8

Teoria Polityki

Temat: Teorie umowy społecznej

Podręczniki:

1. Teoria polityki. Wprowadzenie autor: J. Nocoń, A. Laska

2. Teorie polityki. autor: Barbara Kranz - Mozer

3. Czym jest to, co zwiemy nauką? autor: Alan Chalmers

Polityka - istnieje w społeczeństwie. To relacja między władzą a społeczeństwem.

Cenzus wyborczy - przy prawie wyborczym czynnym wynosi 18 lat, biernym - 18 lat (poseł, wójt, burmistrz), 30 lat (senator), 35 lat (prezydent).

Cenzus domicylu - warunek zamieszkiwania na terenie kraju.

TEORIE UMOWY SPOŁECZNEJ

Wyróżniamy 3 teorie umowy społecznej, ich autorami byli: Thomas Hobbes, John Locke, Jean - Jacques Rousseau. Te 3 koncepcje, teorie są abstrakcyjne, tak mogło być.

Teoria I - Thomas Hobbes

Hobbes jest autorem dzieła pt. „Lewiatan” (1651). W swej najistotniejszej części traktuje o tym, że jedynym sposobem uniknięcia zła, (które spotyka ludzi żyjących w stanie natury) i powstrzymania żądzy władzy, (którą postrzega jako wpisaną trwale w ludzki charakter) jest zawarcie umowy przekazującej nieograniczoną, absolutną władzę w ręce suwerena, wiążąc ją z formą rządów, którą nazywa absolutyzmem. Jak wiadomo z historii Lewiatan to potwór morski, który połknął proroka Jonasza, który następnie wydostał się i przeżył. Lewiatan jest metaforą państwa. Państwo to Lewiatan, czyli państwo, które nas połyka. Znajdujemy się wewnątrz niego i żyjemy tam. Wg Hobbesa Lewiatan nie jest zły.

PRZED ZAWARCIEM KAŻDEJ UMOWY

SPOŁECZNEJ LUDZIE ŻYJĄ W STANIE NATURY

W stanie natury wg Hobbesa żyją ludzie samo w sobie. Panuje dzikość, prawo silniejszego. Cytat z Lewiatana: „Człowiek, człowiekowi wilkiem”. Wrogość nie wynika z tego, że ludzie są źli z natury. Hobbes mówił, że człowiek zachowuje się źle, aby przeżyć. Świat zmusza ludzi do tego, że źle postępują. Hobbes uważa, że gorsze od wojny jest poczucie ciągłego zagrożenia. Ludzie nie mogą planować swojego życia tak jakby chcieli. W stanie natury nie ma jednostki ustanawiającej prawa. Każdy postępuje jak chce i Hobbes uważa, że trzeba to zmienić i zawrzeć umowę społeczną. Hobbes uważa, aby jednostki umówiły się, że zrzekają się swojej wolności na rzecz władcy - jednostki. Ten władca jest ich władcą. Od tego momentu pojawiają się: obywatele i społeczeństwo. W społe-czeństwie są prawa. Władca ma prawo decydowania za nas i o nas. Jeśli społeczeństwo raz wybrało władcę to nie może go odwołać i zerwać umowy społecznej. Jeśli jest władca uczciwy to nie ma problemu, ale jeśli nie uczciwy to nic nie możemy zrobić. Może z nami robić władca, co mu się podoba a my nic nie możemy. Nie możemy go odwołać i nie możemy zerwać umowy. Głównym obowiązkiem władcy jest stanie na straży pokoju. Pokój wg Hobbesa to główna wartość społeczna i dla utrzymania pokoju można poświęcić wolność. Władca, aby utrzymać pokój ma prawo stanowić prawo. Można powiedzieć, że ta umowa jest pesymistyczna.

„Każda władza deprawuje. Władza absolutna deprawuje absolutnie.”

Teoria II - John Locke

Jest autorem takich dzieł jak: „Dwa traktaty o wolności”, „List o tolerancji”. Locke uważany jest za ojca, prekursora liberalizmu politycznego. Prezentuje wizję optymistyczną. Stan natury: Ludzie żyli szczęśliwie, każda jednostka cieszyła się pełnią wolności. Żyli w pokoju i zgodzie. Swobodnie pomnażali swe dobra. Wśród ludzi dobrych pojawiają się zdegenerowane osobniki, nie respektujące wolności i własności innych ludzi. Wśród dobrych są czarne owce. Dla Locka pojawia się problem - człowiek w stanie natury - kto i jak ma karać tych zwyrodnialców? W stanie natury wg Locka wygląda to tak, że jeśli złodziej ukradł coś okradzionemu to okradziony ma wymierzyć karę złodziejowi. Ale Lock pyta, jaka ma być kara i jak ją wymierzyć? Jeśli ktoś nas pobije to możemy mu oddać, ale jeśli nas zabije to nie możemy dać mu odwetu. Dlatego trzeba ustanowić władzę, która będzie wymierzać sprawiedliwość. Pojawia się dwu stopniowa umowa społeczna. Pierwszy etap to umówienie się jednostek, że od dziś jesteśmy społeczeństwem rządzącym się prawami. Drugi etap: zawarcie drugiej umowy społecznej między społeczeństwem a władcą. W drugiej umowie społecznej regulowane są stosunki między społeczeństwem a władzą. Jest to kontrakt. Społeczeństwo zrzeka się części wolności na rzecz władcy tej części dotyczącej wymierzania sprawiedliwości. Głównym obowiązkiem władcy jest stanie na straży sprawiedliwości i wymierzanie jej. U Locka władca ma stanowić prawa obowiązujące wszystkich w tym samym stopniu. Ma to być prawo stanowione, czyli pozytywne - składające się z norm o charakterze abstrakcyjnym i ogólnym, są to norm odnoszące się do wszystkich przypadków i wszystkich ludzi. Dlatego abstrakcyjne, bo donoszą się tak samo do wszystkich. „Każdy, kto ukradnie konia podlega takiej samej karze”. Czyli zarówno pan x jak i pan y taką samą karę odbiorą na podstawie norm, które ustanowił władca i jego ludzie mają orzekać.

Może stać się tak, że władca poczuje się silny i chce regulować inne aspekty życia publicznego. Będzie wykraczał ponad kontrakt, czuwania nad sprawiedliwością. Teraz władca chce regulować stosunki gospodarcze etc. Będzie stawał się tyranem. U Locka mamy możliwość zerwania drugiej umowy społecznej. Społeczeństwo może wypowiedzieć, drugą umowę społeczną. Jeżeli społeczeństwo wypowie umowę to władca staje się szeregowym obywatelem. Nadal mamy społeczeństwo i pierwszą umowę, więc społeczeństwo może wybrać nowego władcę, z którym podpisze drugą umowę społeczną.

Drugą możliwością zerwania umowy jest bierność władcy. Nic nie robi, nie stanowi prawa, nie chroni. Wtedy umowa może być zerwana. Jest top uważane za początek koncepcji nieposłuszeństwa obywatelskiego.

Lock był liberałem. Był tolerancyjny, przeciwstawiał się wojnom. To nie kolidowało z jego koncepcją umowy społecznej. Wg Locka nie mogą stać się członkami społeczeństwa pierwszej umowy społecznej:

a) ateiści - wg Locka to Bóg stworzył świat (deizm) i bez tego nie można się obejść;

b) katolicy - ponieważ katolicy mają swój ośrodek władzy poza państwem, a nikt nie może podlegać dwóm ośrodkom władzy.

Koncepcja umowy społecznej u Locka to możliwość kontroli władzy. Lock był prekursorem myśli liberalnej. Uważał, że władca ma być „cichym urzędnikiem”. Wg Locka najlepszy władca to taki, o którym najmniej słychać. Pojawia się koncepcja „państwo - stróż nocny”. Państwo to ma interesować się tylko wtedy, gdy dzieje się coś złego. A w innych przypadkach ma czujnie obserwować, co się dzieje i ma nie przeszkadzać. Państwo powinno być uśpione. Gdy coś złego się dzieje ma się interesować.

Teoria III - Jean Jacques Rousseau

Rousseau wydał umowę społeczną w 1762 roku. W chwili, gdy Rousseau się urodził i następnie, gdy tworzył swoją własną koncepcję umowy społecznej, istniała już umowa historyczna. Rousseau sądził, że było tak: był stan natury - ludzie błądzili w samotności po lesie. Ludzie w stanie natur na początku dziejów historycznych byli skryci, samotni etc. Z czasem człowiek zauważył, że sam jest slaby nie radzi sobie z naturą, z powodziami pożarami. Ludzie zaczęli łączyć się w grupy - plemiona. Ludzie się tam specjalizowali: wytopem metali, łowieniem ryb, rolnictwem, rzemieślnictwem. W ramach tych plemion zaczęło dochodzić do nierówności materialnych. Jedni potrafili zgromadzić więcej dóbr niż inni. Ci, co mieli dużo zaczęli sobie podporządkowywać tych, co mieli mniej. Biedni byli wykorzystywani i zaczęli protestować. Bogaci postanowili zawiązać umowę społeczną, żeby biedni nie protestowali. Umowa miała doprowadzić do jako takiej równości. Bogaci oddadzą trochę biednym, aby Ci mogli lepiej żyć. Umowa pozostała jedynie na papierze, bo do podziału nie doszło. Tak wg Rousseau to wyglądało. Tak zastał świat Rousseau w chwili narodzin.

Rousseau uznał, że trzeba zaproponować nową umowę społeczną, w której będzie panowała równość. Rousseau był Szwajcarem. Szwajcaria składała się z kantonów.

Teoria Rousseau: Ludzie mieliby się zebrać z danej wspólnoty (kantonu) i zrzec się swojej wolności na rzecz całej wspólnoty. Wszyscy dają swój worek wolności na górę i tam jest dużo worków wolności innych. Każdy jest właścicielem wolności mojej w równym stopniu, tak jak ja jestem współwłaścicielem wolności drugiej osoby. To gwarantuje wolność i równość. Żaden obywatel nie będzie chciał nikogo skrzywdzić, bo jeśli ja zrobić komuś źle to inni mogą mi to samo zrobić. Ona b się sprawdzała w małych gminach, kantonach. Istnieje możliwość powołania władcy, który będzie strażnikiem wspólnoty.

Współczesna teoria umowy społecznej

Współczesna teoria umowy społecznej związana jest z współczesnym konsty-tucjonalizmem. Konstytucja jest umową społeczną. Gdy się rodzimy to samoczynnie jesteśmy częścią umowy społecznej. Umowa zawarta jest pomiędzy rządzącymi a rządzonymi. Tam są prawa i obowiązki obywateli i rządzących. Kontrakt pomiędzy państwem a społeczeństwem. Konstytucjonalizm - generalne pojęcie, zespół norm w państwie. Stanowi współczesny przejaw umowy społecznej. Konstytucja gwarantuje pra-wa i obowiązku obywateli, a z drugiej strony zawiera przepisy odnoszące się do władzy: ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej. Konstytucja wyznacza ramy i kompetencje władzy państwowej, czyli, w jakich obszarach może działać władza państwowa. Konstytucja zawiera pewne zabezpieczenia na wypadek, gdyby władza chciała przekraczać wyznaczone jej kompetencje. Władza zostanie osądzona, gdyby je przekroczyła. Osądzić mogą: Trybunał Stanu, Trybunał Konstytucyjny. Konstytucja jako umowa społeczna zabezpiecza sprawne funkcjonowanie państwa i społeczeństwa. Broni nas przed tyranią. Gwarancja praw i wolności obywateli i gwarancja porządku w państwie.

