UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU
KATEDRA GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ

STUDIA PODYPLOMOWE

Wycena nieruchomości

Zarządzanie nieruchomościami i pośrednictwo w ich obrocie

`

Dr inż. Małgorzata Akińcza

ŹRÓDŁA INFORMACJI O NIERUCHOMOŚCIACH

7.

Wrocław - wrzesień, 2011 r.

SPIS TREŚCI

1. WPROWADZENIE - Informacje ogólne i szczegółowe w procesie szacowania nieruchomości, źródła informacji. (str. 3)

2. EWIDENCJA GRUNTÓW I BUDYNKÓW (KATASTER NIERUCHOMOŚCI) (str. 6)

3. DZIAŁKA JAKO PRZEDMIOT EWIDENCJI GRUNTÓW, NIERUCHOMOŚĆ GRUNTOWA (str. 9)

4. BUDYNEK I LOKAL JAKO PRZEDMIOTY EWIDENCJI,

NIERUCHOMOŚĆ BUDYNKOWA I LOKALOWA (str. 12)

5. PODZIAŁ KRAJU DLA CELÓW EWIDENCJI GRUNTÓW I BUDYNKÓW (KATASTU NIERUCHOMOŚCI) (str. 15)

6. ZAWARTOŚĆ KOMPUTEROWYCH BAZ DANYCH EWIDENCYJNYCH I TREŚĆ MAPY EWIDENCYJNEJ (str. 18)

7. KSIĘGA WIECZYSTA - ZBIÓR INFORMACJI O STANIE PRAWNYM NIERUCHOMOŚCI (str. 22)

8. GEODEZYJNA EWIDENCJA SIECI UZBROJENIA TERENU,

MAPA ZASADNICZA (str. 27)

9. TABELE TAKSACYJNE I MAPY TAKSACYJNE (str. 33)

10. MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO (str. 33)

11. ZASADY WYKORZYSTANIA DANYCH O NIERUCHOMOŚCIACH (str. 33)

LITERATURA I PODSTAWY PRAWNE (str. 34)

I. WPROWADZENIE

Informacja jest jednym z podstawowych elementów podejmowania decyzji w każdej działalności człowieka, zwłaszcza o charakterze przestrzennym, czyli także w procesie gospodarki nieruchomościami.

Gospodarka gruntami (dotycząca obszarów przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę) oraz gospodarka ziemią (odnosząca się do obszarów przeznaczonych na cele rolne i leśne) obejmuje, między innymi, takie działania jak:

1. Sprzedaż nieruchomości.

2. Oddawanie nieruchomości w zarząd, użytkowanie wieczyste, najem, dzierżawę, użyczenie.

3. Zamianę gruntów Skarbu Państwa lub gminy na grunty stanowiące własność innych osób fizycznych lub prawnych.

4. Sprzedaż gruntów ich dotychczasowym użytkownikom wieczystym.

5. Wywłaszczanie nieruchomości na uzasadnione cele społeczne i publiczne.

6. Uwłaszczanie nieruchomości będących w zarządzie państwowych i komunalnych osób prawnych oraz spółdzielni.

7. Obciążanie nieruchomości Skarbu Państwa lub gminy ograniczonymi prawami rzeczowymi.

8. Ustalanie wysokości odszkodowania za grunty, które przeszły na własność gminy w związku ze scalaniem i podziałem nieruchomości.

9. Sprzedaż lokali zajmowanych przez najemców lub dzierżawców na ich rzecz.

10. Obliczanie wartości nieruchomości na potrzeby ich opodatkowania.

11. Obliczanie wartości nieruchomości na potrzeby naliczania opłaty adiacenckiej, opłat rocznych za zarząd, użytkowanie wieczyste, dzierżawę itp.

W każdej z wyżej wymienionych sytuacji zachodzi potrzeba określenia wartości nieruchomości, a w procesie jej ustalania rzeczoznawca bierze pod uwagę zarówno informacje ogólne charakteryzujące rynek lokalny jak i informacje szczegółowe, które opisują nieruchomość.

Informacje ogólne - rynek lokalny.

Informacje pozyskiwane z rynku lokalnego obejmują:

• uwarunkowania socjalne (np. liczba ludności, poziom dochodów, bezrobocie);

• uwarunkowania przyrodnicze i środowiskowe (np. dostępność do obiektów przyrodniczych, urządzeń technicznych i obiektów użyteczności publicznej, występowanie źródeł skażeń i ich zasięg);

• uwarunkowania ekonomiczne (dostępność do kredytów, ich wielkość oraz poziom oprocentowania, preferencje lokalne i ulgi podatkowe, struktura własności gruntów);

• czynniki związane z administracją i rozwojem (podatki lokalne, jakość świadczonych usług, planowany rozwój obszaru).

Rodzaje informacji szczegółowych o nieruchomości.

• Wstępne - określenie celu wyceny, rodzaju nieruchomości.

• Prawne - określenie tożsamości właściciela (władającego), formy władania lub użytkowania, identyfikacja nieruchomości, badanie ksiąg wieczystych, zapoznanie się z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

• Lokalizacyjne - położenie nieruchomości (ogólne i szczegółowe), dostęp do komunikacji (drogowej, kolejowej, lotniczej, wodnej).

• Techniczne - w zależności od rodzaju nieruchomości dotyczące:

• gruntu (nieruchomość gruntowa) - powierzchnia, kształt działki, ukształtowanie terenu, rodzaje użytków gruntowych i ich klasyfikacja bonitacyjna, nośność gruntu, uzbrojenie techniczne;

• budynku (nieruchomość budynkowa) - wiek, liczba kondygnacji, wymiary, powierzchnia (całkowita, użytkowa), kubatura, konstrukcja, materiały konstrukcyjne, technologia wykonania, wyposażenie w instalacje, zużycie techniczne i funkcjonalne;

• gruntu i budynku (nieruchomość zabudowana) - informacje jak wyżej oraz dodatkowo o innych elementach składowych;

• lokalu (nieruchomość lokalowa) - powierzchnia użytkowa, liczba izb, rodzaj i powierzchnia pomieszczeń przynależnych.

• Porównawcze - pozyskiwane z rynku lokalnego i charakteryzujące nieruchomości podobne, które już były przedmiotem transakcji (wykazy cen transakcyjnych i daty transakcji, czynsze uzyskiwane dla podobnych nieruchomości).

Rys.1. Miejsce systemów katastralnych wśród systemów informacji przestrzennej [1].

Źródła informacji (danych) według ustawy o gospodarce nieruchomościami

z dnia 21 sierpnia 1997 r. [10].

Przy szacowaniu nieruchomości rzeczoznawca majątkowy wykorzystuje wszelkie,

niezbędne i dostępne dane o nieruchomościach (rozdz. 1, art. 155), zawarte w szczególności w:

1. księgach wieczystych;

2. katastrze nieruchomości;

3. ewidencji sieci uzbrojenia terenu;

4. tabelach taksacyjnych i na mapach taksacyjnych;

5. planach miejscowych, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu;

6. wykazach prowadzonych przez urzędy skarbowe;

7. dokumentach będących w posiadaniu agencji, którym Skarb Państwa powierzył, w drodze ustaw, wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz;

8. aktach notarialnych znajdujących się w posiadaniu spółdzielni mieszkaniowych, dotyczących zbywania spółdzielczych praw do lokali;

9. umowach, orzeczeniach, decyzjach i innych dokumentach, będących podstawą wpisu do ksiąg wieczystych, rejestrów wchodzących w skład operatu katastralnego, a także w wyciągach z operatów szacunkowych przekazywanych do katastru.

Przy wykonywaniu działalności zawodowej w związku z zawartą umową o zarządzanie nieruchomością, w zakresie objętym tą umową,

zarządca odpowiedzialny zawodowo za jej wykonanie ma prawo wglądu oraz pobierania odpowiednich odpisów, wypisów i zaświadczeń zawartych w (Art. 186, pkt. 6):
1) księgach wieczystych,
2) katastrze nieruchomości,
3) ewidencji sieci uzbrojenia terenu,
4) tabelach taksacyjnych i mapach taksacyjnych tworzonych na podstawie art. 169,
5) planach miejscowych, studiach uwarunkowań i kierunkach zagospodarowania przestrzennego gmin oraz decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
6) ewidencji ludności.

Istniejące, wdrażane i projektowane źródła informacji w procesie szacowania nieruchomości przedstawiono na rysunku nr 2.

