścicieli, pozbawienie zarządu kontroli nad częścią zasobów ( Autor: Jensen)

Decyzję o wypłacie dywidend podejmuje WZA. Dywidendę wypłaca spółka na podstawie polecenia zarządu. W spółkach publicznych dywidendę wypłaca KDPW w tzw. Dniu dywidendy. Jednak najważniejszy jest dzień ustalenia prawa do dywidendy ( prawo do odebrania dywidendy w dniu dywidendy posiada podmiot który posiadał akcję z prawem do dywidendy w dniu ustalania prawa do dywidendy).

Gdy został ustalony dzień prawa do dywidendy to automatycznie kurs tej akcji tej spółki jest korygowany o wysokość dywidendy.

W przypadku akcji z prawem do dywidendy zlecenie kupna, jeżeli nie zostaną zrealizowane w ostatnim dni do nabycia z prawem do dywidendy zostają automatycznie anulowane.

hipoteza sygnalizacji zakłada, że dla inwestorów zmiana wysokości wypłacanej dywidendy to sygnał o przewidywanym wzroście zysku spółki w przyszłości. Dlatego też, decyzje o wypłacie dywidendy wyższej niż w latach poprzednich powinna doprowadzić do wzrostu kursu akcji a decyzja o niższej dywidendzie do spadku tego kursu. Jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi stabilną politykę dywidendy, w kolejnych latach nie ulega zmianie to wypłata dywidendy nie wpływa na kształtowanie bieżącej ceny rynkowej akcji, gdyż ich kurs zawiera już w sobie zdyskontowaną przez rynek wysokość dywidendy.

Efekt Klienteli to założenie zgodnie z którym preferencje inwestorów co do polityki dywidend są bardzo zróżnicowane i dlatego firmy powinny zwracać największą uwagę na indywidualne preferencje ich akcjonariuszy. Dla inwestorów preferujących teorię wróbla w garści brak wypłaty dywidendy, mógłby oznaczać konieczność sprzedaży części posiadanych akcji aby osiągnąć zakładany poziom dochodu. To z koleji wiąże się z kosztami prowizji, a dla firmy może oznaczać rozwodnienie kapitału. Z tąd w interesie firmy leży stabilna polityka dywidendy aby jej zmiana nie wywołała nadmiernego odpływu akcjonariuszy.

STABILNA/OKREŚLONA POLITYKA DYWIDENDY

1. zasada wypłaty stałej lub rosnącej dywidendy w sensie względnym

2. wypłata stałej dywidendy w sensie bezwzględnym

3. wypłata małej dywidendy z premią

4. wypłata dywidendy rezydualnej (najważniejszą kwestią dla firmy są inwestycje i rozwój, głównym zadaniem zarządu jest wypracowanie planów rozwojowych i podporządkowanie polityki dywidendy potrzebom inwestycyjnym, w związku z tym do wypłaty dywidendy może czasem nie dochodzić lub może być ona wypłacana w symbolicznej wysokości. Jeżeli inwestycja zrealizowana z zysków firmy to wpływa to pozytywnie nie tylko na wzrost wartości w długim okresie, ale znajduje również odzwierciedlenie w bieżącym kursie akcji)

