Jaki jest związek pedagogiki

z psychologią:

• Pokrewieństwo problematyki,

• Zaspokajanie podobnych potrzeb naukowo-

poznawczych,

• Zaspokajanie potrzeb praktycznych,

• Zabieżność celu i zadań

• Powiązania instytucjonalno-organizacyjne

Cel badań - zrozumienie procesów nabywania

przez ludzi wiedzy i złożonych umiejętności

oraz wykrycie zasad efektywnego kształcenia.

KSZTAŁCENIE - procedury wspomagania budowy nowej

struktury poznawczej (lub modyfikacji struktury

istniejącej) u osób uczących się poprzez określoną

formę komunikowania się.

Przedmiot psychologii wychowania

• „wychowanie do działalność społeczna,

której przedmiotem jest osobnik, będący

kandydatem na członka grupy społecznej,

i której zadaniem, warunkującym faktycznie

jej zamiary i metody, jest przygotowanie tego

osobnika do stanowiska pełnego członka”

(F. Znaniecki, 1973)

Wychowanie…To złożony system działań,

podejmowanych przez osobę o przypisanej

społecznie roli wychowawcy względem

drugiej osoby, o społecznie przypisanej

roli wychowanka, lub względem

otoczenia, z intencją wywołania

zmiany zgodnej z założonym

programem.

Cechy formalne procesu wychowania:

1. interakcja między dwoma podmiotami

2. Relacja niesymetryczna

_ Różnica kompetencji

_ Różnica w zakresie wiedzy na temat celu i metod

działania wychowawczego

_ Różnica władzy

3. Wywołanie zmiany

4. Działanie bezpośrednie lub pośrednie

5. Świadoma lub ukryta intencja

6. Program i wartości

Działy psychologii wychowawczej:

• Psychologia wychowania

• Psychologia nauczania

• Opieka psychologiczna

Kierunki badań:

• Analiza rozwoju kompetencji

• Analiza procesu nauczania

• Analiza właściwości psychicznych osoby

uczącej się

Zadania psychologii wychowania:

• Poszukiwanie powiązań pomiędzy aktualnym

funkcjonowaniem osoby a jej przeszłością i

przyszłością;

• Świadomość działań wychowawczych;

• Akceptowanie wielości, różnorodności,

złożoności i krzyżowania się wpływów.

Najważniejsze problemy:

I. OFERTA WYCHOWAWCZA

- JEDNOSTKA

- SPOŁECZEŃSTWO

II. GOTOWOŚĆ

III. WARUNKI REALIZACJI

OBSZARY PSYCHOLOGII WYCHOWANIA:

1.Konstruowanie ofert wychowawczych

2.budowanie gotowości do

przyjmowania ofert wychowawczych

3, Dopasowanie ofert wychowawczych

do poziomu gotowości

Gałęzie psychologii…

• Psychologia uczenia się,

• Psychologia osobowości,

• Psychologia rozwoju.

Udział psychologów w procesie określania

celów kształcenia:

• Teoria kształcenia formalnego

_E. Herman, E. Meumann (1905)

_E. Lee Thorndike, R. S. Woodworth (1901)

L. Resnick (1987) -inteligencja praktyczna a inteligencja szkolna

L. Resnick (1987)- pary przeciwieństw:

1. Indywidualna nauka w szkole vs. praca w życiu

codziennym

2. Kompetencje jednostki vs. wartości społeczne

3. Aktywność symboliczna w szkole vs. myślenie

przedmiotowe w życiu codziennym

4. Formalne kształcenie w szkole vs. uczenie się

w życiu codziennym

Szkoła a psychologia współcześnie

• Uczeń nie może odnieść treści dydaktycznych

do życia codziennego, własnych doświadczeń,

• Poszukiwanie nowych metod,

• Szkoła mogłaby spełniać funkcję

przygotowawczą - konieczna jest zmiana

celów dydaktycznych, metod nauczania,

• Stymulacja autentycznej aktywności dziecka

• Prawo w określaniu szkolnych celów dydaktycznych

Zadanie psychologii kształcenia

Badanie uczenia się i jego uwarunkowań

Uczenie się i jego uwarunkowania

• Orientacja behawiorystyczna

• Zagadnienia pozyskiwania wiedzy a zmiany

struktur wiedzy, a nie problemy zachowań

Z perspektywy behawiorystycznej ocena

efektów nauczania zależy od rozmiarów

osiągniętych zmian zachowań.

• Punktem wyjścia dla behawiorystycznej

perspektywy badawczej jest istnienie wiedzy

niezależnej od jej posiadacza i zgodnej w

każdym punkcie z rzeczywistością.

Uczenie się jako pasywne przyswajanie wiedzy

• Burrhus F. Skinner (1958)

• idea "nauczania programowanego„

• wypracował swoją koncepcję na podstawie teorii

psychologii uczenia się

• Nauczyciel: rola dostarczania uczniowi informacji

("danych"), które może on przetworzyć.

• badanie procesu i produktu nauczania

Uczenie się jako konstruowanie wiedzy

• uczący się jest postrzegany jako odbiorca informacji

• zadanie nauczyciela polega na poprowadzeniu

ucznia za rękę przez serię pojedynczych kroków, od

prostych do bardziej złożonych

• przedwiedza czy przedrozumienie człowieka jest

"zadziwiająco trwałe i odporne na usunięcie". Jeżeli

nie uda się przełamać oporu wobec zmiany, wówczas

pod znakiem zapytania staje rozwój nowego

rozumienia u uczącego

• Procesy poznawcze

• proces jest aktywny

• Konstruktywny

• ma charakter kumulacyjny

• nakierowany na cel

• nauczycielowi nie wolno wywierać

bezpośredniego nacisku

• "orientacji na cel uczenia się",

• Z perspektywy diagnostycznej występowanie błędów

jest nawet pożądane.

• Z perspektywy psychologii motywacji istotne jest, by

osoby uczące się odczuły zadowolenie z tego, iż

dokonały postępów w procesie rozumienia i że

przyczyną sukcesów jest ich własny wysiłek i ich

własne zdolności podlegające zmianie

istnieje sześć najbardziej widocznych cech

skutecznego nauczyciela: zdolność oceny,

samokontrola, rozwaga, zdolność do entuzjazmu,

charyzma, umiejętność przystosowywania się

(Charters, Waples, 1929).