Przy wykonywaniu działalności zawodowej w związku z zawartą umową pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, w zakresie objętym tą umową,

pośrednik odpowiedzialny zawodowo za jej wykonanie ma prawo wglądu oraz pobierania odpowiednich odpisów, wypisów i zaświadczeń zawartych w (Art. 181, pkt. 6):
1) księgach wieczystych
2) katastrze nieruchomości
3) ewidencji sieci uzbrojenia terenu
4) tabelach taksacyjnych i na mapach taksacyjnych tworzonych

na podstawie art. 169
5) planach miejscowych, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
6) rejestrach członków spółdzielni mieszkaniowych, którym przysługują prawa określone w art. 180 ust. 1 pkt. 2 (własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej),
7) ewidencji ludności

II. EWIDENCJA GRUNTÓW I BUDYNKÓW (KATASTER NIERUCHOMOŚCI)

Ewidencja gruntów i budynków (Kataster) stanowi jednolity dla kraju systematycznie aktualizowany zbiór informacji o gruntach, budynkach i lokalach, ich właścicielach oraz o innych osobach fizycznych lub prawnych, władającymi tymi gruntami i budynkami i obejmuje całe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem morza terytorialnego [9]. Za:

• prowadzenie powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, w tym: ewidencji gruntów i budynków, gleboznawczej klasyfikacji gruntów, geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu;

• prowadzenie powszechnej taksacji nieruchomości;

• prowadzenie powiatowych baz danych wchodzących w skład krajowego systemu informacji o terenie;

odpowiedzialny jest STAROSTA.

Zbiory informacji - obligatoryjne		Zbiory informacji - fakultatywne
KATASTER NIERUCHOMOŚCI	Księgi wieczyste	Branżowe systemy informatyczne i planistyczne
		Ewidencja gruntów	Dokumentacja techniczna i projektowa obiektów budowlanych
		Ewidencja budynków
		Ewidencja lokali	Operaty szacunkowe
		Ewidencja uzbrojenia technicznego terenu	Wykazy prowadzone przez urzędy skarbowe, bazy danych o cenach, wartościach i dochodach z nieruchomości
Plany zagospodarowania przestrzennego
Państwowy zasób geodezyjno-kartograficzny		Inne: biura pośrednictwa i obrotu nieruchomościami, firmy ubezpieczeniowe, opracowania statystyczne
System informacji o terenie (nieruchomościach) SIT

- źródła na etapie projektowania, wdrażania i testowania

Rys. 2. Źródła informacji w procesie szacowania nieruchomości.

Opracowanie własne na podstawie [3].

Cechy charakteryzujące ewidencję gruntów i budynków:

1. Jednolitość i powszechność (jeden spójny system informacyjny).

2. Publicznoprawny charakter ewidencji gruntów => dane zawarte w operacie ewidencji gruntów są jedynym źródłem informacji o gruntach (w odniesieniu do przedmiotu władania, a nie podmiotu).

3. Jawność operatu ewidencji gruntów.

4. Prawdziwość danych ewidencyjnych => dane znajdujące się w operacie ewidencji gruntów powinny zgadzać się ze stanem na gruncie (wymóg ten nie zawsze jest spełniony; dotyczy to zwłaszcza operatów sporządzonych na podstawie dokumentów pokatastralnych).

Celem założenia i prowadzenia ewidencji gruntów i budynków (katastru nieruchomości) jest gromadzenie i dostarczanie danych na potrzeby:

• zagospodarowania przestrzennego;

• wymiaru podatków i innych obciążeń publicznoprawnych;

• oznaczenia nieruchomości w księgach wieczystych;

• statystyki publicznej;

• gospodarki gruntami;

• ochrony interesów majątkowych stron obrotu nieruchomościami (wpisy i wyrysy dla zainteresowanych stron).

Ewidencja obejmuje dane dotyczące:

1. Praw przedmiotowych - w opisie przedmiotów wykorzystuje się dane gromadzone w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym.

2. Praw podmiotowych - wynikają z danych ujawnionych w księgach wieczystych i innych dokumentach.

Ewidencja zawiera dane wynikające ze stanów prawnych, a w przypadku braku tych danych, przyjmuje się dane wynikające ze stanów faktycznych (na gruncie).

Zakres przedmiotowy i podmiotowy ewidencji obejmuje informacje dotyczące:

1. gruntów - ich położenia, granic, powierzchni, rodzajów użytków gruntowych oraz ich klas gleboznawczych, oznaczenia ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów, jeśli zostały złożone dla nieruchomości, w której skład wchodzą grunty,

2. budynków - ich położenia, przeznaczenia, funkcji użytkowych i ogólnych danych technicznych,

3. lokali - ich położenia, przeznaczenia, funkcji użytkowych oraz powierzchni użytkowych,

4. właściciela, a w odniesieniu do gruntów państwowych i komunalnych - innych osób fizycznych i prawnych, w których władaniu znajdują się grunty i budynki lub ich części,

5. miejsce zamieszkania lub siedziby osób wymienionych w pkt. 4,

6. wpisu do rejestru zabytków,

7. wartości nieruchomości.

W ewidencji rozróżniamy podmiot i przedmiot władania.

Podmiot => osoby fizyczne lub prawne oraz nie posiadające osobowości prawnej w gestii których znajdują się nieruchomości.

Podmiotami ewidencji są:

1. właściciele (współwłaściciele) gruntów i budynków;

2. użytkownicy (współużytkownicy) wieczyści gruntów;

3. jednostki organizacyjne sprawujące zarząd lub trwały zarząd nieruchomościami;

4. państwowe osoby prawne, którym Skarb Państwa powierzył w stosunku do jego nieruchomości wykonywanie prawa własności lub innych praw rzeczowych;

5. organy administracji publicznej, które gospodarują nieruchomościami wchodzącymi w skład zasobu nieruchomości Skarbu Państwa oraz gminnych, powiatowych i wojewódzkich zasobów nieruchomości;

6. użytkownicy gruntów państwowych i samorządowych;

7. dzierżawcy (dane ewidencyjne o gruntach będących przedmiotem dzierżawy oraz o dzierżawcach ujawnia się w ewidencji wyłącznie na wspólny wniosek podmiotów, które zawarły umowę dzierżawy).

Przedmiot => działki gruntu, budynki, lokale.

Kataster jako system informacji o terenie

Wśród systemów informacji terenowej wyróżnia się:

1. systemy katastralne, w których informacje opisowe odniesione są do działek gruntów jako podstawowych obiektów;

2. inne systemy informacji o terenie, do których należą:

• systemy informacji o środowisku naturalnym (informacji przyrodniczej), w których przedstawia się określone zjawiska fizyczne, chemiczne, biologiczne i inne, zwykle przez wyodrębnienie obszarów o jednolitych własnościach;

• systemy informacji o infrastrukturze, w których informacje opisowe dotyczą budowli i sieciowych struktur inżynierskich np. kanalizacyjnych, komunikacyjnych, wodociągowych, energetycznych itp.

Systemy katastralne można definiować jako systemy informacji o terenie, których podstawę stanowią działki.

Z uwagi na przeznaczenie systemu katastralnego rozróżnia się kataster fiskalny, prawny i wielozadaniowy tj. służący różnym celom.

Typowe funkcje katastralne [1]:

1. Administarcyjno-fiskalna część opisowa:

• ustalanie podmiotów (podatników), przedmiotów i relacji (zobowiązań),

• pozyskiwanie danych o przedmiotach,

• rejestracja zmian dotyczących podmiotów, przedmiotów i relacji,

• wycena nieruchomości,

• wymiar podatku,

• rozpatrywanie odwołań,

• przekazywanie i udostępnianie danych administacyjno-fiskalnych użytkownikom zewnętrznym.

2. Prawna część opisowa:

• ustalanie podmiotów (właścicieli), przedmiotów i relacji (praw),

• rejestracja zmian dotyczących podmiotów, przedmiotów i relacji,

• dochodzenie stanu prawnego,

• rozpatrywanie odwołań,

• przekazywanie i udostępnianie danych prawnych użytkownikom zewnętrznym.

3. Część geodezyjno-kartograficzna:

• zakładanie osnowy geodezyjnej,

• ustalanie granic i pozyskiwanie danych przestrzennych o przedmiotach,

• opracowanie map i planów katastralnych,

• pomiar i rejestracja zmian przestrzennych,

• przekazywanie i udostępnianie danych przestrzennych użytkownikom zewnętrznym.

III. DZIAŁKA JAKO PRZEDMIOT EWIDENCJI GRUNTÓW

DZIAŁKA EWIDENCYJNA => jednostka powierzchniowa podziału kraju dla celów ewidencji; ciągły obszar gruntu, położony w granicach jednego obrębu, jednorodny ze względu na stan prawny, wydzielony z otoczenia za pomocą linii granicznych.