INSTRUMENTY EMITOWANE PRZEZ FUNDUSZE INWESTYCYJNE

są to certyfikaty inwestycyjne i jednostki uczestnictwa

CERTYFIKATY INWESTYCYJNE	JEDNOSTKI UCZESTNICTWA
papiery wartościowe	nie są papierami wartościowymi
emitowane przez fundusze zamknięte; fundusze zamknięte skierowane są do ograniczonej liczby inwestorów; formuła emisji certyfikatów zbliżona jest w dużym stopniu do procedury emisji akcji;	emitowane przez fundusze otwarte; fundusze otwarte skierowane są do nieograniczonej liczby inwestorów i emitują swoje tytuły uczestnictwa w sposób ciągły (w zależności od zapotrzebowania)
liczba emitowanych certyfikatów jest zawsze stała i emitowane są one na zasadzie subskrypcji; okres subskrypcji: fundusz określa liczbę emitowanych certyfikatów i cenę, po której będą oferowane; wszyscy zainteresowani składają zapisy w okresie trwania subskrypcji (kilka tygodni) po czym następuje przydział certyfikatów; w sytuacji gdy liczba certyfikatów jaką chcieliby nabyć inwestorzy jest większa od liczby certyfikatów oferowanych przez fundusze może zostać wprowadzona zasada kolejności zgłoszeń (inaczej niż przy akcjach)
certyfikaty są emitowane zawsze z wartością nominalną; nie ma określonej minimalnej wartości nominalnej (dla akcji jest to 1grosz, chociaż najczęściej 1zł lub 10zł) najczęściej w praktyce jest dosyć wysoka ~10.000 zł, chociaż zdarzają się o znacznie większej wartości nominalnej	nie mają wartości nominalnej; posiadają tylko cenę nabycia i zbycia, w zasadzie to ta sama cena, ale w praktyce różni się opłatą manipulacyjną, jaką fundusz obciąża jednostki wysokość opłaty manipulacyjnej zależy od: - rodzaj funduszu ze względu na strategię inwestycyjną; największa f.akcyjne 5% / f.mieszane 3,5% / f.obligacji 0-1,5% / f.gotówkowe i rynku pieniężnego 0% najmniejsza - wysokość inwestowanej kwoty (najmniej 100)
mają rynek wtórny - rynkiem wtórnym dla certyfikatów inwestycyjnych może być GPW	nie mają rynku wtórnego; mogą być jedynie nabywane na rynku pierwotnym; nie mogą być sprzedawane; są one zbywane, co oznacza automatyczne umorzenie;
mogą być imienne i na okaziciela; przedmiotem obrotu publicznego mogą być wyłącznie certyfikaty na okaziciela; certyfikaty imienne mają ograniczona zbywalność, zbycie wymaga zgody funduszu	zbywalność funduszowi bez ograniczeń; wyjątek: 2tyg. w wyjątkowych sytuacjach fundusz może zawiesić umarzanie aby uniknąć spadku ich wartości, jednak fundusze niechętnie z tego korzystają bo podważa to ich wiarygodności, traktują to jako ostateczność (ograniczenie płynności)
w przypadku certyfikatu imiennego po terminie wykupu następuje automatyczny wykup, automatyczne umorzenie, istnieje możliwość przedterminowego wykupu certyfikatów, ale nie w dowolnym momencie; fundusze umożliwiają okresowe zbywanie, odkupują certyfikaty najczęściej okresowo (wg aktualnej wyceny)	relatywnie wysoka płynność jeśli notowane są na giełdzie; jeśli nie to płynność relatywnie niska bo są średnio terminowe najczęściej 4 lata; częstotliwość wyceny jednostki uczestnictwa: codziennie w dni robocze; wyceny dokonuje depozytariusz
notowane na giełdzie mają bieżącą cenę; nienotowane: brak ścisłych uregulowań, indywidualna częstotliwość; ale nie rzadziej niż 2 razy w roku; najczęściej jest to raz na 3 miesiące lub raz na miesiąc	częstotliwość wyceny jednostki uczestnictwa: codziennie w dni robocze; wyceny dokonuje depozytariusz
dochód jest nieokreślony ma formę pieniężną (certyfikaty z gwarancją kapitału - za zakończenie inwestor dostaje minimum tyle co zainwestował)	dochód jest nieokreślony ma formę pieniężną
forma zdematerializowana	forma zdematerializowana
niepodzielne (jak akcje); mogą podlegać splitowi	podzielne
są papierami udziałowymi (jak akcje) zatem dają określone prawa posiadaczowi: - jest on uczestnikiem Funduszu Inwestycyjnego - ma prawo do podejmowania decyzji związanych z danym funduszem - udział w zgromadzeniu inwestorów - posiada prawo głosu na ZI (występują uprzywilejowane co do głosu certyfikaty: do 2 głosów, tak jak w przypadku akcji)
certyfikat może mieć charakter publiczny: wymagany prospekt emisyjny i zgoda KNF lub może mieć charakter prywatny: do ograniczonej liczby inwestorów <99; inne fundusze lun incestowy instytucjonalni