• Nauczyciel określany jako wybitny dysponuje

głęboką wiedzą przedmiotową

• Wiedza fachowa -mniej lub bardziej rozległa,

lepiej lub gorzej zorganizowana -stanowi dopiero

jeden, choć niezbędny warunek nauczania

• Błędne odpowiedzi uczniów dostarczają

Niedoświadczonemu nauczycielowi niewielu

informacji, ponieważ klasyfikuje je

jednoznacznie jako fałszywe. Dzięki swojej

kompetencji nauczyciele wiedzą natomiast

w sposób niemal pewny, jakie

nieporozumienie sygnalizują zaobserwowane

błędy i na jakie

braki w uczeniu się wskazują.

Ogólna wiedza pedagogiczna

• Nauczyciel musi posiadać ugruntowaną wiedzę

przedmiotową i być w stanie przetworzyć ją w

formę dającą się w zrozumiały sposób przedstawić.

Powinien jednak także posiadać wiedzę o

możliwościach skutecznego nauczania.

• Silne powiązanie znajomości przedmiotu z

kwalifikacjami pedagogicznymi ma istotne

konsekwencje.

Strategie działań wychowawczych

• Gotowość, chęć, umiejętność dokonywania

refleksji,

• Metafora: „kamień w wodę”

• Równowaga między funkcją emancypacyjną i

socjalizacyjną,

Zadania psychologii wychowania

Strategie zorientowane na

osobę i jej relacje

interpersonalne

Obszar działania: osoba

i jej związki z osobami

dla niej znaczącymi

Strategie zorientowane

na kontekst społeczno

-kulturowy życia osoby

Obszar działania: znaczące

grupy odniesienia, środowisko

Strategie zorientowane na osobę i

jej relacje interpersonalne

DIAGNOZA

Rozpoznanie zasobów osoby:

- System wartości

- Potrzeby

- Wiedza

- Umiejętności radzenia sobie z

problemami

POMOC

Działanie:

- Poradnictwo

- Psychoedukacja

- Psychoterapia

- mediacja

Strategie zorientowane na kontekst

społeczno-kulturowy życia osoby

DIAGNOZA

Rozpoznanie zasobów kontekstu:

- System wartości

- Potrzeby grupowe

POMOC

Oferty wychowawcze:

- Promocja idei

- Wiedza

- Umiejętności radzenia sobie z

problemami

- Promocja ofert

- animacja

- liderowanie

cztery czynniki wywierające wpływ na

rozwój poznawczy:

1) dojrzewanie,

2) aktywne doświadczenie,

3) interakcje społeczne,

4) dążenie do równowagi.

Rozwój poznawczy cztery fazy:

1. stadium sensomotoryczne,

2. stadium przedoperacyjne,

3. stadium operacji konkretnych,

4. stadium operacji formalnych.

stadium sensomotoryczne

• funkcje sensoryczne i motoryczne;

• "reakcje okrężne„ (pierwotne,

wtórne, trzeciego rzędu);

• myślenie

symboliczne

Myślenie przedoperacyjne

• "centracja„;

• zadania szeregowania;

• stany, a nie proces, w którym jeden stan

przechodzi w drugi (transformacja);

• Następstwo wydarzeń jest nieodwracalne;

• Egocentryzm

• Rosalind Charlesworth i Willard Hartup (1967);

Operacje konkretne

• Wrażenie wzrokowe nie jest dominujące;

• Dziecko myślące w sposób operacyjny opanowuje

najpierw stałość liczby, natomiast rozumienie stałości

długości, masy i powierzchni rozwija się później

(Brainerd, Brainerd, 1972);

• zmiany zdolności klasyfikowania;

Operacje formalne

• systematyczna analiza sytuacji

problemowej;

• wpływ na pracę szkolną;

• myślenie hipotetyczno-dedukcyjne;

• dobry matematyk imponuje nie tyle swoimi

umiejętnościami w zakresie logiki formalnej, co raczej

znajomością strategii, które potrafi spontanicznie

zastosować w odpowiednich sytuacjach lub też -jeżeli

okażą się nieprzydatne -wymienić je na inne (G. Polya,

1954)

Sprawdzanie wniosków wyprowadzonych

z przesłanek sprzecznych z doświadczeniem.

Wszystkie ptaki potrafią latać.

Pingwin jest ptakiem. Pingwin

potrafi latać.

Przekształcanie abstrakcyjnych

elementów zadaniowych

w przedstawieniach wizualnych

• Wszyscy kucharze są skrzypkami.

• 1. Jan jest kucharzem. Czy jest skrzypkiem?

• 2. Jan jest skrzypkiem. Czy jest kucharzem?

• 3. Jan nie jest kucharzem. Czy jest skrzypkiem?

• 4. Jan nie jest skrzypkiem. Czy jest kucharzem?

Wpływ Piageta na nauczanie

• "zasada odpowiedniości„;

• zwyczaju rozpoczynania lekcji od odwoływania

się do konkretnych doświadczeń;

• przyczynił się również do powstania zjawiska

przeciążania uczniów;

• Rozwój poznawczy z perspektywy społeczno-kulturowej

Społeczne źródła indywidualnych

funkcji poznawczych

• Lew Wygotski (1896-1934);

• pedagog Reuven Feuerstein -

"zapośredniczone uczenie się" (mediated

learning);

• konstruktywizm społeczny;

• Psychologia pedagogiczna (1926);

• "Mozart psychologii„;

• Wygotski reprezentował przekonanie, że

poznawczy rozwój młodego człowieka

w sposób decydujący jest uzależniony od

określonej kultury, w której on wyrasta.

• "strefa najbliższego rozwoju„

• Poznanie samego siebie jako rezultat

kontaktów społecznych

• Wygotski prywatne mówienie małego

dziecka rozwija się na bazie społecznych

kontaktów z rodzicami i innymi dorosłymi.

• monologi językowe;

• "mówienia do siebie", uwewnętrznienie

mówienia;

Strefa najbliższego rozwoju

• „Dobre uczenie się -wyjaśniał Wygotski (1978)

-wyprzedza rozwój, ponieważ uruchamia

różnorodne procesy rozwojowe, które nie

mogłyby zachodzić bez bodźców

dydaktycznych.

