GEOGRAFIA TURYSTYCZNA

Środowisko geograficzne:
środowisko przyrodnicze ----------> środowisko społeczno-gospodarcze
- Budowa geologiczna komponenty
- Rzeźba terenu przyrody
- Klimat nieożywionej
- Wody
- Gleby
- Szata roślinna komponenty przyrody
- świat zwierzęcy ożywionej
Środowisko społeczno- gospodarcze (wybrane elementy):
- Człowiek 
- Przemysł 
- Budownictwo 
- Rolnictwo 
- Turystyka
Związek geografii turystycznej z innymi dyscyplinami naukowymi:
- Geografia wśród innych nauk o Ziemi 
- Geografia turystyczna jako dyscyplina geograficzno-ekonomiczna 
- Geografia turystyczna a inne nauki
Geografia wśród nauk o Ziemi:
- geologia 
- geodezja 
- geofizyka 
- geografia

Geografia turystyczna jako dyscyplina geograficzno-ekonomiczna:
- geografia ludności 
- geografia gospodarcza (ekonomiczna) 
- geografia społeczna 
- geografia medyczna 
- geografia infrastruktury 
- geografia turystyki 
- geografia rolnictwa
Powiązania geografii turystycznej z innymi naukami:
- ekonomiczne 
- przyrodnicze 
- społeczne 
- techniczne 
- medyczne
Główne koncepcje badawcze:
1. Zakres studiów nad turystyką ujawnia znaczną różnorodność spojrzeń na to zjawisko, a tym samym wielość kwestii i problemów badawczych.
Podejście instytucjonalne
Podejście przez poznanie oferowanych produktów
Podejście historyczne
Podejście organizacyjne
Podejście ekonomiczne
Podejście socjologiczne
Podejście geograficzne:
Podejście systemowe:
Podejście interdyscyplinarne:
Podejście prognostyczne:
TERMINOLOGIA I PODSTAWOWE POJĘCIA W GEOGRAFII TURYSTYCZNEJ:

1. Turyzm

2. Rekreacja

3. Turystyka

4. Ruch turystyczny

5. Zagospodarowanie turystyczne

6. Dostępność turystyczna

7. Walory turystyczne

8. Atrakcyjność turystyczna

9. Chłonność turystyczna

10. Pojemność turystyczna

11. Przepustowość turystyczna

12. Sezonowość w turystyce

13. Sezon ogólnorekreacyjny

14. Sezon kąpielowy

15. Sezon zimowy

16. Przestrzeń turystyczna

17. Regiony turystyczne

18. Rejony turystyczne

19. Miejscowość turystyczna

20. Regionalizacja turystyki Polski

Turyzm- całokształt zagadnień teoretycznych, gospodarczych, geograficznych, statystycznych, prawnych, kulturowych, społecznych związanych z ruchem uzdrowiskowo- turystycznym.

Rekreacja- wszelkie czynności pojmowane dla regeneracji sił, a przejawiające się w uczestniczeniu w rozrywkach kulturowych, grach sportowych czy też różnych formach ruchu turystycznego- po godzinach zajęć służbowych lub szkolnych, poza obowiązkami społecznymi i normalnymi czynnościami domowymi.

Turystyka- wyjazdy poza miejsce stałego zamieszkania w czasie wolnym od pracy w celach wypoczynkowych, poznawczych lub związanych z indywidualnymi zamiłowaniami, oraz użytkowanie środowiska celem zaspokajani potrzeb przebywających w nim turystów.

Zagospodarowanie turystyczne- wynik działalności człowieka mającej na celu przystosowani przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego.

Dostępność turystyczna- możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów turystycznych umożliwiające turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu turystycznego do określonych miejsc.

Walory turystyczne- (regionu, szlaku, miejscowości) stanowi zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowań turysty.

Klasyfikacja walorów turystycznych według kryterium pełnionych funkcji:

1. Walory wypoczynkowe

2. Walory krajoznawcze

3. Walory specjalistyczne

Klasyfikacja walorów turystycznych według kryterium genezy:

1. Walory przyrodnicze (środowiska naturalnego)

2. Walory antropogeniczne (kulturowe)

3. Walory przyrodniczo- kulturowe

Walory turystyczne a atrakcyjność turystyczna:

Atrakcyjność turystyczna- występowanie pewnej charakterystycznej cechy, przyciągające turystów na pewne tereny, dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii, a także różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego.

Walor turystyczny jest obiektywnie istniejącą cechą (środowiska przyrodniczego lub antropogenicznego) a atrakcyjność turystyczna jest subiektywnym odczuciem znaczenia danego waloru przez poszczególnych turystów.

Walor turystyczny należy traktować jako nośnik atrakcyjności turystycznej.

Elementy oceny walorów turystycznych:

1. Chłonność turystyczna

2. Pojemność turystyczna

3. Przepustowość turystyczna

4. Okresowość użytkowości walorów turystycznych.

Chłonność turystyczna- jest to maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego a tym samym pogorszenia warunków wypoczynku.

Pojemność turystyczna- liczba osób, które mogą jednocześnie przebywać w obszarze turystycznym (rekreacyjnym) zagospodarowanym, nazywa się pojemnością.

Przepustowość turystyczna- liczba osób, które mogą jednocześnie poruszać się po szlaku lub obiekcie na określonym odcinku (długości) lub w określonej jednostce czasu.

Sezonowość użytkowania walorów turystycznych:
Sezon ogólnorekreacyjny- W polskich warunkach klimatycznych trwa przeciętnie od połowy kwietnia do końca października. Porywa się on mniej więcej z długością okresu wegetacyjnego (średnia dobowa temperatura powietrza ponad 5 stopni C). Jako jego początek można przyjąć zakwitanie leszczyny. 
Sezon kąpielowy- Jest ściśle uzależniony od istniejących aktualnie warunków atmosferycznych. Trwa przeciętnie 60 dni. Jego długość ograniczona jest temperaturą wody wyższą od 18 stopni C oraz średnią dobową temperaturą powietrza wynoszącą ponad 15 stopni C. 
Sezon zimowy- Długość jego uzależniona jest od trwałości pokrywy śnieżnej, co równocześnie wiąże się z liczbą dni o średniej dobowej temperaturze powietrza 0 stopni C.
Hierarchia jednostek przestrzennych w badaniach geografii turystyki:
1. Przestrzeń turystyczna 
2. Region turystycznych 
3. Rejon turystycznych 
4. Miejscowość turystyczna