8

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 12 X 2006 r. (czwartek)

Temat: Machiavelli, Foucault, Habermas

Władza:

1) Niccolo Machiavelli;

2) Michelle Foucault;

3) Jürgen Habermas;

Niccolo Machiavelli (1469 - 1527)

Autor dzieła „Książę”. Pokazuje mechanizmy władzy w „Księciu”. Platon też pisał o tym, ale w starożytności „politea - idealny ustrój”. Wg Arystotelesa demokracja, monarchia, oligarchia są złe. Dobra jest politea, ona ma zawierać element trzech innych ustrojów. Pewne elementy: monarchii, demokracji, arystokracji - cały system zależności między tymi typami. Politea to złoty środek między tymi elementami.

Trzeba znaleźć złoty środek to będzie idealne. W Księciu znajdują się instrukcje dla władcy, aby był idealny, aby sprawnie zarządzał państwem. Florencja lat renesansu, w jakiej żył Machiavelli, była dobą szybkich zmian władców. Był to czas zabójstw truciznami. Ktoś, kto umiał wyprodukować truciznę niewykrywalną był geniuszem. Florencja w dobie Machiavellego to zmiany. Lud Florencji wiedział, że władcy chodzi o władzę i bogactwo a nie o ludzi. Uznawane to dzieło było za księgę heretycką, znalazła się w indeksie ksiąg zakazanych. W czasach, gdy nie była w indeksie to palono jego księgi. Uznano, że Książę powstał za podszeptem szatana, zarzucano mu niemoralność. Pojęcie, „machiawelistyczne” czyli coś, co jest podstępne, niemoralne, złe.

Filozofię, Machiavellego należy oddzielić od sfery moralności, sam Machiavelli mówił, że polityka to nie kwestia moralności, jest amoralna, czyli ktoś, kto w polityce kieruje się moralnością to jest złe postępowanie. Ważna jest skuteczność działania. Wg Machiavellego władca ma być lwem i lisem. Odważny i silny, przebiegły. Władca musi być okrutny, powinien być okrutny w stosunku do przeciwników politycznych i do społeczeństwa. Aby władca miał posłuch. Strach jest jednym z lepszych elementów. Chodzi o to ab władca był okrutny za pośrednictwem swoich ludzi. Efekt - w państwie będzie spokój, ale społeczeństwo nie będzie kojarzyć tego z władcą tylko z ludźmi. Władca ma czyste ręce, a ludzie władcy będą winni. Jeśli już władca stosuje okrucieństwo należy stosować raz a dobrze i powinno to trwać jak najkrócej. Społeczeństwo następnie o tym zapomni. A gdyby trwało długo w czasie to by społeczeństwo odczuło to. Udzielanie łask i rozdzielanie ma być stopniowe. Po to by łaski i dobra były uważane za coś wyjątkowego na coś, na co się czeka. Armia wg Machiavellego: Nie może być armią najemną, zauważył, że kiedy spotykają się dwie najemne armie to efekt jest mizerny. Oni walczyli, lecz jeden był ranny i nie było zabitych - taki był efekt. Armia najemna nie wkłada serca do walki, bo nie walczą o swoje domy, rodziny i to nieefektywna walka jest. Walczą na niby. II problem to, że najemnicy na polu bitwy zmieniają strony, albowiem przychodzi, ktoś z drugiej strony, kto proponuje więcej pieniędzy. Więc musi być armia składająca się z obywateli pewnego państwa. Bo mają w tym interes. Machiavelli miał wrogów wśród członków kościoła katolickiego, bo mówił o stosunkach państwo - kościół, nie występował przeciwko religii. Dla niego najlepsza jest religia państwowa. Jeśli istnieje dla katolików ośrodek władzy w postaci papieża to oni katolicy będą rozdwojeni i papież będzie integrował w politykę. Wg Machiavellego należy się wyzbyć wpływu papieża na politykę. Na czele kościoła w danym państwie stanie władca. Hierarchowie kościoła katolickiego będą podporządkowani władcy. Machiavelli należał do klasy średniej, on miał złe zdanie na temat arystokracji i ludu. Arystokracja to darmozjady, lud - ludność pozbawiona jakichkolwiek ideałów. Najlepszą klasą jest klasa średnia. Średnio-zamożna szlachta dysponująca określonymi dobrami, dla których ochrony są w stanie się podporządkować. Najlepiej wg Machiavellego będzie przekształcić tyranię w republikę. Ale nadal jest Książe, którego funkcje ograniczone są przez ciało pochodzące z wyborów (monarchia połączona z demokracją). Machiavelli obnażył mechanizmy władzy i był przez to potępiony wg wielu filozofów to Machiavelli dał siłę dla utworzenia w XX wieku totalitaryzmów (lata 20, 30 XX wieku). Jego doktryna wg niektórych wpłynęła na narodziny totalitaryzmów. W latach 60 XX wieku, w USA dano do zrozumienia, że Książę to wspaniały podręcznik dla socjotechników.

Michelle Foucault (1926 - 1984)

Filozof XX w. Napisał: „Dyscyplinować i karać”. On nie był popularny we Francji, bo ówczesna władza nie dopuszczała do głosu anarchizujących filozofów. Wg Foucaulta władza to sieć. Każdy z nas w życiu jest uwikłany w stosunki władzy. Każdy ma nad kimś władzę i czyjejś władzy podlega. [Dentysta i mechanik; mechanik i dentysta] - jeden i drugi w innych przypadkach mają władzę. Jeśli, ktoś ma coś, czego my nie mamy to my oddajemy się pod jego władzę. Pajęczyna to stosunek władzy. Dzieci pozostają w stosunku władz z rodzicami. My oddajemy się władzy ekspedientki w sklepie. Foucault to dostrzegł i nazwał siecią władzy. Jest coś wyższego - władza państwowa.

• rządzenie - głównym zadaniem władzy jest władza pastoralna - władca występuje jako pasterz, czyli opieka. Dobry pasterz, władca dba o owce i społeczeństwo. Władza powinna robić tak, żeby ludziom żyło się dobrze. Chronić ludzi przed złem, złymi ludźmi, wojną. Jeśli pozwalamy żeby władza nam robiła dobrze to ok., lecz władza chce teraz mieć nad nami kontrolę. Stąd państwo posługuje się aparatem policyjnym w celu sprawowania tej kontroli.

• dominacja - system panoptyczny - od panoptika - dominacja. Kontrola władzy nad jednostkami. Dominacja odbywa się na zasadzie systemu panoptycznego.

• panoptika - wieża obserwacyjna, strażników, alegoria. Obserwują jak ci więźniowie w zakładach karnych się zachowują. Strażnicy obserwują każdy krok, więźniowie wiedzą, że są obserwowani z tej wieży. Pewnego dnia strażnik nie musi się pokazywać w tym oknie a więźniowie i tak mają świadomość, że ktoś ich obserwuje. Więźniowie, nie biją się, bo w każdej chwili może ukazać się strażnik. Chodzi tu o wyrobienie pewnego nawyku. Foucault przenosi system panoptikom na relacje w państwie. Abstrakcyjnie my społeczeństwo jesteśmy więźniami panoptikom jest w sensie mentalnym. Każdy wie, że jest władza, ale my jej nie widzimy i się podporządkowujemy. Strażnicy (władza) - kieruje procesem edukacji i wpaja od małego normy, sposoby zachowania, tak, że my się nie zastanawiamy niekiedy, lecz robimy pewne rzeczy automatycznie.

Jürgen Habermas (ur.1929)

Niemiecki socjolog, filozof i publicysta. Współczesny filozof niemiecki wywodził się ze szkoły frankfurckiej (III pokolenie tej szkoły). Był uczniem uczniów twórców tej szkoły. Szkoła frankfurcka n. Menem tam powstaje ośrodek myśli filozoficznej związany z neomarksizmem. W sposób obiektywny spoglądali na filozofię Marksa, oddzielono to od otoczki komunistycznej. Szkoła frankfurcka to badanie marksizmu w oddzieleniu od komunizmu. Zajmowała się teorią społeczeństwa.

Demokracja deliberatywna - od czasownika deliberować; dyskutować, roztrząsać jakiś problem.

Co musi być, aby demokracja deliberatywna mogła zaistnieć?

Dużo miejsca Habermas poświęca opinii publicznej (jest to związane ze sferą publiczną). Pojęcie sfery publicznej ulegało zmianie od średniowiecza do XVII / XVIII w. Sfera publiczna związana była z dworem. Następnie prze niosła się na dwory szlacheckie i salony mieszczańskie.

Sfera publiczna - przestrzeń gdzie odbywa się wymiana poglądów (nie na temat pogody, lecz poglądów politycznych).

Następuje upowszechnienie się tej sfery.

Opinia publiczna - poglądy na dany temat, kształtujące się w ramach dyskusji.

Kto ma wpływ na kształtowanie sfery publicznej?

Po II wojnie światowej doszło do przemieszania się sfery publicznej ze sferą prywatną. Dobra publiczne z interesami partykularnymi. On podaje przykład parlamentu - Bundestagu (Niższej izby). Decyzje są pod wpływem parlamentarnym. I tam wkracza element poszczególnych interesów jednostek. Wg niego w Bundestagu dobro wspólne zastępowane jest dobrem poszczególnych grup. Demokracja oparta na kompromisie po II wojnie światowej w Niemczech.

Kompromis - każdy z czegoś rezygnuje i jest dobrze

A B

- -

- -

AB = C

On jest krytykiem demokracji opartej o kompromis, bo tam są sprzeniewierzone idee. W ramach kompromisu nigdy nie jest C najlepszą decyzją. On proponuje demokrację deliberatywna. Podejmowanie optymalnych decyzji. Demokracja deliberatywna musi być oparta o konsensus, czyli o kompromis - zgodę.

Wg Habermas demokracja deliberatywna to dyskusja wszystkich ze wszystkimi. Każdy z nas ma prawo zabrać głos w sprawie jego dotyczącej. Jeśli państwo chce podnieść podatki to każdy z nas może zabrać głos i musi być konsens. Przekonywanie innych o swojej racji. Habermas zakłada, że któraś ze stron ma racje. A lub B. A ma rację to za pomocą racjonalnych argumentów musi przekonać B, że ma rację do końca. Habermas zakłada, że ludzie są rozsądni i rozumni. I działa czynnik opinii publicznej - sfera przepływu informacji. Każdy powinien wyrażać i słuchać poglądów. Musimy oceniać w sposób obiektywny jakieś rozwiązanie optymalne. Takie, które dla wszystkich będzie korzystne. Ludzie są w stanie dojść do optymalnego rozwiązania i jest konsensus. Koncepcja demokracji deliberatywnej znalazła praktyczne zastosowanie. W Unii Europejskiej - Rada Unii Europejskiej - decyzje podejmowane są w oparciu o konsensus.

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 19 X 2006 r. (czwartek)

Temat: Bacon, Popper

Filozofia nauki:

1) Karl Popper;

2) Francis Bacon;

Karl Popper (1902 - 1994)

Filozof. Każdy z nas żyje równocześnie w 3 różnych światach:

1 świat: świat rzeczy fizycznych (to, co nas otacza, łącznie z nami samymi)

2 świat: świat subiektywnych myśli na temat pierwszego świata.

(myśli nasze o tym, co myślimy na temat rzeczy)

3 świat: świat obiektywny, zawartości myśli (świat zawartości bibliotek naukowych)

biorą początek z naszych subiektywnych myśli.

