Obligacje w roli instrumentu rynku kapitałowego

Obligacja - to rodzaj papieru wartościowego, przynoszący jej posiadaczowi określony dochód. Obligacje stanowią dowód wierzytelności, stwierdzający prawo jej posiadacza (wierzyciela) do otrzymania od wystawcy (emitenta) w określonym terminie i trybie zwroty pożyczki (wykupu obligacji) oraz określonego dochodu w postaci odsetek lub premii.

(Rynek pieniężny - r. krótkookresowy do 1 roku.

Rynek obligacji - r. średnio i długookresowy, fundusze o określonym terminie zapadalności.

Rynek akcji - r. długookresowy, fundusze bezterminowe.)

Obligacje emitowane są na okres co najmniej 12 miesięcy do 30 lat

Ze względu na kryterium podmiotowe, a więc rodzaj emitenta, można wyróżnić obligacje:

1. Skarbowe (państwowe - treasury bonds). Celem emisji tych obligacji jest pokrycie deficytu budżetowego. Ich emitentem jest Skarb Państwa i są one na ogół długoterminowe. Ze względu na emitenta dającego gwarancję wykupu, instrumenty te uważane za wolne od ryzyka. Ich emisja umożliwia realizację różnych przedsięwzięć inwestycyjnych, na które nie starcza bieżących środków budżetowych, bez konieczności podnoszenia podatków czy ograniczania bie­żących wydatków.

2. Komunalne (municypalne) We wszystkich krajach o rozwiniętych gospodarkach rynkowych stanowią jeden z podstawowych spo­sobów pokrywania potrzeb regionu. Na ogół są to walory długoterminowe, które emitują samorządowe władze lokalne lub ich agencje. Środki zgromadzone po­przez emisję przeznacza się na głównie na finansowanie infrastruktury lokalnej. Są uważane za pewne papiery wartościowe. Odznaczają się przy tym niższą płynnością w stosunku do obligacji skarbowych i możliwością ich od­kupu przez emitenta przed terminem wykupu. Podobnie jak w przypadku obli­gacji skarbowych, obligatariusze z tytułu ich zakupu mogą uzyskać różne ulgi w podatkach lub opłatach lokalnych.

3. Przedsiębiorstw (korporacyjne). Przedsiębiorstwa decydują się na emisję obligacji z trzech podstawowych powodów:

- ze względu na odczuwane zapotrzebowanie na dodatkowe fundusze w okresach dłuższych niż rok,

- ze względu na potrzeby inwestycyjne,

• z uwagi na możliwość pozyskania tańszego źródła finansowania w stosunku do emisji akcji (dywidenda płacona jest po opodatkowaniu zysku, a odsetki przed opodatkowaniem).

Charakteryzują się one bardzo dużym zróżnicowaniem stopnia ryzyka, które jest wyższe niż w przypadku obligacji komunalnych i skarbowych.

Obligacje możemy dzielić na:

1. zbywalne (skrypty dłużne, instrumenty pochodne, złożone papiery wartościowe)

2. niezbywalne, nie handluje się nimi na rynku (pożyczki udzielane dużym organizacjom i przedsiębiorcom)

Funkcje obligacji jako instrumentów rynku kapitałowego:

1. Funkcja pożyczkowa. Emitent poprzez emisję obligacji ma możliwość zgromadzenia kapitału, który może wykorzystać na sfinansowanie celów okreś­lonych w warunkach emisji. Podstawowym kryterium wyboru formy zasilania zewnętrznego są koszty związane ze zgromadzeniem potrzebnych środków.

2. Funkcja lokacyjna. Zakup obligacji pozwala inwestorowi wykorzys­tać ją jako jedną z form lokaty kapitału, a podstawowymi kryteriami, którymi się kieruje jest osiągany zysk, ryzyko związane z ich zakupem oraz płynność instrumentu.

3. Funkcja płatnicza. Polega na możliwości regulowania obligacjami zo­bowiązań w drodze przeniesienia obligacji przez aktualnego właściciela na wie­rzyciela przez co zastąpić one mogą środki pieniężne.

4. Funkcja obiegowa. Dzięki możliwości przenoszenia obligacji przez jej właściciela na inny podmiot przeniesieniu podlegają również prawa związane z obligacją. Forma przeniesienia zależy od tego, czy obligacja jest imienna czy na okaziciela. Dzięki funkcji obiegowej i płatniczej obligatariusz ma możliwość zaspokajania roszczeń swoich wierzycieli obligacjami.

