Geografia osadnictwa - dział geografii społeczno-ekonomicznej zajmujący się rozmieszczeniem oraz układami przestrzennymi wszystkich typów i rodzajów osiedli ludzkich.

Zakres tematyczny geografii osadnictwa:

• stosunek osadnictwa do środowiska geograficznego (w makro- i mikroskali)

• fizjonomia osiedli ludzkich

• morfologia osiedli ludzkich

• badania funkcjonalne osadnictwa

• przestrzeń osadnicza

• sieć i system osadniczy

DEFINICJA

MIASTO (wg Ratzela)

- znaczne skupienie ludności i ich mieszkań na niedużej powierzchni, położone w miejscu skrzyżowania dróg

MIASTO - jest to obszar o wysokiej koncentracji ludności, zabudowy, infrastruktury i miejsc pracy o charakterze pozarolniczym.

MIASTO - to historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się wysoką intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem (w przemyśle lub w usługach) prowadzącą specyficzny miejski styl życia.

W różnych państwach kryteria miejskości są różne, najczęściej są to kryteria ludnościowe bądź prawno-administracyjne (prawa miejskie)

KRYTERIA ODRÓŻNIANIA MIAST OD WSI

KRYTERIUM WIELKOŚCIOWE MIAST

Kraje o rozproszonym
osadnictwie, np.:

Dania, Grenlandia - od 200 mk.

Albania od 400 mk.

Papua-Nowa Gwinea od 500 mk.

Australia, Kanada pow. 1000 mk.

Inne kraje, np.:

Francja (od 1887 r.) 2000 mk.

Japonia od 30 tys. mk.

Według Konferencji Statystyków Europejskich w Pradze (1995 r.) miasto - wszystkie osiedla pow. 10 tys. mieszk. oraz 2-10 tys., w których udział zatrudnionych w rolnictwie nie przekracza 25%

INNE KRYTERIA MIAST W ŚWIECIE

• POLSKA, Bułgaria, Rumunia, Węgry - kryteria prawno - administracyjne, specjalny typ samorządu

• Czechy, Słowacja - pow. 2000 mk. + miejski charakter

• Szwecja, Finlandia - pow. 200 mk. + zwarte skupienie

• b. ZSRR - co najmniej 1000 dorosłych mk., = kryteria
  ilościowo- funkcjonalne

• Holandia - pow. 5 tys. mk, mniejsze gdy ludność
  rolnicza poniżej 20%

MIASTA POLSKI

• POLSKA = 889 miast (2006 r.); 890 - (2007 r.); 892 - (2008 r.)

897 miast (2009 r.), 903 miasta (2010 r.)

Struktura wielkościowa miast - Polska

ogółu ludn. miejsk. (ogółu miast)

pon. 5 tys 2,1% (31,0% - 261)
5-10 tys. 3,2% (19,6% - 176)
10-20 tys. 6,7% (19,7% - 179)
20-50 tys. 10,7% (14,8% - 132)
50-100 tys. 9,0% ( 5,3% - 47)
100-200 tys. 7,4% ( 2,5% - 22)
pow. 200 tys. 22,7% ( 1,9% - 17)

Lp.	Miasto	liczba mieszkańców (31.12.2008)	województwo
1	Warszawa	1 709 781	Mazowieckie
2	Kraków	754 624	Małopolskie
3	Łódź	747 152	Łódzkie
4	Wrocław	632 162	Dolnośląskie
5	Poznań	557 264	Wielkopolskie
6	Gdańsk	455 581	Pomorskie
7	Szczecin	406 941	Zachodniopomorskie
8	Bydgoszcz	358 928	Kujawsko-pomorskie
9	Lublin	350 462	Lubelskie
10	Katowice	309 621	Śląskie
11	Białystok	294 153	Podlaskie
12	Gdynia	249 257	Pomorskie
13	Częstochowa	240 612	Śląskie
14	Radom	224 226	Mazowieckie
15	Sosnowiec	221 259	Śląskie
16	Toruń	206 013	kujawsko-pomorskie
17	Kielce	205 094	świętokrzyskie