OBLIGACJA

papier wartościowy, w którym jedna strona, zwana emitentem obligacji, stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji;

emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu: kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji a kredytobiorcą jest emitent obligacji

Przy obligacjach mamy do czynienia z:

ceną emisyjną obligacji (wartość emisyjna obligacji), tzn. cena jaką musi zapłacić pierwszy nabywca obligacji (płacona bezpośrednio emitentowi lub reprezentującemu go pośrednikowi). Cena emisyjna obligacji może być równa cenie nominalnej (uwzględnianej przy obliczaniu odsetek), może być od niej wyższa lub niższa

ceną rynkową obligacji (wartość rynkowa obligacji), tj. ceną jaka występuje w transakcjach kupna i sprzedaży obligacji na giełdzie lub rynku pozagiełdowym

stopą procentową, według której oblicza się oprocentowanie (kupon obligacji), tj. dochód nabywcy. Stopa procentowa może być stała dla całego okresu ważności (okresu pożyczki) obligacji lub zmienna (np. jej wysokość może zależeć od oficjalnej stopy procentowej banku centralnego, wielkości inflacji, średniej rentowności przedsiębiorstw w danej branży, średniej wysokości oprocentowania dla lokat 24-miesięcznych itd.)

ceną spłaty (wartość obligacji w momencie wykupu) -najczęściej cena spłaty jest równa wartości (cenie) nominalnej obligacji. W przypadku gdy jest wyższa, różnica stanowi premię dla nabywcy

sposobem i terminem spłaty, który określa warunki na jakich wierzyciel (nabywca obligacji) może odzyskać zainwestowany kapitał

Wartość nominalna obligacji określana jest przez emitującego obligacje i oznacza kwotę, którą nabywca obligacji otrzyma po upływie terminu, na jaki wyemitowano obligacje, tj. z chwilą jej wykupu przez emitenta.

Wartość rynkowa oznacza cenę, po jakiej jej właściciel może ją zbyć na rynku.

Stopa nominalna obligacji jest to stopa procentowa, wielkość płaconych przez emitenta odsetek liczona w stosunku do wartości nominalnej obligacji. Często obliczamy również tzw. stopę bieżącą obligacji, która wyraża stosunek płaconych przez emitenta odsetek (oprocentowanie obligacji kupon) do wartości rynkowej obligacji, tj. jej wartości bieżącej. Z powodu różnic pomiędzy wartością nominalną i rynkową, bieżąca stopa procentowa może być zasadniczo różna od stopy nominalnej.

jeśli cena sprzedaży obligacji < wartości nominalnej dyskontowe

jeśli cena sprzedaży obligacji > wartość nominalna z premią

Obligacje mogą być:

-imienne

-na okaziciela

Emitent obligacji może w warunkach emisji wprowadzić zakaz lub ograniczenia w zbywaniu obligacji imiennych. Emitent może nabywać własne obligacje, celem ich umorzenia.

Cena obligacji na rynku jest sumą dwóch składników:

-ceny czystej, którą jest kurs obligacji, wyrażony w procentach wartości nominalnej

-odsetek, które narosły od momentu ostatniej płatności

RODZAJE OBLIGACJI

ze względu na osobę nabywcy:

- na okaziciela (przeważają na rynku)

- imienne (ograniczenia w zbywalności)

ze względu na postać:

- w postaci fizycznej (obligacja składa się z dwóch części: płaszcza obligacji i arkusza kuponowego, elementy składowe płaszcza to: seria i numer obligacji, nazwa emitenta, wartość nominalna, stopa oprocentowania, termin wykupu)

- w postaci zdematerializowanej (zapis w Rejestrze Nabywców Obligacji)

ze względu na termin wykupu:

- krótkoterminowe - okres ich wykupu jest krótszy niż 5 lat

- średnioterminowe - obligacje o okresie wykupu od 5 do 10 lat

- długoterminowe - wykup obligacji następuje w okresie powyżej 10 lat

- wieczyste - nie podlegają wykupowi , wypłacana jest renta wieczysta

ze względu na sposób oprocentowania:

- o stałym oprocentowaniu (fixed interest bonds)