Rówieśnicy w sposób korzystny wywołują zaburzenie równowagi

poznawczej. Przyczyny (wg. Williama Oamona (1984):

• rówieśnicy mają względnie mało problemów z rozumieniem

siebie nawzajem

• może swojemu rówieśnikowi łatwiej stawiać wymagania niż

dorosły,

• dziewczęta traktują poważniej odpowiedzi uzyskane od

rówieśników.

• pomiędzy rówieśnikami rodzi się silniejsza motywacja do

usuwania sprzeczności.

• dzieci czują się mniej zagrożone, kiedy wymieniają myśli między

sobą, niż w sytuacji, w której dorosły koryguje ich postawy.

Obszar potencjalnego rozwoju stanowi dla Wygotskiego

"strefę najbliższego rozwoju" (ang. zone or proximal

development)

Alexander Awerin [1985] - "strefa następnego rozwoju",

Brown i French [1979] - "strefa potencjalnego rozwoju".

"Strefa" natomiast dotyczy tego, co osoba ucząca się

mogłaby zrobić przy pomocy innego człowieka.

się mogłUCZENIE SIĘ

. Klasyfikacja zachowań

• Proste zachowania instynktowne

• ZłoSone zachowania instynktowne

• Zachowania nabyte w skutek uczenia

się obligatoryjnego (IMPRINTING -

K. LORENTZ)

• Zachowanie ukształtowane

indywidualnie

Warunkowanie klasyczne

• Iwan Pawłow (1849 - 1936) - fizjolog

• Odruchy bezwarunkowe tworzone są

przez bodziec bezwarunkowy

• Odruchy warunkowe - bodziec

warunkowy

Etap 1

UCS

(b. bezwarunkowy) (r. bezwarunkowa)

UCR

ETAP 2

NS +UCS _UCR

(b. neutralny) + (b. bezwarunkowy) _(r. bezwarunkowa)

Etap 3 - kilkakrotne powtórzenie etapu 2

Etap 4

CS _CR

(b. warunkowy) _(r. warunkowa)

Wzmacnianie bodźca warunkowego za

pomocą bodźca bezwarunkowego -

WARUNKI

• Proces uogólniania

• Proces dyskryminacji

Warunkowanie sprawcze

• Skinner

• Thorndike

Sytuacja _ zachowanie _ konsekwencje

Wzmocnienie karanie

=uczenie się = nieuczenie się

• Bodziec bezwarunkowy= Reakcja bezwarunkowa

• Bodziec obojętny+ Bodziec warunkowy

=Reakcja warunkowa

Porównanie warunkowania

klasycznego i instrumentalnego:

• Podobieństwa

• różnice

Prawidłowości:

• Wzmocnienie

• Powtarzanie

• Wygasanie

• Generalizacja bodźca i generalizacja

reakcji

• różnicowanie

wzmocnienia

• Pozytywne

• negatywne

• Wzmocnienia regularne

•Wzmocnienia nieregularne

Etap 1

UCS

(b. bezwarunkowy) (r. bezwarunkowa)

UCR

ETAP 2

NS +UCS _ UCR

(b. neutralny) + (b. bezwarunkowy) _ (r. bezwarunkowa)

Etap 3 - kilkakrotne powtórzenie etapu 2

Etap 4

CS _ CR

(b. warunkowy) _(r. warunkowa)

Wyuczona bezradność

• Martin Seligman

• 3 koncepcje:

• model klasyczny Seligmana

• Koncepcja egotystyczna FRANKELA i

SNYDERA

• Model informacyjny wyuczonej bezradności

Zapobieganie wyuczonej bezradności:

• Immunizacja

• Przewidywalność

• Przesądy

• Terapia retroaktywna

habituacja

• Warunki habituacji

Skinner - stosowane bodźców

awersywnych

• Bodźce awersywne w szkole

• „współczesne nauczanie odbywa się w

sztucznym środowisku”;

• „im większa klasa lub szkoła, tym

poważniejsze są problemy, z którymi

uporać się musi nauczyciel” (Skinner,1987);

Wzmocnienie pierwotne a wtórne

• Różnice

• Wzmocnienia w pracy dydaktycznej

• Zmiana zachowań

• Kształtowanie nowych zachowań

• Wygaszanie

• stłumienie

Wpływ behawioryzmu na uczenie się

• „relatywnie długotrwała zmiana zachowań

w rezultacie doświadczeń”

• Czas potrzebny na naukę - B. Bloom, J.

Carroll,

• koncepcja „nauczania osiągającego cel”

• Bierne/aktywne uczestnictwo w lekcji

Podstawy społeczno-poznawczej

teorii uczenia się

• Twórca: Albert Bandura

• „warunkowanie sprawcze nie wyjaśnia

ludzkiego uczenia się”

• „człowiek uczy się nie tylko poprzez

oszacowanie konsekwencji zachowań,

ale również przez obserwację innych ludzi”

• „ zachowania do pewnego stopnia tworzą

otoczenie, które z kolei wpływa na

zachowania”

• wielostronny determinizm

Uczenie się poprzez obserwację

• Eksperyment A. Bandury, Dorothy Ross,

Sheili Ross

• uczenie się a zachowanie

• Uczenie się poprzez wzmocnienie

zastępcze

» wzmocnienia

Skutki…

• Modelowanie

• Schemat

• Działania niepożądane

Uczenie się przez obserwację

Elementy:

1. Skierowanie uwagi

2. Utrwalenie w pamięci

3. Reprodukcja

4. motywacja

Wzmocnienia:

-bezpośrednie,

- zastępcze,

- samowzmocnienie

Kierowanie własnym uczeniem się

• Społeczno-poznawczy model

kontrolowania własnego procesu uczenia

się (Schunk);

Przekonania ucznia

-Poczucie skuteczności

- cele uczenia się

Procesy kontrolujące

-Samoobserwacja

- samoocena

- reakcje dotyczące własnej osoby

• Bandura - poczucie własnej skuteczności

zależy od oszacowania osobistego

„stopnia skuteczności”

• zmiana potencjału,

• „rzeczywiste zachowanie człowieka

ukierunkowane na osiągnięcia jest

współokreślane przez jego poczucie

własnej skuteczności”

• nauczyciele!