Działki sąsiadujące ze sobą można wykazywać w ewidencji gruntów jako odrębne, gdy stanowią przedmiot tych samych praw oraz władania tych samych osób lub jednostek organizacyjnych, jeżeli:

• wyodrębnione zostały w wyniku podziału nieruchomości (np. do zbycia lub przekazania)

• są wyszczególnione w istniejących dokumentach określających stan prawny nieruchomości

• obejmują grunty zajęte pod drogi publiczne, linie kolejowe, wody śródlądowe, rowy, a ich wyróżnienie w postaci odrębnych działek jest celowe ze względu na odrębne oznaczenia tych gruntów w innych ewidencjach i rejestrach publicznych bądź ze względu na ich różne nazwy urzędowe.

Na obszarze lasów państwowych działkę stanowi oddział leśny lub część oddziału leśnego, w razie gdy oddział podzielony jest przechodzącą przez niego granicą administracyjną.

DZIAŁKA GRUNTU => niepodzielona, ciągła część powierzchni ziemskiej stanowiąca część lub całość nieruchomości gruntowej.

DANE O DZIAŁCE:

1. położenie: określone poprzez podanie nazwy jednostki ewidencyjnej, nazwy i numeru obrębu, numeru arkusza mapy, numeru działki i opis jej położenia, numeru porządkowego, numeru księgi wieczystej (KW);

2. granice: określone według stanu prawnego (w lasach według podziału powierzchniowego oddziałów leśnych zgodnie z operatem urządzeniowo-leśnym);

3. obszar: podany z dokładnością do 1m²;

4. rodzaj użytku: wg wyróżnionych siedmiu GRUP UŻYTKÓW GRUNTOWYCH, które dzielą się na RODZAJE odpowiednio oznaczone.

5. klasy bonitacyjne: określone zgodnie z gleboznawczą klasyfikacją gruntów (podział gleb na klasy bonitacyjne ze względu na ich jakość produkcyjną, ustaloną na podstawie cech genetycznych gleb), zawartą w operacie klasyfikacyjnym.

R ( grunty orne ) I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI;

Ł i Ps ( łąki i pastwiska) I, II, III, IV, V, VI;

Ls ( lasy ) I, II, III, IV, V, VI;

Pozostałe użytki gruntowe - bez klasy bonitacyjnej.

Każda zmiana rodzaju użytku i klasy (przeklasyfikowanie) wymaga sporządzenia operatu klasyfikacji gruntów (klasyfikator).

6. właściciel, władający

GRUPY I RODZAJE UŻYTKÓW GRUNTOWYCH

Grupy użytków gruntowych	Rodzaje	Oznaczenie
I. Użytki rolne	Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska trwałe Użytki rolne zabudowane Grunty pod stawami Rowy	R S-R, S-Ps, S-Ł Ł Ps B-R, B-Ps, B-Ł Wsr W
II. Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione	Lasy i grunty leśne Grunty zadrzewione i zakrzewione	Ls Lz-R, Lz-Ps, Lz-Ł
III. Grunty zabudowane i zurbanizowane	Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurbanizowane tereny nie zabudowane Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe Użytki kopalne Tereny komunikacyjne: drogi tereny kolejowe inne tereny komunikacyjne	B Ba Bi Bp Bz K dr Tk Ti
IV. Użytki ekologiczne		E-R, E-Ps, E-Ł, E-Lz, E-Ls, E-Wp, E-Ws, E-W, E-N
V. Nieużytki		N
VI. Grunty pod wodami	Grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi Grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi Grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi	Wm Wp Ws
VII. Tereny różne		Tr

Źródło: Opracowanie własne na podstawie [4].

Sadów o powierzchni mniejszej od 0,1 ha oraz innych użytków gruntowych

o powierzchni mniejszej od 0,01 ha nie wykazuje się w ewidencji gruntów.

Dane ewidencyjne działki :

1. numer działki stanowiący część składową identyfikatora działki ewidencyjnej,

2. numeryczny opis granic,

3. pole powierzchni działki ewidencyjnej (obliczone na podstawie współrzędnych, z dokładnością do 1 m.² ),

4. pola powierzchni konturów użytków gruntowych i klas gleboznawczych w granicach działki ewidencyjnej,

5. wartość działki ewidencyjnej oraz data określenia tej wartości,

6. numer jednostki rejestrowej gruntów, do której przyporządkowana została działka ewidencyjna,

7. oznaczenie księgi wieczystej, a w przypadku jej braku - oznaczenie dokumentów określających własność,

8. oznaczenie dokumentów określających inne prawa do działki ewidencyjnej niż własność i prawo użytkowania wieczystego,

9. numer rejestru zabytków prowadzonego na podstawie przepisów o ochronie dóbr kultury,

10. numer rejonu statystycznego.

Nieruchomość => części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności, jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Nieruchomość gruntowa => grunt wraz z częściami składowymi, z wyłączeniem budynków i lokali, jeżeli stanowią odrębny przedmiot własności.

Jeżeli dla nieruchomości gruntowej prowadzona jest księga wieczysta, stanowi ona odrębną nieruchomość od innych nieruchomości należących do tego samego właściciela.

IV. BUDYNEK I LOKAL JAKO PRZEDMIOTY EWIDENCJI NIERUCHOMOŚĆ BUDYNKOWA I LOKALOWA

BUDYNEK => budynek określony w przepisach prawa budowlanego, wymagający zgłoszenia lub pozwolenia na budowę. Za budynek uważa się również jego część stanowiącą segment pionowy w układzie bliźniaczym lub szeregowym i będącą przedmiotem odrębnych praw własności, choćby była wzniesiona na jednej działce i stanowiła jedną całość architektoniczną.

Budynek => zadaszony obiekt budowlany wraz z wbudowanymi instalacjami i urządzeniami technicznymi wykorzystywany dla potrzeb stałych, przystosowany do przebywania ludzi, zwierząt lub ochrony przedmiotów; za szczególny rodzaj budynku uważa się wiatę, która stanowi pomieszczenie naziemne, nie obudowane ścianami ze wszystkich stron lub nawet ścian pozbawione.

Obiekt budowlany - konstrukcja połączona z gruntem w sposób trwały, wykonana z materiałów budowlanych i elementów składowych, będąca wynikiem prac budowlanych.

Według funkcji użytkowej budynki dzieli się na następujące rodzaje:

1. mieszkalne - m

2. przemysłowe - p

3. transportu i łączności - t

4. handlowo-usługowe - h

5. zbiorniki, silosy i budynki magazynowe - s

6. biurowe - b

7. szpitali i zakładów opieki medycznej - z

8. oświaty, nauki i kultury oraz budynki sportowe - k

9. produkcyjne, usługowe i gospodarcze dla rolnictwa - g

10. inne niemieszkalne - i

Budynek mieszkalny - obiekt budowlany, w którym co najmniej połowa całkowitej powierzchni użytkowej jest wykorzystywana do celów mieszkalnych.

Budynek niemieszkalny - obiekt budowlany, w którym więcej niż 50% powierzchni użytkowej wykorzystywanej jest na potrzeby inne niż mieszkalne.

DANE EWIDENCYJNE BUDYNKU STANOWIĄCEGO CZĘŚĆ SKŁADOWĄ GRUNTU:

1. numer ewidencyjny budynku stanowiący część składową identyfikatora budynku,

2. numer porządkowy, którym oznaczony został budynek w trybie przepisów o numeracji nieruchomości,

3. numeryczny opis konturu wyznaczonego przez prostokątny rzut na płaszczyznę poziomą zewnętrznych płaszczyzn ścian zewnętrznych kondygnacji przyziemnej budynku ( kontur budynku ),

4. numery działek ewidencyjnych, na których usytuowany jest budynek,

5. oznaczenie funkcji podstawowej budynku,

6. wartość budynku oraz data określenia tej wartości,

7. rok zakończenia budowy,

8. pole powierzchni zabudowy(figury geometrycznej określonej przez kontur ), wyrażone w m.²,

9. liczba kondygnacji nadziemnych i podziemnych,

10. rodzaj materiału, z którego zbudowane są ściany zewnętrzne budynku (mur, drewno, inne),

11. liczba i numery lokali stanowiących odrębne nieruchomości lokalowe,

12. liczba i numery innych lokali,

13. łączne pole powierzchni użytkowej w m² (zgodnie z ustawą o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych),wszystkich lokali w budynku, pomieszczeń przynależnych do lokali,

14) numer rejestru zabytków prowadzonego na podstawie przepisów

o ochronie dóbr kultury.

DANE EWIDENCYJNE BUDYNKU STANOWIĄCEGO ODRĘBNY

OD GRUNTU PRZEDMIOT WŁASNOŚCI:

1. dane j/w.,

2. oznaczenie księgi wieczystej lub innych dokumentów określających

własność budynku,

3. oznaczenie dokumentów określających inne prawa do budynku niż własność,

4. numer jednostki rejestrowej budynków, do której budynek przyporządkowano.