Miejscowość turystyczna- jednostka osadnicza (miasto, osiedle, wieś), która ze względu na walory i zagospodarowanie turystyczne oraz dostępność transportową stanowi punkt docelowy migracji turystycznych.
Ośrodek turystyczny- miejsce, gdzie ludzie jeżdżą na wakacje i dla rekreacji, stąd ośrodek wakacyjny lub uzdrowiskowy także śródlądowy i nadmorski.
OGÓLNY ZARYS HISTORII ROZWOJU PODRÓŻY I TURYSTYKI
1. Okres prehistoryczny 
2. Starożytność 
3. Średniowiecze 
4. Renesans- Wielkie Odkrycia Geograficzne 
5. Czasy nowożytne 
6. Czasy współczesne
Ad. 1,2. W starożytnych kulturach, jak cywilizacjach dalekiego wschodu, rejonu Morza Śródziemnego odbywano wędrówki w celach:
Edukacji ( poznanie świata) 
Odwiedzania miejsc świętych 
Wypoczynku i zdrowia 
Przyjemności 
Podróże kupców i rzemieślników i inne podróże w załatwieniu interesów.

Starożytni Egipcjanie podróżowali do miejsc kultu religijnego oraz w celu zobaczenia piramid. Pierwsze wędrówki o charakterze turystycznym, a nie handlowym datuje się na 4000 r.pn.e.

Starożytność- cele podróży:

- Cele poznawcze- centra architektoniczne Egiptu, tereny między Eufratem a Tygrysem. 
- Cele religijne- świątynie Apollina w Delfach, Olimpie. 
- Cele przyjemnościowe- igrzyska sportowe w Grecji. 
- Cele lecznicze- w Egipcie i Grecji, gdzie jest rozwinięta sieć ośrodków medycznych oraz leczono ziołami i lekami. 
- Cesarstwo Rzymskie- liczne uzdrowiska w oparciu o wody mineralne. Baioe (Włochy), Aquae Herculi.

Starożytność- infrastruktura turystyczna:
Drogi budowane były już w Persji w VI w.p.n.e., a co 30 mil znajdowała sie oberża jako pierwowzór hotelu lub zajazdu, gdzie można było spożyć posiłek za minimalną opłatą.
Starożytność- obsługa:
Przewodnicy 
Policja turystyczna (Chiny) 
Przepisy prawne chroniące posłów, kupców, pielgrzymów, co spowodowało powstanie w Grecji instytucji prywatnych gospodarzy, a w Rzymie formy opieki patrona nad podróżami. 
Opisy podróży ??? Herodota, Salona, Platona, Pitagorasa, Heraklita. 
Krótkie przewodniki po drogach i stacjach tzw. Interavia. 
Vouchery ??? dokumenty upoważniające do noclegów w zajazdach.
7 CUDÓW ŚWIATA
1. Efez (Turcja)- Świątynia Artemidy 
2. Olimpia (Grecja)- Posąg Zeusa w Olimpii 
3. Halikarnas (Turcja)- Mauzoleum 
4. Rodos (Grecja)- Kolos Rodyjski 
5. Faros (Egipt)- Latarnia Morska na Faros 
6. Babilon (Irak)- Wiszące Ogrody 
7. Giza (Egipt)- Piramida Cheopsa
Herodota z Halikarnasu- grecki historyk i podróżnik, autor licznych opisów geograficznych, etnograficznych i historycznych.
Ptolemaeus Claudius- uczony grecki, twórca teorii geocentrycznej, autor pierwszej mapy Ziemii, na której w granie 8000 miast widnieje także Kalisz.
Średniowiecze:
System feudalny i upadek wielu gospodarstw spowodowały, że nastąpił spadek podróżowania. Okres częstych wojen, epidemii.
Świat Arabski- Edrisi, Ibn Battuta zjechali i opisali świat od Hiszpanii po Chiny.
Wyprawa Marco Polo do Chin w 1271, autor dzieła- Opisanie Świata.

Renesans- Wielkie Odkrycia Geograficznego:
Krzysztof Kolumb
Podróż Vasco da Gama do Indii.
Ferdynand Magellan
Czasy nowożytne ( XVIII i XIX w.):
Powstanie miejscowości leczniczych i typowo turystycznych. 
Rozwój podróżowania do Ameryki 
Wyprawy w wysokie góry oraz powstanie literatury podróżniczej 
W XVII i XVIII w. Człowiek, który nie odbył dłuższej podróży, nie mógł uważać się za osobę wykształconą. 
Podróżowali synowie szlachty, potomkowie możnych rodów, a w ich świtach także i młodzież mniej zamożna.
Następuje rozwój uzdrowisk i miejscowości turystycznych:
- Bath w Anglii 
- Spa w Belgii 
- Mariańskie Łaźnie i Karlowe Vary w Czechach 
- Baden-Baden w Niemczech 
- Evian we Francji
Głównym ośrodkiem kulturalnym staje się Paryż. Podróże określa się jako Wielka Podróż- GRAND TOUR.
Wiek XIX i XX:
Rozwój turystyki masowej nastąpił dzięki rozwojowi środków transportu, rozwojowi przemysł i wzrostowi poziomu oświaty i świadomości. 
Rozwój lokomocji pociąga rozwój infrastruktury turystycznej w miejscowościach, do których przybywa coraz więcej turystów. 
- 1861- w Norwegii powstaje organizacja- Poznaj swój kraj. 
- 1872- powstaje pierwszy park narodowy Yellowstone. 
- 1882- powstają pierwsze zrzeszenia hotelarzy w Szwajcarii. 
- 1888- przejście Fritjofu Nansena na nartach przez Grenlandię, data uznawana za początek rozwoju narciarstwa. 
- 1901- w Nowej Zelandii powstaje pierwszy państwowy organ do spraw turystyki. 
- 1924- budowa pierwszej autostrady we Włoszech. 
- 1934- powstaje Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych (UIOOT). 
- 1938- Instytucja Naukowa Studium Turyzmu na UJ. 
- 1979- Zgromadzenie Ogólne Światowej Organizacji Turystyki zdecydowało o ustanowieniu 27 sierpnia Światowym Dniem Turystyki rozpoczynając od 1980r.
Czasy współczesne:
Jan Długosz- Chorografia Regni Poloniane- (XV w.)
Marcin Kromer- Polonia, sive de situ, populis, moribus magistratibus et republica Regni Poloniae- (XVI w.)
Odkrycie Zakopanego- zostaje odkryta mała podtatrzańska wieś.
Nowe organizacje turystyczne:
- Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (1873) 
- Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (1906) 
- Połączyły się w PTTK (1956)
Początki National Geographic- 1888 r. w Waszyngtonie powstało Towarzystwo National Geographic.

