1.Neopozytywizm i Wittgenstein

LUDIWG WITTGENSTEIN (wariat) - "traktat logicznofilozoficzny"

LUDIWG WITTGENSTEIN (1889 - 1951) na podstawie: L. Kołakowski, filozofia pozytywistyczna

Ogromne znaczenie dla artykulacji filozoficznej empiryzmu miał Traktat logiczno-filozoficzny. Ogłoszony został w dwóch językach angielskim i niemieckim w 1922 r.

Trochę o samym Wittgensteinie: z pochodzenia Żyd austriacki, z wykształcenia inżynier. Jego zainteresowania początkowo stricte techniczne ewoluowały ku matematycznym - stąd też wzięła się praca nad postawami logiki i matematyką, a w końcu filozofią. Studiował na Cambridge pod kierownictwem Russela - to ważne gdyż pierwsza książka, jaką za życia popełnił wyrastała
głównie z bodźców dostarczonych mu przez wspomnianego Russela i Fragego.

WAŻNE: Badania filozoficzne (1953) ogłoszone już po śmierci Wittgensteina mają inny charakter i autor wiele myśli z Traktatu logiczno-filozoficznego (1922) zarzucił. Co nie zmienia faktu oba dzieła wywarły zajebiście istotny wpływ na:

• rozwój logicznego empiryzmu (Traktat..)

• oraz, tak zwaną filozofię lingwistyczną (Badania..)

Nie możemy jednak w żadnym z tych nurtów Wittgensteina zlokalizować - nawet on sam nie przyjął filozoficznego rozumowania w duchu logicznego empiryzmu (!). Ta wieloznaczna
i kontrowersyjna filozofia, stanowczo nie mieściła się, jako całość w granicach pozytywistycznego świata. Niesamowite!!! jestem w szoku.

Porównanie dwóch okresów - myśli Wittgensteina.

I) z okresu Traktatu '22 i II) z okresu Badań '53

I) Dla Wittgensteina z okresu traktatu:

• Rzeczywistość dana naszej percepcji składa się z pojedynczych faktów.

Każde zdanie, co do swej prawdziwości i sensu jest wyznaczone całkowicie przez zbiór jednostkowych zdań, z których sumą jest równoznaczne. Powiedział co wiedział.

Podział wszelkiej wiedzy na tautologie i zdania o faktach.

Nie istnieje widza aprioryczna o faktach i rzeczach, stąd logika! nauka nie korzystająca
z empirycznych uzasadnień (składa się z pustych treściowo tautologii). Prościej: rozumiemy tylko to co potrafimy wypowiedzieć, nie ma myśli nie dających wypowiedzieć, ani pytań nierozstrzygalnych (bo kwestie nierozstrzygalne nie mogą być sensownie sformułowane) "GRANICE MOJEGO JĘZYKA SĄ GRANICAMI MOJEGO ŚWIATA" Cytat z Traktatu.

• Radykalna odmowa wobec sensowności pytań o "świat jako całość" doprowadziła

Wittgensteina do przekonania, że nawet zdanie świat zawiera co najmniej trzy przedmioty uznał za bezsensowe ;] Podobnie jak pytania o "ja" są bezsensu, to jakiś mistyczny, niematerialny twór - "ja" jest nieuchwytne (podmiot nieuchwytny), bo nie daje się odnaleźć wśród faktów atomowych. I znowu mi głupio...

• Język ukazuje (nie wypowiada wszakże) coś co NIE może być zasadniczo opisane → należy milczeć o tym o czym mówić nie sposób. Język generalnie bywa pomocny (możemy wyartykułować samowiedzę własnych granic) ← pod tym względem język ma taką pozycję, jak rozum w świecie duchowym Pascala.

• Sama filozofia jeśli ma istnieć nie może aspirować do roli teoretycznego wyjaśniania - jest zachowaniem mającym na celu osiągnięcie jasności zdań naukowych (przejął to Schilick: filozofia powołana jest do rozjaśnienia znaczeń, ale te znaczenia mogą być tylko pokazane, nie wypowiedziane.

II) Można powiedzieć, że Wittgenstein z okresu Badań filozoficznych... trochę się ogarnął
i wyluzował, redukując tym samym wymagania, które musi spełniać wypowiedź sensowna.

W przeciwieństwie do okresu traktatu, teraz w badaniach... stwierdził, że jest O.K uznać za sensowne wyrażenia zawierające wszelkie słowa, których sposób użycia ma w ogóle określone reguły. Generalnie tak czy siak uważał za utopijną, jednoznaczność utrwaloną w definicyjnych zabiegach → "Kołakowski: ideał zasadniczo utopijny". Ta część myśli (1953 r.), w znacznie mniejszym stopniu może uchodzić za część ewolucji myśli pozytywistycznej.

Pierwsze działo 1922 r. przyczyniło się do radykalizacji pozytywistycznego programu nowych pozytywistów:

1. Redukcja wszystkich twierdzeń: sensownych, nieanalitycznych twierdzeń do zapisów elementarnego faktu. (2 i 3 punkt wynikają z tego punktu)

2. wynikająca stąd (↑) nominalistyczna interpretacja wiedzy naukowej.

3. Po trzecie (↑) negacja sensowności metafizyki. Metafizyka niemożliwa w postaci twierdzeń, ale również pytań. Neutralizacja pojęcia doświadczenia.

4. Redukcja możliwej filozofii do LOGICZNEJ ANALIZY języka naukowego.

neopozytywizm - koncepcja z 20-lecia międzywojennego, wywarła kolosalny wpływ na politologię ( empiryzm logiczny, pozytywizm logiczny, Koło Wiedeńskie, wiedeńczycy) RUDOLF CORNAO, OTTO NEURATH (zaprojektował międzynarodowy system graficzny np płcie na kilach) MORITZ SCHLICK "Światopogląd Naukowy" manifest neopozytywistów

Dużo politologów dziś zajmuje się analizą normatywna, czyli jak powinno być, a mało analizą empiryczną, czyli jak jest, oznacza to że dziś jest mało neopozytywistów (empirystów)

Nasze myśli, sądy w jakiś sposób obrazują rzeczywistość. Wyrażamy je w zdaniach, języku, czyli za pomocą MYŚLI ZADANIOWYCH.

Istnieje reakcja między naszymi myślami a, rzeczywistością

Istnieje ścisła relacja między myślami (językiem), a rzeczywistością. Struktura myśli jest taka sama jak struktura rzeczywistości. Rzeczywistość składa się z przedmiotów, każdy przedmiot ma swoją formę, tworzą one stany rzeczy inaczej układy pomiędzy przedmiotami. Relacja między przedmiotami może być różna, zmienna. Jeśli układ jest taki sam jak myśli mamy rzeczywistość.

Struktura myśli i struktura rzeczywistości przylegają do siebie, istnieje miedzy cienka granica.