- o zmiennym oprocentowaniu (floating rate notes), zmienne uzależnione od wcześniej ustalonego wskaźnika np. rentowności Bonów Skarbowych

- indeksowane - o stałej sile nabywczej (oprocentowanie aktualizowane w stosunku do stopy inflacji)

- zero kuponowe (zero bonds) - sprzedawane po cenie niższej od nominału

ze względu na rodzaj emitenta:

- skarbowe (państwowe) - emitentem jest Skarb Państwa, są wolne od ryzyka, bardzo wysoka płynność nie ma problemu ze zbyciem, są to obligacje na okaziciela (najbardziej popularne w PL)

- komunalne (municypalne) - emitowane przez samorządy lokalne .W Polsce są emitowane przez gminy, zaliczane do papierów pewnych, samorządy lokalne mogą wystawiać je z ulgami podatkowymi. Mniejsza płynność finansowa

- przedsiębiorstw (korporacyjne) - charakteryzują się bardzo dużym zróżnicowaniem stopnia ryzyka odsetki są wypłacane przed opodatkowaniem

ze względu na prawa i przywileje związane z zakupem:

- zwykłe

- zamienne na akcje

- z prawem poboru - uprawniające do nabycia akcji

- z możliwością przedterminowego wykupu przez emitenta

ze względu na miejsce emisji

- zabezpieczone (secured)

- niezabezpieczone (unsecured)

FUNKCJE OBLIGACJI

- lokacyjna - następująca po stronie nabywcy obligacji, polega na możliwości lokowania wolnych środków finansowych w stosunkowo bezpieczny papier wartościowy

- pożyczkowa (kredytowa), po stronie emitenta, oznacza

możliwość uzyskania środków finansowych na dowolny cel ( w przypadku obligacji komunalnych podanie celu jest obligatoryjne).

-płatnicza- polega na możliwości regulowania zobowiązań w drodze przenoszenia własności obligacji

-obiegowa- wynika z istoty obligacji jako pap. wartościowego (zbywalność)

-gwarancyjna- polega na możliwości szybkiego dochodzenia przez obligatoriusza roszczeń wynikających z obligacji

-przyciągania kapitału- przy właściwie przeprowadzonej emisji pozyskuje się nie tylko kapitał ale i pobudza ludzi do kolejnych inwestycji

-prywatyzacyjna- nabywca obligacji uzyskuje prawo do ich zamiany na akcje przedsiębiorstw komunalnych lub inne składniki mienia

ELEMENTY OBLIGACJI:

-wartość nominalna- „face value”- wielkość pożyczki, jaką zaciąga jej emitent, podlega spłacie w term. zapadalności obligacji. W Polsce 100zł dla inwestorów indywidualnych, 1000zł dla instytucjonalnych

-cena emisyjna- cena, po której oferowane są obligacje w momencie rozpoczęcia sprzedaży, może być równa, wyższa lub niższa od wartości nominalnej. Obligacje mogą zatem być nabyte według nominału, z premią (jeśli cena emisyjna jest wyższa od nominału) lub z dyskontem (jeśli niższa od nominału)

-rynkowa wartość obligacji- bieżąca cena po jakiej można kupić lub sprzedać obligacje, kształtują ja relacje popytu i podaży. Może to być cena czysta (bez narosłych odsetek) lub cena brudna ( powiększona o narosłe odsetki)

-cena zamiany- przy zamianie na kolejną serię obligacji

-okres wykupu (termin zapadalności)- istnieje możliwość przedterminowego wykupu obligacji oszczędnościowych, nie wcześniej niż jeden miesiąc po dniu sprzedaży, nie później niż 1 mies przed dniem wykupu

-kupon odsetkowy- odsetki mogą być wypłacane po każdym okresie odsetkowym lub być kapitalizowane i wypłacane przy wykupie

Kryterium prawne

Źródłem tego kryterium jest ustawa z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych, która wyróżnia trzy podstawowe typy funduszy inwestycyjnych, scharakteryzowanych poniżej.