ELEMENTY KARTOGRAFII W GEOGRAFII TURYSTYCZNEJ
Mapa geograficzna- to uogólniony obraz powierzchni Ziemi lub jej fragment, przeniesiony na płaszczyznę przy pomocy określonego matematycznego odwzorowania w podziałce i przy użyciu odpowiednich znaków umownych.
Elementy matematyczne:
- Odwzorowanie kartograficzne 
- Podziałka mapy 
- Punkty nawiązania (osnowa geodezyjna) 
- Linie kierunkowe
Elementy geograficzne:
a) Elementy fizjograficzne (zarys linii brzegowej, ukształtowanie powierzchni, hydrografia, pokrycie terenu). 
b) Elementy administracyjno-gospodarcze (osiedla, szklaki komunikacyjne, granice). 
c) Elementy uzupełniające (nazewnictwo, cyfry).
Szerokość geograficzna- kąt zawarty między płaszczyzną równika, a prostą przechodzącą przez dany punkt na obszarze kuli ziemskiej.
Długość geograficzna- kąt dwuścienny zawarty między płaszczyzną południka 0, a płaszczyzną południka przechodzącą przez dany punkt na kuli ziemskiej.
Opis pozaramkowy:
- Tytuł mapy 
- Miejsce i rok wydania 
- Oznaczenie podziałki
Odwzorowanie kartograficzne- Proces jaki towarzyszy przenoszeniu siatki geograficznej lub poszczególnych punktów na płaszczyznę.
Charakter odwzorowania uzależniony jest od:
- Rodzaju powierzchni. 
- Punktu przyłożenia powierzchni do zmniejszonego obrazu Ziemi.
Rodzaje odwzorowań:
- Odwzorowania płaszczyznowe (azymutalne) 
- Odwzorowania walcowe 
- Odwzorowania stożkowe 
- Odwzorowania umowne lub dowolne
Skala mapy- stosunek wielkości modelu Ziemi dla jakiego opracowano odwzorowanie kartograficzne danej mapy do rzeczywistej wielkości Ziemi.
S = M/Rz 
PRZYKŁAD 1:
Jaka jest odległość rzeczywista pomiędzy punktami A i B, która na mapie w skali 1:3 000 000 wynosi 5 cm?
1:3 000 000
1:30 km
5cm x 30km / 1cm = 150km
PRZYKŁAD 2:
Jaką powierzchnię rzeczywistą zajmuje park narodowy, którego powierzchnia na mapie w skali 1:3 000 000 wynosi 5 cm2 ?
1cm2 - (30km)2   5cm2 - x km2   x km2 - 5cm2 x 900km2 / 1cm2 
1cm2 - 900 km2   1cm2 - 900km2   x km2 = 4 500 km2

Rodzaje zapisu skal na mapach:

- Skala liczbowa

- Skala mianowana

- Skala polowa

-Podziałka liczbowa

Podział map:

MAPY TEMATYCZNE

Ogólna klasyfikacja map:

a) mapy ogólnogeograficzne:

- topograficzne wielkoskalowe

- topograficzne małoskalowe

- topograficzne średnioskalowe

b) mapy tematyczne

- społeczno- gospodarcze

- przyrodnicze

Mapa ogólnogeograficzna - mapa, która zawiera wszystkie główne obiekty powierzchni ziemi (woda, zabudowa, roślinność) wraz z jej ukształtowaniem (rzeźba terenu) przedstawiony z jednym względnym stopniem szczegółowości (wszystkie elementy przestrzeni geograficznej są równoczesne).

Mapa tematyczna - mapa eksponująca jeden lub kilka wybranych elementów treści mapy ogólnogeograficznej, bądź określone zjawiska i procesy przyrodnicze, gospodarcze, społeczne ( łączne z dynamiką zmian w czasie i przestrzeni).

Podział map ogólnogeograficznych:

- Topograficzna wielkoskalowa

- Topograficzna średnioskalowa

- Topograficzna małoskalowa

- Przeglądowa (mapy przeglądowe w skali mniejszej niż 1:1 000 000, mocno zgeneralizowane, przedstawiają ogólny obraz kontynentów lub ich większych części).

Metody kartograficzne prezentacji informacji:

- Metoda sygnaturowa

­- Metoda kropkowa

- Metoda zasięgów

- Metoda izarytmiczna

- Metoda kartogramy

- Metoda kartodiagramu

Metoda sygnaturowa:

- Znaki kartograficzne to umowny zestaw znaków używanych na mapie, służący do przedstawiania różnych zjawisk, zdarzeń i obiektów.

- W zależności od dokładności i rodzaju mapy są różne znaki.

- Znaki kartograficzne przeważnie utożsamia się z sygnaturową metodą prezentacji kartograficznej.

- Przykładowe znaki kartograficzne: rzeka (niebieska linia), las (zielona przestrzeń), lub np. hotel (litera H w domku).

- Do znaków kartograficznych zalicza się m.in. Poziomice.

Rodzaje sygnatur:

- Geometryczne

- Obrazkowe

- Symboliczne

- Literowe

- Liniowe

Metoda kropkowa- Jest metodą ciągłą, polega na zastąpieniu sygnatury kropką reprezentującą nie jeden obiekt, lecz ich pewną liczbę, która nazywa się wagą kropki. (np. produkcja rolnicza)

Metoda kropkowa topograficzna:

- Metoda kropkowa topograficzna jednowagowa

- Metoda kropkowa różnowagowa (np. ludnościowe)

Metoda zasięgów:

- Służy ona do zaznaczania na mapie zjawisk rozproszonych.

- Linia zasięgu mówi nam, że w jej zakresie określone zjawisko występuje, ale nie na całym terenie.

- Możemy wyróżnić zasięgi otwarte, którymi są zasięgi wychodzące poza obszar ramki danej mapy i zasięgi zamknięte, które w całości mieszczą się na konkretnej mapie.