Język (myśl) Świat

Nazwa rzeczy (przedmioty)

Zdania elementarne stany rzeczy (może być możliwy)

Zdania złożone sytuacje

Zdania prawdziwe fakty

3 TYPY MYŚLI :

1. zdania sensowne - zdania które pokazuję pewne możliwe stany rzeczy ( nie faktyczne) pokazują wszystkie potencjalne, możliwe stany rzeczy, a nie tylko fakty. Faktem jest ten stan rzeczy, który jest prawdziwy, a nie tylko możliwy potencjalny ZDANIA PRAWDZIWE - zdania które pokazują stan faktyczny

2. zdania bezsensowne- nie stwierdzają nic o rzeczywistości, ale pokazują możliwą strukturę rzeczywistości, nie niosą ze sobą żadnej treści empirycznej, nie są prawdziwe ani fałszywe

3. zdania niedorzeczne- zdania, które ani nic o świecie nie mówią, ani niczego nie pokazują, czyli cała reszta. O tym, o czym nie można mówi trzeba milczeć np: o wartościach bo są niedorzecznością

NEOPOZYTYWIZM - manifest, założenia

1. Analiza logiczna zdań - udowodnić, że zdanie jest sensowne: żeby naukę oczyścić z niedorzeczności. Analiza logiczna to rozjaśnienie poznawczej treści zdań

2. Weryfikacjonizm- w jaki sposób można stwierdzić co jest sensem zdania- sensem zdania jest metoda jego weryfikacji- trzeba ustalić wartość logiczną zadania porównywają je z danymi zmysłowymi: ustalić czy to prawda czy fałsz

zdania protokolarne- odpowiedź jak nawiązać łączność pomiędzy rzeczywistością, a językiem: są protokołem z doznawanych, obserwowanych zdarzeń: w sposób prosty, najprostszy, bzeprośrednich zdań, zdają relację z tego , co jest

język spostrzeżeniowy- mieć gwarancję, że liczy się tylko to, co ma sens empiryczny

Np.: godz. 10.52 ssala 111 jest stół postrzegany przez Krzynuwek,

10.52 zwerbalizowana myśl Krzynuwek,

10.54 protokół z myśl Krzynuwek

3. Fizykalizm- należy stworzyć naukę zjednoczoną, nauka która mieściła by wszytskie dyscypliny naukowe - naturalizm, jedno obowiązuje kryterium naukowości, jedna koncepcja naukowa, wszystki enauki można prawiać tak samo

język fizykalny- uniwersalny, do opisywania wszytskich typow nauk, chcieli go stworzyć

• podejście fizjologiczne - wymaga opisania, co to znaczy w pewnych kategoriach s tanów fizycznych tego organizmy np: zachowanie jakiś ludzi

• podejście behawiorystyczne- zachowania, które są obserwowalne przez innych ludzi, takie czynności u innych ludzi są uznawane jako ........??

BEHAWIORALIZM = BODZIEC + REAKCJA + ORGANIZM

BEHAWIORYZM = BODZIEC + REAKCJA

Empiryzm- doświadczenie jest potrzebne do poznania, poznać możemy tylko to, co naprawdę istnieje formułowanie jakiś ogólnych praw nauki, badając empirię odkrywanie jakiś powszechnych związków zależności. Nauka zawsze wychodzi od doświadczenia, obserwacji, dokonuje indukcyjnych uogólnień

Wiedza naukowa ma służyć do rozumienia i wyjaśnienia. Wyjaśniając trzeba uczynić dane zjawisko pewnym przypadkiem określonego prawa nauki, które mamy

Zasada potwierdzalności - jaki jest sposób uzasadnienia tych praw nauki, które mamy?

co czyni to twierdzenie prawomocnym?

co sprawia żę ono jest naukowe?

sposób dochodzenia do tego, weryfikacja - potwierdzanie przez przez przypadki jednostkowe tego prawa ogólnego. Wyraźne rozgraniczenie norm (wartości) w nauce empirycznej np:stół jest faktem, a sprawiedliwość wartością.

Postulat nauki zjednoczonej- neopozytywiści byli naturalistami0 czyi bez względy na to , co badali, czy zjawiska przyrodnicze, czy społeczne to badali to w ten sam sposób, tymi samymi metodami, nauka empiryczną

Empiryzm logiczny w Polsce

(nazywany przez Ajdukiewicza logistycznym antyirracjonalizmem)

• narodził się w znacznym stopniu niezależnie od Koła Wiedeńskiego - chociaż nawiązywał liczne kontakty z tamtejszym ruchem

• pozytywistyczne tradycje w polskiej kulturze narodziły w ostatnich dekadach XIX w. jako potężny ruch umysłowy, ale nie były szczególnie istotne dla powstania polskiej wersji logicznego empiryzmu.

• Pierwsze pokolenie nowoczesnych logików to głównie uczniowie Kazimierza Twardowskiego

• Twórczość Jana Łukasiewicza przyczyniła się do zainteresowania logiką symboliczną. Polska stała się jednym z najczynniejszych ośrodków badań nad logiką symboliczną i swoją pozycję utrzymała do dziś.

• Kazimierz Ajdukiewicz współtwórca szkoły lwowsko-warszawskiej, najbardziej spokrewniony z tradycjami wiedeńskimi. Szkoła lwowsko-warszawska odegrała znaczącą rolę w kształtowaniu się pozytywizmu nowoczesnego (Łukasiewicz - twórca logik wielowartościowych i Alfred Tarski - uprawomocnił semantyczne pojęcie prawdy i umożliwił wyjście poza czysto synkretyczne podejście do języka)

2. Falsyfikacjonizm Karola Poppera

Teorię falsyfikacyjności stworzył Karol Popper

Popper "logika odkrycia naukowego"

dokonał przyjaznej krytyki neopozytywizmu - POPPERYZM

FALSYFIKACJONIZM :

• skrytykował koncepcję zdań protokolarnym- nie może istnieć coś takiego jak czyste zdania spostrzeżeniowe, nie mogą w sposób neutralny zdawać relacji z obserwacji, bo żeby coś opisywać trzeba osiadać pewne pojęcia, co oznacza, że już podświadomie akceptuje się pewne teorie, nie ma języka, którym niezleznie od teorii dało by sie opisać doświadczenie, żeby był język, pojęcia to najpierw musi być jakaś zaakceptowana wstępnie teoria- OPIS jest przesiąknięty teorią

• skrytykował samą metodę budowania nauki, czyli indukcyjne uogólnienie - problem indukcji- nie sposób przejść od razu od zdania szczegółowego, protokolarnego do zdania ogólnego np: łabędzie są białe ( wszystkie) - nie bo nie wszystkie i nie da się przeskoczyć, uogólnić. ZDANIA CZASOPRZESTRZENNE UNIWERSALNE- nie jest się w stanie przeszukać całego czasu i całej przestrzeni w poszukiwaniu łabędzi

W obrazie nauki trzeba oddzielić 2 rzeczy :

• kontekst odkrycia- jak odkrywam prawa naukowe? skąd się biorą teorie?

• kontekst uzasadnienia- jak uzasadniam teorię, którą już mam? jak wykazuję, że ona jest prawdziwa?

POPPER każe zapomnieć o kontekście odkrycia, bo ona i tak nic nie udawania. Niech nas nie interesuje skąd naukowiec wziął teorię. Mogła mu przyjśc jak mu cegła spadła na głowęm bo istnieje cos takiego jak instytucja twórcza, wyobraźnia twórcza, Kryterium racjonalności nauki tkwi w kontekście uzasadnienia. Człowiek jest zdolny do poznawania ale niesamowicie omylny.