Nieruchomość budynkowa => budynek i inne urządzenia trwale z gruntem związane,

jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

LOKAL (samodzielny lokal mieszkalny lub lokal o innym przeznaczeniu) => wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespól izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokojeniu ich potrzeb mieszkaniowych lub wykorzystywane są zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niż mieszkalne.

DANE EWIDENCYJNE LOKALU:

1. numer lokalu, stanowiący część składową identyfikatora lokalu,

2. numer ewidencyjny budynku, w którym znajduje się lokal,

3. oznaczenie funkcji użytkowej lokalu (mieszkalne, niemieszkalne),

4. liczba izb wchodzących w skład lokalu oraz liczba i rodzaj pomieszczeń przynależnych do lokalu,

5. pole powierzchni użytkowej lokalu oraz pole powierzchni pomieszczeń przynależnych do lokalu wyrażone w m².

Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość, oprócz danych wymienionych wyżej są: oznaczenie księgi wieczystej; oznaczenie dokumentów określających inne niż własność prawa do lokalu; numer ewidencyjny jednostki rejestrowej lokali, do której przyporządkowany został lokal; wartość lokalu i data ustalenia tej wartości.

Nieruchomość lokalowa => lokal mieszkalny lub użytkowy, w tym także garaż będący częścią składową budynku, gdy stanowi odrębną własność.

V. PODZIAŁ KRAJU DLA CELÓW EWIDENCJI GRUNTÓW I BUDYNKÓW (KATASTRU NIERUCHOMOŚCI):

• jednostka ewidencyjna,

• obręb ewidencyjny,

• działka ewidencyjna.

Ewidencję gruntów zakłada się i prowadzi oddzielnie dla każdej JEDNOSTKI EWIDENCYJNEJ (nazwa własna i identyfikator rejestru terytorialnego GUS), którą jest obszar gruntów zawarty w granicach administracyjnych gminy, miasta, a w miastach podzielonych na dzielnice - w granicach każdej dzielnicy lub kilku sąsiadujących dzielnic.

Obszar jednostki ewidencyjnej dzieli się na OBRĘBY (numer porządkowy lub nazwa i numer porządkowy):

• na obszarach wiejskich, obręb to wieś lub sołectwo;

• w miastach, obręb to obszar zawarty w granicach pokrywających się z granicami dzielnic, osiedli i zespołów urbanistycznych oraz z granicami naturalnymi: rzeki, ulice, linie kolejowe, obiekty fizjograficzne.

Podział obszaru jednostki ewidencyjnej na obręby wykazuje się na

MAPIE PRZEGLĄDOWEJ sporządzonej w zależności od wielkości obszaru

w skali 1:10000 lub 1:25000.

Dla każdego obrębu sporządza się OPERAT EWIDENCYJNY OBRĘBU. Częściami składowymi operatu są:

1. Operat geodezyjno-prawny - zbiór dowodów uzasadniających wpisy do komputerowych baz danych ewidencyjnych.

2. Operat opisowo-kartograficzny - uporządkowane komputerowe wydruki raportów podstawowych i pomocniczych oraz numerycznej mapy ewidencyjnej.

Ewidencję prowadzi się według jednostek rejestrowych (gruntów, budynków, lokali).

Ich spis stanowią rejestry:

REJESTR GRUNTÓW, REJESTR BUDYNKÓW, REJESTR LOKALI.

Jednostka rejestrowa gruntów:

• element raportu "rejestr gruntów",

• w jej skład wchodzą działki ewidencyjne położone w granicach obrębu, tworzące jedną nieruchomość gruntową,

• w jednej jednostce rejestrowej gruntów nie mogą być działki uwidocznione w różnych księgach wieczystych.

Jednostka rejestrowa budynków:

• element raportu "rejestr budynków,

• w skład jej wchodzą budynki, które jednocześnie spełniają warunki:

1. stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności;

2. położone są na działkach ewidencyjnych wchodzących w skład jednej jednostki rejestrowej gruntów.

Jednostka rejestrowa lokali:

• element raportu "rejestr lokali",

• w skład jej wchodzą lokale, które jednocześnie spełniają warunki:

1. stanowią odrębne nieruchomości;

2. znajdują się w budynkach położonych na działkach ewidencyjnych wchodzących w skład jednej jednostki rejestrowej gruntów,

• mogą być uwidocznione w różnych księgach wieczystych.

Dla celów statystycznych jednostki rejestrowe zestawia się wg GRUP REJESTROWYCH WŁAŚCICIELI NIERUCHOMOŚCI (podmioty ewidencyjne - numeracja od 1 do 15)[4].

Podział gruntów na grupy rejestrowe:

grupa 1 Skarb Państwa, jeżeli nie występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 1.1 - Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa podgrupa 1.2 - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe podgrupa 1.3 - Państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, z wyłączeniem Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe podgrupa 1.4 - Organy administracji publicznej gospodarujące zasobem nieruchomości Skarbu Państwa podgrupa 1.5 - Agencja Mienia Wojskowego podgrupa 1.6 - Wojskowa Agencja Mieszkaniowa podgrupa 1.7 - Osoby i jednostki organizacyjne nie wymienione (wyżej)

grupa 2 Skarb Państwa, jeżeli występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 2.1 - Osoby fizyczne podgrupa 2.2 - Państwowe osoby prawne podgrupa 2.3 - Spółdzielnie mieszkaniowe podgrupa 2.4 - Inne osoby, nie wymienione (wyżej)

grupa 3 Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne

grupa 4 Gminy i inne związki międzygminne, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 4.1 - Organy gmin gospodarujące gminnymi zasobami nieruchomości podgrupa 4.2 - Jednostki organizacyjne gmin i związków międzygminnych podgrupa 4.3 - Osoby i jednostki organizacyjne nie wymienione (wyżej)

grupa 5 Gminy i związki międzygminne, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 5.1 - Osoby fizyczne podgrupa 5.2 - Gminne osoby prawne podgrupa 5.3 - Spółdzielnie mieszkaniowe podgrupa 5.4 - Inne osoby, nie wymienione (wyżej)

grupa 6 Jednoosobowe spółki jednostek samorządu terytorialnego i inne osoby prawne, którymi organami założycielskimi są organy samorządu terytorialnego podgrupa 6.1 - Jednoosobowe spółki gmin i inne gminne osoby prawne podgrupa 6.2 - Jednoosobowe spółki powiatów i inne powiatowe osoby prawne podgrupa 6.3 - Jednoosobowe spółki województw i inne wojewódzkie osoby prawne

grupa 7 Osoby fizyczne podgrupa 7.1 - Osoby fizyczne - właściciele i władający gruntami wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych podgrupa 7.2 - Osoby fizyczne - właściciele i władający gruntami nie wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych

grupa 8 Spółdzielnie podgrupa 8.1 - Rolnicze spółdzielnie produkcyjne podgrupa 8.2 - Spółdzielnie mieszkaniowe podgrupa 8.3 - Inne spółdzielnie nie wymienione (wyżej)

grupa 9 Kościoły i związki wyznaniowe

grupa 10 Wspólnoty gruntowe

grupa 11 Powiaty i związki powiatów, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 11.1 - Organy powiatów gospodarujące powiatowymi zasobami nieruchomości podgrupa 11.2 - Jednostki organizacyjne powiatów i związków powiatów podgrupa 11.3 - Osoby i jednostki organizacyjne nie wymienione (wyżej)

grupa 12 Powiaty i związki powiatów, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 12.1 - Osoby fizyczne podgrupa 12.2 - Powiatowe osoby prawne podgrupa 12.3 - Spółdzielnie mieszkaniowe podgrupa 12.4 - Inne osoby nie wymienione (wyżej)

grupa 13 Województwa, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 13.1 - Organy województw gospodarujące wojewódzkimi zasobami nieruchomości podgrupa 13.2 - Jednostki organizacyjne województw podgrupa 13.3 - Osoby i jednostki organizacyjne nie wymienione (wyżej)

grupa 14 Województwa jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 14.1 - Osoby fizyczne podgrupa 14.2 - Wojewódzkie osoby prawne podgrupa 14.3 - Spółdzielnie mieszkaniowe podgrupa 14.4 - Inne osoby nie wymienione (wyżej

grupa 15 Spółki prawa handlowego i inne podmioty ewidencyjne nie wymienione w pkt. 1do14 podgrupa 15.1 - Spółki handlowe podgrupa 15.2 - Partie polityczne i stowarzyszenia podgrupa 15.3 - Inne osoby nie wymienione (wyżej)

Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi podmiotów ewidencyjnych oraz osób, jednostek organizacyjnych i organów są:

1) dla osób fizycznych:

a) nazwisko i imiona oraz imiona rodziców,

b) adres miejsca pobytu stałego,

c) informacja, czy osoba fizyczna jest cudzoziemcem w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (Dz. U. z 1996 r. Nr 54, poz. 245, z 1997 r. Nr 140, poz. 939, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i z 2001 r. Nr 16, poz. 166),

2) dla Skarbu Państwa - nazwa „Skarb Państwa”,

3) dla jednostek samorządu terytorialnego i ich związków:

a) nazwa jednostki lub związku,

b) siedziba ich organów,

4) dla organów administracji publicznej oraz jednostek organizacyjnych:

a) nazwa organu lub jednostki organizacyjnej,

b) siedziba organu lub jednostki organizacyjnej,

5) dla osób prawnych niewymienionych w pkt 2 i 3:

a) nazwa osoby prawnej - pełna i skrócona,

b) siedziba,

c) informacja, czy osoba prawna jest cudzoziemcem w rozumieniu przepisów ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

VI. ZAWARTOŚĆ KOMPUTEROWYCH BAZ DANYCH EWIDENCYJNYCH

I TREŚĆ MAPY EWIDENCYJNEJ

Raporty podstawowe [4]:

1. Rejestr gruntów

2. Rejestr budynków

3. Rejestr lokali

4. Kartoteka budynków

5. Kartoteka lokali

6. Mapa ewidencyjna

REJESTR GRUNTÓW:

• zawiera dane ewidencyjne wszystkich działek w granicach obrębu, identyfikuje te działki z określoną nieruchomością,

• zawiera ponadto dane określające podmioty ewidencyjne, osoby i jednostki organizacyjne i organy władające gruntami, dzierżawców gruntów,

• dzieli się na jednostki rejestrowe gruntów odpowiadające poszczególnym nieruchomościom położonym w granicach obrębu,

• zawiera oznaczenia jednostek rejestrowych budynków i pozycji kartoteki budynków związanych z działkami zabudowanymi.

REJESTR BUDYNKÓW:

• zawiera dane ewidencyjne o budynkach stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności (nieruchomość budynkowa),

• dzieli się na jednostki rejestrowe budynków odpowiadające poszczególnych nieruchomościom budynkowym,

• zawiera ponadto dane określające właścicieli budynków, inne osoby, jednostki organizacyjne i organy władające budynkami; oznaczenia jednostek rejestrowych gruntów, pozycji kartoteki budynków, jednostek rejestrowych lokali, związanych z budynkami.

REJESTR LOKALI

• zawiera dane ewidencyjne lokali stanowiących odrębne nieruchomości,

• dzieli się na jednostki rejestrowe lokali,

• zawiera ponadto dane określające właścicieli lokali, osoby, jednostki organizacyjne i organy władające lokalami; oznaczenia jednostek rejestrowych budynków i pozycji kartoteki budynków związanych z lokalami.

KARTOTEKA BUDYNKÓW

• zawiera dane ewidencyjne budynków zebrane w pozycje kartoteki budynków ,

• pozycję kartoteki budynków tworzą dane o budynkach wybudowanych na gruntach wchodzących w skład jednej jednostki rejestrowej gruntów,

• zawiera ponadto dane określające podmioty ewidencyjne oraz innych władających budynkami w całości lub w części ; oznaczenia jednostek rejestrowych gruntów lub jednostek rejestrowych budynków związanych z tymi budynkami.

KARTOTEKA LOKALI

• zawiera dane ewidencyjne o lokalach, zebrane w pozycje kartoteki lokali,

• pozycję kartoteki lokali tworzą dane o lokalach znajdujących się w jednym budynku,

• zawiera także dane określające właścicieli lokali oraz innych władających; oznaczenia : jednostek rejestrowych gruntów , jednostek rejestrowych budynków, a dla lokali stanowiących odrębne nieruchomości - jednostek rejestrowych lokali ; związanych z poszczególnymi lokalami.

MAPA EWIDENCYJNA ( MAPA KATASTRALNA)

Jest to mapa wielkoskalowa, której treść stanowią przestrzenne dane ewidencyjne (katastralne); może występować w tradycyjnej postaci analogowej lub w postaci numerycznej dostosowanej do technik komputerowych.

Mapa ewidencyjna zawiera:

1. granice : państwa, jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, jednostek ewidencyjnych, obrębów, działek,

2. oznaczenia punktów granicznych,

3. kontury użytków gruntowych i ich oznaczenia,

4. kontury klas gleboznawczych i ich oznaczenia,

5. kontury budynków,

6. numery działek ewidencyjnych,

7. granice rejonów statystycznych i ich oznaczenia,

8. dane opisowo informacyjne: nazwy jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa; oznaczenia jednostki ewidencyjnej i obrębów; nazwy ulic, placów, uroczysk cieków, zbiorników wodnych i innych obiektów fizjograficznych, numery porządkowe budynków.

Mapa ewidencyjna, w zależności od stopnia zurbanizowania terenu i struktury władania gruntów, przyjmuje skale: 1:500; 1:1000; 1:2000 lub 1:5000.

Raporty pomocnicze :

1. Zestawienie gruntów

2. Wykaz gruntów

3. Wykaz budynków

4. Wykaz lokali

5. Skorowidz działek

6. Wykazy:

1. podmiotów ewidencyjnych ( patrz str. 15, 16 ),

2. osób, jednostek organizacyjnych i organów ( patrz na stronie 8, pkt. 2 do 6 ),

3. dzierżawców gruntów.

ZESTAWIENIE GRUNTÓW:

• stanowi zbiór niezbędny do ustalania lub określania obciążeń publicznoprawnych związanych z gruntami i budynkami,

• stanowi spis powierzchni ogółem i wartości wszystkich użytków i klas gruntów wchodzących w skład poszczególnych jednostek rejestrowych

• jest sporządzane dla obrębu i jednostki ewidencyjnej.

WYKAZ GRUNTÓW

Jest to spis danych o ogólnej powierzchni i wartości gruntów wchodzących w skład poszczególnych jednostek rejestrowych z podziałem na użytki gruntowe i klasy gleboznawcze. Sporządza się je dla obrębu lub jednostki ewidencyjnej.

WYKAZ BUDYNKÓW

Jest to spis danych o liczbie i wartości budynków wybudowanych na gruntach położonych w granicach jednostki ewidencyjnej, zestawionych według przynależności budynków do grup i podgrup rejestrowych. Ponadto podane są rodzaje budynków i informacja o tym które budynki stanowią części składowe gruntów, a które stanowią odrębne od gruntu nieruchomości.

WYKAZ LOKALI

Jest to spis danych o liczbie i wartości lokali, stanowiących odrębne nieruchomości, znajdujących się w granicach jednostki ewidencyjnych, zestawionych według przynależności lokali do poszczególnych grup i podgrup rejestrowych z jednoczesnym podziałem na kategorie (mieszkalne lub niemieszkalne).

SKOROWIDZ DZIAŁEK służy do identyfikacji działek z jednostką rejestrową w granicach jednego obrębu.

WYKAZY 6a, 6b, 6c (strona 19) - są alfabetycznymi spisami danych o osobach, jednostkach organizacyjnych i organach oraz zawierają oznaczenia jednostek rejestrowych gruntów, budynków, lokali, a także pozycji kartoteki budynków, lokali, związanych z nimi.

REJESTR CEN I WARTOŚCI NIERUCHOMOŚCI

Starosta prowadzi rejestr cen nieruchomości, określonych w aktach notarialnych, oraz wartości nieruchomości, określonych przez rzeczoznawców majątkowych w operatach szacunkowych, których wyciągi przekazywane są do ewidencji gruntów i budynków na mocy odrębnych przepisów.

 Rejestracji podlegają ceny oraz wartości, a także:

1) adres położenia nieruchomości,

2) numery działek ewidencyjnych wchodzących w skład nieruchomości,

3) rodzaj nieruchomości, z wyróżnieniem:

a) niezabudowanych nieruchomości rolnych,

b) zabudowanych nieruchomości rolnych,

c) niezabudowanych nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę inną niż zagrodowa,

d) nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi,

e) nieruchomości zabudowanych budynkami pełniącymi inne funkcje niż zagrodowa i mieszkaniowa,

f) nieruchomości budynkowej,

g) nieruchomości lokalowej,

4) pole powierzchni nieruchomości gruntowej,

5) data zawarcia aktu notarialnego lub określenia wartości,

6) inne dostępne dane o nieruchomościach i ich częściach składowych.

Starosta udostępnia dane ewidencyjne w formie:

• komputerowych wydruków mapy ewidencyjnej, rejestrów, kartotek, zestawień, wykazów i skorowidzów;

• wypisów z rejestrów i kartotek;

• wyrysów z mapy ewidencyjnej;

• plików komputerowych;

• informacji przekazywanych ustnie i wizualnie.