Fundusze inwestycyjne otwarte (FIO) - są zdecydowanie najbardziej popularnym typem funduszy inwestycyjnych w Polsce. Fundusze otwarte cechują się zmieniającą się liczbą uczestników i jednostek uczestnictwa. Mogą zbywać nieograniczoną liczbę jednostek uczestnictwa i są zobowiązane do ich odkupienia na każde żądanie uczestnika. Charakteryzują się również dostępnością dla potencjalnie nieograniczonej liczby inwestorów oraz dla wszelkiego rodzaju uczestników (osoby fizyczne, prawne i instytucje nie posiadające osobowości prawnej). Muszą zachowywać wysoką płynność zgromadzonych środków. Jednostki uczestnictwa funduszu są wyceniane codziennie (w dni robocze), ponieważ większość instrumentów finansowych wchodzących w skład portfela inwestycyjnego funduszu jest wyceniana codziennie (np. akcje, obligacje). Fundusze inwestycyjne otwarte prowadzą działalność zgodnie z prawem wspólnotowym regulującym zasady zbiorowego inwestowania w papiery wartościowe, co pozwala im, zgodnie z zasadą paszportu europejskiego, na prowadzenie działalności także na terytorium innych państw Unii Europejskiej.

Specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO) - to szczególna forma funduszu otwartego. Statut funduszu specjalistycznego może ograniczyć krąg uczestników oraz wprowadzać dodatkowe warunki, w jakich uczestnik może żądać odkupienia jednostek uczestnictwa, a w szczególności określać termin, w jakim odkupienie to może nastąpić. Spośród działających w Polsce funduszy specjalistycznych część adresowana jest wyłącznie do osób prawnych, inne natomiast przeznaczone są dla uczestników pracowniczych programów emerytalnych lub osób, które deklarują długoterminowe oszczędzanie.

Fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ) - charakteryzują się ograniczonym dostępem inwestorów (możliwość przystąpienia istnieje wyłącznie w okresie subskrypcji tytułów uczestnictwa lub poprzez nabycie certyfikatów w obrocie na rynku wtórnym) oraz ograniczoną możliwością „wyjścia”.
FIZ emitują certyfikaty inwestycyjne - są to papiery wartościowe, których liczba - w odróżnieniu od liczby jednostek uczestnictwa funduszy otwartych - jest stała i może się zmieniać tylko w przypadku nowych emisji, bądź okresowego odkupu walorów od uczestników. Certyfikaty inwestycyjne mogą być przedmiotem obrotu na rynku regulowanym np. na Giełdzie Papierów Wartościowych, jak też mogą być przeznaczone jedynie dla indywidualnych, spełniających określone kryteria inwestorów. Uczestnikiem FIZ emitującego publiczne certyfikaty można zostać na dwa sposoby. W wyniku nabycia certyfikatów na rynku pierwotnym w drodze zapisów podczas publicznej subskrypcji lub poprzez nabycie certyfikatów w obrocie na rynku wtórnym (GPW lub MTS-CeTO). W obu przypadkach wymagane jest posiadanie rachunku papierów wartościowych.
Fundusze zamknięte mogą dokonywać lokat w mniej płynne aktywa i nie muszą utrzymywać płynnych rezerw, co podnosi potencjalną efektywność zarządzania portfelem. W porównaniu z funduszami otwartymi katalog lokat funduszu zamkniętego jest znacznie rozszerzony, gdyż oprócz papierów wartościowych obejmuje również udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, waluty i transakcje terminowe, które mogą być zawierane nawet w celach spekulacyjnych. Fundusz zamknięty może również w szerszym zakresie korzystać z kredytów i pożyczek bankowych.
W przypadku funduszy zamkniętych wyceny certyfikatów inwestycyjnych dokonywane są rzadziej niż w przypadku funduszy otwartych - co tydzień, co miesiąc lub co kwartał, choć zdarzają się również fundusze wyceniane codziennie.