Częściej się mylimy niż mamy rację- KRYTYCZNY RACJONALIZM- wizja która zakłada, że jest możliwe racjonalne poznanie, ale trzeba brać pod uwagę, że ludzie są głupkami i się mylą. nie należy potwierdzać teorii, ale obalać, pokazywać, że dana teoria to fałsz, bo to gwarantuje sukces.

Teorie trzeba falsyfikować- obalać, a nie jak w neopozytywizmie weryfikować

GŁOWNE WSKAZOWKI METODOLOGICZNE FALSYFIKACJONIZMU

1. Należy budować teorie śmiałe, bo śmiałe są łatwiej falsyfikowalne

• teoria musi mieć szeroki zakres zastosowań, czyli niski stopien ogolności- teoria ogolna posiada więcej potencjalnych falsyfikatorów

falsyfikator- zdanie zapisujące zachowanie niezgodne z teorią

• teoria powinna być ścisła- im teoria bardziej ścisła tył łatwiej dalisyfikalna

• ma byc teoria prosta- im teoria prostsza, tym łatwiej falsifikowalna

2. Wszystkie hipotezy poddawaj surowym próbom obalenia- szukać takich faktów które je obalą

3. Kontroluj próby obalenia teorii niezależnie od liczby i wagi jej dotychczasowych sukcesów- trzeba ją obalić i już

teoria skorodowana- teoria prawdopodobna taka, która wykazała hart w nieustanych próbach jej obalania, nigdy nie będzie prawdziwa, ale tylko zbliżona do prawdy

4. należy odrzucać teorie sfalsyfikowane. tym lepsza teoria im łatwiej ją sfalsyfikować

TEORIA SKOROBOWANA, PRAWDOUPODOBNIONA - nigdy nie będzie teorią prawdziwa.

Karl Popper - wierzył w empiryzm. Krytykował neopozytywistów.

1. Skrytykował koncepcję zdań protokolarnych. (wiąże to wiedzę z rzeczywistością. Uważał, że nie ma zdań bezprzedmiotowych. Bo żeby coś opisać trzeba dysponować jakimś opisem) Posiadanie wiedzy jest warunkiem do opisywania. Opis jest przesiąknięty teorią.

2. Metoda budowania nauki - z logicznego pkt widzenia nie można przeskoczyć ze zdania pojedynczego do złożonego .

INDYKINDUKCJONUSTA - nie można przeskoczyć z pozycji indywidualnej do ogólnej.

Według Poppera trzeba oddalić kontekst odkrycia (odkrywam prawa nauki) i kontekst uzasadnienia (kiedy już mam teorię, to jak ją uzasadniam )

Poperyzm mieści się w nurcie empiryzmu z pewnymi modyfikacjami. Działalność naukowa musi mieć cel: warunkiem działalności naukowej jest istnienie naukowej. Jednak nigdy nie możemy być pewni że nasza jest prawdą ostateczną.

Falsyfikacjonizm - wynika z tego że częściej mylimy się, niż mamy rację. Nie ważna jest procedura dochodzenia, ale procedura postępowania. Należy wyprowadzić zdania z teorii - teoria musi mieć jak najwięcej potencjalnych falsyfikatorów. Należy szukać obalenia teorii, a nie potwierdzenia jej. To obalenie teorii przez naukowców Popperyzmu.

KOROBORACJA - ukazanie teorii że jest ona fałszywa.

3. Teoria 3 światów Popperza

Czyli jaka jest wiedza obiektywna, na czym polega jej obiektywizm.

1 świat- świat przedmiotów, stanów fizycznych

2 świat - świat stanów psychicznych, subiektywnych myśli, wyobrażeń, iedeii, stanów psychicznych, stanów świadomości- wiedza w sensie subiektywnym;- świat żali

3 świat - świat wiedzy obiektywnej, obiektywnych treści myślenia, teorie same w sobie, hipotezy same w sobie, problemy badawcze same w sobie- wszystkie teorie politologiczne, które są na nośnikach, wytworzone do tej pory a nie nasz subiektywna wiedza, którą mamy w tej dziedzinie: wiedza wytworzona przez politologów się zautonizowała, zaczęła żyć własnym życiem

nie chodzi o to żeby się onanizować teoretycznie

Wiedza obiektywna oddziałuje na nasze myślenie, ma na nie wpływ. W momencie przyswojenia jej przez człowieka, zrozumienia jej , wiedza staje sie subiektywna.

Nauka kumulatywna- coś jak budowanie domu, gdzie każdy naukowiec dokłada cegiełkę, wiedza staje sie coraz większa, coraz bardziej zblizona do prawdy

1. argumenty na rzecz istnienia trzeciego niezależnego świata:

- dwa eksperymenty myślowe:

Eksperyment 1: wszystkie maszyny i narzędzia uległy destrukcji, jak również cała nasza wiedza subiektywna, wraz z subiektywną wiedzą o maszynach i narzędziach oraz metodach posługiwania się nimi. Ale biblioteki oraz nasza umiejętność uczenia się z nich przetrwała. Oczywiście po wielu cierpieniach odbudowaliśmy znowu nasz świat.

Eksperyment 2: Jak poprzednio, zniszczeniu uległy maszyny i narzędzia oraz nasza wiedza subiektywna. Tym razem jednak zniszczone zostały również wszystkie biblioteki, tak, że nasza umiejętność uczenia się z książek staje się bezużyteczna.

• Konkluzja z powyższych dwóch eksperymentów:

- skutki oddziaływania świata trzeciego na dwa pierwsze;

- W przypadku drugiego eksperymentu do rekonstrukcji cywilizacyjnego świata doszłoby po wielu tysiącleciach.

b) świat trzeci zatem to świat teorii obiektywnych, obiektywnych problemów i obiektywnych argumentów- wiedza w sensie obiektywnym;

EWOLUCJA KONCEPCJI NAUKI POPPERA

w nauce przetrwa lepsza teoria, a słabsza zginie, bo zostanie obalona.

Epistemologia bez podmiotu poznającego - epistomologia- jak możemy coś poznać? co możemy poznać?

"społeczeństwo otwarte i jego wrogowie" Popper- krytykuje marksizm,

"logika odkrycia naukowego". "Nędza historycyzmu", historycyzm a historyzm

historyzm - stanowisko, które uważa że nie da się zrozumieć myśli i ludzkich działań poza kontekstem historycznym, inaczej zwany perspektywizmem, relatywizmem historyczym

historycyzm- to takie podejście do nauk społecznych, które zakład, że głównym celem tych nauk jest formułowanie prognoz historycznych oraz że cel taki może być osiągnięty dzięki wykrywaniu "rytmu, schematu, praw, trendowi" leżących u podstaw rozwoju historycznego

naturalizm- takie stanowisko, które twierdzi, że techniki naukowe z nauk przyrodniczych nadają sie także do stosowania w naukach społecznych

antynaturalizm- różnice są tak poważne, że pewnych metod z nauk przyrodniczych nie da się stosować w naukach społecznych

politologia- nauka empiryczna aposterioryczna - oparta na doświadczeniu, wiedza po doświadczeniu

UTOPIJNE PLANOWANIE POPPERA

• nieplanowane planowanie

• czynnik ludzki- nieporzewidywalny

• centralizacja władzy i wiedzy

Cząstkowa inżynieria społeczna --- trzeba wprowadzić reformy krok po kroku, musza być ostrozne- eliminowanie dobrego zła w społeczenstwie, przetransportowanie teorii racjonalości empirycznej na pole nauki społecznej

4. Kuhn i koncepcja rewolucji naukowej

THOMAS KUHN

Wspólnotowa, historyczna koncepcja nauki

3 elementy zwalczane przez Kuhna:

• Indukcjonizm - założenie że nauka wychodzi z obserwacji empirycznej.