VII. KSIĘGA WIECZYSTA - ZBIÓR INFORMACJI O STANIE PRAWNYM NIERUCHOMOŚCI

KSIĘGA WIECZYSTA jest to urzędowy rejestr mający na celu ustalenie stanu prawnego nieruchomości w zakresie prawa własności i innych praw rzeczowych. Prowadzi się dla każdej nieruchomości oddzielnie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Przy każdej księdze prowadzi się akta księgi wieczystej, do których składa się dokumenty i pisma dotyczące nieruchomości [2, 3, 8].

• Prowadzenie ksiąg wieczystych należy do właściwości sądów rejonowych (właściwość miejscowa, ze względu na położenie nieruchomości).

• Dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Dotyczy to także nieruchomości lokalowych oraz nieruchomości, w których nieruchomości lokalowe zostały wyodrębnione.

• Dla gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste i dla znajdującego się na takim gruncie budynku, który stanowi odrębną nieruchomość będącą własnością użytkownika wieczystego, prowadzi się oddzielną księgę wieczystą.

• W księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, w której własność lokali została wyodrębniona, ujawnia się sposób zarządu tą nieruchomością, określony w umowie, a w razie nie ujawnienia domniemywa się sposób zarządu wynikający z ustawy.

• Księgi wieczyste mogą być prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego i prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. W razie przekształcenia się wymienionych praw spółdzielczych w prawo odrębnej własności lokalu, księga wieczysta prowadzona dla tego prawa staje się księgą wieczystą nieruchomości. W takim przypadku właściciel nieruchomości jest obowiązany, do ujawnienia w księdze swego prawa oraz danych do oznaczenia nieruchomości.

• Podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane z katastru nieruchomości.

• Podstawą oznaczenia lokalu w księdze wieczystej jest zaświadczenie o położeniu i powierzchni lokalu, wydane przez spółdzielnię mieszkaniową, a domu jednorodzinnego - zaświadczenie wydane przez spółdzielnię oraz dane katastru nieruchomości.

• W razie niezgodności danych katastru nieruchomości z oznaczeniem nieruchomości w księdze wieczystej sąd rejonowy dokonuje na wniosek właściciela nieruchomości, wieczystego użytkownika lub z urzędu - na skutek zawiadomienia właściwego starosty - sprostowania oznaczenia nieruchomości na podstawie danych katastru nieruchomości.

Działy księgi wieczystej

Każda księga wieczysta dzieli się na działy a każdy z nich na łamy.

Dział I - obejmuje oznaczenia nieruchomości (I-O): powierzchnia, położenie, sposób korzystania oraz spis praw związanych z własnością nieruchomości (I-Sp): służebności, udziały we współwłasności, czy też termin na który zostało ustanowione użytkowanie wieczyste, a w przypadku lokali spółdzielczych wskazana jest spółdzielnia w której lokal się znajduje.

Dział II - zawiera oznaczenie właściciela nieruchomości (uprawnionego z prawa spółdzielczego), jak również użytkownika wieczystego czy jednostkę której nieruchomość została oddana w trwały zarząd. W tym dziale podaje się także podstawę nabycia określonego prawa.

Dział III - ciężary i ograniczenia dotyczące nieruchomości. Ograniczone prawa rzeczowe, takie jak służebności gruntowe lub osobiste, oraz użytkowanie, a także prawa i roszczenia osobiste, takie jak wzmianki o umowach przedwstępnych, prawu pierwokupu lub odkupu, najem, dzierżawę.

W tym dziale zamieszcza się także wzmianki o ograniczeniach w rozporządzaniu prawem do nieruchomości, wynikające z ustaw szczególnych, czyli wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego, upadłościowego lub układowego, lub wszczęciu egzekucji.

Dział IV - przeznaczony na wpisy dotyczące hipoteki, która zabezpiecza wierzytelności na nieruchomości w formie pieniężnej.

Hipoteką można obciążyć prawo własności i użytkowania wieczystego.

Działy księgi wieczystej dla ograniczonych praw rzeczowych

Dział I - obejmuje oznaczenie lokalu lub domu jednorodzinnego oraz oznaczenie nieruchomości, z którą jest związany.

Dział II - obejmuje wpisy dotyczące osoby, której przysługuje własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.

Dział III - przeznaczony jest na wpisy ograniczeń w rozporządzaniu prawem oraz wpisy innych praw i roszczeń, z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipotek.

Dział IV - przeznaczony jest na wpisy dotyczące hipotek.

Zakładanie księgi wieczystej

Księgi wieczyste zakłada się dla nieruchomości lub dla praw spółdzielczych, które dotychczas księgi wieczystej nie posiadały. Zakładane są więc dla nowych nieruchomości, powstałych np. w wyniku podziału dotychczasowej nieruchomości, lub też takich, których księgi wieczyste zostały zniszczone lub zaginęły. Obecnie postępowanie o założenie księgi wieczystej nie różni się od postępowania o dokonanie wpisu.

Założenie księgi wieczystej następuje na wniosek osoby uprawnionej. Zgodnie z ustawą osobą uprawnioną jest właściciel, użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której ma nastąpić wpis w nowozałożonej księdze, wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej oraz uprawniony organ.

Właściciel nieruchomości jest zobowiązany do ujawnienia w księdze wieczystej swojego prawa do nieruchomości pod kara grzywny oraz odpowiedzialności odszkodowawczej, co oznacza iż w razie braku księgi wieczystej właściciel musi także złożyć wniosek o jej założenie. Na właścicielu własnościowego lokalu spółdzielczego takie zobowiązanie nie spoczywa.

Sąd bada treść wniosku, treść i formę dołączonych dokumentów oraz treść księgi wieczystej nieruchomości z której została wydzielona nowa nieruchomość, lub też pozostałości księgi zniszczonej. Jeśli prawo własności nie zostanie wykazane w toku postępowania o założenie księgi wieczystej sąd zarządzi obwieszczenie publiczne wzywające wszystkich roszczących sobie jakiekolwiek prawa do nieruchomości do ich zgłoszenia i złożenia dokumentów służących wykazaniu tych praw.

Za moment założenia księgi wieczystej przyjmuje się moment dokonania w niej pierwszego wpisu.

Wniosek o założenie księgi wieczystej może wynikać wprost z aktu notarialnego, bądź też może zostać złożony w sądzie przez osobę uprawnioną. Notariusz jest zobowiązany do zawarcia w akcie notarialnym wniosku o założenie księgi wieczystej, jeśli akt w swej treści zawiera ustanowienie prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej lub obejmuje czynność prawną przenoszącą własność nieruchomości, z wyłączeniem przeniesienia praw do własnościowego lokalu spółdzielczego.

Wniosek składany bezpośrednio w sądzie powinien spełniać wymogi określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów; Dz. U. 2001 r. Nr 102 poz. 1122 oraz §  rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia 2003 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym; Dz. U. 2003 r. Nr 162 poz. 1575.

Wpis w księdze wieczystej

Wpis w księdze wieczystej to każda adnotacja wskazująca na zmianę stanu prawnego nieruchomości (prawa spółdzielczego) lub uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Wpisu dokonuje sąd prowadzący księgę wieczystą w postępowaniu wieczystoksięgowym. Jest to postępowanie nieprocesowe, wpis dokonany przez sąd jest orzeczeniem.

Wszelkie wpisy dokonywane są na wniosek.

Podobnie jak w przypadku zakładania księgi wieczystej, wniosek o wpis może być zawarty w akcie notarialnym, lub zostać złożony w sądzie bezpośrednio przez wnioskodawców. Wniosek o wpis w akcie notarialnym zawarty jest zawsze, jeśli akt w swej treści zawiera przeniesienie, zmianę lub zrzeczenie się prawa ujawnionego w księdze wieczystej albo ustanowienie prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej lub gdy akt obejmuje czynność prawną przenoszącą własność nieruchomości.

Jeśli sąd rejonowy prowadzi księgi wieczyste w systemie informatycznym, wnioski o wpis należy składać na urzędowych formularzach, dostępnych nieodpłatnie w siedzibie sądu rejestrowego oraz na stronie internetowej ministerstwa sprawiedliwości http://www.ms.gov.pl/.

Jeśli zaś sąd prowadzi księgi w systemie tradycyjnym, wniosek o wpis musi odpowiadać wymogom pozwu, z tym ze zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie.

Podobnie jak przy zakładaniu księgi wieczystej sąd wieczystoksięgowy bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Nie ma więc możliwości przeprowadzenia innych dowodów.