Wsparcie

• Doświadczenia z przeszłości

• wzmocnienie zastępcze

• „dobre perswazje”

• akceptacja ambitnych celów

motywacja

• Mechanizmy odpowiedzialne za uruchomienie,

ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie;

• Stany, w których organizm podejmuje działania,

jak i wtedy kiedy niczego mu nie brakuje

Motywacja dotyczy:

• Mechanizmów zachowań prostych i złożonych,

• Mechanizmów zewnętrznych i wewnętrznych,

• Afektywnych i emocjonalnych

Behawiorystyczna teoria motywacji

• Koncepcja empiryczna,

• popęd - przynęta/pobudka- wzmocnienie

POPĘDY :

- pierwotne

- wtórne

Przynęta/pobudka

• obiekt lub stan

• Niekiedy pobudka uruchamia popęd,

a niekiedy popęd stwarza pobudkę

wzmocnienie

• Wielkość wzmocnienia, odstęp czasowy, częstość

wzmocnień, ich regularność - decydują o

prawdopodobieństwie wykonywania reakcji;

• gotowość rośnie wraz z:

• Wielkością nagrody,

• częstotliwością,

• Regularnością,

• bliskością czasową

Clark Hull

• Źródło w Darwinowskiej walce o byt;

• deficyt obiektów pozytywnych/nadmiar

negatywnych - uruchamia popęd

• oddzielenie uczenia się zachowania

i wykonania zachowania

Motywacja w psychologii humanistycznej

• Abraham Maslow

• 2 mechanizmy motywacyjne: potrzeby

niedoboru (D-needs) oraz potrzeby

wzrostu (B-needs) - metapotrzeby

Sytuacja szkolna

Wg Rogersa (1983), nauczyciele powinni:

1. uznać, Se wszyscy uczniowie posiadają

zdolność uczenia się,

2. realizować plan nauczania;

3. Zapewnić odpowiednią atmosferę;

4. umożliwiać udział i własną inicjatywę uczniów;

5. wspierać samoocenę

6. wspierać orientację ucznia na proces, a nie na

produkt

Poznawcza koncepcja motywacji

• Rodzaje konsekwencji deprywacji

sensorycznej,

• D. Berlyne - zachowania eksploracyjne

są uruchamiane przez takie cechy

informacji, jak nowość, zmiana, dziwność, itp.

• Konflikt poznawczy jest czynnikiem

negatywnym

L. Festinger - koncepcja

dysonansu poznawczego

• ludzie gromadzą dane poznawcze

• dane moSna ze sobą porównać

• Konsonans, dysonans, brak związku

Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna

• Wpływ nagród zewnętrznych na

motywację wewnętrzną

• Arie Kruglanski (1975) - wszelkie

nagrody mogą mieć charakter egzogenny

lub endogenny

• Inne determinanty i modyfikatory

motywacji wewnętrznej

Motywacja osiągnięć

• To tendencja do osiągania i przekraczania

standardów doskonałości, związana

z odczuwaniem pozytywnych emocji

w sytuacjach zadaniowych podlegających

zewnętrznym ocenom i spostrzeganych jako

wyzwanie

Model motywacji osiągnięć Atkinsona

Atrybucyjny model motywacji

osiągnięć

• Zadania łatwe/zadania trudne

Alternatywne ujęcia motywacji osiągnięć

Orientacja:

• na poziom wykonania,

• na osiągnięcie mistrzostwa

Motywacja zmian rozwojowych

• Carl Rogers

• Motyw wzrostu, rozwoju

• Przejawy funkcjonowania człowieka

nastawionego na samorealizację:

1. otwartość na nowe doświadczenia;

2. koncentracja na teraźniejszości;

3. zaufanie do samego siebie;

4. poczucie wolności;

5. kreatywność

Motywacja zadaniowa

Zagadnienia:

1. Zadania

2. Konstruowanie i realizowanie planów działania

3. perspektywę czasową w realizacji czynności

zadania

• Wynik, Cel

• Każde zadane ma swoją strukturę i wyróżniony

stan końcowy, a ponadto może mieć wiele

konsekwencji ubocznych,

• zadania własne bardziej angażują niż zadania

narzucone,

• R. Karniol, M. Ross (1996) - klasyfikacja zadań,

• C. Dweck - zadania ukierunkowane na

mistrzostwo, zadania ukierunkowane na

wykonanie

Marin Maehr (1989) - lista konsekwencji

jakie pociągają za sobą orientacja na

wykonanie i orientacja na rozwój

Rodzaje:

• Zadania proste/złożone,

• różna zawartość informacji o wyniku,

• zadania konstruktywne/destruktywne

• Różny stopień ogólności

Plany działania

Kreitler&Kreitler - 4 rodzaje programów

zachowania:

• Biologiczne,

• Wrodzone,

• Ukształtowane przez uczenie się i

socjalizację,

• Zachowania intencjonalne

Różnorodność planów

P. Gollwitzer - wymiary:

• plany kompletne versus plany niekompletne

• Plany złoSone versus plany proste

• plany niespecyficzne versus plany specyficzne

• Plany elastyczne versus plany sztywne

i niezmienne

Inne wymiary

• Plany otwarte versus plany zamknięte

• Plany sprawcze versus plany samospełniające się

• Plany na wypadek niepowodzeń

Perspektywa czasowa w realizacji zadań

Lokalizacja celów w czasie:

1. obrazy trajektorii

2. obrazy strategii

3. obrazy wartości

Orientacja w czasie psychologicznym

• 4 aspekty czasu psychologicznego (wg. J.

Hoornaerta)

• P. Zimbardo - 5 aspektów perspektywy

Czasowej

I. CELE I ZASADY SZKOLNEGO OCENIANIA

Ocena jest pojęciem wieloznacznym, jest sądem wyrażonym w formie pisemnej lub ustnej o wartości czegoś. Wyraża więc opinię - pozytywną bądź negatywną o przedmiocie oceny. Ocena szkolna to ustosunkowanie się nauczycieli do osiągnięć uczniów i informacja o wyniku uczenia się. Wyrazem oceny szkolnej może być stopień szkolny lub opinia wyrażona w formie pisemnej czy też ustnej. Wielu autorów wskazuje i wymienia podstawowe funkcje oceny. Są to funkcje: selekcyjna, informująca, motywacyjna, emocjonalna, afirmacyjna, kontrolna, restrykcyjna, dokumentacyjna i instruktażowa. Wydaje się, ze najważniejsza rola oceny to rola: diagnostyczna, selekcyjna, wychowawcza.
- Diagnozowanie pozwala nauczycielowi i uczniowi wprowadzać poprawki do procesu nauczania. Powinno być stosowane dość często, by nie dopuścić do utrwalenia błędów.
- Selekcja to decyzja o promowaniu do następnej klasy.
- Wychowawcza rola oceny jest bardzo ważna, ponieważ nie ma takiego ucznia, który nie posiadałby pewnych cech dodatnich zasługujących na pochwałę.