• Problem dotyczący kwestii kumulatywizmu bądź antykumulatywizm

• Ma związek z wizerunkiem uczonego. Wzór idealnego uczonego, bezgranicznie poświęconego nauce, zna wymogi racjonalności.

Thomas Kuhn - nie postrzega nauki jako racjonalne myślenie, zaczyna się interesować sposobem myślenia i działania naukowców, jak dochodziło do odkryć naukowych i jakie były sposoby myślenia naukowców. Starał się uhistorycznić naukę napisał pracę zatytułowaną: „Struktura rewolucji naukowych ” 1962r.

Czynnik uspołecznienia nauki - nie spojrzenie na naukę jako czysto racjonalną działalność jak u Poppera, ale to, co robią naukowcy na co dzień, jak postępują, czym się zajmują, motywy, historia, uhistorycznienie spojrzenia na naukę

"Struktura rewolucji naukowych" 62' - napisał Khum

Khum zburzył spokój. W latach 60-tych wydawało się, że teorie naukowości są już znane i wiadomo jak to wygląda, a on nagle stworzył teorie nową :

GŁÓWNYM WROGIEM KHUNA JEST SCJENTYZM:

• indukcjonizm- założenie, że nauka wywodzi od obserwacji empirycznych i to one pozwalają ja potwierdzić lub obalić

• komulatynizm albo antykumulatywizm w nauce- w ramach działalności naukowej ludzie są zdolni coraz bardziej zbliżać się do prawdy

Gdy pojawia się nowa teoria to jeden z 4 przypadków :

1. jest ona dołożona do tych teorii, które juz mamy

2. jes to rozszerzenie zastosowania teorii, która juz istnieje

3. jest to uogólnienie starej teorii, po dołożeniu do teorii hipotez pomocniczych

4. Nowa teoria wciąga, inkorpuje teorię starą

Te wszytskie przypadki łączy to, że wcześniejsze teorie nie są anulowane, nie sa uniwersalne. Są wieczne.

5. wizerunek uczeonego- bezgranicznie poświęcony nauce, relizuje wsyztskie działania, aby być obiektywny,, szybko tworzy nowe teorie

Kuhn znudził się teoriami i zajoł się hitorią nauki. Zaczął badać w jaki sposób naukowy dochodzili do swoich odkryć. Tak się zainteresował, że porzuci fizykę. Krytyja scjentyzmu była wynikiem szczgółowych badań historycznych nauki.

"dociekania filozoficzne" Wittgensteina- miały ogromny wpływ na Kuhna, ta jego książka już nie była nepozytywistyczna. Wittgestein zorientował się, że nie da się prostym językiem opisać świata- język jest narzędziem, przy pomocy którego dokonujemy pewnych czynności, coś kreujemy, język jest niezorientowanie związany z rzeczywistościa.

Do lat 60' uznawano, że nauka jest w stanie zachować obiektywość, świat w którym się wychowaliśmy warunkuje to co widzymy, tylko nauka odskocznia od tego. Cały świat, jego opis jest uwarunkowan od tego, w jakim środowisku zyjemy i to dotyczy
równiez nauki- Kuhn

ETAPY ROZWOJU NAUKI :

• okres prehistoryczny- pojawia się jakieś wydarzenie i człowiek zaczyna po omacku bgadać to zjawisko, w tym okresie nie wiadomo jak uprawiac naukę, z czasem wykształcają się pewne normy postępowań, zachowań, ktoś zaczyna podążać za daną teorią

• nauka normalna- wiemy co obserwujemy, jka oserwujemy i w jakim celu, naukowcy i badacze wiedza co i jak robić, nastepuje okres stabilizacji, dana dyscyplina już istnieje, wiadomo, co to znaczy byc przedstawicielem danej nauki

Kuhn w swojej pracy zwraca uwagę na pojęcie paradygmatu- ramy w obrębie których naukowcy uprawiają naukę normalną, osiągnięcia z przeszłości sposoby badania, oczekiwane wyniki badań. „jest to dorobek naukowy dostatecznie oryginalny i atrakcyjny, aby odwrócić uwagę stałej grupy zwolenników danej teorii od konkurencyjnych sposobów uprawiania nauki. Jednocześnie dorobek ten jest na tyle otwarty, że pozostawia nowej szkole najrozmaitsze problemy do rozwiązania

ponadygmat- ramy, w których uprawiana jest nauka normalna, to w oparciu o co naukowcy ja uprawiają, bez ponadygmatu nauki normalnej uprawiać się nie da, pokazuje co jest możliwe, jakie są narzędzia, do jakich wnioskowo możemy dojść, obecnie w każdej nauce jest ponadygmat

4 CZĘŚCI PONADYMATU :

1. symboliczne generalizacje- w naukach przyrodniczych, wzory, sformalizowane zapisy praw nauki, definicje pojęć, które w tych prawach występują

2. paradygmat metafizyczny- jak i z czego zbudowany jest świat i rzeczywistość, metaforyczne wyobrażenie cząśtekpewnych ciał np. cząstki gazu jako kule bilardowe

3. wartości poznawcze- wartości, które powinny być realizowane w toku działalnośći badawczej, starać się byc obiektywnym, nieuprzedzonym, systematycznycm, one nie zawsze sa takie same dla wszytskich nauk i paradygmatów ( u Poppera były uniwersalne)

4. wzorce- przykładowe, wzorcowe sposoby rozwiązywania problemów, tworza razem macierz dyscypliny naukowej

Wszystkie 4 elementy składają się na macierz dyscypliny naukowej.

Rewolucje naukowe traktowane są przez Kuhna jako „takie niekumulatywne epizody w rozwoju nauki, w których stary paradygmat zostaje zastąpiony częściowo bądź w całości przez nowy, nie dający się pogodzić z poprzednim.” Kuhn dowodzi, że nauka nie jest jednostajnym, kumulatywnym pozyskiwaniem wiedzy. Zamiast tego nauka jest serią spokojnych okresów przerywanych przez gwałtowne intelektualne rewolucje, po których jeden koncepcyjny światopogląd jest zamieniany przez inny.

nauka normalna- oznacza badania wyrastające z jednego lub wielu takich osiągnięć naukowych przeszłości, które dana społeczność uczonych aktualnie akceptuje i traktuje jako fundament swej dalszej praktyki.