Wpisów do działów II, III, IV dokonuje się w oparciu o: akt notarialny, orzeczenie sądowe, decyzję administracyjną, inne dokumenty.

Wpisu do księgi wieczystej dokonuje się w oparciu o wniosek złożony przez osobę mającą w tym interes prawny lub w szczególnych przypadkach z urzędu.

Przy wycenie nieruchomości dla celów sprzedaży należy obowiązkowo sprawdzić, czy nie ma obciążeń hipotecznych, które wraz ze zbyciem nieruchomości przechodzą na nowego nabywcę. W związku z tym rzeczoznawca musi przeprowadzić badanie księgi wieczystej nieruchomości będącej przedmiotem szacowania, wykazać prawa ograniczające rozporządzanie prawem własności do nieruchomości, prawa osobiste, roszczenia i hipotekę.

Odpisy z ksiąg wieczystych 

Odpis to powtórzenie treści księgi wieczystej, tak odnośnie stanu prawnego jak i danych faktycznych. W odpisie ujęte są także adnotacje o wnioskach o wpis do księgi złożonych, lecz jeszcze nie uwzględnionych.

Jeśli księga wieczysta jest prowadzona w systemie tradycyjnym, odpis z księgi wieczystej można uzyskać tylko w sądzie, który tę księgę prowadzi. W przypadku ksiąg prowadzonych  w systemie informatycznym, odpis takiej księgi można uzyskać w każdej ekspozyturze przy wydziałach sądów rejonowych prowadzących księgi wieczyste w systemie informatycznym.

Odpisy wydaje się na żądanie sądu, prokuratora, notariusza, organu administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego oraz osoby zainteresowanej. Przyjmuje się, iż osobą zainteresowaną jest każdy, kto ma interes prawny w uzyskaniu odpisu. Te same podmioty uprawnione są także do wnioskowania o odpis dokumentu znajdującego się w aktach księgi wieczystej.

Każda osoba może uzyskać wgląd w treść księgi wieczystej, nie musi przy tym podawać swojego interesu prawnego. Wgląd polega na przeglądaniu księgi wieczystej w obecności pracownika sądu, lub też na przeglądaniu księgi wieczystej wyświetlonej na ekranie monitora.

Aktualne odpisy z ksiąg wieczystych, a więc nie starsze niż 3 miesiące są znaczącym ułatwieniem w obrocie nieruchomościami, gdyż poprawnie wykonany odpis jest dokumentem urzędowym. Należy pamiętać, że po wykonaniu odpisu treść księgi wieczystej mogła ulec zmianie. Obowiązująca jest zawsze treść księgi wieczystej.

VIII. GEODEZYJNA EWIDENCJA SIECI UZBROJENIA TERENU (GESUT),

MAPA ZASADNICZA

1. Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu to uporządkowany zbiór informacji o ich przestrzennym położeniu i podstawowych danych technicznych oraz o jednostkach lub osobach zarządzających tymi sieciami [5, 9].

2. Ewidencja sieci uzbrojenia terenu obejmuje: ewidencję geodezyjną, która zawiera dane geodezyjne dotyczące sieci oraz ewidencję branżową, zawierającą podstawowe charakterystyki branżowe sieci.

3. Starostowie zapewniają założenie i prowadzenie ewidencji geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu, a inne właściwe organy - w zakresie ewidencji branżowej.

4. Geodezyjną ewidencję sieci uzbrojenia terenu zakładają i prowadzą starostowie oddzielnie dla każdej jednostki ewidencyjnej, którą stanowi obszar gminy. O jej założeniu starosta podaje do wiadomości publicznej w drodze obwieszczenia, które ogłaszane jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

1. Sieć uzbrojenia terenu to wszelkiego rodzaju nadziemne, naziemne i podziemne przewody i urządzenia: wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, cieplne, telekomunikacyjne, elektroenergetyczne i inne, z wyłączeniem urządzeń melioracji szczegółowych, a także podziemne budowle, jak: tunele, przejścia, parkingi, zbiorniki, komory, studnie i inne obiekty związane z uzbrojeniem podziemnym.

1. Inwestorzy są zobowiązani uzgadniać usytuowanie sieci uzbrojenia terenu z właściwymi starostami, a także zapewnić wyznaczenie (przez jednostki uprawnione do wykonywania prac geodezyjnych) położenia obiektów budowlanych wymagających pozwolenia na budowę, a po zakończeniu ich budowy - wykonanie geodezyjnych pomiarów powykonawczych i sporządzenie odpowiedniej dokumentacji.

5. Podstawowym elementem geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu jest przewód stanowiący odcinek sieci jednego rodzaju, o jednakowej funkcji i danych technicznych.

6. Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu zawiera między innymi takie informacje:

• rodzaj i typ przewodu,

• położenie przewodu (numer i nazwa jednostki ewidencyjnej, numer i nazwa obrębu, numer działki, numer ewidencyjny przewodu i opis jego położenia, dane geometryczne, parametry techniczne),

• nazwa, siedziba i adres właściciela sieci oraz jednostki organizacyjnej zarządzającej tą siecią,

• nazwa, siedziba i adres jednostki prowadzącej ewidencję branżową sieci.

Rodzaje sieci [7]:

1. k - kanalizacyjna,

2. w - wodociągowa,

3. c - cieplna,

4. g - gazowa,

5. t - telekomunikacyjna,

6. e - elektroenergetyczna,

oraz sieci specjalne:

n - rurociągi naftowe,

p - przewody poczty pneumatycznej,

b - rurociągi benzynowe,

a - przewody komputerowe,

v - przewody telewizji kablowej,

m - kanały melioracyjne,

x - przewody niezidentyfikowane,

i - inne sieci specjalne.

Rodzaje sieci dzielą się na typy sieci:

1. Sieć kanalizacyjna

k - kanalizacja ogólnospławna

ks - -//- sanitarna

kd - -//- deszczowa (burzowa)

kp - -//- przemysłowa

kl - -//- lokalna (bezodpływowa)

2. Sieć wodociągowa

w - przewód wody pitnej

wp - -//- wody przemysłowej

3. Sieć cieplna

c - przewód cieplny wody

cp - -//- cieplny parowy

4. Sieć gazowa

g Wc - przewód wysokiego ciśnienia

g Sc - -//- średniego ciśnienia

g Nc - -//- niskiego ciśnienia

5. Sieć telekomunikacyjna

tp - sieć napowietrzna

td - kable doziemne

tk - kable w kanalizacji

ut - uziemienie sieci telekomunikacyjnej

ti - inna

6. Sieć elektroenergetyczna

eWW - linie przesyłowe najwyższych napięć (więcej niż 400 kV)

eWp - sieć napowietrzna wysokiego napięcia

eSp - -//- średniego napięcia

eNp - -//- niskiego napięcia

eWN - sieć kablowa wysokiego napięcia

eSN - -//- średniego napięcia

eNN - -//- niskiego napięcia

et - sieć trakcyjna

ue - uziemienie sieci elektroenergetycznej

ei - inne

W każdym typie sieci wyróżnia się następujące hierarchicznie uszeregowane funkcje określone identyfikatorem cyfrowym:

1. przewody tranzytowe - przewody główne

2. -//- magistralne - -//-

3. przewody rozdzielcze

4. przyłącza domowe

Operat GESUT jest to usystematyzowany zbiór dokumentów prowadzony dla każdej jednostki ewidencyjnej. Operat dzieli się na:

• część opisową

• część kartograficzną

• część techniczno-prawną.

Część opisową stanowią dokumenty podstawowe: rejestry przewodów oraz katalogi urządzeń sieci uzbrojenia terenu.

Część kartograficzna to: mapa GESUT (nakładka mapy zasadniczej „U”) oraz mapy pochodne (przeglądowe).

Część techniczno-prawna zawiera: dokumentację z analizy i oceny danych źródłowych wykorzystanych do założenia GESUT, zbiór dowodów zmian, obwieszczenie o założeniu GESUT.

Mapa GESUT - jest to nakładka mapy zasadniczej „U” lub kopia mapy zasadniczej uzupełniona treścią GESUT.

Treścią mapy GESUT jest:

• przebieg przewodów z zaznaczeniem sposobu przekraczania przeszkód;

• położenie węzłów i urządzeń oraz punktów osiowych;

• numeracja przewodów, węzłów i punktów osiowych.

Uzbrojenie terenu przedstawione na mapach GESUT może być kreślone w technice jednobarwnej lub wielobarwnej.

Przy opracowaniu wielobarwnym stosuje się następujące kolory:

• sieć kanalizacyjna - brązowy

• sieć wodociągowa - niebieski

• sieć ciepłownicza - fioletowy

• sieć gazowa - żółty

• sieć telekomunikacyjna - pomarańczowy

• sieć elektroenergetyczna - czerwony

• sieci specjalne - czarny.