Najmniejszym miastem w Polsce są Wyśmierzyce liczące zaledwie 858 mieszkańców

FUNKCJE MIASTOTWÓRCZE

• I) Funkcje egzogeniczne -
  przemysłowe, handlowe,
  komunikacyjne, turystyczno-
  wypoczynkowe, obsługi
  zaplecza

• II) Funkcje endogeniczne -
  lokalne, usługowe,
  uzupełniające,
  związane z konsumpcją
  lokalną, gospodarczo-
  komunalną, administracją
  lokalną

PODSTAWY RACJONALNEGO KSZTAŁTOWANIA ROZWOJU MIAST

• Idea miast - ogrodów I. Howard'a

• Trzeci wymiar (drapacze chmur) - Le Corbusier'a

• Modernizacja śródmieść - Paryż, Sztokholm

• Wielofunkcyjne City

• Rozbudowa peryferii miast

STRUKTURA PRZESTRZENNA MIAST

1. model koncentryczny E.W. Burgess'a (dostępność maleje od centrum)

2. model sektorowy H.Hoyt'a (najszybciej rozwijają się sektory wzdłuż linii komunikacyjnych) - układ promienisty, gwiaździsty

3. model policentryczny (wielordzeniowy, wieloogniskowy) - C.D. Harissa, E.L. Ullmana; miasto składa się z wielu ośrodków

ROZWÓJ POJĘĆ

• Urbanizacja
  rozwój i rozbudowa miast

• Dezurbanizacja
  ubytek mieszkańców wielkich miast (np. Wiedeń, Madryt)

• Suburbanizacja
  przenoszenie się ludności na obrzeża miast

• Reurbanizacja
  rozwój wnętrza miasta, aby atrakcyjnie przystosować do
  potrzeb mieszkaniowych

Płaszczyzny urbanizacji

• demograficznej - wzrost liczby ludności miejskiej, jej udziału w
  ogólnej liczbie ludności, migracje ludności ze wsi do miast

• ekonomicznej - wzrost odsetka ludności zatrudnionej poza
  rolnictwem, początkowo w przemyśle, a potem usługach

• społecznej - upowszechnianie się tzw. miejskiego stylu życia

• przestrzennej - wzrost obszarów miejskich i tworzenie nowych
  miast

Wskaźnik urbanizacji:

• Świat: ok. 50%

• Polska: 61,6%

Aglomeracja - (pot.) skupisko sąsiadujących ze sobą miast i wsi, stanowiących wspólny organizm, poprzez zintegrowanie lub uzupełnianie się rozmaitych form infrastruktury tych miejscowości oraz wzajemne wykorzystywanie potencjałów, którymi te miejscowości dysponują

Megalopolis (z gr. megalo- = 'wielko-', polis - 'miasto') - wielkoprzestrzenne układy osadnicze, powstające w wyniku łączenia rozległych, peryferyjnych stref zabudowy jednorodzinnej i związanych z nią usług rozwijających się wokół aglomeracji miejskich i dużych miast. Potocznie tak nazywa się powiązany funkcjonalnie i komunikacyjnie obszar dwóch lub więcej aglomeracji

RODZAJE AGLOMERACJI

• aglomeracja monocentryczna - np. Warszawa, Paryż

• aglomeracja policentryczna - konurbacja, np., GOP, Trójmiasto,
  Zagłębie Ruhry, Zagłębie Donieckie

• obszar metropolitalny - obszar wyznaczony zasięgiem oddziaływania gosp. i świadczenie usług ośrodka miejskiego

ETAPY /FAZY/ KSZTAŁTOWANIA SIĘ PROCESU AGLOMERACJI

1. Faza skupionego miasta przemysłowego /pocz., XIX w., Europa, Ameryka N/

2. Faza aglomeracji miejsko-przemysłowych /1 mln, pocz. XX w/

3. Faza metropolizacji układów osadniczych /połowa XX w./, nasilenie się procesów integracji funkcjonalno - przestrzennej /regiony metropolitalne, Paryż, Londyn, Los Angeles/