Antykumulatywizm- kumulatywizm zakłada że ludzie są w stanie budować teorie coraz bardziej uprawdopodobnione.

niewspółmierność paradygmatu- jest to relacja jaka zachodzi między dwiema bardzo ogólnymi teoriami naukowymi (np. mechaniką Newtona i mechaniką Einsteina). Najogólniej rzecz biorąc polega ona na tym, że niektóre, rywalizujące ze sobą lub po sobie następujące teorie naukowe są ze sobą niezgodne, bo np. dotyczą częściowo tylko tego samego zakresu zjawisk, lub posługują się odmiennymi metodami badawczymi, czy innymi standardami oceny tego, co jest w danym momencie uznawane za naukę, albo mówią o różnych przedmiotach za pomocą tych samych słów (Np. w astronomiach Ptolemeusza i Kopernika ta sama nazwa „planeta” - gr. „wędrowiec” - odnosiła się do różnych przedmiotów. U Ptolemeusza były nią: Słońce, Księżyc, Wenus, Mars, Jowisz, Saturn, zaś u Kopernika Słońce stało się gwiazdą, Księżyc satelitą, a Ziemia planetą.) Pojęcie to stosowane jest również w odniesieniu do teorii filozoficznych.

W odniesieniu do koncepcji Kuhna obiegową interpretację charakteryzują dwa twierdzenia: (a) Kuhn mówiąc o niewspółmierności miał na myśli niewspółmierność językową, (b) konsekwencją językowej niewspółmierności jest nieciągłość rozwoju nauki o charakterze skrajnym i absolutnym. Zwycięstwo jednej teorii nad drugą podczas rewolucji naukowej nie są konsekwencją racjonalnych argumentów, ponieważ alternatywne języki alternatywnych teorii uniemożliwiają racjonalną argumentację. Zwycięstwo teorii jest konsekwencją tzw. przyczyn naturalnych, czyli śmierci oponentów oraz irracjonalnej propagandy zachęcającej uczonych do dokonania skoku wiary od jednej teorii do drugiej.

puzzle sorring- składowe części w całości, rozwiązywanie łamigłowek po to żeby dostac wynik

• prowadzenie obserwacji, badania doświadczalne opisujące rzecz\y mające fundamentalne znaczenie dla każdego paradygmatu

• sprawdzanie czy obserwacje się sprawdziły, założenie paradygmatu

• stanie się coraz bardziej dokładnym, uściślenie teorii

Anomalia- coś co sie nie zgadza czeka na wyjaśnienie

Kryzys w nauce -sytuacja w której narasta liczba anomalii, to nie jest kryzys wiedzy, ale naukowców, naukowiec często w efecie zmienia paradygmat na inny np: rewolucja behawioralna w latach 50' - behawioralizm zastąpił instytucjonalizm

niewspółmierność paradygmatu- nauka normalna jest zawsze oparta na paradygmatach,a le są one wobec siebie niewspółmierne, tzn, że kolejny paradygmat wcale nie jest lepszy od poprzedniego, jest on po prostu inny

dylemat kaczkozająca - patrzenie tylko z jednego punktu widzenia, spowodowane danym paradygmatem

Uteoretyzowanie obserwacji 3 sposoby od najslabszego :

1. teorie,które posiadam w jakiś sposób wpływają na rzeczy, które postrzegam- zwężanie obserwacji do tego, co na interesuje ze względu na dana teorę

2. to co postrzegamy może być różnie interpretowane- nadajemy czemuś znaczenie, sens - obserwujemy rdzeń + interpretacyjna otoczka ( rdzeń coś na co generalnie zgodzą się wszyscy) (interspretacje każy ma inna)

3. fakty naukowe są też uteoretyzowane, a nie tyko obsewacje moja decyduje o tym, co istnieje co dla mnie jest elementem świata, w którym żyję- nie jak widzę ale co tzn ornitolog zobaczy tylko kaczkę, a ssakoznawca tylkozx ająca- ten 3 sposób to KUHN- antykomulatywizm

niewspółmierność może doprowadzić do reaktywizacji

5. Porównanie Kunizmu z popperyzmem

4 punkty wspólne POPPERA i KUHNA

1. J.Popper i Kuhn należą do diachotonicznego nurtu w teorii nauki- patzrą na naukę z punktu widzenia jej rozwoju

2. Odrzucenie doktryny naiwnego scjentyzmu (każda nowa teoria jest lepsza i zawiera te poprzednie, jest ich inowocześnieniem, nie odrzuca ich

3. obaj uznają tezę o uteoretyzowanie informacji

4. obaj są realistami w nauce - odnosza się do realnie istniejących przedmiotów

4 punkty różnice pomiędzy POPPEREM a KUHNEM

1. krytyczne sprawdzanie teorii naukowych

POPPER mówi, że należy krytykować całe teorie, a

KUHN krytykuje poszczególnych uczonych, a nie teorie, twierdzenia naukowców w ramach danego paradygmatu,

KUHN- pewne rzeczy są niebanalne, całego paradygmatu nie da się przetestować

2. falsyfikatywność-

POPPER- falsyfikujemy całe teorie, zdolność bycia sfalsyfikowanym sprawia że cos jest naukowe,

KUHN- naukowe jest to, co jest uprawiane w oparciu o dany paradygmat, aby coś było nauką musi generować zdolność do rozwiązywania łamigłówek

3. POPPER uważał, żę uprawnienie nauki to uczenie się na błędach poprzednich teorii, KUHN- twierdzi, że wcześniejsze teorie nie sa złe, tylko inne, tylko sa zgodne z innym paradygmatem

4. wartości naukowe

POPPER- uniwersalne normy racjonalności naukowej, wartości naukowe

KUHN- ma paradygmatyczne wartości poznawcze, w ramach każdego paradygmatu są inne wartości

6. Ludwik Fleck (filozofia poznania, społeczna natura poznania)

Ludwik FLECK- 1935- "Powstanie i rozwój faktu naukowego"

1. Grupowe zróżnicowane myslowe ludzi np: między humanista a przyrodnikiem, a mistykiem- dobrze porozumieć sie może tyko grupa ludzi o podobnym kolektywie, stylu myślenia

2. Krążenie i przekształcanie myśli- myśl zawsze przemieszcza sie między grupami ludzi:

• propaganda - przenoszenie myśli z jednej grupy kolektywu myślowego do drugiej musi być przestylizowana aby inna grupa mogła ja zrozumieć

• popularyzacja

• informacja

• legitymizacja

• krążenia zamierzone i mimowolne- zamierzone to , gdy ktoś np celowo napisze książkę popularnonaukową, a mimowolne to, gdy ktoś z ciekawości wykorzysta inny styl myślowy np: dziennikarze opisujący obce stale myślowe i tu zawsze będzie przekłamanie

• apoteoza i ..... myśli - sposoby przyjmowania myśli, albo ja ubóstwiamy, albo prześmiewamy, nie ma czegoś pośredniego

3. Historyczny rozwój myślenia- wyobrażenia i pojęcia- spontaniczne transpozycje przeżyć

Myśli krążą pomiędzy grupami. Jeżeli grupa jest jednorodna to się rozumie, jak nie to trudniej się porozumieć. Myśl zawsze przemieszcza się pomiędzy grupami, więc mamy kilka sposobów ich przekazywania: propaganda, popularyzacja, informacja i legitymizacja. Krążenie myśli jest więc albo zamierzone albo mimowolne.