Kartodiagram- Jest to zbiór diagramów umiejscowionych w pozycji geograficznej, tzn. Na mapie we wzajemnych stosunkach położenia lub w odniesieniu powierzchniowym.

Rodzaje diagramów:

Kartogram - przedstawiają średnią intensywność zjawiska w określonych jednostkach przestrzennych (administracyjnych lub geometrycznych) zwanych polami podstawowymi lub jednostkami odniesienia.

OCENA ATRAKCYJNOŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I ANTROPOGENICZNEGO DLA POTRZEB TURYSTYKI.

Klasyfikacja metod badawczych w geografii turystycznej:

- Metody określania przydatności - atrakcyjności przestrzeni geograficznej dla turystyki.

- Metody badania ruchu turystycznego jako zjawiska społeczno - ekonomicznego.

- Metody klasyfikacji przestrzennej zjawisk turystycznych na podstawie kryteriów zintegrowanych

Uwagi wstępne:

- Użyteczność decyduje o formie ruchu turystycznego.

- Atrakcyjność o randze obszaru oraz o intensywności użytkowania turystycznego.

Na użyteczność turystyczną środowiska przyrodniczego składają się:

- Duża przestrzeń

- Odpowiednie wykształcenie komponentów

- właściwości klimatu

Metody określania przydatności - atrakcyjności przestrzeni geograficznej dla turystyki:

- Metody oceny i kwalifikacji przestrzeni geograficznej według jakości i charakteru wykorzystania ( metoda Finesa oceny atrakcyjności krajobrazu).

- Metody bonitacji punktowej środowiska dla celów turystyki i wypoczynku.

- Metoda Bureau of Land Management

- Metoda modelowa

- Metoda analizy strategicznej

- Metoda taksonomiczna

- Metoda analizy systemowej

Metoda bonitacji punktowej- Metoda zaliczana do grupy efektywnych i popularnych w zakresie oceny walorów turystycznych i określaniu funkcji turystycznej.

- Polega na przypisywaniu poszczególnym cechom, o zróżnicowanej wartości, występującym w obrębie badanej jednostki przestrzennej odpowiedniej liczby punktów, ustalonej wg obranej skali wartości.

- Sumowanie punktów odnoszących się do poszczególnych cech daje możliwość syntetycznej oceny danej jednostki przestrzennej pod względem atrakcyjności środowiska przyrodniczego lub rozwoju fuzkcji turystycznej.

Algorytm metody:

1. Określenie zadania.

2. Wskazanie cech środowiska geograficznego poddanych ocenie.

3. Opracowanie skal ocen dla każdej wskazanej cechy.

4. „Cząstkowa” ocena poszczególnych cech.

5. Ocena ogólna (zintegrowana).

6. Analiza ocen.

Zalety metody: umożliwia dokonanie podziału zbiorowości na podstawie wartości kilku cech.

Wady metody: z uwagi na zbyt dużą dowolność doboru skalo wartości i określania przyjmowanych kryteriów jest metodą subiektywną.

Metoda- z greckiego hodos - droga, meta - wzdłuż. Sposób badania, w najbardziej ogólnym ujęciu oznacza wszelkie działania ludzkie uprawiane ze świadomością sposobu postępowania. Zespół założeń ogólnych stanowiących wytyczne do studiów.

Hipoteza- jest to przypuszczenie, z którego się korzysta w nauce dla wytłumaczenia istoty badanych faktów, problemów, zjawisk lecz którego prawidłowość czy też wiarygodność nie jest jeszcze definitywnie dowiedziona ani sprawdzona.

Główne zespoły metod w geografii ekonomicznej:

a) Metody zasadnicze:

- indukcyjna

- dedukcyjna

- redukcyjno- weryfikacyjna

b) Metody studialne

- kameralne

- terenowe

- laboratoryjne

c) Metody rzeczowe (przedmiotowe):

- genetyczna

- historyczna

- krajoznawcza

- branżowo- ekonomiczna

- regionalna

d) Metody techniczne (robocze):

- Kartograficzna

- Statystyczna

- Rachunkowa

- Ankietowa

- Empiryczna

- Modelowa

Sposoby prezentacji danych geograficznych:

- Metody jakościowe

- Metody ilościowe

WALORY WYPOCZYNKOWE POLSKI

1. Geneza

- Walory przyrodnicze

- Walory kulturowe

- Walory przyrodniczo-kulturowe

2. Pełnione funkcje

- Walory wypoczynkowe

- Walory krajoznawcze

- Walory specjalistyczne

Cechy wykluczające wypoczynek:

a) Tereny, na których zanieczyszczenie powietrza przekracza dopuszczalne normy.

b) Tereny zniekształcone przez działalność górniczą

c) Obszary krajobrazu kulturowego (zurbanizowane, rolniczo dysharmonijne)

d) Obszary bagienne

Główne obszary krajobrazu naturalnego:

- Strefa nadmorska

- Strefa pojezierzy

- Strefa nizin

- Strefa wyżyn

- Strefa górska

Krajobraz naturalny w strefie nadmorskiej:

- Pobrzeże szczecińskie (Woliński Park Narodowy)

- Pobrzeże słowińskie ( Słowiński Park Narodowy)

Krajobraz naturalny w strefie nizin:

- Puszcza Knyszyńska

- Puszcza Białowieska

- Doliny rzeczne Narwi, Biebrzy, Bugu.

- Tereny nad środkową Wartą i Pilicą

- Bory Dolnośląskie

- Obszary leśno-stawowe Kotliny Milickiej

- Bory Stobrawskie

- Puszcza Solska

Krajobraz naturalny w strefie gór:

- Karkonosze

- Góry Sowie

- Góry Bardzkie

- Grupa Śnieżnika

- Góry Złote

- Beskid Śląski

- Beskid Żywiecki

- Tatry

- Pieniny

- Gorce, Beskid Sądecki

- Beskid Nicki

- Bieszczady

Walory widokowe krajobrazu:

a) Walory widokowe krajobrazu warunkuje zróżnicowanie wysokości względnych terenów.

b) Największe zróżnicowanie występuje w Sudetach i Karpatach.

c) średni stopień zróżnicowania występująca na przedgórzu Sudeckim, pogórzu Karpackim, Roztoczu, pojezierzach Pomorskim, Mazurskim i Wielkopolskim