4. Faza megalopolis /w II połowie XX w./, pełna integracja funkcjonalno - przestrzenna, przekroczenie granic administracyjnych np. prefektur w Japonii, hrabstw w USA i politycznych, np. USA - Kanada, USA - Meksyk
   (przykłady: a-e)

1. Megalopolis NE USA (scalenie 5 wielkich aglomeracji: Boston, Nowy Jork, Filadelfia, Baltimore, Waszyngton) - ok. 50 mln mk.,
   dł. ok. 500 km, szer. 200 km.

2. Megalopolis nad Wielkimi Jeziorami ok. 35 mln mk.,

3. Megalopolis Kalifornijskie (San Francisco, LA, San Diego, Sacramento, Tijuana) - ok. 27 mln mk.

4. Megalopolis S Japońskie (Kobe, Kioto, Osaka, Nagoja, Jokohama, Tokio) = ok. 43 mln mk.

5. Megalopolis Zachodnioeuropejskie (Zagłębie Ruhry, aglomeracja Rotterdamu, Amsterdamu, Luksemburga,
   N Francji, S Anglii - Londyn) = ok. 50 mln mk.

6. Megalopolis Brazylijskie - 34 mln mk.

NAJWIĘKSZE AGLOMERACJE ŚWIATA [2009-01-01]

Rank	Name	English Name	Country	Population in mln.	Remark
1	Tōkyō	Tokyo	Japan	33,800	incl. Yokohama, Kawasaki, Saitama
2	Seoul	Seoul	Korea (S-th)	23,900	incl. Bucheon, Goyang, Incheon, Seongnam, Suweon
3	Ciudad de México	Mexico City	Mexico	22,900	incl. Nezahualcóyotl, Ecatepec, Naucalpan
4	Delhi	Delhi	India	22,400	incl. Faridabad, Ghaziabad
5	Mumbai	Bombay	India	22,300	incl. Bhiwandi, Kalyan, Thane, Ulhasnagar
6	New York	New York	USA	21,900	incl. Newark, Paterson
7	São Paulo	Sao Paulo	Brazil	21,000	incl. Guarulhos
8	Manila	Manila	Philippines	19,200	incl. Kalookan, Quezon City
9	Los Angeles	Los Angeles	USA	18,000	incl. Riverside, Anaheim
10	Shanghai	Shanghai	China	17,900
145	Katowice	Katowice	Poland	2,775	Upper Silesian Area
172	Warszawa	Warsaw	Poland	2,375

NAJWIĘKSZE AGLOMERACJE EUROPY (2008)

Lp.	Nazwa	Ludność	Państwo
1.	Moskwa	14 744 150	Rosja
2.	Stambuł	13 179 865	Turcja
3.	Londyn	13 063 441	Wielka Brytania
4.	Paryż	12 067 000	Francja
5.	Zagłębie Ruhry	11 817 132	Niemcy
6.	Randstad	6 579 720	Holandia
7.	Madryt	6 270 551	Hiszpania
8.	Manchester-Liverpool	5 019 446	Wielka Brytania
9.	Barcelona	4 959 864	Hiszpania
10.	Sankt Petersburg	4 820 815	Rosja
11.	Mediolan	4 308 403	Włochy
12.	Berlin	4 040 690	Niemcy
13.	Rzym	3 858 111	Włochy
14.	Ateny	3 829 018	Grecja
15.	Neapol	3 817 076	Włochy
16.	Birmingham	3 704 574	Wielka Brytania
17.	Hamburg	3 266 896	Niemcy
18.	Region Ren-Men	3 133 739	Niemcy

A Centralna Dzielnica Biznesu

B Strefa przejściowa

C Strefa mieszkalnictwa czynszowego

D Strefa zabudowy jednorodzinnej

E Strefa podmiejska

---