System ten nie funkcjonuje w pełni. Podstawowe dane geodezyjno-branżowe o uzbrojeniu, wraz z innymi bardzo cennymi danymi do wyceny, można pozyskać z mapy zasadniczej bądź nakładki tematycznej do mapy zasadniczej (tzw. „U” - uzbrojenie terenu) przechowywanych we właściwych ośrodkach dokumentacji geodezyjno-kartograficznej. Natomiast charakterystykę techniczną, geometryczną (opisową) można pozyskać u gestorów danego rodzaju sieci (np. sieci wodne i kanalizacyjne - przedsiębiorstwa wodnokanalizacyjne, sieci gazowe - zakłady gazownicze itd.), którzy prowadzą własne systemy branżowe.

Mapa zasadnicza

Mapa zasadnicza jest to wielkoskalowe opracowanie kartograficzne zawierające aktualne informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólnogeograficznych oraz o elementach ewidencji gruntów i budynków, a także sieci uzbrojenia terenu: nadziemnych, naziemnych i podziemnych.

Mapa zasadnicza stanowi:

1. Podstawowy element państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

2. Podstawowy materiał kartograficzny, wykorzystywany do zaspokojenia różnorodnych potrzeb gospodarki narodowej, a w szczególności zagospodarowania przestrzennego, katastru nieruchomości i powszechnej taksacji.

3. Źródłowe opracowanie kartograficzne do sporządzania map pochodnych i innych wielkoskalowych map tematycznych oraz aktualizacji oraz aktualizacji mapy topograficznej w skali 1:10000 (1:5000).

• Mapa zasadnicza służy do celów administracyjnych, prawnych, ewidencyjnych i projektowych oraz stanowi podstawę systemu informacji o terenie (SIT).

• Mapa zasadnicza, jako element państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, prowadzona jest przez ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.

• Mapę zasadniczą prowadzi się w ramach krajowego systemu informacji o terenie (SIT), gdzie docelową jej postacią jest postać numeryczna: wektorowa, związana z bazą informacji o obiektach.

• Mapa zasadnicza podlega aktualizacji bieżącej w miarę zachodzących zmian w danych

w ewidencji gruntów i budynków oraz w wyniku ewidencjonowania sieci uzbrojenia

terenu.

• Dane zawarte w zbiorach mapy zasadniczej są udostępniane urzędom, instytucjom, osobom fizycznym i prawnym z zachowaniem warunków określonych w przepisach o tajemnicy państwowej i służbowej.

Skale mapy zasadniczej

Mapa zasadnicza prowadzona jest w odpowiednio dobranej skali bazowej:

• skala 1:500 - dla terenów o dużym stopniu zainwestowania lub dla obszarów przewidywanych do intensywnego zainwestowania;

• skala 1:1000 - dla terenów małych miast, aglomeracji miejskich i przemysłowych oraz terenów osiedlowych wsi będących siedzibami gmin;

• skala 1:2000 - dla pozostałych zwartych terenów osiedlowych, terenów rolnych o drobnej, nieregularnej szachownicy stanu władania oraz większych zwartych obszarów rolnych i leśnych na terenach miast;

• skala 1: 5000 - dla terenów o rozproszonej zabudowie wiejskiej oraz gruntów rolnych i leśnych na terenach gmin.

Obszar terenu, opracowywany w przyjętej skali, stanowi jednostka ewidencyjna lub obręb.

Treść mapy zasadniczej:

Treść mapy zasadniczej dzieli się na:

• część obligatoryjną,

• część fakultatywną

Treść obligatoryjną stanowią:

• punkty osnów geodezyjnych,

• elementy ewidencji gruntów i budynków,

• elementy sieci uzbrojenia terenu, a w szczególności elementy nadziemne, naziemne i podziemne.

Do elementów ewidencji gruntów i budynków zalicza się:

• granice jednostek terytorialnego podziału państwa;

• granice podziału ewidencyjnego;

• granice nieruchomości gruntowych i działek ewidencyjnych;

• punkty graniczne;

• granice użytków gruntowych;

• kontury klas bonitacyjnych;

• obrysy budynków;

• numery oraz inne oznaczenia identyfikujące w/w obiekty.

Do elementów sieci uzbrojenia terenu zalicza się:

• urządzenia inżynieryjno-techniczne nadziemne,

• urządzenia inżynieryjno-techniczne naziemne, w tym punkty położenia armatury naziemnej przewodów uzbrojenia technicznego,

• pomierzone linie przebiegu przewodów uzbrojenia terenu.

Treść fakultatywna mapy zasadniczej stanowi zbiór otwarty, zależny od potrzeb urzędów, instytucji oraz podmiotów gospodarczych i ich zamierzeń inwestycyjnych.

Mapa zasadnicza wykonywana jest w formie numerycznej lub klasycznej.

Treść obligatoryjna mapy zasadniczej, wykonywanej w formie numerycznej, prowadzona jest w systemie informatycznym wektorowym, obiektowym.

Nakładki:

E -> ewidencja gruntów i budynków

U -> sieci uzbrojenia terenu

S -> sytuacji powierzchniowej (inne obiekty trwale związane z terenem)

W -> rzeźba terenu (wysokościowa)

R -> realizacyjne uzgodnienia projektowe

IX. TABELE TAKSACYJNE I MAPY TAKSACYJNE

Sporządzanie tabel i map taksacyjnych wiąże się z pojęciem wartości katastralnej oraz problematyką powszechnej taksacji nieruchomości (dział IV, rozdział 2 Ustawy o gospodarce nieruchomościami [9]). Zagadnienia te omawiane są w ramach przedmiotu 21.2. Wycena masowa.

X. MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ORAZ STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest zbiorem danych dotyczących przeznaczenia i zagospodarowania obszaru objętego planem. Podstawowymi dokumentami tego zbioru są ustalenia i rysunek planu, a także dokumentacja planu i materiały pomocnicze. Ustalenia planu stanowią treść uchwały rady gminy i mają postać decyzji administracyjnej. Plan ten określa przeznaczenie gruntów, wyznacza linie rozgraniczające te grunty, ustala zasady uzbrojenia terenu oraz zasady kształtowania zabudowy. Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami wskazania miejscowego planu zagospodarowania są jednym z głównych atrybutów jaki rzeczoznawca majątkowy musi uwzględnić przy szacowaniu nieruchomości (funkcja terenu). Szczegółowe omówienie problematyki planów miejscowych, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu zawiera przedmiot 6.1. Gospodarka przestrzenna.

XI. ZASADY WYKORZYSTANIA DANYCH O NIERUCHOMOŚCIACH

1. Rzeczoznawca majątkowy jest zobowiązany wykorzystać udostępnione dane z zachowaniem zasady poufności [9], a w szczególności nie może przekazywać osobom trzecim informacji uzyskanych w toku wykonywania czynności szacowania nieruchomości (chyba, że przepisy ustaw stanowią inaczej).

2. Dane o nieruchomościach mogą mieć formę wypisów i wyrysów poświadczonych przez rzeczoznawcę majątkowego.

3. Właściwe organy oraz sądy są zobowiązane udostępniać rzeczoznawcy dane o nieruchomościach.

4. W terminie 3 miesięcy od daty sporządzenia operatu należy przekazać organom prowadzącym kataster nieruchomości wyciągi z wykonanych operatów szacunkowych.

Rzeczoznawca majątkowy korzystając z różnych źródeł informacji o nieruchomościach nie ma wpływu na jakość pozyskiwanych danych, które wykorzystuje w procesie wyceny. Na podkreślenie zasługuje fakt, że operat szacunkowy stanowi także informację, a ta musi być wysokiej jakości.

LITERATURA

1. Gaździcki J.; Systemy katastralne. PPWK, Warszawa - Wrocław, 1995.

2. Oleszko A.; Księgi wieczyste i hipoteka zbiór przepisów, Kraków 2004, wydanie 1.

3. Informacje w wycenie nieruchomości; pod red. A. Hoppera, Wydawnictwo PFSRM, 2005.
   

PODSTAWY PRAWNE

4. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454).

5. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 2 kwietnia 2001 r. w sprawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej (Dz. U. Nr 38, poz. 455).

6. Instrukcja techniczna G-5, Ewidencja gruntów i budynków (03.11.2003r.)

7. System informacji o terenie. Podstawowa Mapa Kraju. Instrukcja K-1. Główny Geodeta Kraju. Państwowa Służba Geodezyjna i Kartograficzna, Warszawa, 1995.

8. Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych (tekst jednolity: z 2001 r. Dz. U. N 24 poz. 1361 z późniejszymi zmianami).

9. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1267). 

10. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651)).

1

2

---