Walory wód

1.Kategoria I akwenów i cieków wodnych:

- Wody przybrzeżne Bałtyku

- Zalew Szczeciński

- Zalew Wiślany

- Jeziora i zbiorniki sztuczne powyżej 100 ha

- Cieki wodne

Wody przydatne do kąpieli:

- Pojezierze Pomorskie

- Pojezierze Mazurskie

- Pojezierze Wielkopolskie

Główne zespoły wodne Pojezierzy:

- Pojezierze Kaszubskie

- Pojezierze Olsztyńskie

- Pojezierze Iławskie

- Pojezierze Mrągowskie

Szlaki wodne Polski:

a) Polski Północnej

- Drawa (Drawieński Park Narodowy)

- Gwda

- Brda

- Wda (Czarna Woda)

- Drwęca

- Radunia

- Jeziora Iławskie

- Kanał Elbląski

- Pasłęka

- Wielkie Jeziora Mazurskie

- Czarna Hańcza

- Kanał Augustowski

WARUNKI BIOKLIMATYCZNE POLSKI

Sztuczne zbiorniki wodne pełniące funkcje rekreacyjne:

- Zbiornik Zegrzyński

- Zbiornik Sulejowski

- Jezioro Otmuchowskie

- Jezioro Nyskie

- Jezioro Turawskie

- Jezioro Żywieckie

- Zbiornik Rożnowski

- Zbiornik Soliński

Funkcje sztucznych zbiorników wodnych:

- Retencyjna

- Energetyczna

- Gospodarcza (rybołówstwo)

- Zaopatrzenie ludności w wodę

- Rekreacyjna

- Komunikacyjna

- Rolnicza

Walory narciarskie Polski:

Minimum warunków do narciarstwa zjazdowego:

- 150 m różnicy wzniesień

- średnie nachylenie stoków 7-26 stopni

- 80 dni zalegania pokrywy śnieżnej

Rozmieszczenie terenów narciarskich:

a) w Sudetach:

- Góry Izerskie

- Karkonosze

- Góry Sowie

- Góry Bialskie

- Masyw Śnieżnika

b) w Karpatach:

- Beskid Śląski

- Beskid Żywiecki

- Tatry

- Gorce

- Beskid Sądecki

- Bieszczady

Ważniejsze obszary wypoczynkowe w Polsce:

Kategorie obszarów wypoczynkowych:

- Obszary o podstawowym znaczeniu dla urlopowej turystyki wypoczynkowej (UTW)

- Obszary o dużym znaczeniu dla UTW

Ważniejsze miejscowości wypoczynkowe:

- Województwo dolnośląskie

- Województwo kujawsko-pomorskie

- Województwo Lubelskie

- Województwo Lubuskie

- Województwo Łódzkie

- Województwo Małopolskie

Obszary wypoczynkowe wg kompleksów:

- Główny kompleks walorów stanowią kompleks jeziorny (55% ogółu ważniejszych obszarów wypoczynkowych) oraz kompleks górski (25% powierzchni ogółu obszarów z walorami).

Rodzaje kompleksów przyrodniczych:

- Morski kompleks walorów

- Jeziorny kompleks walorów

- Rzeczny kompleks walorów

- Kompleks walorów związanych z urozmaiconą rzeźbą terenu

- Górski kompleks walorów

- Mieszany kompleks walorów

WALORY UZDROWISKOWE W POLSCE

Walor uzdrowiskowy - zespół cech środowiska naturalnego umożliwiający realizację lecznictwa uzdrowiskowego (obecność wód mineralnych, korzystnych warunków klimatycznych - balneoterapii i innych form lecznictwa uzdrowiskowego).

Czynniki lecznictwa:

- Warunki naturalne

- Inne czynniki środowiskowe, mające korzystny wpływ na wyniki świadczeń zapobiegawczych i leczniczych.

Czynniki naturalne leczenia uzdrowiskowego:

- Krajobraz

- Wody leczniczego

- Gazy leczniczego

- Peloidy

- Woda morska

- Warunki klimatyczne

Krajobraz regionu i miejscowości wywiera znaczny wpływ na stan psychiczny człowieka.

Typy krajobrazów:

- Leśny

- Rolno-leśny (sady, pola)

- Wodno-leśny

- Wodny

- Górniczy

- Krajobrazy związane z odnową sił człowieka

Wody lecznicze - większość źródeł leczniczych występuje na obszarach górskich, szczególnie w Beskidzie Sądeckim. Znaczne zgrupowanie wiąże się z Karkonoszami i Górami Izerskimi oraz Kotliną Kłodzką.

Wody lecznicze - są to wody czerpane lub samo wypływające z głębi ziemi, które dzięki swym właściwościom chemicznym (zależnym od zawartości ciał stałych i lotnych) oraz fizycznym wywierają leczniczy wpływ na ustrój człowieka.

Wody lecznicze:

- Zasadniczo wody lecznicze dzielą się na mineralne i swoiste

- Odznaczają się zawartością co najmniej 1g soli rozpuszczonych w 1l wody.

Pierwiastki farmakologiczne:

- Jod

- Brom

- Fluor

- Arsen

- Bor

- Żelazo

Pierwiastki radoczynne:

- Radon

- Sole radonowe

- Inne pierwiastki promieniotwórcze

Podział wód leczniczych

ze względu na przewagę anionów wody:

- Wodorowowęglanowe

- Chlorkowe

- Siarczanowe

ze względu na większą zawartość kationów

- Sodowe

- Wapniowe

- Magnezowe

Gazy lecznicze- są składnikiem występującym w powietrzu lub w wodzie leczniczej, zwiększając ich bio- i farmakodynamiczne działanie.

Gazy stosowane w lecznictwie uzdrowiskowym to dwutlenek węgla, siarkowodór oraz radon.

Peloidy- są to utwory geologiczne, które odpowiednio przygotowane i zmieszane z wodą służą do kąpieli i okładów leczniczych.

Do peloidów zalicza się:

- Borowiny

- Muły

- Szlamy

- Glinki

W Polsce najczęściej stosowanym peloidem są borowiny, powstałe wskutek butwienia ciał roślinnych przez wiele tysięcy lat w warunkach odpowiedniej wilgotności i braku dostępu powietrza.

Woda morska:

- Właściwości lecznicze morza

- Woda Morska jest solanką, która ma zastosowanie w kąpielach leczniczych.