Ocenianie dydaktyczne obejmuje kryteria programowe danego przedmiotu kształcenia i ich zgodność ze standardami edukacyjnymi. Natomiast w ocenianiu społeczno-wychowawczym oprócz oceniania dydaktycznego bierze się także pod uwagę kontekst osiągnięć uczniów (np.aktywność, systematyczność, pilność, plany szkolne ucznia oraz warunki uczenia się w szkole i w domu ).

Niezbędne jest systematyczne sprawdzanie, czy założone cele nauczania zostały osiągnięte i ocenione, w jakim stopniu uczniowie opanowali wiadomości zawarte w celach. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów nie sprowadza się wyłącznie do badania efektywności kształcenia. Dokonuje się ich również dlatego, że w szkole niezbędne są:
1. diagnoza - monitorowanie postępów uczniów i zmian jakie dokonują się w uczniach pod wpływem oddziaływania dydaktycznego
2. ewaluacja - rozpoznawanie i wartościowanie efektywności nauczania
3. wspieranie - wspomaganie ucznia w procesie uczenia się oraz w podejmowaniu ważnych decyzji dot. przyszłości
4. prognozowanie - wykrywanie potencjalnych umiejętności i możliwości ucznia , jak również przewidywanie przyszłych osiągnięć
5. selekcja - określanie, którzy z kandydatów są najbardziej odpowiedni do danej klasy, szkoły czy uczelni
6. różnicowanie - przydzielanie uczniów do grup o podobnym poziomie osiągnięć poznawczych, określanie pozycji danego ucznia w grupie w porównaniu z pozostałymi uczniami
7. zaświadczanie - potwierdzanie świadectwem lub dyplomem poziomu osiągnięć ucznia /2

Nauczycielski system oceniania to: 1. Diagnoza wstępna, czyli informacja o możliwościach ucznia, jego wiadomościach i umiejętnościach
2. Określenie czynników wpływających na wyniki uczenia się
3. Ustalenie wymagań programowych i kryteriów oceny
4. Dobór metod sprawdzania i oceniania
5. Ustalenie zasad sprawdzania i oceniania
6. Analiza wyników sprawdzania
7. Ocena wyników - upewnienie się, że uzyskane wyniki odzwierciedlają rzeczywiste osiągnięcia uczniów
8. Informacja o ocenie jako wyniku uczenie się
9. Poprawianie wyników niekorzystnych
10. Analiza i doskonalenie systemu oceniania

Wiadomości ucznia można sprawdzać tradycyjnie - pisemnie i ustnie lub poprzez testy. Uczeń przyjmuje ocenę jako wynik własnej pracy.
Podczas odpytywania ustnego nigdy nie powinno się stawiać ucznia przed klasą , a stosować formę rozmowy, w której prowadzącą stroną jest nauczyciel. Dla ucznia, który umiał stosować samokontrolę i kontrolowany przez nauczyciela korygował błędy, i osiągnął zamierzony cel , ocena nie jest zaskoczeniem, a oczekiwanym przez niego wynikiem pracy.
"Spełnianiu oczekiwań uczniów dopomóc może przestrzeganie przez nauczyciela "Dekalogu oceniania":
1.Ocenianie powinno brać pod uwagę specyfikę uczenia się i wspierać je.
2.W ocenianiu należy uwzględniać różnice pomiędzy poszczególnymi uczniami. Oceniane i stosowane narzędzia oceny powinny zachęcać ucznia do zaprezentowania jego kreatywności i oryginalności.
3.Cel oceniania trzeba jasno określić. Nauczyciel i uczeń muszą wiedzieć, z jakiego powodu dokonuje się oceny i znać uzasadnienie wyboru danej formy sprawdzania.
4.Ocenianie powinno być trafne. To oznacza, że wybrana metoda sprawdza dokładnie to, co zamierzaliśmy sprawdzić.
5.Ocenianie powinno być rzetelne. O ile to tylko możliwe, należy wyeliminować subiektywizm, a ocenę uczynić niezależną od osoby egzaminatora.
6.Wszystkie formy oceniania muszą zapewniać uczniowi otrzymanie informacji zwrotnej na temat wyników jego uczenia się oraz aktywizować rozwój ucznia, wskazując mu kierunek poprawy. Również w przypadku sprawdzania sumującego uczeń powinien otrzymać informację zwrotną na temat swojej pracy, dowiedzieć się, co jest jego mocną stroną, a co wymaga powtórzenia.
7.Ocenianie powinno skłonić zarówno ucznia jak i nauczyciela do refleksji na temat ich dotychczasowej pracy i uczenia się. Wobec tego niezbędna jest nieustanna ewaluacja i doskonalenie oceniania.
8.Ocenianie jest integralną częścią planu nauczania. Nauczanie i uczenie się trzeba zaplanować razem z formami sprawdzania i oceniania tak, aby uczniowie mogli jak najlepiej zaprezentować wyniki swojego uczenia się.
9.Ocenianie wymaga rozsądnego wyważenia. Zbyt dużo sprawdzianów w krótkim czasie obciąża zarówno efektywne uczenie się jak i nauczanie.
10.Kryteria oceniania powinny być zrozumiałe, jasne i znane. Uczniowie musza wiedzieć, czego się od nich oczekuje."

Zachowanie człowieka kierowane jest przez system kar i nagród (wzmocnień negatywnych i pozytywnych), które decydują o tym, do czego człowiek dąży, a czego unika. Aby zmienić zachowanie człowieka należy odpowiednio dostosować kary i nagrody. Manipulując nimi można dowolnie modyfikować ludzkie zachowanie. Pojęcia takie jak „wolna wola” czy „świadomy wybór” są fikcją.