3 CECHY DECYDUJĄCE O TREŚCI MYŚLI

1. praidea, z której ta myśl się wywodzi

2. krążenie tej myśli wewnątrz kolektywu myślowego

3. wpływ obcych stylów myślowych

KOLEKTYW MYŚLOWY I STYL MYŚLOWY

kolektyw myślowy - to wspólnota ludzi związanych z wymiana myśli i wzajemnym oddziaływaniem intelektualnym ( KHUM wspólnota ..... )

styl myślowy- ukierunkowanie postrzegane + odpowiednia obróbka myślowa ( u KHUNA paradygmat)

Wspólny nastrój intelektualny- cechuje każdy kolektyw myślowy. Kolektywy myślowe mogą być chwilowe lub trwałe. Nie musza być naukowe, kolektyw myślowy to tez np: kościół, artyści. Dla Flecka każdy styl myślowy jest ograniczony ( zamknięty) i niewspółmierny - do każdego kolektywu jest jakaś procedura przyjęcia

Kolektyw myślowy u Flecka to to samo co wspólnota naukowa u Kuhna i jest to wspólnota ludzi związanych wymianą myśli i wzajemnym odddziaływaniem intelektualnym; a styl myślowy u Flecka to to samo co paradygmat u Kuhna i jest to połączenie ukierunkowanego postrzegania z odpowiednią obróbką myślową tego, co postrzegamy

7. Anarchizm metodologiczny

Anarchizm metodologiczny- 1975r "przeciw metodzie: zarys anarchistycznej teorii wiedzy" Paul Fayerabend 1924-1994

• nauka jest zasadniczo przedsięwzięciem anarchistycznym

• wielkie metodologie maja swoje ograniczenia i jedyna "reguła" jaka przetrwała głosi ANATHING GOES

ANYTHING GOES

• nie przywiązywać się do jednej reguły uprawiania nauki

• nie ma nic świętego w nauce, wszystko przejdzie

• w nauce wszystko może się okazać pomocne, wszystko się przyda

Fayeraband przekonuje, że wobec złożoności historii nauki trudno jest oczekiwac, tego by można było wyjaśnic naukę za pomocą kilku prostych zasad metodologicznych. Podaje tkaie przykłady jak:

- nauka nie rozwija się według trwałych i powszechnych reguł- jest to nierealistyczne, ponieważ przyjmuje zbyt uproszczony pogląd na ludzkie zdolności i okoliczności powodujące ich rozwój lub mu sprzyjające. Jest również zgubne, ponieważ próby narzucenia reguł powodują, że nasze zawodowe kwalifikacje rosną kosztem naszego człowieczeństwa.

Istotnym składnikiem Feyerabendowskiej anlizy nauki jest teza o niewspółmierności, która ma wiele wspólnego z poglądami Kuhna. Koncepcja ta opiera się na zależności obserwacji od teorii. Znaczenia i interpretacje pojęć oraz zadań obserwacyjnych, w których one występują zależą od kontekstu teoretycznego. Teorie są niewspółmierne, kiedy nie można porównać konkurencyjnych teorii, ponieważ nie można nawet sformuowac podstawowych pojęć jednej teorii w terminach drugiej. (żadne zdania obserwacyjne nie są dla nich wspólne)

Przykład podawany przez Feyerabenda niewspółmierności:

-relacja pomiędzy mechaniką klasyczną( przedmioty fizyczne posiadają kształt, masę i objętośc, mogą one ulec zmianie wskutek oddziaływań fizycznych) i teorią względności(nie istnieją: kształt, masa, objętośc, lecz stają się stosunkami pomiędzy przedmiotami a układem odniesienia i mogą ulec zmianie bez jakichkolwiek oddziaływań fizycznych na nie, wskutek samej zmiany układu odniesienia);

-mechanikę kwantową i mechanikę klasyczną;

-teorię impetu su i mechanikę Newtona;

-mechanizm i dualizm psychofizyczny.

Teorie konkurencyjne niewspółmierne można porównac:

• Konfrontacja z ciągiem sytuacji obserwowalnych i rejestrowanie stopnia, w jakim każda z konkurencyjnych teorii stoi w zgodzie z tymi sytuacjami, interpretowanymi w ich własnych kategoriach.

• Ocena tego, czy są one linearne czy nielinearne, spójne czy niekoherentne, czy są śmiałymi czy ostrożnymi przybliżeniami itd.

Niewspółmierność wg. Feyerabenda, nie dobiera wszystkich środków porównywania niewspółmiernych teorii, ujawnia konieczny subiektywny aspekt nauki.

Kolejny aspekt koncepcji nauki Feye.dotyczy związków pomiędzy nauką(a przynajmniej fizyką) a innymi formami wiedzy. Wskazuje on, że wiele teorii metodologicznych uznaje bez żadnej argumentacji, iż nauka jest paradygmatem racjonalności. Uważa, że zazwyczaj obrońcy nauki uważają ją za coś lepszego od innych form wiedzy bez uprzedniego ich zbadania.

W swej koncepcji:

• nie przyjmuje przekonania o wyższości nauki nad innymi frontami wiedzy,

• odrzuca przekonanie, że możliwy jest rozstrzygający argument na rzecz nauki i przeciwko innym, niewspółmiernym formom świadomości.

• Należy zbadać naturę, cele i metody nauki na równi z celami, metodami i naturą innych typów wiedzy(można to uczynic poprzez studia nad historycznymi zapisami-podręczniki, oryginalnymi dokumentami, sprawozdaniami ze spotkań i rozmów prywatnych, listów itp.)

Feyerabend przeciwstawia naukę voodoo, astrologii i podobnym formom wiedzy i twierdzi, że nie można ich wykluczyc na podstawie odwołania się do jakichś ogólnych kryteriów naukowości i racjonalności. Odrzuca on przekonania, że nie da się znaleźć metodę zdolną wyjaśnic historię fizyki i udowodnic wyższośc fizyki nad innymi formami wiedzy.

• Broni „postawy humanitarnej”- ludzkie istoty powinny być wolne i Cieszyc się wolnością rozumianą w sposób bliski pojęciu Johna Stuarta Milla.

• Popiera „ próby rozszerzenia wolności wzbogacania i urozmaicania życia”,

• Popiera Milla w dążeniu do kształtowania indywidualności,która wytwarza, lub wytwarzac może wszechstronnie rozwinięte ludzkie istoty.

Z tego humanistycznego punktu widzenia na rzecz anarchistycznej teorii Feyerabenda, który w sferze nauki woła o rozszerzenie wolności jednostki poprzez usuwanie metodologicznych ograniczeń, w szerszym kontekście stanowisko to ma dawac jednostce wolnośc wyboru pomiędzy nauką i innymi formami wiedzy.Według niego instytucjonalizacja nauki w naszym społeczeństwie jest sprzeczna z postawą humanistyczną( np. w szkołach uważa się za rzecz oczywistą podawanie wiedzy naukowej uczniom).