W momencie, kiedy nasze subiektywne myśli na temat świata pierwszego to zyskują one miano obiektywnych, czyli istnieją niezależnie od podmiotu poznającego i każdy z nas w dowolnej chwili może skorzystać, tak jak z książkami w bibliotece. Trzeci świat jest produktem drugiego świata. Gdy naukowiec upubliczni teorię ona się obiektywizuje. Ona sobie istnieje. W trzecim świecie ów teoria istnieje i gdy chcemy, możemy ją brać do drugiego świata, aby jej użyć. Trzeci świat jest potrzebny aby w razie konieczności można z niego korzystać. Popper daje dwa przykłady, co by się stało gdyby trzeciego świata nie było. Popper każe wyobrazić sobie eksperyment: Ziemię, nawiedza kataklizm, niszczy urządzenia i maszyny i nasza wiedza przestaje istnieć w naszych głowach. Nie ma w naszych głowach nic - jest pustka na temat maszyn. Dwie możliwości:

1. zachowały się biblioteki naukowe. Tam mamy wszystko na temat maszyn, możemy to odczytać z 3 świata (książki)  trzeci świat - namacalny. Jeżeli będziemy dysponowali książkami to odbudujemy cywilizację i mamy wiedzę obiektywną.

2. zniszczeniu uległy także biblioteki naukowe. Nasz los jest straszny. Drogę rozwoju cywilizacji trzeba przejść na nowo od początku. Ta droga nowa rozwoju może iść inaczej na przykład może być lepsza lub gorsza.

Trzeci świat ciągle się rozwija, modyfikuje. Pewne teorie są usuwalne na jego miejsce wchodzą nowe, doskonalsze teorie. Nauka to proces, który podlega zmianą. Konsekwencją rozwoju jest to, że inne teorie są już stare.

Francis Bacon (1561 - 1626)

Filozof, empiryk, zajmujący się głównie przyrodoznawstwem. Dokonał na nowo podziału nauki. Empiryzm - badanie w oparciu o doświadczenie. Bacon wyodrębnił takie dziedziny nauki: 1) Historia, 2) Poezja, 3) Filozofia. Nas będzie interesowała filozofia.

Filozofia to nauka właściwa, w ramach filozofii znajdują się: 1) teologia, 2) przyrodo-znawstwo. Wszelkie poznanie, wiedza powinny pochodzić z doświadczenia. Poznanie za pomocą zmysłów. Zanim będziemy poznawać musimy oczyścić umysł, bo jest zanieczyszczony. Nasz umysł jest zanieczyszczony przez 4 złudzenia:

• plemienne - bierze się z tego że wszyscy jesteśmy ludźmi i mamy skłonność do przenoszenia ludzkich uczuć i wartości na wszystkie rzeczy (antropomorfizm - przedmioty, rzeczy, zwierzęta, odczuwają w ten sam sposób i myślą tak jak ludzie). Pies merdając ogonem nie cieszy się, lecz jest niepewny.

• jaskini - umysł każdego z nas skażony jest przez proces edukacji (szkoła, Dom). Przyjmujemy pewne rzeczy, bo ktoś tak mówił. Sami powinniśmy poznawać rzeczywistość. „Bociany”.

• rynku - dotyczy języka którym się posługujemy, pewnych terminów, słów. Każdy język ma ograniczoną ilość słów. Ilość słów jest mniejsza niż tego, co jest obok nas, co nas otacza. Zawsze będzie coś takiego, czego nie będziemy w stanie nazwać. Jeśli tą rzecz nazwiemy za pomocą innych określeń to taki zabieg fałszuje rzeczyw-stość. Pojęcia muszą być precyzyjne. Każdy z nas specjalizuje się w jakiejś dziedzinie. Jest specjalistycznym słownictwem.

• teatru - związane z fałszywymi spekulacjami filozoficznymi. Bacon mówił, że czasami przyjmuje fałszywe teorie filozoficzne.

Każde z tych złudzeń dotyczy każdego z nas i zanieczyszcza nasz umysł, albowiem one na początku naszych badań naukowych każdy z nas się nimi kieruje. Ma tzw. wiedzę wstępną, której nie weryfikuje. Prowadzenie dalszych badań nie da efektu, bo nie dokonaliśmy na początku oczyszczenia z tych złudzeń. To oczyszczenie jest fizycznie i psychologicznie niemożliwe. Każdy jednak musi mieć świadomość tych złudzeń. Jeżeli będziemy mieć świadomość, że coś zanieczyszcza nasz umysł to możemy się przed tym bronić.

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 26 X 2006 r. (czwartek)

Temat: Czym jest nauka?

Czym jest nauka?

Mamy dwa aspekty nauki:

1. Aspekt czynnościowy - rodzaj działalności; nauka jako proces badawczy, jako uczenie się.

2. Aspekt informacyjny - nauka jako wytwór badania, inaczej - systemy wiedzy. Nauka w znaczeniu materialnym: teorie twierdzenia np. astrofizyka.

W wieku XIX wyłoniła się nauka w znaczeniu nowożytnym. Nastąpiło odróżnienie wiedzy naukowej od innych systemów wiedzy jak wiedza ideologiczna, racjonalna, potoczna. Jak odróżnić wiedzę np. potoczną od innej? Przez kryterium języka i metody - za ich pomocą odróżniamy to, co jest wiedzą naukową od tego, co tą wiedzą nie jest. Wiedza naukowa jest gromadzona za pomocą określonej metody i przełożona na odpowiedni język. Język wiedzy musi cechować się intersubiektywną komunikowalnością  chodzi o to, aby wszystkie pojęcia były ostro sprecyzowane, aby każdy pod określonym pojęciem rozumiał to samo. Na przykład, jeśli podam jakieś pojęcie to musi być ono precyzyjne - brak miejsca na interpretacje. Metoda podobnie jak język musi być intersubiektywnie sprawdzona  czyli każdy kto chce powtarzać badanie musi otrzymać takie same wyniki.

Wiedza naukowa ma swój cel:

celem nauki jest dochodzenie do prawdy (osiągnięcie wiedzy prawdziwej, za pomocą nauki)

PRAWDA - to zgodność myśli z rzeczą. To, o czym myślę istnieje w taki sposób jak o tym myślę.

Mamy 3 fundamentalne pytania dotyczące nauki:

1. O czym to jest prawda?

2. Jaka to ma być prawda?

3. Co to jest prawda?

W nauce nie ma rzeczy prawdziwych, w nauce nie ma miejsca naprawdę. Nigdy nie jest przesądzone, że dany system nauki nie może ulec zmianie.

Nauka zakłada ewentualne istnienie prawdy, lecz człowiek nigdy nie uzyska absolutnej pewności, więc niektóre tezy można uznać za bardziej, lub mniej prawdopodobne.

Jeśli jakaś teoria się umacnia przez lata, to zyskuje na prawdziwości.

___________________________________________

0% 100%

(prawda nigdy nie może dotknąć 100%, może być najwyżej 99,9%)

W nauce nie ma miejsca na dogmaty. Nic nie jest w stu procentach pewne. W średniowieczu w nauce coś uznawano za prawdziwe. Konsekwencja uznania za prawdziwą teorię jest straszna. Takiej teorii prawdziwej, nie można zmienić. Mówiono, że ziemia jest płaska. Gdy przyszedł Kopernik i naruszył „prawdę” to on kłamał i należało spalić go na stosie wraz z jego księgami i wpisać do Indeksu Ksiąg Zakazanych.

Dogmaty

pewne twierdzenia, prawdy, które są nie do ruszenia.

W nauce nie ma miejsca na dogmaty. Teorie mogą być mniej lub bardziej prawdziwe.

JAK SIĘ DZIELĄ NAUKI?

Metody w naukach humanistycznych (zwolennicy nowej metody w naukach humanistycznych). Grupa przeciwników badań metodami empirycznymi.

1. Inny przedmiot badań w naukach humanistycznych,, więc inna metoda badań niż w naukach empirycznych.

2. W naukach humanistycznych podmiot badający jest często tożsamy z częścią przedmiotu - społeczeństwa. (socjolog - badacz człowiek, innych ludzi). Rzadziej chodzi o badania naukowe, a częściej chodzi o odczytywanie symboli i znaków. W naukach humanistycznych mówi się, że to nie badania, lecz sztuka interpretacji. Metodą nauk humanistycznych jest hermeneutyka, czyli odczytywania symboli i znaków. Nauka politologia, i inne nauki humanistyczne nazywa się naukami hermeneutyczno - humanistycznymi.

DO CHALMERSA

Teoria

Empiria

We współczesnej nauce indukcja jest bardzo ważna. Podstawowa metoda poznania prawdziwej teorii. Bo Chalmers woli falsyfikację, - ale to jest jedynie jego zdanie. Cały empiryzm zbudowany jest na indukcji.

Na czym polega indukcja? 3 ZAŁOŻENIA INDUKCJI:

1. Musimy mieć dużą ilość zdań szczegółowych, na temat badanego zjawiska, (czyli duża ilość obserwacji danego zjawiska).

2. obserwacje należy prowadzić w różnych warunkach.

3. żadne ze zdań szczegółowych nie może być sprzeczne ze stwierdzeniem ogólnym.

Chalmers wysuwa kontrargumenty, zastrzeżenia odnośnie tych 3 założeń, indukcjonizmu:

Odnośnie, 1- że ile to jest wiele? (liczba „dużo” ile tych doświadczeń musi być aby zwiększyć prawdopodobieństwo danej teorii)

Odnośnie, 2- różne warunki, należy określić, które warunki są istotne dla badania.

Odnośnie, 3 - wyjątki; wg indukcji wyjątek to on burzy teorię. A są anomalia występujące czasami, co przeczą ogólnie przyjętym normom. Przykład Kruków - np. Kosy są białe w danych miastach, gdzie występuje zanieczyszczenie i kadm. A kruki cierpią na albinizm, niektóre.

Opowieść o Indyku.

Jest to indukcjonizm naiwny, czyli pozbawiony możliwości modyfikacji.

DO TEORII POLITYKI

Teoria Polityki - w aspekcie funkcjonalnym - polega na poznawaniu i wyjaśnianiu wiedzy z zakresu polityki. W aspekcie dydaktycznym - polega procesie edukacji politologicznej: organizowanie badań, teorii polityki.

Politologia potrzebuje innych dyscyplin naukowych, które ją wspomogą. Teoria polityki filtruje, wybiera to, co potrzebne z innych dyscyplin, dziedzin naukowych. Jest takim łącznikiem.

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 9 XI 2006 r. (czwartek)

Temat: Indukcja, falsyfikacja

Indukcja - metoda dochodzenia do wiedzy, od szczegółu do ogółu.

Pies widzi czarno - biało.

Patrz „schody” w książce Chalmersa.

Chalmers uważa, iż teoria warunkuje obserwację (Jest to naciągane twierdzenie) Język jest narzędziem wyrażania teorii.

FALSYFIKACJA

Falsyfikacja musi mieć trzy składniki:

1. Teorię;

2. Hipotezę sprzeczną ze zdaniem ogólnym;

3. Rzeczywistość.

Mamy zdanie ogólne i nasze sprzeczne. Czy nasza hipoteza ma coś wspólnego z rzeczywistością czy nie?

1. Nasza hipoteza znajduje potwierdzenie w rzeczywistości - to zdanie ulega sfalsyfikowaniu, (że jest nieprawdziwe nasze 1, a nasze 2 staje się hipotezą).

2. Nasza hipoteza jest fałszywa, nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości. (To zdanie ogólne jest umocnione, jest silniejsze).

Teoria
Falsyfikowalna	Sfalsyfikowana
Poddaje się falsyfikacji (nie podajemy rezultatu). Jesteśmy w stanie zbudować hipotezę przeciwną tej. może być co chce, może być głupie, nierealne, ale musi być przeciwne zdaniu ogólnemu.	teoria została obalona, jej miejsce zajmuje hipoteza, która staje się nową teorią.