Wzmocnienia pozytywne (nagrody) - doprowadzają do pożądanego i korzystnego zachowania. Mogą nimi być: pokarm, wynagrodzenie, uznanie społeczne, awans, podziw, miłość demonstrowana przez partnera.

Wzmocnienia negatywne (kary) - to bodźce awersyjne, takie jak: zagrożenie, przymus, dezaprobata grupy, degradacja zawodowa, złe stopnie, pozbawienie pokarmu, kary pieniężne itp.

Procedura stosowania nagród, czyli system reguł, które decydują o tym, jak często, kiedy i za jakie zachowania badacz wzmacnia reakcje człowieka. Behawioryści wypracowali następujące procedury:

• procedura stałych odstępów czasowych - zgodnie z nią, zachowanie człowieka jest regularnie nagradzane po upływie określonego czasu (np. pracownik co miesiąc otrzymuje wypłatę bez względu na efekty swojej pracy);

• procedura stałych proporcji - człowiek otrzymuje nagrodę po wykonaniu określonej pracy bez względu na czas jej wykonania (np. pracownik otrzymuje nagrodę po wykonaniu określonej liczby elementów);

• procedura zmiennych odstępów czasowych - wzmocnienia nie są regularne. Czas, jaki upływa między reakcją a nagrodą zmienia się losowo i nie można przewidzieć nagrody. Pojawia się więc niepewność (np. pisarz nie może przewidzieć czasu otrzymania honorarium, wyznaje się miłość w zmiennych odstępach);

• procedura zmiennych proporcji - tu zmienia się liczba reakcji po której następuje wzmocnienie
  (np. w loterii co 10ty los wygrywa, ale można już wygrać przy 2 lub 100). Behawioryści wykryli, że ta procedura jest najbardziej efektywna, ludzie pracują rytmicznie i na wysokich obrotach.

W modelu behawiorystycznym nie ma miejsca na twórczą ekspresję ani świadome sterowanie własnym zachowaniem.

Habituacja (przywykanie) jest zjawiskiem neurologicznym występującym w układzie nerwowym w odpowiedzi na wielokrotne powtarzanie się tego samego bodźca nie niosącego żadnej istotnej informacji (obojętnego). Odpowiedź układu na kolejne bodźce jest wówczas coraz mniejsza.

Efekt ten można zaobserwować na przykładzie wszystkich zmysłów człowieka, na przykład:

• Zmysł dotyku: Należy się położyć bez ruchu, tak aby żadna część ciała, nie była do niczego, zbyt mocno przyciśnięta. Po kilkunastu minutach w bezruchu nie odczuwamy już żadnego dotyku, choć wciąż odczuwamy wrażenia temperatury (te receptory mają dłuższy czas habituacji).

• Zmysł słuchu: Czy byliście świadomi dźwięku komputera, zanim przeczytaliście to zdanie?

• Zmysł wzroku: Należy jak najdłużej wpatrywać się w jeden punkt bez mrugnięcia. W okolicy nie może być silnych źródeł światła (za bardzo męczą wzrok). Po pewnym czasie na siatkówce zostanie utrwalony negatywowy obraz tego, co widzimy. Obraz ten coraz bardziej nakłada się na obraz wpadający do oka, aż powstaje jednolita szarość. Dość trudno otrzymać ten efekt, gdyż oko szybko się męczy, a każde mrugnięcie zmienia bodźce oddziaływające na siatkówkę, przeszkadzając w uzyskaniu efektu habituacji. Ciekawy jest też efekt spojrzenia odrobinę w bok - obraz negatywowy nakłada się wówczas z pozytywowym wszędzie z wyjątkiem krawędzi jednolitych plam barwnych. Widzimy wówczas tylko te krawędzie - efekt uzyskiwany na ogół wyłącznie przy pomocy komputerowych filtrów do obróbki obrazów. Komórki oka bardzo szybko doznają habituacji, jednak efekt ten jest w dużej mierze kompensowany przez mimowolne ruchy oczu. Są to drobne ruchy oczu wokół punktu, na który patrzymy. Sprawia to, iż ostatni z opisanych powyżej eksperymentów jest najtrudniejszy do przeprowadzenia.

Mnemotechnika, mnemonika (gr. mneme - pamięć) - ogólna nazwa sposobów ułatwiających zapamiętanie, przechowywanie i przypominanie sobie informacji.

Do sposobów mnemonicznych należy np. kategoryzacja elementów, czyli uporządkowanie i pogrupowanie ich według pewnych zasad: podobieństwa znaczeniowego czy formalnego, skojarzenie ich z innymi elementami, ułożonymi rytmiczne lub mającymi formę logiczną, czy żartobliwą, dzięki czemu łatwo je zapamiętać, stosowanie skrótów werbalnych czy zewnętrznych analogii oraz układu wierszowego. Dzięki technikom może znacznie zwiększyć zakres i trwałość pamięci. Za twórcę mnemotechniki uchodzi Symonides z Keos.

Najprościej mówiąc, aby skutecznie coś zapamiętać, powinieneś skojarzyć nową informację z czymś już sobie znanym, zapamiętanym wcześniej, używając do tego własnej wyobraźni

 Inteligencja to konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność działań, wymagających procesów poznawczych. Warunki te kształtują się w wyniku interakcji genotypu, środowiska i własnej aktywności człowieka. (Strelau)

Inteligencja to zdolność rozwiązywania problemów (Piaget)

• inteligencja kognitywna (albo abstrakcyjna) - to hipotetyczna esencja inteligencji i dotyczy systemów naturalnych i sztucznych, sprowadza się do takich sprawności umysłowych, jak umiejętności analizowania i syntezy informacji które da się zawrzeć w formie znaków,oraz wykorzystania posiadanej wiedzy do własnych celów które może też modyfikować. Jak dotychczas, w praktyce, obejmuje ona zdolność kojarzenia faktów, przeprowadzania operacji prostych przekształceń językowych, dokonywania operacji logicznych. Inteligencję tę można programować, rozbudowywać i także mierzyć za pomocą specjalnych testów.