Kryterium ekonomiczne

Podział funduszy według prowadzonej polityki inwestycyjnej

Fundusze bezpieczne

Fundusze gotówkowe oraz rynku pieniężnego - lokują posiadane środki w krótkoterminowe instrumenty dłużne: bony skarbowe i pieniężne, bankowe papiery wartościowe (certyfikaty depozytowe, bony oszczędnościowe, etc.), krótkoterminowe weksle komercyjne, lokaty bankowe oraz instrumenty o podobnym charakterze. W portfelu funduszy gotówkowych mogą znaleźć się instrumenty dłużne lub lokaty bankowe o nieco dłuższym terminie zapadalności, natomiast w funduszach rynku pieniężnego zakres dopuszczalnych lokat jest ograniczony wyłącznie do instrumentów dłużnych o najkrótszym terminie zapadalności. Z tego względu nieco wyższym ryzykiem oraz potencjalną dochodowością charakteryzują się fundusze gotówkowe. Oba typy funduszy zaliczają się jednak do najbezpieczniejszych typów funduszy inwestycyjnych, w których ryzyko utraty kapitału nawet w bardzo krótkim okresie jest praktycznie znikome.

Fundusze dłużne (obligacji) - inwestują zebrane od inwestorów środki pieniężne w średnio- i długoterminowe dłużne papiery wartościowe - przede wszystkim w obligacje skarbowe, obligacje komunalne oraz obligacje przedsiębiorstw (papiery komercyjne). Choć fundusze obligacji zaliczane są generalnie do produktów bezpiecznych, część z nich może w krótkim lub nawet średnim okresie przynieść stratę. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w której rosną stopy procentowe, co powoduje spadek cen niektórych rodzajów obligacji (zwłaszcza o stałym oprocentowaniu i długich terminach do wykupu), a tym samym spadek wycen tytułów uczestnictwa.

Fundusze mieszane (hybrydowe)

Fundusze zrównoważone - inwestują 40-60 proc. środków w papiery własnościowe (akcje), a pozostałą część portfela w papiery dłużne (głównie obligacje). Ich potencjalny zysk i ryzyko są tym większe, im większy udział w portfelu mają instrumenty ryzykowne.

Fundusze stabilnego wzrostu - inwestują do 40 proc. aktywów w akcje i instrumenty o podobnym charakterze, zaś pozostałą część aktywów lokują w papiery dłużne. Stopy zwrotu funduszy stabilnego wzrostu są zwykle niższe niż funduszy zrównoważonych, cechuje je jednak niższy poziom ryzyka utraty kapitału.

Fundusze z ochroną kapitału - podstawową zasadą polityki inwestycyjnej jest tu zabezpieczenie przed spadkiem wartości jednostki uczestnictwa poniżej określonego poziomu poprzez alokowanie portfela inwestycyjnego w udziałowe papiery wartościowe, instrumenty pochodne oraz papiery wartościowe o stałym dochodzie (przy czym poziom zabezpieczenia może być stały lub ulegać zmianom, zgodnie z zasadami określonymi w prospekcie informacyjnym funduszu).

Fundusze aktywnej alokacji - w odróżnieniu od funduszy zrównoważonych i stabilnego wzrostu udział akcji i obligacji w funduszach aktywnej alokacji nie jest określony na stałym poziomie, lecz może zmieniać się w szerokich przedziałach (od 0 do 100 proc.). Na potencjalne zyski oraz ryzyko inwestycyjne funduszy aktywnej alokacji wpływ ma koniunktura panująca na rynku giełdowym. Dobrze zarządzane fundusze mogą osiągać wyższe zyski niż zrównoważone w przypadku wzrostów na giełdzie i notować mniejsze straty niż fundusze stabilnego wzrostu w przypadku dekoniunktury.

Fundusze agresywne

Fundusze akcji - inwestują przede wszystkim w akcje oraz inne udziałowe papiery wartościowe (prawa do akcji, kwity depozytowe), celem funduszy akcyjnych jest osiąganie jak najwyższego zysku przy jednoczesnym stosunkowo wysokim poziomie ryzyka inwestycyjnego. W okresach korzystnej koniunktury na rynku akcji fundusze te osiągają bardzo wysokie stopy zwrotu, jednak podczas bessy ich jednostki uczestnictwa mogą znacznie obniżyć swoją wartość. Z uwagi na wysokie ryzyko utraty kapitału, zwłaszcza w krótkim okresie, inwestorom zaleca się jak najdłuższy horyzont inwestycyjny (nawet kilkanaście lub kilkadziesiąt lat). Są adresowane do inwestorów cechujących się wysoką skłonnością do ryzyka.