- Ze względu na małe (5-7%) zasolenie Bałtyku, zanieczyszczenie wody morskiej oraz duże zasoby solankowych wód wgłębnych wykorzystywane jest przede wszystkim klimatyczne oddziaływanie morza.

- Nad brzegiem morza powietrze jest nasycone aerozolem morskim oddziałującym leczniczo (dzięki zawartości wody) przy różnych schorzeniach.

- Aerozol - jest to układ, w którym środkiem rozpraszającym jest gaz, faza rozproszona ciało stałe (pyły) lub ciecze (mgły).

Klimat- jest to zespół warunków meteorologicznych występujących na danym obszarze w dłuższym okresie czasu.

W polskim lecznictwie uzdrowiskowym istotną rolę spełniają trzy regiony klimatyczne:

- Nadmorskie

- Nizinny

- Górski

W ocenie lokalnych właściwości leczniczych bioklimatu uzdrowisk analizowane są trzy zasadnicze grupy czynników:

- Warunki insolacyjne

- Warunki termiczne

- Czystość powietrza atmosferycznego

Insolacja (nasłonecznienie) poddanie powierzchni ziemi działaniu promieniowania słonecznego.

Uzdrowiskowe metody leczenia:

- Balneoterapia

- Peloidoterapia

- Klimatoterapia

- Hydroterapia

- Kinezyterapia

- Fizykoterapia

- Światłolecznictwo

- Elektrolecznictwo

- Magnetoterapia

- Ultradźwięki

- Dieta

- Edukacja Zdrowotna

- Farmakoterapia

- Psychoterapia

- Fitoterapia

Leczenie uzdrowiskowe ma charakter złożony i kompleksowy. Równocześnie stosuje się kilka metod leczniczych, co pozwala na zwiększenie efektywności leczenia, przy czym niektóre skojarzenia...

Do takich połączeń należy stosowanie zabiegów światłoleczniczych, ciepłoleczniczych czy krioterapeutycznych z następującą po nich kinezyterapią.

Zastosowanie masażu podwodnego czy kąpieli perełkowej po zabiegach kinezyterapeutycznych przyspiesza znacznie restrukcję powysiłkową.

Niektóre zabiegi fizykoterapeutyczne dobrze jest kojarzyć z zabiegami balneologicznymi np. galwanizację z zabiegami borowinowymi, światłolecznictwem z kąpielami borowinowymi.

Kąpiele lecznicze:

- solankowe

- kwasowęglowe

- siarczkowo-siarkowodorowe

- radoczynne

* Kąpiele solankowe mają głównie zastosowanie w chorobach ortopedyczno-urazowych, reumatycznych, neurologicznych, ginekologicznych.

* Kąpiele kwasowęglowe wykorzystuje się przede wszystkim w wybranych chorobach serca, nadciśnienia tętniczego, niedokrwienia kończyn dolnych oraz nerwicach narządowych.

* Kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe zaleca się w chorobach reumatycznych, wybranych chorobach dermatologicznych oraz w niedokrwieniu kończyn dolnych.

* Kąpiele radoczynne stosowane są w chorobach naczyń obwodowych, górnych dróg oddechowych.

* Stosuje się mało znane kąpiele w mieszance tlenowo-ozonowej. Można je wykorzystywać w gazie lub wodzie.

Formy leczenia uzdrowiskowego:

1. Rehabilitacja poszpitalna

2. Leczenie szpitalne

3. Leczenie uzdrowiskowe

Reżim leczniczy w uzdrowisku:

- Reżim ogólnouzdrowiskowy - reguluje życie całej miejscowości np. określony czas pracy placówek usługowych, sprawy porządkowo-administracyjne.

- Reżim zakładu leczniczego - ustala w danym zakładzie czas snu, posiłków, pobierania zabiegów.

- Reżim indywidualny- określa tryb życia, każdego kuracjusza w dostosowaniu do jego osobistych cen, stanu zdrowia, wieku itp.

Regiony balneologiczne w Polsce:

- Karpacki

- Sudecki

- Niedziański

- pomorsko- kujawski

Karpacki region balneologiczny - charakteryzuje się wodami o bardzo zróżnicowanym składzie chemicznym i za wyjątkiem wód siarczanowo-magnezowych i radoczynnych występują tu wszystkie główne typy wód.

Sudecki region balneologiczny:

- Charakteryzuje sie występowaniem dużej ilości szczaw wodorowowęglanowych różnych odmian.

- Wód ciepliczych i radoczynnych

- Sporadycznie wody siarkowe

Nidziański region balneologiczny:

- Wody chlorkowe z zawartością siarczanów i siarczków

- Solanki zawierają tu mniej bromu i jodu

Pomorsko-kujawski region balneologiczny:

- charakteryzuje się głównie wodami chlorkowo-sodowymi przeważnie ubogimi w jod.

Kryterium podziału uzdrowisk

1. Położenie geograficzne

2. Podział polskich uzdrowisk wg surowców leczniczych

3. Podział wg profili leczniczych

4. Położenia wg województw

Podział uzdrowisk ze względu na położenie:

a) Nadmorskie:

Dziwnówek, Dźwirzyno, Jastarnia-Jurata, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Krynica Morska, Łeba, Łukęcin, Międzyzdroje-Świnoujście, Międzywodzie, Połczyn Zdrój, Sopot, Ustka,

b) Nizinne:

Augustów, Busko Zdrój, Ciechocinek, Horyniec, Inowrocław, Konstancin, Jeziorna, Koszuty, Lipa, Łagów Lubuski, Magnuszew, Nałęczów, Przerzyczyn, Rogoźno, Solec Zdrój, Trzebnica, Wapienne, Wieniec Zdrój.

c) górskie i podgórskie:

Bolków, Cieplice Zdrój, Czarna, Czerniawa Zdrój, Jedlina Zdrój, Komańcza, Krynica Zdrój, Kowary, Kudowa Zdrój, Muszyna, Piwniczna, Polanica Zdrój, Lądek Zdrój, Polańćzyk, Rabe, Rabka Zdrój, Rymanów Zdrój, Swoszowice, Szczawnica-Krościenko, Szczawno Zdrój, Świeradów Zdrój, Ustroń Śląski, Wieliczka, Wysowa, Złockie, Żegiestów Zdrój.