5. Funkcja gwarancyjna. Wiąże się ona z różnym stopniem ryzyka w odniesieniu do różnych obligacji. Obligacje zaliczane są do instrumentów o niskim poziomie ryzyka, a więc oferują w stosunku do innych instrumentów rynku kapitałowego (akcji) wyższy stopień pewności, że zobowią­zania emitenta wynikające z obligacji zostaną zrealizowane.

6. Funkcja zabezpieczająca. Ze względu na niski poziom ryzyka oraz płynność, obligacje mogą być wykorzystywane jako instrument zabezpieczający inne wierzytelności. Może stanowić więc przedmiot zastawu.

Podstawowymi charakterystykami obligacji są:

1. Wartość nominalna (face value) jest wielkością stałą, którą określa emitent. Reprezentuje ona kwotę, jaką otrzymuje jej posiadacz po upływie ter­minu, na jaki została obligacja wyemitowana. Wartość ta stanowi podstawę na­liczania wysokości odsetek lub dyskonta.

2. Wartość emisyjna to cena, po jakiej emitent sprzedaje obligacje na rynku pierwotnym, a więc kwota, jaką musi zapłacić osoba kupująca obligacje w momencie jej emisji. Cena emisyjna w stosunku do wartości nominalnej może się kształtować trojako. Obligacje mogą być sprzedawane:

1. wg nominału (al pari) tzn. C_e=W_n,

2. z premią, gdy wartość emisyjna jest większa od wartości nominalnej, tzn. C_e>W_n,

3) z dyskontem, gdy wartość emisyjna jest mniejsza od wartości nominalnej, tzn. C_e < W_n.

3. Wartość rynkowa (bieżąca) to cena bieżąca, po jakiej w danym momencie można nabyć lub sprzedać obligację na rynku wtórnym. Najczęściej jest ona wyrażona w ilości jednostek danej waluty, jaką jest skłonny zainwestować kupujący obli­gacje za każde 100 jednostek wartości nominalnej.

Wartość przyszła obligacji - określona jest przez tzw. warunki brzegowe tej obligacji: wartość nominału, sposób oprocentowania, wysokość oprocentowania

WP = FV = WN(1 + (r/m))^nm gdzie:

WP (FV) - wartość przyszła

WN - wartość nominalna

r - nominalna stopa procentowa

n - liczba lat do terminu wykupu

m - liczba okresów kuponowych (l. okresów kapitalizacji w ciągu roku)

Wartość przyszła obligacji bez kuponu WP = FV = WN(1 + rn)

wartość przyszła obligacji jest większa im wyższe jest jej oprocentowania (kupon) dla danego terminu wykupu.

Oprocentowania obligacji może być:

• proste lub złożone

• stałe lub zmienne

Termin wykupu określa emitent. Obligacje mogą występować w postaci:

• płatnych w terminie wykupu,

• płatnych przed terminem wykupu,

• płatnych po terminie wykupu.

W przypadku obligacji płatnych przed i po terminie wykupu konieczna jest klauzula wykupu obligacji - jest to zapis emitenta o możliwości zmiany terminu wykupu przed lub po terminie wykupu określonym w momencie emisji obligacji.

Wartość bieżąca obligacji:

C - cena obligacji

O - płatności odsetkowe (kuponowe)

d - stopa dyskontowa

t - okresy odsetkowe od dnia zakupu obligacji do dnia wykupu, gdzie i= 1, 2, ...n

Wartość bieżąca obligacji:

• wartość zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych z obligacji

• kwota, którą należy zainwestować dziś aby w przyszłości otrzymać przepływy pieniężne z obligacji zgodne z warunkami jej emisji

• wartość określająca jak obligacja o stałym oprocentowaniu odnosi się do bieżących rynkowych stóp procentowych i częstotliwości wypłaty kuponów

• wartość wewnętrzna obligacji - wyznaczona przy określonych warunkach brzegowych

• w dużym przybliżeniu cena rynkowa obligacji.

Czynniki określające wartość rynkową obligacji:

• warunki brzegowe emisji obligacji (kupon, sposób oprocentowania, termin wykupu),

• rodzaj obligacji,

• charakter obligacji,

• płynność rynku obligacji,

• przepisy podatkowe

• koniunktura gospodarcza,

• wartość obligacji rządowych o podobnych terminach zapadalności

Dla danego horyzontu czasowego inwestycji i wartości przyszłej:

• im wyższa oczekiwana stopa % tym niższa wartość bieżąca

• im niższa oczekiwana stopa % tym wyższa wartość bieżąca

Dla danej stopy procentowej i wartości przyszłej:

• im dłuższy okres zapadalności tym niższa wartość bieżąca

• im krótszy okres zapadalności tym wyższa wartość bieżąca.

---