Do Chalmersa - str. 64

a) Deszcz nigdy nie pada w środy - (budujemy zdanie sprzeczne).

W środę 1 listopada padał deszcz i to zdanie badamy w rzeczywistości. Sięgamy do komunikatów meteorologicznych i mamy potwierdzenie. Nasze zdanie zastępuje zdanie „a)” - to zdanie wyjściowe jest nieprawdziwe i uległo sfalsyfikowaniu.

b) Wszystkie subst. rozszerzają się pod względem temperatury - (bud. zd.sprzeczne).

Plastyk włożony do wysokiej temperatury nie rozszerza się, lecz kurczy (hipoteza) i teraz bierzemy plastyk i wkładamy go do ognia i skurczył się. Teraz obalony „b)”. Nasza hipoteza zajmuje miejsce teorii.

wszyscy, każdy, nigdy, nikt, zawsze - kwalifikatory

MODYFIKACJA

Modyfikacje:

• ad hoc (na poczekaniu) (-) 1.

• generalne (uniwersalne) (+) 2.

Każdy chleb jest pożywny.

1. Każdy chleb jest pożywny z wyjątkiem chcelba z określonej wioski francuskiej.

(Nie wnoszą nic nowego, a jedynie informują o fakcie, który zaistniał i wydłuża teorię w sposób nieskończony. Są naukowo bezwartościowe.

Ad hoc nas nie interesują nie ma dla nich miejsca w nauce.

2. Każdy chleb jest pożywny z wyjątkiem określonego rodzaju mąki zaatakowanego grzybem, który powoduje ostre zatrucia pokarmowe objawiające się tym, że ....

Między modyfikacjami jest różnica, generalne spełniają warunki naukowości. Odkryliśmy grzyba i poznajemy coś nowego, generalne przyczyniają się do rozwoju nauki.

FUNKCJE TEORII NAUKOWYCH:

1. Opisowa - jest ważna, odpowiada na pytanie jak jest?

2. Wyjaśniająca - (eksplanacyjna); jest ważniejsza, odpowiada na pytania dlaczego tak jest?

3. Predyktywna - (prognostyczna); jest najważniejsza; odpowiada na pytanie jak będzie w przyszłości?

TŁO WIEDZY:

(str. 83) to zespół twierdzeń, które są przyjęte i uznane za obowiązujące i prawdziwe w danym okresie historycznym. Tło wiedzy jest procesem, ono się stale zmienia.

Starożytność --- Średniowiecze --- Renesans --- .... --- .................

Każdy okres ma inne tło historyczne. Konsekwencją nowych odkryć będzie, to, że epoka się zamknie. Na zmianę tła wiedzy wpływa rozwój technologiczny, bo daje nam nowe instrumenty badawcze.

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 23 XI 2006 r. (czwartek)

Temat: Lakatos, Kuhm

1. Imre Lakatos Metodologia Naukowych Programów Badawczych

2. Thomas Kuhm (str.109)

IMRE LAKATOS

Pojęcia: twardy rdzeń, pas ochronny, heurystyka negatywna i pozytywna.

Heurystyka - odkrywanie nowych prawd przez umiejętne stawianie hipotez.

Heureza - samodzielne dochodzenie do pewnych prawidłowości.

Według Lakatosa programy badawcze są to ogólne założenia przyjmowane przez jakąś grupę naukowców. W ramach tych ogólnych założeń naukowcy prowadzą dalsze badania.

Twardy rdzeń - zbór teorii, twierdzeń najistotniejszych dla danego programu badawczego. Te teorie zawarte w twardym rdzeniu nie mogą być zmienione ani wypaść poza ten rdzeń.

Heurystyka negatywna - chroni twardy rdzeń przed zmianami, tam są informacje, czego z twardym rdzeniem nie wolno robić.

Pas ochronny - otacza twardy rdzeń.

składa się z innych twierdzeń, hipotez i problemów badawczych, pas ochronny jest dynamiczny.

Heurystyka pozytywna, - w jakim kierunku należy prowadzić badania w ramach przyszłości.

Zdegenerowane programy badawcze to te, co nie rodzą nowych problemów badawczych, które dalej się nie rozwijają.

THOMAS KUHM

Koncepcja struktury rewolucji naukowej.

paradygmat - (paradygmaty Kuhma); coś jak „tło wiedzy”. Zbiór twierdzeń, teorii, hipotez w danym momencie historycznym, przyjętych przez większość badaczy. Paradygmat jest uzależniony od aspektu społecznej akceptowalności.

¹prenauka  ²nauka normalna  ³anomalie  kryzys  ⁴nowy paradygmat  ⁵rewolucja  nauka normalna

1. Tu każdy bada na własną rękę, nie ma paradygmatu. Panuje w prenauce chaos.

2. Funkcjonuje w ramach normalnego paradygmatu.

3. Nowy problem który nie był wcześniej brany pod uwagę.

• nauka w ramach paradygmatu jest w stanie przezwyciężyć te anomalie.

• anomalie są nie do przezwyciężenia w ramach istoty paradygmatu.

4. Nowy paradygmat w lepszy sposób tłumaczy rzeczywistość. Stary musi przegrać

5. Rewolucja - zastąpienie starego paradygmatu przez nowy.

Rozwój nauki wg. Kuhna to spirala

Zastąpienie I paradygmatu przez II paradygmat odnosi się tylko do nauk ścisłych.

Problemem nauk humanistycznych jest niemożność wygenerowania nowego paradygmatu.

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 30 XI 2006 r. (czwartek)

Temat: Feyerabend, Polityka

Paul Feyerabenda (1924 - 1994)

Gdyby każdy się posługiwał koncepcją Feyerabenda to by się nauka nie rozwijała. Dzieło: „Przeciw Metodzie” jego koncepcja to: Anarchizm epistemologiczny.

Anarchizm - wielość poglądów

epistemologiczny - od epistemologia - nauka o poznaniu.

Relatywizm epistemologiczny - jego przeciwnicy uważali, że to co zaprezentował to właśnie relatywizm epistemologiczny. Może istnieć wiele poglądów, musimy je akceptować wszystkie, takie, jakie są, zmusza nas do akceptacji wszystkiego na równych zasadach.

Anarchizm epistemologiczny - istnieje wiele poglądów dopuszczających ich istnienie, możemy je oceniać, możemy powiedzieć, która teoria lepsza. Zasada „anything goes” - wszystko wolno. Ta zasada odnosi się do metodologii. Czyli warsztat, określenie metod za pomocą, których poznaje się świat.

Feyerabend nie narzuca nam żadnej metodologii, pozostawia podmiotowi badającemu pełną wolność w doborze metodologii. Badać można jak chce się na poziomie metodologii. Nasza nowa metoda poznawcza rzeczywistości. Mamy opisać metodę, której używamy na za pomocą jakichś instrumentów, wzorców. Otrzymujemy rezultaty i te rezultaty to kluczowa kwestia dla anarchizmu. Anarchizm akceptuje wielkość metodologii i mamy możliwość oceniania post factum. Oceniamy metodologie po rezultatach. Dobrą metodologią jest ta w wyniku, której otrzymujemy rezultaty, które ułatwiają nam nasze życie codzienne. Dobra jest ta metodologia, dzięki której lepiej nam się żyje.

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 30 XI 2006 r. (czwartek)

Temat: Teoria Polityki - wprowadzenie

Teoria polityki w szerszym znaczeniu

Pierwszy element: Filozofia polityki (umowy społeczne)

Drugi element: Filozofia nauki (Chalmers)

Trzeci element: Teoria polityki w ścisłym znaczeniu

 Patrz na schemat w temacie „4”

Teoria polityki tworzy definicje, którymi posługuje się w polityce.

Rodzaje teorii w polityce:

kryterium autora (mało ważne):

• jednego naukowca

• wielu naukowców

1.kryterium zakresu teorii:

• teorie ogólne

• teorie szczegółowe

2.kryterium udziału innych dyscyplin naukowych:

• teorie integralne;

• teorie aspektowe;

Łączymy kryterium 1 i 2, aby stworzyć najlepsze i jest:

TYPOLOGIA TEORII NAUKOWYCH POLITOLOGII:

1) integralne teorie ogólne;

2) aspektowe teorie ogólne;

3) integralne teorie szczegółowe;

4) aspektowe teorie szczegółowe;

ad.1 Teorie o najszerszym zakresie o najwyższym stopniu ogólności, dotyczą ogólnych pojęć z zakresu politologii. Np., czym jest polityka? Są rozpatrywane jednocześnie z różnych punktów widzenia (np. czym jest polityka z punktu widzenia prawa, historii).

ad.2 Przedmiotem są bardzo ogólne pojęcia z zakresu politologii np. czym jest polityka? Tu odpowiedzi szukamy w ramach tylko jednej dyscypliny naukowej.

ad.3 Badają one jakieś wyrywki z zakresu politologii - np. pojęcie władzy, ustroju politycznego. Wszystkie dyscypliny dają jedną odpowiedź na pytanie, czym jest władza polityczna.

ad.4 Te są najbardziej interesujące. Mówią nam w sposób szybki, szczegółowy, badają zjawisko w sposób dogłębny. Bierzemy władzę polityczną i patrzymy, czym jest władza polityczna - oddzielnie. Budujemy wiele definicji - np. definicją socjologiczną, psychologiczną, prawną.

INSTYTUCJONALNE UJĘCIE POLITYKI

Jest najstarszą orientacją badawczą. Jej tradycja sięga starożytnej Grecji i czasów Arystotelesa. (gr. polis; gr. politea - od tego polityka). Polis, politea to określenia formy zorganizowania społeczeństwa w oparciu o instytucjonalnie zorganizowaną władzę. Dlatego centralnym pojęciem w tym ujęciu jest pojęcie państwa jako instytucji. (Gr. politike) - umiejętność rządzenia państwem. Kiedy mówimy o państwie to konieczne staje się uwzględnienie pojęcia ustrój - strukturalna organizacja instytucji władczych, gdzie kompetencje organów władzy określone są normami prawnymi, dlatego w tym ujęciu polityki główny nacisk kładzie się na instytucje państwowe i rolę jaką one spełniają oraz sposób formowania i funkcjonowania władzy politycznej. W dawnych wiekach państwo to instytucja wdrażająca w życie normy ładu moralnego w starożytnej Grecji - były różne łady moralne. Arystoteles doszedł, że skoro łady są różne to trzeba zrobić idealny ustrój - tym ustrojem „politea” - (skł. się z demokracji, arystokracji, monarchii). Idealny ustrój miał gwarantować idealne rządy i realizację dobra wspólnego. Pierwszym, który nawiązywał do Arystotelesa - Tomasz z Akwinu następnie Machiavelli, Hobbes, Monteskiusz, Rousseau, Morus.

Tomasz Morus - Patron Polityków

Badaniem polityki w ujęciu instytucjonalnym zajmuje się politologia ukierunkowana normatywnie - bada ona wzorce działań politycznych wynikające z aktów prawnych - różnych rządów. Do początków XIX wieku były zasady, którymi powinno kierować się państwo, upatrywano je w roli Boga, normach prawa naturalnego, woli ludu. Wynikało to z poszukiwania legitymacji prawa stanowionego. Prawo naturalne - zgoda z naturalnym stanem rzeczy. Instytucjonaliści uznają, że głównym zadaniem państwa jest dbanie o bezpieczeństwo i utrzymanie porządku publicznego, a istnienie ładu i porządku publicznego możliwe jest ich zdaniem tylko dzięki normom prawa. Te normy prawa powinny być podstawami wszelkiej działalności politycznej, dlatego państwo musi stanowić normy prawa i musi mieć możliwości ich egzekwowania, czyli stosowania środków legalnego przymusu i konieczność posiadania obywatelstwa państwowego. Państwo działa w oparciu o normy prawa, w szczególności o normy konstytucyjne. Akt normatywny określający ramy organizacji systemu politycznego to ustawa zasadnicza zwana konstytucją.