W jego wizji wolnego społeczeństwa nauka nie miałaby przewagi nad innymi postaciami wiedzy czy świadomości. Dojrzały obywatel wolnego społeczeństwa jest osobą, która nauczyła się wyrabiać własne zdanie, następnie wybierać to co jej odpowiada. Funkcje idealne państwa ma polegać na kierowaniu ścieraniem się ideologii w taki sposób, aby każda jednostka mogła chować wolność swego wyboru i nie musiała przyjmować żadnej ideologii wbrew swej woli.

Feyerabenda uważa, że każdy winien postępować zgodnie z własnymi skłonnościami i robić swoje.

TEORIA NATURALNYCH INTERPRETACJI :

- dwie kontreguły

+ metodologia pluralistyczna

- nie ma takiej idei, dowolnie starej lub absurdalnej, która nie mogła by rozwinąć naszej wiedzy

- ani nauka ani racjonalność nie dają uniwersalnych wzorców doskonałości

Teoria naturalnych interpretacji - zanim zaczniemy badania, to zawsze mamy juz jakąś wizję świata.

Czy można sie otrząsnąć z paradygmatu? Czy można wyjść? Jeśli nie wyjdziemy z naturalnego postrzegania świata to nic nie zobaczymy...

2 REGUŁY (postrzegania świata

1. Rozwijaj hipotezy niezgodne z przyjętymi teoriami

• możemy tylko porównywać teorie z teoriami

• wiedza powinna byc zespołem niegodnych i wzajemnie wykluczających się teorii naukowych (anytging goes- im więcej tym lepiej)

Należy formułować hipotezy niezgodne z obserwowanymi faktami i wynikami doświadczeń

• teoria zależy od wyników doświadczeń, a wynika z doświadczeń od teorii, nie możemy z tego kręgu wyjść

• potrzebujemy alternatywnych wizji świata, aby nie tkwić w paradygmatach, w naturalnej interpretacji, trzeba sobie wymyślić jakiś nierealny świat

Mit "nauki" i jego rola w społeczeństwie

ANARCHIZM EPISTOLOGICZNY

1. mit nauki : nie ma racjonalnego metody poznania rzeczywistości

2. mit nauki: użyteczne i prawdziwe sa te teorie, które są prawdziwe obiektywne

8. Postmodernizm (strukturalizm)

Przedstawiciele:

M. Foucault, J. Derrida, J. Baudnlland, J.F. Lyotand

Strukturalizm

• Znak jako połączenie

• Reprezentanci: platon, Locke, Ferdinard de Saussure

• Antyreprezentacjonizm (język) jako pewien system stworzony przez Ferdinard de Saussure

Znak

pojęcie przedmiot

W klasycznej teorii musiały zaistnieć te 3 elementy. Ferdinard de Saussure usunął PRZEDMIOT I zostawił znaczące i znaczone. Znak jest pewnym systemem znaków, w ramach którego każdy znak odwołuje się do jakiegoś pojęcia. Związek między znakiem a pojęciem nie jest niczym koniecznym.

• Polityka niszczy ład. Destabilizuje

• System znaków jest porównany do szachów. Jeżeli wyrwiemy pionek , to nie ma on znaczenia bez otoczenia, innych figur, graczy.

Sokal Hoax 1996- Alan Sokol "przekraczając granice- ku transformaltywnej hermetyce kwantowej grawitacji"- artykuł pokazał jak absurdalne może być dążenie do ukazania, że nauka jest opresywan (czyli uznaje ze sa teorie prawdziwie obiektywne)

A.Sokol, J.Brickmont "Modnebzdury"- o współczesnych absurdach pospodernistwo

strukturalizm - Ferdinand de Saussure (1858- 1913) "Kurs językoznawstwa ogólnego"

Antyreprezentacjonizm- język jest pewnym systemem znaków w ramach którego każdy znak odnosi sie do jakiegoś pojęcia ( a nie do rzeczy)

związek między znakiem, a pojęciami jest czyms umownym, a nie koniecznym

???? rysunek o co cho ??

REPREZENRACJONIZM - Platon, j.Locke, G.W.Lebnitz

to ten trójkąt, a antyreprezentacjonizm odrzucił przedmiot. postmodernizm podważył znaczenie woli. Zakładamy że my wiemy czego chcemy, jakie sa nasze poglądy.

Wszystkie INSTYTUCJE POLITYCZNE STAŁY SIE DZIŚ FASADOWE- np. wybory- tak twierdzy postmodernizm.

Oderwanie pojęć od podmiotu, pojęcia nabierają innego znaczenia, dopiero, gdy połączy się go z podmiotem nadaje to znaczenie, po wyrwaniu od podmiotu pojęcie traci znaczenie, pozostają tylko relacje

POSTSTRUKTURALIZM

• dekonstrukcja : "krytyczna" lektura odsłania podskórne warstwy tekstu ("rozbiórka" wszelkich struktur językowych systemów pojęciowych)

Szukanie znaczenia słowa na podstawie reakcji do innego słowa, ale tamto słowo też ma znaczenie w relacji do innego i tak w nieskończoność

STRUKTURALIZM - jako nurt krytyki literackiej ewoluował później w różne formy

1. strukturalizm dorzuca kryterium naukowości- zgodność twierdzeń z rzeczywistością, tradycyjne ujęcie prawdy. Ścisły, spójny opis struktury to zdaniem strukturalizmu naukowość. umiejscowienie słowa w ramach systemu, a nie szukanie sensu. Struktura produkuje zachowania jednostek. "Posty" w ogóle nie operują pojęciem naukowości.

2. Nowy sposób myślenia o tożsamości i podmiotowości "śmierć podmiotowości"

3. Odwrócenie relacji między wiedza, władzą i wolnością "Posty" - rządomyslność- wiedza traktowana jako narzędzie władzy, po to , aby wytwarzać rzeczywistość i ją zniewalać

4. Kwestionowanie, śledzenie, demontowanie pewnych tradycyjnych znaczeń. Podejrzliwość- Marks, Nietshce, Freud - mistrzowie podejrzeń

5. Estetyzacja życia- życie jako eksperyment, tworzenie tego co nowe, człowiek jako twórca własnego życia

6. Pozytywna waloryzacja różnic- skoro trzeba zdekonstruować to, co jest i stworzyć coś nowego to im więcej różnorodności tym lepiej: wielokulturowość- im więcej tym lepiej

7. Płynność, płynna tożsamość- wszystko jest płynne, niedookreślone zostało zdemontowane i ma być wykrywane od nowa

8. Szybkość i zmienność komunikatów kulturowych, - komunikanty, które tworzą komunikaty, ale nie odwołują się do trwałej rzeczywistości- mapa bez terytorium, kopia bez oryginału.

9. Epistemologiczny i polityczny antyfundamentalizm- sprzeciw wobec wszystkich dominujących poglądów ,systemów, wartości, ideologii, teorii politycznych

10. Antyreprezentacjonizm - język nie służy do opisu, odizolowana rzeczywistość, język kreuje rzeczywistość społeczną

11. Niechęć do tradycyjnych opozycji- mamy zapomnieć o podstawowym rozróżnieniach np: fakty/teoria, racjonalne/nieracjonalne, natura/kultura, rozróżnienie dyscyplin naukowych

12. Zmierzch wielkich narracji - oświeceniowy dyskurs naukowy

Nie ma właściwej techniki interpretowania i rozumienia.

• Co mam dokładnie robić, alby zrozumieć tekst?