Karpackie- Rabka Zdrój, Rymanów Zdrój, Swoczowice, Szczawnica- Krościenko, Szczawno Zdrój, Świeradów Zdrój, Ustroń Śląski, Wieliczka, Wysowa, Złockie, Żegiestów Zdrój

Podział wg surowców leczniczych:

a) Wody lecznicze

- Solanki

- Szczawy

- Wody siarczkowe

- Wody radonowe

- Inne wody

b) Borowiny

Ranking:

- Kołobrzeg 65

- Krynica Zdrój 62

- Polanica Zdrój 61

- Nałęczów 61

- Busko Zdrój 59

- Ciechocinek 58

- Iwonicz Zdrój 55

- Inowrocław 54

- Kudowa Zdrój 53

- Ustroń 51

TURYSTYCZNE WALORY KRAJOZNAWCZE POLSKI

Walor krajoznawczy- za walor turystyczny o treści krajoznawczej uważa się obiekt materialny lub przejaw kultury duchowej stanowiący przejaw zainteresowania turysty.

Walory krajoznawcze:

- obiekty materialne

- przejaw kultury duchowej

Z punktu widzenia genezy walory krajoznawcze dzielimy na:

- formę pochodzenia naturalnego

- formę pochodzenia antropogenicznego

Warunki uznania obiekty lub zjawiska za walor krajoznawczy:

- cechy obiektu lub zjawiska wzbudzające zainteresowanie

- czytelność w krajobrazie, pozwalającą na percepcję zmysłową

- sposób występowania zjawiska lub obiektu

- zagospodarowanie i przystosowanie do zwiedzania

Funkcje walorów krajoznawczych:

- funkcje dokumentacyjno- ochronne

- funkcje naukowe

- funkcje poznawcze

- funkcje dydaktyczno- wychowawcze

- funkcje estetyczne

- funkcje rekreacyjne

Klasyfikacja przyrodniczych walorów krajoznawczych:

1. Ukształtowanie bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka:

2. Utworzone przez człowieka

3. Ingerencja człowieka występująca w stopniu niewiele zmieniającym charakter obiektu

Ad.1 a) osobliwości flory i fauny

b) skałki i grupy skalne

c) wąwozy, doliny i przełomy rzeczne

d) wodospady, źródła i wywierzyska

e) jaskinie i groty

f) głazy narzutowe i głazowiska

g) inne obiekty geologiczne

Osobliwości flory i fauny:

Kryterium wyboru obiektów stanowiących przyrodnicze walory krajoznawcze:

- selekcja gatunkowa

- parametry wielkości

- stałość waloru pod względem czasu i miejsca występowania

- odporność na zagrożenia

- unikalność i popularność

a) Najlepiej zachowane skupisko zabytkowych drzew znajduje się w Puszczy Białowieskiej (Car-Dąb)

b) Dąb Bartek w Batowie koło Kielc

c) Unikatowy obiekt dendrologiczny to okaz sekwoi (drzewo mamutowe) Glinna koło Szczecina

Pomnik przyrody- termin ten został wprowadzony przez Humblodta na przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi konserwatorskiemu w ochronie przyrody.

Natomiast do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe, tzw. eratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi np.: źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne itp.

W Polsce znajduje się 33 tys. pomników przyrody.

Arboreta- jest to teren naprawy drzew i krzewów (specjalistyczny teren chroniony do celów naukowo- badawczych np. w zakresie ekologii itp.

W Polsce istnieje 31 ogrodów botanicznych z czego 15 to arboreta

- arboretum rogowskie należy do najcenniejszych, najbogatszych w gatunki i rodzaje drzew i krzewów tego typu w kraju

Arboreta w Polsce:

a) arboreta leśne:

1. Glinna

2. Wirty

3. Kudypy

4. Kopna Góra

5. Poznań

6. Zielonka

7. Głochów

8. Rogów

9. Syców

10. Karnieszewice

b) arboreta parkowe:

1. Kórnik

2. Przelewice

3. Wojsławice

4. Bolestraszyce

5. Sandomierz

6. Racibórz

7. Powsin

Osobliwości fauny:

a) wiele stanowisk żubrów w kompleksach leśnych

- Puszcza Białowieska, Bieszczady, Puszcza Borecka, Puszcza Knyszyńska, lasy wokół Wałcza

b) hodowle żubrów w ośrodkach zamkniętych

- Białowieża, Borki. rejon Pszczyny, Smardzewice, Tarczanów, Woliński Park Narodowy

Największy w Europie Środkowej kompleks stawowo- łąkowo- leśne objęto ochroną jako Rezerwat Stawy Mileckie, stanowiące miejsca lęgów i odpoczynku w czasie przelotu wielu gatunków ptaków wodnych i lądowych.

Skałki i grupy skalne:

Ogólna charakterystyka:

1. Należą do atrakcyjnych form przyrody nieożywionej.

2. Stanowią wychodnię utworów głębnych, osłonięte i wymodelowane w procesie erozji.

3. Zbudowane ze skał osadowych piaskowce, wapiennych.

Rozmieszczenie:

1. Sudety (Góry Stołowe z Masywem Szczelnica Wielkiego i Małego oraz Błędnych Skał)

2. Karpaty (Pieniny)

3. Jura Krakowsko- Częstochowska od Krakowa po Wieluń (Maczuga Herkulesa w Piaskowej Skale)

Wąwozy, doliny i przełomy rzeczne:

- występują te formy w krajobrazie górskim, wyżynnym oraz pojeziernym

- ich geneza wiąże się z procesami erozyjnymi różnych czynników zewnętrznych zmienności powierzchni ziemi

- są dowodem procesów geologicznych i morfologicznych

Występowanie:

- Wąwóz Kraków- Dolina Kościeliska

- Wąwóz Homole- Pieniny

- Wąwóz Bolechowicki- koło Krakowa

- Wąwozy lessowe okolic Kazimierza Dolnego

- Wąwozy lessowe okolic Sandomierza

- Dolina Kościeliska w Tatrach Zachodnich

- Dolina Prądnika w Ojcowskim Parku Narodowym

- Jar rzeki Raduni koło Białego Dołu

- Przełom Dunajca przez Pieniny

- Przełom rzeki Szum i Sopot

Wąwóz- rodzaj głębokiej suchej doliny okresowo odwodnionej, która cechuje się stromymi, urwistymi zboczami oraz nierównym, wąskim dnem.