Konstytucje: a) formalne - spisanie reguł postępowania w życiu publicznym w jednym akcie

b) materialne - (Wielka Brytania); - różne akty prawne i normy o charakterze

konstytucyjnym wynikające z tradycji (konwenanse konstytucyjne) bądź

pochodzące z prawa konstytucyjnego.

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 7 XII 2006 r. (czwartek)

Temat: Instytucjonalne ujęcie polityki CD

Konstytucje w znaczeniu materialnym mają: Wielba Brytania, Izrael, Austria - w tym przypadku spór czy ta konstytucja jest formalna czy materialna. Konstytucja z 1929 roku - ustawa o ustroju federalnym i jeszcze jedna ustawa - wg tego jest w znaczeniu materialnym.

Centralna pozycja państwa bierze się z tego, że dysponuje ono monopolem na prowadzenie działalności politycznej. A ta działalność polityczna rozumiana jako zdolność stanowienia norm prawnych obowiązujących obywateli. Prawnicy są zwolennikami instytucjonalnego ujęcia polityki, czyli wedle tego wszystkie podmioty w państwie działają w oparciu i w ramach prawa. Cała sfera działalności politycznej jest zakorzeniona w ramach prawa. Przez politykę rozumiemy to, co wychodzi z prawa - ujęcie instytucjonalne nazywa się inaczej ujęciem formalno - prawnym. „Ktoś w ujęciu formalno - prawnym”, - czyli kompetencje prezydenta w ujęciu formalno prawnym. W ujęciu formalno - prawnym, czyli jak stanowi prawo jest to różne od praktyki. Zalety ujęcia formalno - prawnego: oddzielenie sfery politycznej od pozapolitycznej (to, co jest zaletą jest także wadą).

W ujęciu formalno - prawnym w Polsce nie ma lobbingu, bo nie jest ustawowo usytuowany, ale w praktyce jest. U USA jest ustawowo usytuowany i także w ujęciu formalno - prawnym jest. Ujęcie formalno - prawne jest pojęciem statycznym polityki - zawęża sferę polityki. Współczesny instytucjonalizm (nowy) wykracza poza normy prawa i widzi coś poza normami prawa (neoinstytucjonalizm) - pojęcie państwa zastąpione pojęciem systemu politycznego - połączenie sfery formalnej (przepisów) ze sferą praktyczną. Normę prawną rozszerza do pojęcie normy politycznej.

Czym się różni norma polityczna od prawnej?

• Norma polityczna jest kategorią szerszą - obejmuje swym zakresem normę prawną.

• Norma polityczna nie jest sformalizowana w takim stopniu jak norma prawna;

• Norma prawna - bardziej sformalizowana, pochodzi z systemu prawa;

• Norma polityczna - element kultury politycznej lub tradycji politycznej;

• Norma prawna ma ograniczony zasięg terytorialny. Norma prawna obowiązuje na całym terenie danego państwa. Za granicą już jest inna norma prawna;

• Norma polityczna - może mieć charakter uniwersalny, wynikać z kręgu kulturowego, może mieć charakter transgraniczny;

• Norma prawna - posiada sankcje, czyli co się stanie, jeśli obywatel nie dostosuje się do normy prawnej (przykład sankcji:, kto przywłaszczył sobie mienie, trafi do więzienia). Jeżeli ktoś złamie dyspozycje czekają go sankcje.

• Norma prawna zawiera sankcje a norma polityczna nie. Nie za każde złamanie normy politycznej grozi kara;

• Sankcje - norma prawna (organy - policja etc);

• Sankcje - norma polityczna (organy - struktury partyjne, - jeśli nie płacisz składek członkowskich to organy partii politycznej mogą coś Ci zrobić.

4 TYPY NORM POLITYCZNYCH, KTÓRE NIE SĄ NORMAMI PRAWNYMI:

1. normy wynikające z ideologii bądź doktryny;

2. normy wewnętrzne (np. statuty partii politycznych) Statut jest bardzo ważnym elementem partii politycznej - w nim jest logo, struktura etc.

3. normy działania politycznego wyznaczane przez ich efektywność (normy polityczne związane z prowadzeniem kampanii wyborczych - co należy zrobić, aby do władzy dojść i ją utrzymać)

4. normy wynikające z konwencji i umów międzynarodowych i protokołu dyplomatycznego

SYSTEM POLITYCZNY ROZPATRUJE SIĘ W 3 PŁASZCZYZNACH BADAWCZYCH:

1. płaszczyzna podłoża społeczno - kulturowego (bada się tu podłoża konfliktów społecznych (skąd się biorą) i podziały socjo-polityczne - dlaczego społeczeństwa się dzielą? - Szwajcaria - składa się z kantonów - jedne były rolnicze etc. Powody do podziału socjo-politycznego: Kwestia zamożności (biedni i bogaci); język, religia, (protestanci / katolicy); rasa (np. w USA biali / afro amerykanie / autochtoni / Latynosi);

2. dt. układu instytucjonalnego - wyznacza ramy organizacyjne zachowań politycznych;

3. Trzecia płaszczyzna odnosi się do sfery zachowań w ramach rywalizacji politycznej (analiza zachowań aktorów politycznych dążących do zdobycia i zachowania władzy państwowej, bada się relacje pomiędzy partiami i przywódcami politycznymi.)

SAMUEL HUNTINGTON (ur. 1927)

Lata '60 - stworzył „teorię modernizacji”. Jak można zmodernizować te ustroje. W latach '80 nurt instytucjonalny i neo-instytucjonalny nawiązywał do Huntingtona.

FUNKCJONALNE UJĘCIE POLITYKI

To podejście wywodzi się z socjologii. Konkretnie z badań antropologicznych i socjologicznej orientacji organicyzmu - społecznego. Ojcem socjologii był Augueste Comte - prekursor w XIX w. chciał unaukowić socjologie i nadać jej status prawdziwej nauki. Chciał przetransformować całą siatkę pojęciową z przyrodniczych nauk do socjologii. Termin komórka, układ, tkanka przełożył i ta orientacja nazywa się organicyzmem. Comte szukał analogii między organizmami biologicznymi a społecznymi. Wszystko to rozwinął Herbert Spencer - rozwinął koncepcję organicyzmu społecznego - Spencer - Angielski filozof, socjolog. Rozwinął tą koncepcję i szukał analogii. Wyróżnił katalog podobieństw i różnic między organizmem biologicznym i społecznym:

Podobieństwa:

• przyrost wielkości determinuje wzrost złożoności i zróżnicowania struktury;

• zróżnicowanie struktury prowadzi do dyferencjacji funkcji elementu;

• rozwojowi struktury i funkcji towarzyszy kształtowanie się systemu zależności, które utrzymują integralność całości;

• istnienie całości organicznej i społecznej utrzymuje się pod wpływem procesów systemowych. Przebiegających w poszczególnych częściach składowych tworzących podsystemy całości.

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 14 XII 2006 r. (czwartek)

Temat: Instytucjonalne i konfliktowe ujęcie polityki

CD.

Różnice między społecznym i biologicznym organizmem :

• stopień powiązania poszczególnych elementów;

• w organizmie społecznym istotną rolę odgrywają symbole;

• wszystkie jednostki społeczne zwane komórkami cechuje świadomość i woluntaryzm działania;

Zarówno organizmy biologiczne jak i społeczne, aby istnieć muszą zaspokoić te same potrzeby a one wynikają z konieczności dostosowywania się do zmian środowiska wewnętrznego, stąd istnienie prawidłowości w kształtowaniu się struktur w organizmach biologicznych i społecznych, które te potrzeby zaspokajają - realizują funkcje związane z:

1. zaspokajaniem i krążeniem zasobów;

2. wytwarzaniem treści którymi można następnie się posłużyć;

3. regulowaniem i integralnością działań wewnętrznych za pomocą władzy i symboli

W ramach funkcjonalizmu są też pod nurty. Nurt funkcjonalizmu to pojęcie bardzo ogólne, pod którym rozumiemy też inne pod nurty. Funkcjonalizm pomija - konflikt. Ujęcie funkcjonalizmu poświęcone jest analizowaniu rzeczywistości społecznej. Bada z perspektywy ahistorycznej. Nie ważne czy to plemię afrykańskie czy ludzie z USA. Najważniejszy jest stopień powiązania między elementami. Każdy element w systemie społecznym spełnia pozytywną rolę. Każdy element przyczynia się do dynamiki systemu. Funkcjonaliści uważają, że cechą charakterystyczną każdego systemu jest homeostaza - zdolność do osiągania względnie trwałych stanów równowagi systemu.

Czym jest polityka w ujęciu funkcjonalnym?:

Polityka - funkcja systemu społecznego. System polityczny jest jednym z jego podsystemów. System polityczny jest kategorią dynamiczną w dwojakim znaczeniu:

* Podlega procesom dostosowawczym względem środowiska zewnętrznego (systemu społecznego)

* Z drugiej strony ulega przemianom, dochodzi do interakcji.

Talcott Parsons 1902 - 1979

Uważa, że system polityczny obejmuje interakcje związane z organizacją i mobilizacją zasobów ukierunkowanych na realizację celów zbiorowych, co jego zdaniem jest funkcją wyróżniającą ten system spośród innych podsystemów społecznych. System polityczny jest wyodrębniony całością, gdzie elementy składowe wzajemnie się warunkują. Dlatego w systemie politycznym występuje wiele ról i pozycji społecznych a struktura społeczna opiera się na wzorach stosunków między aktorami.

Role indywidualne są internalizowane w procesie socjalizacji, czyli interioryzacji wartości i wzorców zachowań wyrażających się w postawach, zachowaniach i działaniach.

analiza: Internalizacja to uwewnętrznienie; interioryzacja - przyjęcie czegoś i uczynienie tego (jakiejś wartości) częścią swojego ja.

Cechą każdego systemu jest efekt synergetyczny - każdy system ma charakter synergetyczny:

 system to zbiór elementów

A + B + C = ABC

ale jeśli mają tworzyć to:

A + B + C = D^ABC i to jest efekt synergetyczny;

System nie jest prostą sumą elementów składowych - system ma wartość dodaną - ona wynika z relacji między elementami systemu. Czyli zachodzą relacje A + B + C (każdy z każdym) - elementy te są uwikłane w sieci.

Efekt synergetyczny - (na czyn polega charakter synergetyczny systemu?) Jest „D”. Jest to wartość dodana do elementów systemu.

kONFLIKTOWE UJĘCIE POLITYKI

Rozwinęło się z krytyki funkcjonalizmu. Zwrócono uwagę na znaczenie negatywnych zjawisk społecznych. Pionierem był Karol Marks, który w ramach materializmu dialektycznego Marksa zauważył dialektyczny stosunek między wielkimi grupami społecznymi (proletariat  grupy posiadające).

dialektyka (Hegla) - Hegel zakładał istnienie tezy i antytezy.

dobro (różne od) zło

tezy (różne od) antytezy

- -

SYNTEZA

Z tezy i antytezy wynika synteza. Dialektyka zakłada zawsze istnienie dwóch sprzecznych rzeczy.