• inteligencja werbalna - zdolność formułowania wypowiedzi, szybkiego i adekwatnego znajdowania słów, dobrego rozumienia tekstu wypowiadanego lub pisanego. Bardzo wysoką inteligencją werbalną charakteryzują się na przykład poeci, potrafiący improwizować wiersze.

• inteligencja emocjonalna - polega przede wszystkim na umiejętności radzenia sobie ze swoimi emocjami, nazywania ich oraz zauważania i wpływania na emocje innych. Wiążą się z nią takie umiejętności umysłowe jak empatia i asertywność.

• inteligencja społeczna - pokrewna inteligencji emocjonalnej zdolność przystosowania się i wpływania na środowisko społeczne człowieka.

• inteligencja twórcza - czyli zdolność do generowania nowych pojęć lub ich nieoczekiwanych połączeń. Inteligencji twórczej nie da się mierzyć, nie ulega jednak wątpliwości, że ludzie posiadają różny jej poziom.

Problem i rozwiązywanie problemów

Problemem - jest każda sytuacja zadaniowa (w życiu codziennym, w pracy zawodowej), w której występuje pewna trudność, pytanie na które szukamy odpowiedzi.

Problemy dzielimy na:

• otwarte (w nauce, sztuce) - poziom informacji jest niski, dopuszcza się różnorodne rozwiązania; to dylematy.

• zamknięte (w wojsku) - dany jest pełny zbiór możliwych rozwiązań.

W strukturze można wymienić:

• cel

• dane początkowe, czyli informacje zawarte w sytuacji problemowej

Problem dobrze zdefiniowany - podobny jest do problemu algebraicznego, w którym stan wyjściowy, stan docelowy oraz operacje są jasno określone. Zadanie polega na odkryciu, w jaki sposób zastosować dozwolone operacje, by uzyskać odpowiedź.

Problem źle zdefiniowany - stan wyjściowy, stan docelowy oraz/lub operacje, które mogą być niejasne i określone nieprecyzyjnie. Głównym zadaniem rozwiązującego problem jest przede wszystkim dokładne zdefiniowanie samego problemu, tak by ujawnił się punkt wyjścia, optymalne rozwiązanie i środki jego osiągnięcia.

Rozwiązywanie problemów - to myślenie przechodzące od stanu wyjściowego do stanu docelowego za pośrednictwem pewnego zbioru operacji umysłowych.

Fiksacja umysłowa - jest to blok umysłowy, wpływający negatywnie na rozwiązywanie problemów i twórczość przez hamowanie dostrzeżenia nowych funkcji przedmiotu skojarzonego wcześniej z jakimś innym celem.

Nastawienie umysłowe - jest to istniejący wcześniej stan umysłu, nawyk lub postawa, które mogą podnosić jakość i szybkość percepcji, rozwiązywanie problemów w pewnych warunkach, ale hamować i zakłócać jakość naszej aktywności umysłowej, kiedy stare sposoby myślenia i działania przestają być w nowych sytuacjach produktywne.

Strategie rozwiązywania problemów:

• algorytm - metodyczna procedura „krok po kroku”, która gwarantuje końcowy sukces pod warunkiem wystarczającej ilości czasu i cierpliwości.

• heurystyka - jest nieformalną „regułą kciuka” pozwalającą iść na skróty, redukującą rozwiązywanie złożonych problemów o prostszych operacji osadzania.

• Fazy rozwiązywania problemów:

1. Dostrzeganie problemu.

2. Analiza sytuacji problemowej (określenie różnicy między tym co wiemy, a tym co jest pożądane).

3. Wytwarzanie pomysłów na rozwiązanie problemów.

4. Weryfikacja pomysłów (trzeba wybrać jedno rozwiązanie).

5. Przystępowanie do działania.

Fazy rozwiązywania problemów wg Dewey'a:

1. Sytuacja problemowa.

2. Ukazanie problemu.

3. Wstępne gromadzenie informacji o przedmiocie (problemie).

4. Sformułowanie hipotezy w oparciu o zgromadzone informacje.

5. Plan działania.

6. Sprawdzenie słuszności przewidywań.

7. Formułowanie związane z rozwiązywaniem problemów.

Utrudnienia związane z rozwiązaniem problemów:

• nastawienie

• wcześniejsze doświadczenia

• brak informacji

• ograniczenia związane z postrzeganiem

UWAGA

- odpowiada za redukcję nadmiaru

informacji

• Jest mechanizmem, dzięki któremu spostrzegamy

tylko część docierających do nas bodźców,

przywołujemy z pamięci tylko część

zakodowanych w niej informacji, uruchamiamy

tylko jeden z wielu możliwych procesów myślenia

i wykonujemy tylko jedną z możliwych do

wykonania reakcji.

FUNKCJE UWAGI

1). SELEKTYWNOŚĆ

2). CZUJNOŚĆ

3). PRZESZUKIWANIE

4). OBSŁUGA CZYNNOŚCI JEDNOCZESNYCH

Rodzaje uwagi

Uwaga mimowolna

Uwaga dowolna

Cechy uwagi

koncentracja

przerzutność

pojemność

podzielność

trwałość

Pamięć jest traktowana jako proces albo władza

umysłowa, która umożliwia rejestrowanie,

przechowywanie i wykorzystywanie pewnych

doświadczeń.

Reproduktywny/konstruktywny charakter ?

_ materiał był przechowywany bardzo krótko,

_ dosłowne odtworzenie opanowanego kiedyś

materiału.

3 metafory :

- metafora magnetofonowa,

- pamięć to urządzenie zbliżone do kamery wideo,

- metafora komputerowa,

cechy pamięci:

szybkość zapamiętywania

zakres pamięci

trwałość pamięci

wierność pamięci błędy ilościowe błędy jakościowe

gotowość pamięci

Fazy:

KODOWANIE

PRZECHOWYWANIE

ODTWARZANIE

koncepcja Tulvinga

_ 9 faz:

- spostrzeganie

- kodowanie spostrzegania

- przechowywanie śladu kodowanego

- rekodowanie

- przechowywanie śladu rekodowanego

- przeszukiwanie informacji w pamięci (wydobywanie)

- decyzja

- pamięć świadoma

- decyzja o zachowaniu

_ koncepcja rekodowania,

_ odmiennie interpretuje proces przywoływania,

_ odróżnia od siebie informacje, które znalazły się w

pamięci świadomej, od informacji, które ujawniane

są w zachowaniu,

_ odrzuca klasyczne metafory pamięci

wskaźniki przypominania:

_ rozpoznawanie

_ reprodukcja

_ rekonstrukcja

_ oszczędność

mnemotechniki

(gr. mneme - pamięć) - ogólna nazwa sposobów

ułatwiających zapamiętanie, przechowywanie

i przypominanie sobie informacji.