• Czy są granice właściwej interpretacji?

Te dwa zdania sa błędne bo sa postawione z punktu widzenia analityczno-empirycznego.

9. Hermeneutyka

Hermeneutykę zwykle definiuje się jako teorię i praktykę interpretacji. Jako dyscyplina posiada ona długą i złożoną historię, która zaczyna się wraz z pojawieniem się troski o właściwą interpretację tekstów literackich, sakralnych i prawniczych. W XX wieku hermeneutyka została poszerzona o ideę Charlesa Taylora, że ludzie są samo interpretującymi się zwierzętami (Taylor 1985). W przeciwieństwie do wąsko rozumianych normatywnych pytań o interpretację tekstu, hermeneutyka filozoficzna, rozwinięta przez takich myślicieli jak: Heidegger, Gadamer, Ricoer, stawia pytania o warunki i możliwości ludzkiego rozumienia - nie o to jak powinniśmy coś rozumieć i interpretować, ale to czym jest i jak przebiega interpretacja i rozumienie.

Żeby być dobrym Hermeneutą - czyli dobrze rozumieć, trzeba dobrze rozumieć na czym polega interpretacja. Wytworów kultury nie da się wyjaśnić jak natury, one podlegają zrozumieniu, trzeba wychwycić sens, znaczenie. dotykamy badanej przez nas rzeczywistości za pomocą narzędzi badawczych. Istnieją pewne sensy i znaczenia, które mogą być przez człowieka wychwycone. W postmodernizmie nie odnoszą się one do niczego konkretnego, w hermentyce jest inaczej.

Pominterpretacjonizm- istnieją tylko interpretacje każdego z nas, tylko one istnieją, świat jest wykreowany przez interpretacje ludzi, nie ma realnie istniejącego świata.

HERMENEUTYKA :

• praktyka rozumienia tekstów ( pisanych, mówionych i innych wytworów kultury)

• zbiór reguł, procesów wyznaczających zasady interpretacji rozumienia

• teoria interpretowana, teoria rozumienia

Hermentyka - wiek XVI

• protestancka hermentyka biblijna

• odkrycie klasycznych tekstów antycznych, nowa próba podejścia badawczego

Hermes- półbóg, posłaniec od świata bogów do ludzi, dokonuje tłumaczeń, wyjaśnień

patron NIEPOROZUMIENIA

rozumienie- spotkanie podmiotu poznającego z przedmiotem badania, powstaje reakcja

i"Sola scriptuna" Luterania - samo pismo, odrzucenie kościelnej tradycji interpretacji pisma, interpretując pismo nie wychodzić poza literę, pismo święte samo sie interpretuje. nie wychodzi interpretując poza granice samego pisma interpretacja właściwa, adekwatna, ale trzeba było ją ożywić dać coś z siebie do interpretacji - luteranie

W HERMENEUTYCE TRZEBA WEJŚĆ W PROCES ROZUMIENIA, NIE DA SIĘ BYC NEUTRALNYM, OBIEKTYWNYM

Co tak naprawdę podlega rozumieniu>

Przedmiot trzeba obiektywnie opisać.

Intersubiektywna sprawdzalność- jak ktoś kiedyś sięgnie do naszych badań to po naszym opisie ma widzieć ten sam przedmiot

W procesie interpretacji są uwikłane 3 rzeczy :

• rozumienie się zawsze innego (wytwór kultury)

• rozumienie sie samych siebie (co te sensy znaczą dla mnie) błąd obiektywizacji przedmiotu - obiektywizujemy tekst, traktując go jako badany empirycznie, nie angażujemy siebie w tekst, zachowujemy dystans

• rozumie sie przeszłość, tradycję (rozumienie ma zawsze charakter dziejów) samo rozumienie znaczy interpretować

Kiedyś były 2 modele interpretacji :

• model psychologiczny- zrozumieć intencje autora lepiej niż on sam rozumiała siebie (nie da się wejść w kogoś)

• model historyczny- co dany tekst znaczył dla ówczesnego odbiorcy (dokonuje sie obiektywizacji)

Fuzja horyzontów- rozumienie dokonuje się przez zlanie horyzontów

Koło hermetyczne- przez niego dokonuje się proces rozumienia, po spirali, rozumienie nie ma początku, dochodzimy do niego po przesądzie, przedsąd jest koniecznym warunkiem, aby móc przystąpić do interpretacji, czytamy cos kilka razy i interpretacja za każdym razem może być inna. (od całości do fragmentów)

1. Praktyka interpretacji - jest przede wszystkim mówieniem, słuchaniem rozmową. natomiast w paradygmacie mówieniem, słuchaniem, rozmową. Natomiast w paradygmacie analityczno-empirycznym chodzi o pogląd, uchwycenie świata (patrzenie widzenie świata) .

ZARZUT hermeneutyków - świat ulega mechanizacji, zaczyna się traktować świat jako pewien instrumentm który służy człowiekowi do tego, aby mógl osiągnąć swoje cele

2. Hermeneutyka wymaga odwracania sie na świat inną kulturę drugiego człowieka

3. Rezygnacja z zasad sprowadzania wszystkiego do "jednego", do jednej zasady, jednej teorii, trzeba wziąć pod uwagę dziejowość, historyczność rozumienie zakłada spór, ścielanie się wielu interpretacji, interpretacja jest zawsze procesem niedokończonym, jest zawsze otwarta

4. Relacja między tym, co ogólne, a tym co szczegółowe podporządkowanie, przypasowanie tego co szczegółowe do tego co ogólne- ponadygmat empiryczno-analityczny,

hermentyka - zdanie ukazać w kontekście całego tekstu, historycznym, kulturowym, wyłożyć sens czegoś indywidualnego ukazując jak prezentuje sie w kontekście nie

przyporządkować

5. Pojęcie prawdy- empiryczno-analityczna- prawda ma charakter teoretyczny, obiektywny

hermentyka- "prawda praktyczna", nie ma jednego rozumienia, uniwersalnej prawdy,

prawda to znaczenie sens czegoś, nie cos co trzeba odkryć, ale coś co trzeba włożyć, ujawnić

6. Pozycja badacza- analityczno empiryczny, badacz ma uzyskać obiektywny punkt widzenia :z nikąd" hermeneutyka- taka pozycja jest nie do osiągnięcia, każdy ma przesądy, trzeba to uznać i wykorzystać

7. Jak odróżnić przesąd dobry od złego ? Nie można się dać porwać wszystkim swoim przesądom, bo zamiast dokonać rozumienia wtłoczymy własną wizje

TEORIA DYSKUSOWA ( krytyczna) - stara się pokazać gdzie jest granica między uzasadnionymi przesądami, a interpretacja ideologiczną

WŁADZA SĄDZENIA - jeśli się coś interpretuje to nie mówi się obiektywnie o tym czymś, ale posługuje sie polityczną władzą sądzenia, wysnuwamy roszczenie, aby inni podzielali nasz osąd

FAKT - mieć swoje własne stanowisko, uwzględniać stanowisko innych i mówić swoje, ale nie iść na wojnę, to , że nie można mieć obiektywności w hermeneutyce, nie znaczy że mamy nie mieć pewnego dystansu

---