W materializmie dialektycznym teza i antyteza to proletariat i posiadacze a syntezą jest walka klasowa. Weber zajmował się ujęciem konfliktowym polityki. Weber uznał, że przyczyną konfliktów społecznych jest władza, czyli konflikty społeczne powstają na tle walki o władzę. Współcześnie rozwija to Ralph Dahrendorf - filozof. Znany jest z konfliktu z Parsonsem. Skrytykował funkcjonalizm. Zaproponował znalezienie złotego środka, konsensusu, czyli zgody - znalezienie stanowiska pośredniego między konsensusem a konfliktem, stabilnością a zmianą.

Konflikt to przeciwstawna działalność dwóch lub więcej podmiotów tak w wymiarze jednostkowym jak i społecznym, wynikajże ze sprzecznych interesów i potrzeb. Najczęściej przyczyną konfliktu jest deficyt dóbr materialnych i niematerialnych - np. władza, prestiż, bezpieczeństwo i zawsze mamy więcej chętnych niż dóbr. Te dwie grupy wiedzą o sobie na zajem, istnieje świadomość istnienia tych przeciwnych grup. Któraś ze stron po jakimś czasie osiąga przewagę.

Polityka jest ujmowana jako gra o sumie zerowej. Jeżeli ktoś ma (+1) władzy to ktoś inny musi mieć (-1) tej władzy - ażeby bilans był na „0”. Konflikt ukazany jest jak coś przeciwnego. Czy władza może mieć jakiś interes we wzbudzaniu konfliktów? Władza niekiedy specjalnie stwarza konflikt, aby móc go ugasić i w ten sposób zamanifestować swoją siłę. W ten sposób zdobywa większą legitymizację do sprawowania władzy. Stwarza sytuację konfliktową, aby uzasadnić swoje istnienie - swoją pozycję.

Współcześnie istnieją 3 zasadnicze grupy definicji konfliktu:

• definicje strukturalne - konflikt tłumaczy się jako sprzeczne interesy grupowe wynikające z deficytu dóbr.

• definicje behawioralne - nacisk na człowieka jako jednostkę, konflikt definiuje się jako antagonistyczne stosunki współzawodnictwa lub walki między jednostkami;

• definicje psychologiczne - konflikt tłumaczy się jako stan wrogości między jednostkami lub grupami:

• konflikt otwarty - to czynne już działania grupy, jednostki przedsiębiorą pewne środki (czynne działanie);

• konflikt potencjalny - inaczej sytuacja konfliktowa, istnieje coś z czego jesteśmy niezadowoleni (bierna kontestacja);

Deprywacje społeczne:

Przesłanką wystąpienia konfliktu w wymiarze strukturalnym są deprawacje społeczne. Deprywacja to stan pobudzenia emocjonalnego na tle frustracji wynikającej z rozbieżności między aspiracjami i oczekiwaniami a stopniem ich rzeczywistej realizacji. Mamy 3 rodzaje deprywacji społecznych:

• deprywacja aspiracyjna

• deprywacja kryzysowa

• deprywacja progresywna

Żaden konflikt nie może trwać w nieskończoność. Zawsze jest pozorny zwycięzca. Mamy różne sposoby zakończenia, rozwiązania konfliktu.

Metody rozwiązywania konfliktu:

• Kompromis - tak współcześnie rozwiązuje się konflikty polityczne;

• Użycie przemocy - najgorsza metoda rozwiązywania konfliktu politycznego;

• Groźba użycia przemocy;

• Wycofanie się jednej ze stron konfliktu;

• Poddanie się arbitrażowi;

Każdy konflikt posiada 3 cechy:

• Dynamika - zależy od charakteru zależności między podmiotami konfliktu a także od poziomu akceptacji systemu normatywnego i dynamiki wewnętrznych grup wchodzących w konflikt;

• Natężenie - zależy od stanu emocjonalnego pobudzenia stron konfliktu;

• Gwałtowność - zależy od poziomu radykalizmu preferowanego przez strony konfliktu i od zakresu stosowania środków przymusu;

Konfliktem o największym natężeniu, gwałtowności i najpoważniejszych skutkach jest rewolucja - radykalna zmiana dotychczasowych reguł.

REWOLUCJA
1 UJĘCIE	2 UJĘCIE
historiozoficzne - historiozofia ma negatywny stosunek do rewolucji. Historiozofia odwołuje się do 1789 roku oraz rewolucji październikowej. Historiozofia ma negatywny stosunek do rewolucji. Bo prowadzi do radykalnej zmiany w sposób gwałtowny. Dochodzi do zerwania z dotychczasowym trybem. Historiozofia uznaje, że zmiany w systemie politycznym są potrzebne, ale w drodze ewolucji.	socjologiczne - rewolucja ma walor pozytywny bo przyczynia się do zmiany i innowacji systemu. Socjolog nie analizuje zjawiska na podstawie historii - (rewolucja 1789); On bada rewolucję jako abstrakcyjny. Socjolog uważa, że rewolucja to stan permanentny każdego społeczeństwa - to, co ciągle się dokonuje. Ciągłe zmiany, które prowadzą do zmiany sytemu.

DECYZYJNE UJĘCIE POLITYKI

Każdy z nas codziennie podejmuje setki decyzji. Ujęcie decyzyjne powstało w latach '50 XX w. w USA. Amerykański politolog Richard Snyder - zaproponował, aby badać sferę stosunków międzynarodowych przez analizę poszczególnych decyzji. Ziemowit Jacek Pietraś - współczesny politolog i prawnik (zmarł w 2004) przedstawia swe prace na temat analizy decyzyjnej. Pietraś uznaje inaczej niż wielu jego kolegów, że prekursorem ujęcia decyzyjnego nie jest Snyder. Pietraś mówi, że należy wrócić do starożytności a tam do Tukidydesa - (V w. p.n.e.). Tukidydes - historyk grecki - opisywał dzieje greckich państw - miast a potem ich upadek. Przyczyn tych upatrywał w decyzjach poszczególnych przywódców. Kolejną ważną postacią, którą wyróżnił Pietraś był Polibiusz (II w. p.n.e.) - rzymski historyk zajmujący się opisywaniem przyczyn zrodzenia się potęgi Imperium Rzymskiego - (wg. niego przyczyn tych należy upatrywać w decyzjach). Następnie był Machiavelli - jeden z prekursorów myślenia decyzyjnego oraz Marks.

• Wracając do Snydera - zajmujemy się analizą stosunków międzynarodowych pod kątem decyzji. Analiza Snydera ma zastosowanie w stosunkach międzynarodowych. Głównym przedmiotem jego badań jest państwo jako podmiot podejmujący decyzje. Państwo jako:

• podmiot reaktywny - państwo działa w odpowiedzi na inne decyzje innych uczestników stosunków międzynarodowych;

• podmiot proaktywny - państwo które podejmuje decyzje w działaniach z własnej strony;

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 11 I 2007 r. (czwartek)

Temat: Decyzyjne i behawioralne

ujecie polityki

CD.

W ramach analizy decyzyjnej bada się:

• cechy osobowości decydenta;

• procesy biurokratyczne;

• sytuacja decyzyjna (w jakich okolicznościach podejmowane są decyzje);

• charakter decyzji (czyli czego dana decyzja dotyczy, czy jest to decyzja strategiczna czy długoterminowa);

• racjonalność decydenta (czyli stan świadomości decydenta);

• cele decydentów (co chcemy osiągnąć podejmując daną decyzję);

• motywacja decydentów (dlaczego coś robimy - sięgamy podstaw naszych decyzji);

• zachowania decydentów;

Analiza decyzyjna rozwija się w dwóch kierunkach:

• w kierunku normatywnym (odpowiada na pytania jak powinno być - jakie powinno się podejmować decyzje, żeby było dobrze);

• w kierunku opisowym (jak jest, jak podejmowane decyzje wpływają na rzeczywistość - aspekt praktyczny);

Normy prawne są najwyraźniejszym przejawem decyzji politycznych.

W analizie decyzyjnej bada się:

• charakter instytucji polityczno - prawnych, w których podejmuje się decyzje;

• osobowość decydentów;

• opinię publiczną - opinię społeczeństwa;

Na oparciu teorii decyzyjnych w połowie XX wieku wyrosły teorie Publicznego wyboru - stworzone przez ¹Buchanan i ²K. Arrow. Nawiązują do pewnych teorii ekonomicznych.

„homo oeconomicus - człowiek ekonomiczny”

Człowiek w swoich wyborach jest jednostką racjonalną, czyli dąży do poszerzenia, pogłębienia swojej szczęśliwości.

Proces decyzyjny w ujęciu grupowym - decyzja jako produkt pracy zbiorowej - Irving Janis. Pojedynczy decydent będzie postępował ostrożnie, zaś grupa będzie postępowała bardziej ryzykownie, bo rozmywa się odpowiedzialność. Janis mówi o tak zwanym syndromie myślenia grupowego - zjawiska bardzo niebez-piecznego.

BEHAWIORALNE UJĘCIE POLITYKI

Jeśli chodzi o prekursorów to nie ma tutaj jednostek, lecz grupy.

Ujęcie behawioralne sięga dwóch podstaw:

• pozytywizm logiczny (związany z kołem wiedeńskim); Powstał w latach 20 XX wieku; na uniwersytecie w Wiedniu w koła wchodzili: logicy, matematycy, filozofowie. M.in. Karl Popper. Postulaty koła wiedeńskiego: uznanie, że w badaniach naukowych nie wolno wartościować - należało badać tylko fakty, mające odniesienie tylko w rzeczywistości (badanie tylko tego, co obserwowalne)

• behawioryzm psychologiczny (m.in. John Watson - początek XX wieku); behawioryzm mówił, że należy oceniać tylko obserwowalne zachowanie człowieka;

POZYTYWIZM LOGICZNY

+

BEHAWIORYZM PSYCHOLOGICZNY

=

BEHAWIORALIZM POLITOLOGICZNY

(tak się to nazywa w politologii)

Dawid Easton - w latach 60 XX wieku, wyróżnił to, co, powyżej, lecz nie był przedsta-wicielem behawioralizmu politologicznego.

Nowoczesne ujęcie behawioralizmu politologicznego zawdzięczamy Ch. Merrian (XX wiek), - który stworzył szkołę chicagowską.

Behawioralizmypolitologiczny zaczerpnął z pozytywizmu logiczną metodologię (metodologia oparta na obserwacji i braku wartościowania.

Behawioralizm4to orientacja badawcza mająca na celu wyrażenie wszystkich zjawisk w sferze rządzenia w kategoriach obserwowalnego zachowania ludzkiego. Sprowadzenie sfery rządzenia do obserwowania człowieka. Dla behawiorysty tym, co istnieje realnie jest człowiek. Bada się i wyjaśnia zachowania pojedynczych ludzi. Następuje tu rozróżnienie między zachowaniem i działaniami. Działania mają charakter uświadomiony. Oprócz działań zajmują się analizami zachowań.

5 grup zachowań:

• zachowania patologiczne (wynikające z dysfunkcji mózgu ludzkiego);

• zachowania instynktowne;

• zachowania nawykowe;

• zachowania rutynowe;

• zachowania afektywne;

Największy nacisk kładzie się na działania, lecz zachowania też są ważne.

Ujęcie władzy w koncepcji behawioralnej:

• powszechna relacja międzyludzka w której dochodzi do zmiany zachowania przedmiotu władzy;

• przedmiotami władzy są ludzie, podmiotami Ci co rządzą;

• dochodzi do zmiany zachowania rządzonych;

• władze poznajemy po efektach, czyli po zmianie tego zachowania;

Uczniem Merriana był H. Lasswell - uznał, że stosunek władzy możemy rozszerzyć na wszystkie sfery ludzkiego życia. Skupiał się na badaniu zjawiska władzy w szkole, kościele.