Słowo-klucz

PLANETY

Moją - Merkury My

Wolę - Wenus Very

Znaj - Ziemia Educated

Matole - Mars Mother

Jak - Jowisz Just

Się - Saturn Show

Uprę - Uran Us

Nie - Neptun Nine

Pozwolę - Pluton Planets

TĘCZA

Czemu - czerwony

Patrzysz - pomarańczowy

Żabko - żółty

Zielona - zielony

Na - niebieski

Głupiego - granatowy

Fanfarona - fioletowy

PRZYPADKI

Mama - Mianownik

Dała - Dopełniacz

Celi - Celownik

Bułkę - Biernik

Nasmarowaną - Narzędnik

Masłem - Miejscownik

Wiejskim - Wołacz

Na Ekranie Siedzi

Wrona. (angielskie symbole, czytane zgodnie z

ruchem wskazówek zegara).

Rodzaje pamięci…

Doświadczeń indywidualnych

wcześniejszych doświadczeń

pokoleń jednostek PAMIĘĆ GATUNKOWA PAMIĘĆ OSOBNICZA

PAMIĘĆ OSOBNICZA:

Zróżnicowana jest ze względu na:

- przedmiot,

- rozumienie, ZAPAMIĘTYWANIE

- udział woli

- trwałość przechowywania PRZECHOWYWANIE

- rodzaj przypominania ODTWARZANIE

ze względu na przedmiot zapamiętywania:

słuchowa

wzrokowa

kinestetyczno-ruchowa wzrokowa

czuciowa

węchowa

smakowa

słowna

uczuć

epizodyczna

semantyczna

Kryterium: rozumienie

MECHANICZNA

LOGICZNA

Kryterium: udział woli w zapamiętywaniu

MIMOWOLNA

DOWOLNA

ze względu na trwałość przechowywania treści

BEZPOŚREDNIA

ODROCZONA

ultrakrótkotrwała

krótkotrwała

długotrwała

Kryterium: rodzaj przypomnień

rozpoznawcza

odtwórcza

FAZY PAMIĘCI - zapamiętywanie

_ warunki

_ selekcja na poziomie kodowania:

- stopień koncentracji uwagi

- zakres uwagi

Zabiegi sprzyjające zapamiętywaniu:

- werbalizowanie

- wyobrażanie

- organizowanie treści

ORGANIZOWANIE TREŚCI

- grupowanie

- kategoryzowanie

- szeregowanie

- chronologizacja

- hierarchizacja

- układanie w związki przyczynowo-skutkowe

czynniki wpływające na zapamiętywanie:

Cechy :

- znaczenie przedmiotu dla osoby,

- struktura materiału,

- sensowność materiału,

- organizacja materiału,

- wyróżnianie elementu z tła

- „efekt pierwszeństwa” i „efekt świeżości”

forma przekazu - sposób przedstawiania materiału:

_ za pomocą obrazu

_ za pomocą słowa

Zależy od:

- uwarunkowań podmiotowych

- uwarunkowań sytuacyjnych

SŁOWO OBRAZ

Właściwości jednostki:

_ cechy gatunkowe

_ cechy rozwojowe

_ cechy indywidualne

_ aktywność jednostki

PRZECHOWYWANIE

występuje natychmiast po zapamiętywaniu,

_ proces ciągły

_ długie/krótkie - ma wybiórczy charakter,

_ Badania - EBBINGHAUS

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE

Na przechowywanie:

_ Sytuacja:

_ rodzaj treści,

_struktura materiału,

_ znaczenie materiału dla jednostki

_ okoliczności

_ Bodźce tożsame

_ Bodźce podobne,

_ Bodźce zupełnie różne

Czynniki wpływające na

przechowywanie:

Związane z jednostką:

- cechy stałe

- cechy zmienne

Aktywność jednostki

POWTARZANIE!!!!!

PRZYPOMINANIE:

_Wskaźniki:

- Odtwarzanie,

- Rozpoznawanie,

- Rekonstrukcja,

- Oszczędność

przypominanie…

_ proces wybiórczy,

_ ma charakter sekwencyjny,

_ odbywa się w niedługim czasie,

_ procesem poznawczym jest uwaga,

_ musi zachodzić przy zachowanej

świadomości,

Czynniki wpływające na

skuteczność…

_ sytuacja,

_ właściwości jednostki,

_ znaczenie treści,

_ zainteresowanie przedmiotem przypomnień,

zamierzenie - nastawienie,

_ _ tzw. „prawo świeżości”, „efekt świeżości”,

_ „rozgrzewka”,

_ organizowanie treści,

_ nastawienie

Pamięć operacyjna ( working memory memory)

_ stanowi podsystem pamięci krótkotrwałej,

_ pozwala na wykonywanie różnych

prostych operacji umysłowych (koduje

nowe informacje, koordynuje pamięć z

innymi procesami poznawczymi),

Pamięć operacyjna …

4 funkcje:

- przechowywania informacji,

- przetwarzania informacji,

- nadzorowania,

- integracyjną

Pamięć trwała

_ bardzo długi czas przechowywania,

_ zróżnicowana pod względem

mechanizmów przechowywania,

kodowania informacji,

_ pojemność- praktycznie nieograniczona,

Pamięć autobiograficzna

_ pamięć indywidualnej przeszłości danej

jednostki,

_ nie jest jednolita,

_ zawiera elementy epizodyczne i semantyczne

specyficzne zjawiska

_ amnezja dziecięca,

_ efekt względnej świeżości,

_ efekt reminescencji,

John Kihlstorm (1996) - zasady

_ zasada „wypracowania”

_ zasada organizacji,

_ zasada zależności od czasu,

_ zasada zależności od wskazówek,

_ zasada specyficzności kodowania,

_ zasada przetwarzania opartego na

schematach,

_ zasada rekonstrukcji,

_ prawo „Neissera” ;)

_ habituacja

---