Prawo do akcji (PDA) to, na rynku kapitałowym, prawo majątkowe, przysługujące inwestorom giełdowym w odniesieniu do akcji danej spółki akcyjnej, którego wartość (cena) jest ściśle powiązana z wartością (ceną) akcji już objętych przez nich w ofercie publicznej tejże spółki, aczkolwiek niedopuszczonych jeszcze do obrotu giełdowego (np. z uwagi na jeszcze nieuprawomocnienie ewidencyjne nowych serii tychże akcji).

Prawa do akcji stanowią "czasowy substytut" akcji danej spółki, tzn. mogą być notowane na cedule giełdowej od chwili oficjalnego zamknięcia zapisów na w rzeczywistości odpowiadające im akcje. Dzieje się tak celem "wirtualnego przyspieszenia" płynności tych walorów na rynku wtórnym, które z czysto formalnych względów oczekiwać muszą na rejestrację w sądzie faktycznych wyników swoich emisji na rynku pierwotnym. Prawo do akcji jest zamieniane na akcje automatycznie w upublicznionym wcześniej terminie, bez ingerencji akcjonariusza. PDA daje możliwość odsprzedaży akcji przed jej pierwszym notowaniem, wiąże się z tym jednak pewne ryzyko. W wypadku, gdy dana emisja nie dojdzie do skutku, tzn. nowe akcje nie zostaną dopuszczone do obrotu, emitent ma obowiązek odkupić PDA za cenę emisyjną danej akcji, niezależnie od ceny zapłaconej za samo PDA.

Prawo poboru (PP) - na rynku kapitałowym - to zasada umożliwiająca co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udziału w kapitale akcyjnym danej spółki akcyjnej po nowej emisji jej akcji. Według tej reguły objęcie przez akcjonariuszy odpowiedniej ilości nowych akcji zależy ściśle od już posiadanego ich stanu ilościowego, i odbywa się w terminie specjalnie wyznaczonym im przez spółkę. Akcjonariusze niezainteresowani nowo emitowanymi walorami tej spółki mogą zbywać swoje prawa poboru osobom trzecim - gotowym wejść w skład jej akcjonariatu albo też chcącym powiększyć swój w nim udział. Czynności te, w przypadku dostępności akcji tejże spółki w obrocie publicznym, zachodzą za pośrednictwem giełdy, tzn. prawa poboru są w określonym czasie notowane na cedule giełdowej, z ceną wyjściową uzależnioną od liczby i rynkowej wartości akcji wszystkich emisji przeprowadzonych przez tę spółkę. W sytuacjach szczególnych (np. akceptowane wejście inwestora strategicznego do akcjonariatu danej spółki akcyjnej), możliwe jest wyłączenie się dotychczasowych akcjonariuszy z prawa poboru przy nowej emisji akcji, wskutek podjęcia podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy stosownej uchwały (większością min. 80% procent głosów za).

Rozwój rynku- najnowsze tendencje:

- Obecnie nadal trwa odbudowa rynku funduszy inwestycyjnych po głębokim załamaniu w 2007 r.

-Po 11 m-cach ujemnego salda napływu środków do funduszy w 2008 r., w grudniu odnotowano przyrost aktywów netto

-Spadek aktywów miał miejsce również w styczniu i w lutym 2009, w pozostałych miesiącach saldo było dodatnie

-na koniec 2009 aktywa netto przekroczyły 93 mld zł, na koniec listopada 2010 miały wartośc ponad 112 mld zł

-trwa rozwój ilościowy podmiotów rynku(chociaż nico spadło jego tempo w stosunku do lat 2005-2007)- w 2009 powstało 95 nowych funduszy i 5 nowych towarzystw, w 2010 7 kolejnych towarzystw

-obecnie istnieje kilkadziesiąt krajowych towarzystw(wg stanu na 3.01.2011 było zarejestrowanych 50 TFI) i kilkaset funduszy o różnej konstrukcji prawnej i zróżnicowanej polityce inwestycyjnej.

1

---