Rozwinięciem koncepcji behawioralnej jest koncepcja A. Bentley'a. W XVII wieku Harington stworzył teorię grup interesów (polegającą na tym, że polityka to proces wzajemnego dostosowywania interesów grupowych w określonym systemie).

Nurt behawioralny:

• szybko okazał się nurtem który wniósł coś do nauki;

• nurt który nie tworzy teorii (martwy)

• w 1969 roku Easton dokonał gruntownej krytyki ujęcia behawioralnego;

• główny problem to to, że behawioryzm wykluczył jakiekolwiek wartościowanie;

Teoria Polityki

wykład: dr A. Nitszke

data: 18 I 2007 r. (czwartek)

Temat: POLITYKA W TEORII GIER

oraz władza polityczna

UJĘCIE POLITYKI W TEORII GIER

Teoria gier pochodzi z analizy matematycznej rozgrywek karcianych i szachowych. Ważne pojęcia to: gra, gracz, strategia, wypłata, strata. Istnieją w politologii sfery gdzie teoria gier znalazła zastosowanie - stosunki międzynarodowe.

Początki powstawania Teorii Gier w polityce to rok 1944. Wtedy to politolodzy: John Neumann i Oskar Morgenstern zastosowali teorię gier do analizy płacenia podatków.

Jeśli chcemy analizować zjawiska w teorii gier to musimy założyć że:

• musi być co najmniej 2 graczy;

• każdy z graczy musi mieć przynajmniej 2 możliwe strategie;

• w wyniku gry, gracze uzyskują wygraną, której wysokość zależy od strategii pozostałych graczy;

• każdy z graczy wie do czego dążą pozostali gracze;

• każdy z graczy zna częściową strategię pozostałych graczy;

Polityka to gra obejmująca sieć relacji między podmiotami zmierzającymi do partykularnych interesów grupowych. Teoria gier zakłada racjonalny charakter zachowania podmiotu, bo tylko wówczas, kiedy zachowanie podmiotu jest przewidywalne można stosować modele matematyczne. Działania polityczne opierają się na wybraniu najskuteczniejszej strategii. Prekursorem był Machiavelli.

PRZYKŁAD MACIERZY:

	NOWAK
KOWALSKI		płacić		nie płacić
		płacić	3	3	1	4
		nie płacić	4	1	2	2

Powyżej przedstawiony model koncepcji T. Hobbesa. 4>3>2>1 - najlepsza wersja (najkorzystniejsza to 4, najmniej to 1).

5 zasad przy wyborze strategii którymi posługują się aktorzy:

• oko za oko - w pierwszym ruchu idziemy na współpracę; w każdym następnym ruchu powielamy ruch naszego przeciwnika;

• zasada pewnego w niepewnym - odnosi się do prawdopodobieństwa uzyskania oczekiwanych rezultatów, wybór najlepszego wariantu;

• zasada największej zdobyczy - zakłada wysoki poziom optymizmu decydenta lub dużą zdolność do znoszenia porażek;

• zasada największego bezpieczeństwa - zakłada, że wszyscy wybierają najwłaściwszą strategię;

• zasada najmniejszego zawodu - strategia dla asekurantów;

WŁADZA POLITYCZNA

9 głównych ujęć pojęcia władzy politycznej:

• behawioralne - traktuje władzę jako szczególny typ zachowania, polegający na możliwości wpływu i modyfikowania zachowania innych ludzi;

• teleologiczne - władza sprawdzona zostaje do mechanizmów osiągania zamierzonych celów oraz pożądanych skutków i stanów;

• instrumentalne - władza to możliwość stosowania szczególnych środków, a zgłasza przemocy;

• strukturalne - rodzaj stosunku między rządzącymi a rządzonymi;

• zinstytucjonalizowanego wpływu - interpretuje władzę w powiązaniu z istniejącą możliwością instytucjonalnego wpływania na innych;

• konfliktowe - o władzy stanowi możliwość podejmowania decyzji regulujących podział dóbr w sytuacjach konfliktowych;

• normatywne - źródła i treść władzy wynika z obowiązujących norm społecznych;

• funkcjonalne - gra interesów, władza jest funkcją - instytucji społecznych;

• komunikacyjne - wpływ władczy sprowadzony zostaje do procesów komunikacyjnych;

Weber uważa, że przedmiotem władzy jest wola. Władza to relacja społeczna, której jeden podmiot wpływa na drugi, żeby ten drugi postąpił zgodnie z wolą pierwszego.

Pojęcie kontrasymetrii - rządzeni mają możliwość wpływania na rządzonych przez wybór.

Władza polityczna - układ stosunków społecznych zachodzących między określonymi podmiotami polegający na możliwości stosowania trwałego i instrumentalnego przymusu w celu dokonania dystrybucji, ochrony i kreacji dóbr publicznych.

Cechy władzy politycznej:

• zakres - (władzy) to liczba sfer życia czy aktywności społecznej, które podlegają regulacją władzy;

• zasięg - (władzy) liczba ludzi, którzy podlegają decyzją władzy;

• siła - stosunek decyzji podjętych do decyzji zrealizowanych;

Funkcje władzy politycznej:

• integracyjna - koncentrowanie sił i ośrodków o tendencjach decentralizacyjnych wokół nadrzędnych wartości i zasad;

• dystrybucyjna;

• ochronna - (w wymiarze wewnętrznym - dbanie o ład publiczny - policja; w wymiarze zewnętrznym - ochrona granic państwa);

• strukturotwórcza - władza prowadzi do powstawania w społeczeństwie podziałów socjopolitycznych;

Środki, którymi posługuje się podmiot władzy politycznej:

• środki komunikacji - rządzący informują rządzonych o swoich poczynaniach;

• środki kontroli i przymusu - pozbawienie obywateli wolności;

• bodźce materialne i moralne;

• propaganda;

• regulacja dopływu i kontrola treści informacji;

Podział władzy:

• wertykalny;

• horyzontalny;

i tutaj 3 panów: 1. J. Locke

2. Monteskiusz

3. Beniamin Constant

Monteskiusz zaproponował: władza: ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza;

Lock: władza: ustawodawcza, wykonawcza, samorządowa;

Constant dokonał szcześcio-podziału władzy:

1. władza ustawodawcza opinii

2. władza ustawodawcza trwałej reprezentacji

3. wł. wykonawcza - rząd;

4. wł. wykonawcza - monarcha;

5. wł. sądownicza;

6. wł. terytorialna;

UWAGA !!!

Poniżej przedstawione są zagadnienia, które, należy opracować samemu.

Podręcznik: ¹Teorie Polityki - Barbara Krauz Mozer (str. 47 - 48); PATRZ

²Teoria Polityki - Nocoń, Laska (rozdz. 12,13,17); ZAŁĄCZNIK

Ad. 1.

Hermeneutyczno - humanistyczny model nauki (strony od 47 do 48);

Ad. 2.

Rozdział „Państwo”

• 4 główne ujęcia definiujące termin państwo;

• definicja państwa według Jellinka, jakie elementy muszą być żeby mówić o państwie;

• teorie wyjaśniające początki państwa: deistyczna, etc.;

• konstytutywne cechy państw: terytorialność, suwerenność, przymusowość,

• forma państwa: dwie typologie: monarchia, republika; / federacja, państwo terytorialne;

• naród a społeczność obywatelska;

• zagadnienia suwerenności;

• reżim polityczny, typologia państw w oparciu o to kryterium: demokratyczny, autorytarny, totalitarny;

• funkcje państwa: zewnętrzne, wewnętrzne;

Rozdział „Decyzje polityczne”

• definicja terminu: decyzja polityczna;

• ośrodki decyzyjne;

• podział decyzji politycznych ze względu na typ decyzji;

• podział decyzji w oparciu o kryterium znaczenia celi i czasu ich realizacji;

• rola ekspertów i doradców politycznych w procesie podejmowania decyzji: kim jest ekspert a kim doradca polityczny;

• implementacja polityczna - podstawowe sposoby implementacji decyzji politycznych;

Rozdział „System Polityczny”

• pojęcie systemu politycznego;

• teorie organicystyczne;

• ujęcie cybernetyczne;

• elementy systemu: reżim polityczny, wspólnota polityczna, instytucje polityczne;

• otoczenie systemu: wejście, wyjście;

• konwersja wewnątrz systemowa;

• sprzężenie zwrotne;

• stres systemu;

Teoria Polityki

Samodzielne opracowanie zagadnień

data: 23 I 2007 r. (wtorek)

Temat: SYSTEM POLITYCZNY

System polityczny - całokształt zorganizowanych i zinstytucjonalizowanych działań politycznych, implikowanych potrzebami i interesami grupowymi, związanymi z procesami wytwarzania, dystrybucji i alokacji dóbr w ramach systemu społecznego.

Teorie organicystyczne - interpretują rzeczywistość społeczno - polityczną przez pryzmat analogii do funkcjonowania organizmu żywego.

Interpretacja cybernetyczna systemu politycznego po raz pierwszy wysunięta została przez amerykańskiego politologa Davida Eastona. W ujęciu cybernetycznym system polityczny postrzegany jest jako struktura wzajemnie ze sobą powiązanych elementów, będących częścią systemu społecznego, która funkcjonuje w przestrzeni społecznej równolegle z innymi systemami, np. ekonomicznym czy kulturowym. Według Eastona składają się na nią przede wszystkim: wspólnota polityczna, reżim polityczny ora instytucje polityczne.

Elementy systemu w interpretacji cybernetycznej:

• wspólnota polityczna - sprowadza się do ogółu członków systemu politycznego. Stanowi ją grupa społeczna zespolona przez zbiorową aprobatę politycznego podziału pracy oraz wspólne podejmowanie przedsięwzięć politycznych i wytwarzanie potencjału poparcia dla ośrodka władczego. Rozumiana w ten sposób wspólnota funkcjonuje dopóty, dopóki jej członkowie angażują się we wspólne przedsięwzięcia i nie kwestionują zasad politycznego podziału pracy;

• reżim polityczny - jest układem formalnych i nieformalnych zasad, mechanizmów oraz struktur, na których opiera się całokształt procesów politycznych zachodzących w systemie. Składają się na niego przede wszystkim normy zwyczajowe i prawne, określające udział wspólnoty politycznej w działaniach systemu politycznego oraz regulujące funkcjonowanie instytucji w procesach decyzyjnych. Można więc powiedzieć, iż tak rozumiany reżim polityczny jest formą organizacji funkcjonowania systemu.

• instytucje polityczne - stanowią wyodrębnione i wyspecjalizowane zespoły osób dysponujących zasobami organizacyjnymi i materialnymi, umożliwiającymi uczestnictwo w procesach politycznych. Będąc wyposażone w odpowiednie kompetencje władcze, działają w imieniu systemu politycznego i wydają decyzje wiążące społeczeństwo;

Easton rozróżnia dwa rodzaje totalnego otoczenia systemu politycznego:

• otoczenie wewnętrzne - które sprowadza się do tej części otoczenia systemu która - choć leży poza jego granicami - znajduje się wewnątrz społeczeństwa, w ramach którego funkcjonuje dany system - z tego otoczenia płyną do systemu politycznego postulaty i poparcie społeczne;

• otoczenie zewnętrzne - na które składają się te wszystkie systemy, których system polityczny jest subsysystemem - są to przede wszystkim systemy międzynarodowe;

Wejście - stanowi swoisty zespół kanałów, przez które system absorbuje energię i informację ze swojego otoczenia. Informacje dotyczą sfery żądań, skierowanych do instytucji politycznych. Żądania te są pochodną potrzeb i interesów grup społecznych, które postulują określoną dystrybucję rzadkich dóbr publicznych.

Wyjście - wytworami systemu politycznego są decyzje polityczne, Eastona wyróżnia cztery rodzaje wytworów:

1. oświadczenia autorytarne - werbalne komunikaty zawierające wiążące adresatów polecenie działania lub zaniechania, np. normy prawne;

2. akcje autorytarne - następują gdy oświadczenie autorytarne pociąga za sobą określone działania samego systemu;

3. oświadczenie towarzyszące (symboliczne) - wstępuje najczęściej pod postacią ideologicznych lub racjonalistycznych uzasadnień konieczności podjęcia autorytarnych oświadczeń lub akcji;

4. akcje towarzyszące (symboliczne) - działania ośrodków władczych związane bezpośrednio z oświadczeniami bądź akcjami autorytarnymi;

Ogólna komunikacja w systemie sprowadza się do przepływu informacji o decyzjach sytemu skierowanych do jego otoczenia, reakcjach otoczenia na decyzje, o treści nowych żądań i poziomie poparcia dla systemu. Efektywność działania ośrodków władczych w istotnej mierze zależy właśnie od ilości i jakości informacji, jakimi dysponują. Każde zablokowanie lub zniekształcenie ich przepływu między systemem a jego otoczeniem grozi stresem systemu, co w efekcie prowadzić może do jego destabilizacji. Według Eastona o stresie systemu należy mówić wówczas, gdy artykułowane żądania nie implikują decyzji i oświadczeń systemu. Z jednej strony może to być spowodowane odrzuceniem żądań przez ośrodek władczy, a z drugiej niewystarczającą zdolnością operacyjną i kumulacyjną systemu.

Proces konwersji wewnątrz systemowej polega na kierunkowym oraz instytucjonalnie uregulowanym przetwarzaniu przez system polityczny napływających do jego wnętrza informacji. W jego ramach ustalana jest treść żądań oraz następuje ich selekcja. Każdy system polityczny otrzymuje więcej żądań niż jest w stanie przetworzyć. Z tego względu zachodzi konieczność hierarchizacji ważności i ustalenie perspektywy czasowej ich realizacji.

Sprzężenie zwrotne obejmuje kanały komunikacyjne, którymi od ośrodków władczych docierają informacje o skuteczności i społecznej ocenie ich działań. Tymi kanałami docierają także do systemu informacje o nowych żądaniach implikowanych wcześniej podjętymi decyzjami. Dzięki nim podejmowane są kolejne decyzje, co w efekcie dynamizuje procesy zachodzące w systemie.

Teoria Polityki

Samodzielne opracowanie zagadnień

data: 23 I 2007 r. (wtorek)

Temat: PANSTWO

Jednym z pierwszych, którzy dla oznaczenia terytorialnej organizacji władzy politycznej użyli terminu państwo był Machiavelli.

4 ujęcia definiujące termin państwo:

• organiczne - traktujące państwo na zasadzie analogii z organizmem żywym (Spencer, Comte);

• psychologiczne - ujmujące państwo jako swoiste przeżycie psychiczne sprowadzające się do wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich;

• socjologiczne - utożsamiają państwo z pewną społecznością polityczną.

• normatywne - utożsamiające państwo z zespołem norm prawnych.

Klasyczna definicja elementarna Georga Jellinka, który uwydatnił jedność trzech elementów, wskazując, że państwo jest organizacją osiadłego na danym terytorium ludu, wyposażoną w bezpośrednią, samorodną władzę zwierzchnią.

Według Maxa Webera państwo jest społecznością polityczną, z sukcesem roszczącą sobie prawo do monopolu uprawomocnionego użycia siły, fizycznej w ramach danego terytorium.

Państwo - stanowi typ wspólnoty politycznej, obejmującej zespół norm politycznych oraz zbiorowość społeczną zajmującą określone terytorium i podporządkowaną ośrodkowi suwerennej władzy politycznej.

teorie wyjaśniające początki państwa:

• Państwo jako naturalny wytwór społecznego instynktu - tak twierdził Arystoteles w swoim dziele Polityka. Podkreślał, że etapy rozwoju społecznego, sprowadzające się do postępującego po sobie powstania rodziny i gminy wiejskiej, zmierzały w efekcie do utworzenia wspólnoty doskonałej, czyli właśnie państwa.

• teorie deistyczne - wskazywały na boskie pochodzenie państwa. Taką jego genezę w swoich pismach uwydatniał między innymi św. Augustyn. Twierdził on, że organizacja państwa jest bezpośrednim objawem panowania Bożego na ziemi, a każda władza w państwie pochodzi od Boga;

• teorie patriarchalne - traktowały państwo jako końcowe stadium ewolucji opiekuńczej władzy naczelnika plemienia. Robert Filmer zakładał, że państwo powstało w efekcie mechanicznego procesu łączenia się rodów w plemiona i tychże plemion w jeszcze większe całości.

• koncepcje kontraktualistyczne - wywodziły państwo od porozumienia zawartego między samymi jednostkami lub między członkami społeczeństwa a władcą w celu ochrony ich zbiorowych interesów. Zakładały, iż w drodze umowy „każdego z każdym”, człowiek zrezygnował z części władztwa nad samym sobą i tym samym z dzikiego bytowania w stanie natury przeszedł do zorganizowanej wspólnoty politycznej. Tego typu koncepcje miały swoich zwolenników od starożytności (Epikur, Cyceron), lecz ich rozwój nastąpił w XVII / XVIII w. Wtedy jej propagatorami byli: Locke, Hobbes, Rousseau.

• teorie podboju i przemocy - państwo powstało w momencie podboju jednych plemion przez drugie.

konstruktywne cechy państw:

• przymusowość - do podstawowych środków realizowania przymusu należą: groźba i przemoc,

• terytorialność - na tym terenie władza państwowa ma zasięg;

• suwerenność - oznacza niezależność władzy państwowej od wszelkich ośrodków władczych w stosunkach z innymi państwami.

podział form państw w oparciu o kryterium rządów:

• monarchia - władza w rękach władcy (suwerena); często nieograniczona (absolutna); jest to forma rządów, w której reprezentantem władzy suwerennej jest monarcha, sprawujący tę władzę dożywotnio, samodzielnie bądź z innymi organami państwa.

• republika - suwerenem jest ogół obywateli; obywatele za pomocą wyborów przekazują swoje władztwo określonym reprezentantom - pośrednikom. Głową państwa prezydent.

podział form państw w oparciu o rodzaj ustroju terytorialnego:

• państwo unitarne - jest wewnętrznie jednolite, nie występują w nim podjednostki terytorialne. Państwa unitarne scentralizowane - Finlandia, Holandia, zaś zdecentralizowane - Japonia, Wielka Brytania, Polska).

• państwo federalne - (związek, unia, konfederacja, rzesza); to suprasystem polityczny w ramach którego funkcjonują subsystemy polityczne - (stany, kantony, kraje, prowincje), które częściowo zrzekając się swojej suwerenności na rzecz tego związku, posiadają jednak samodzielność prawną i pewien zakres niezależności względem jego władzy centralnej. (USA, Niemcy, Rosja, Austria);

Reżim polityczny - ogół zasad i mechanizmów regulujących funkcjonowanie centrum władzy politycznej oraz sposób jej powiązania ze społeczeństwem, pozwala wyróżnić formę państwa demokratyczną, autorytarną, totalitarną.

• Reżim demokratyczny - do jego podstawowych zasad zaliczyć można: suwerenność ludu, zasadę reprezentacji politycznej, trójpodziału władzy, uznanie wyborów powszechnych za główny mechanizm legitymizacji władzy.

• Reżim totalitarny - jego cechami są: oficjalna ideologia, jedna masowa partia, monopol rządu na broń, scentralizowane zarządzanie gospodarką;

• Reżim autorytarny - sprawność aparatu władzy, pasywność społeczeństwa;

funkcje państwa:

• wewnętrzne - (realizowane w ramach terytorium państwa)

• ochronna - dążenie do zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego.

• kulturalno - wychowawcza - kreowanie świadomości obywatelskiej;

• socjalna - zabezpieczenie socjalne najbiedniejszych;

• ekonomiczna - organizowanie warunków gospodarowania;

• zewnętrzne - (wykraczające poza jego terytorium) - zbiór działań mających zapewnić państwu bezpieczeństwo, rozwój stosunków z innymi państwami.

Teoria Polityki

Samodzielne opracowanie zagadnień

data: 23 I 2007 r. (wtorek)

Temat: DECYZJE POLITYCZNE

Decyzja polityczna - akt świadomego i ukierunkowanego wyboru działania lub zaniechania politycznego. Jej fundamentalną treścią jest realizacja określonego celu politycznego.

6 okręgów decyzyjnych:

• wewnętrzny krąg władzy, tzw. rdzeń decyzyjny - kilkuosobowa grupa najważniejszych przywódców politycznych, czasem wyłaniana w sposób sformalizowany, a czasem mająca charakter nieformalny;

• krąg elit polityczno - rządowych - obejmuje liczniejsze grono kilkuset osób pełniących najważniejsze funkcje w najsilniejszych partiach oraz w aspekcie państwowym;

• krąg elit - społeczno - gospodarczych - (2 - 3% ludności); najbogatsi,

• krąg grup nacisku i interesów - obejmuje znaczny odsetek ludności, w jego skład wchodzą przywódcy związków zawodowych, organizacji etc.

• krąg przywódców lokalnych - (5 - 10% ludności); ludzie pełniący role decyzyjne na poziomie lokalnym;

• krąg obywateli nie angażujących się bezpośrednio w procesy decydowania politycznego - (60 - 90%) - ludzie wyłącznie głosujący w wyborach.

Typy decyzji:

• narodowych ośrodków decyzyjnych; (1 ośrodek decyzyjny)

• międzynarodowych ośrodków decyzyjnych; (2)

• transnarodowych ośrodków decyzyjnych; (decyzje KE w ramach UE);

Podział decyzji ze wzg. na kryterium znaczenia celów decyzji i czasu ich realizacji:

• strategiczne (zawierają cele długofalowe i perspektywiczne);

• taktyczne (cele realizowane w dłuższej perspektywie);

• operacyjne;

Ekspert - zatrudniany jest doraźnie, aby wyrazić swą opinię w związku z konkretną sytuacją problemową. Ekspert może prezentować wnioski niezależnie od woli decydenta.

Doradca - decydent dobiera ich sobie spośród grona specjalistów bliskich jego linii politycznej. Są opiniodawcami zależnymi od swojego mocodawcy.

Implementacja polityczna - każdy proces decyzyjny kończy się urzeczywistnieniem decyzji za pomocą odpowiednio dobranych metod i środków działania, czyli tzw. implementacją polityczną. Znamy 4 sposoby implementowania decyzji politycznych:

• implementacja twórcza - prawidłowe wcielanie w życie treści i ducha decyzji;

• implementacja literalna - ścisłe i dosłowne wykonywanie dyrektyw zapisanych w treści decyzji,

• implementacja nieskuteczna - wykonywanie decyzji, które jest przynajmniej częściowo sprzeczne z treścią i duchem decyzji głównej;

• implementacja przeciwskutencza - jest błędem politycznym;
  

Dodatkowo do tematu zapoznać się:

1)NICOLLO MACHIAVELLI - Książę

2)Przeczytać Xero „A1”

NAUKI*

FORMALNE

(nauki pozbawione realnego przedmiotu badań - abstrakcyjne)

np. logika, matematyka, fizyka spekulatywna

REALNE*

Empiryczne

np. przyrodoznawstwo, biologia, chemia (są to badania przez doświadczenie)

Humanistyczne*

(człowiek i wytwory jego umysłu) np. socjologia, politologia*, historia.

---