Powstaje w średnio spoistych skałach (gliny, lessy, iły) wskutek erozji dennej wód okresowych lub epizodycznych i z czasem przekształcone.

Przełom- odcinek doliny rzecznej o wąskim dnie i stromym zboczu, w którym ciek wodny (rzeka) pokonuje przeszkodą obecną na jej drodze (np. pasma górskie lub inne wypukłości terenu).

W Dolinie Kościeliskiej znajduje się kilka bardzo popularnych jaskiń między innymi Jaskinia Mroźna, Smocza Jama, Jaskinia Mylna.

Wodospady , źródła i wywierzyska:

1. Wodogrzmoty Mickiewicza na potoku Roztoka, Wielka

- Siklawa, Kamieńczyk, Szklarka, Wilczki

2. Źródła rzeki Łyny, Wywierzysko Lodowe Kiry

Jaskinie i groty:

1. Wielka śnieżna w Tatrach, Jaskinia Mroźna, Jaskinia Łokietka, Jaskinia Raj, Groty Mechowskie, Grota Kryształowa

Głazy narzutowe i głazowiska:

1. Pojezierze Pomorskie- Tychowo

2. Pojezierze Mazurskie- Fuleda

3. Zwady Mszczonowskie koło Łodzi

Inne obiekty geologiczne:

1. Kotły tatrzańskie i sudeckie

2. Wydmy Łebskie i Pustynia Błędowska

3. Góra św. Anny (wulkanizm)

4. Kratery meteorytu Morasko koło Poznania

Klasyfikacja walorów krajoznawczych ze wg na genezę:

a) walor krajoznawczy:

- funkcje pochodzenia naturalnego

- funkcje pochodzenia kulturowego

b) antropogeniczne walory krajoznawcze:

- obiekt materialny

- przejaw kultury duchowej

Rodzaje antropogenicznych (kulturowych) walorów krajoznawczych:

1. Muzea i rezerwaty archeologiczne.

2. Muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej.

3. Zabytki architektury i budownictwa.

4. Muzea sztuki i zbiory artystyczne.

5. Muzea biograficzne.

6. Muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe.

7. Obiekty historyczno- wojskowe.

8. Miejsca i muzea martyrologii.

9. Zabytki działalności gospodarczej i techniki.

10. Współczesne imprezy kulturalne.

11. Miejsca pielgrzymkowe.

MIEJSCA PIELGRZYMKOWE W POLSCE

Istota pielgrzymowania:

Pielgrzymka- podróż podjęta z pobudek religijnych do miejsc świętych

- motywem podjęcia trudu pielgrzymowania może być chęć zadośćuczynienia za popełnione występki lub też chęć wyrażania prośby np. o zdrowie, a pomyślność

- pątnicy pielgrzymkę ażeby wyrazić wdzięczność, np. za urodzenie dziecka

- pielgrzymka wiąże się też ze składaniem wotum w sanatorium

- pielgrzymki mogą być: zbiorowe lub indywidualne

- pielgrzymki zbiorowe organizowane są przez instytucje religijne

- indywidualni pątnicy mogą podłączyć sie do grup zorganizowanych.

Ważne miejsca pielgrzymkowe w Polsce:

I. Katolicyzm:

1. Częstochowa

2. Niepokalanów

3. Kalwaria Zebrzydowska

4. Licheń

5. Gietrzwałd- poj. Mazurskie

6. Św. Lipka- poj. Mazurskie

7. Międzygórze- Masyw Śnieżnika

8. Kodeń- Polesie

9. Bardo Śląskie- Dolny Śląsk

10. Wambierzyce- Dolny Śląsk

11. Góra Św. Anny- Śląsk Opolski

12. Piekary Śląskie- Górny Śląsk

13. Kalwaria Pacławska

II. Świat Prawosławny:

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny- 1 z kanonicznych Kościołów

- Kościół liczy ok. 600 tys. wiernych i jest drugim pod wg liczebności kościołem w Polsce

- opiece tego kościoła podlegają prawosławni z Hiszpanii

- Administracja Kościoła podział na 6 diecezji

- najważniejszym miejscem prawosławia jest Grabarka.

Polskie pomniki przyrody:

- szczególne miejsca w grupie antropogenicznych (kulturowych) walorów krajoznawczych w Polsce zajmują "Polskie pomniki historii"

Zabytek- nieruchomość lub rzecz nieruchoma, ich część lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiącej wartości minionej epoki, bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społeczeństwa ze wg na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.

Historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny- przestrzenne założenia miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczony w układzie historycznych podziałów własnościowych lub funkcjonalnych w tym ulic lub sieci dróg.

Krajobraz kulturowy- przestrzeń historyczna ukształtowana w wyniku działalności człowieka, zawierający cywilizacji oraz elementy przyrodnicze.

Zabytki woj. pomorskiego- 2808- obiektów nieruchomych zostało wpisanych do rejestru zabytków woj. pomorskiego.

Kategorie zabytków:

- założenia przestrzenne- 58 obiektów

- obiekty sakralne- 471 obiektów

- obiekty budownictwa obronnego- 97 obiektów

- obiekty użyteczności publicznej- 208 obiektów

- zamki- 12 obiektów

- pałace- 74 obiekty

- dwory- 159 obiektów

- zieleń- 259 obiektów

- zabudowa folwarczyna- 223 obiektów

- budowy gospodarcze- 167 obiektów

- domy mieszkalne- 778 obiektów

- budownictwo przemysłowe- 97 obiektów

- cmentarze- 110 obiektów

Miasta wg pomorskiego o dużej koncentracji zabytków:

1. Gdańsk- 549

2. Starogard Gdański- 109

3. Sopot- 107

4. Kwidzyn- 93

5. Gdynia- 72

6. Słupsk- 63

7. Nowy Dwór Gdański- 53

Pomniki historii- podstawową formą prawnej ochrony zabytków jest rejestr zabytków prowadzona jest przez wojewódzkiego konserwatora zabytków dla zabytków znajdujących się na terenie województwa.

Polskie pomniki historii:

1. Rezerwat archeologiczny w Biskupinie.

2. Kopalnia Soli w Bochni.

3. Zespół klasztorów oo. Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie.

4. Zespół katedralny we Fromborku.

5. Miasto Gdańsk w zasięgu obwarowań XVII w.

6. Katedra pw. Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha w Gnieźnie.

7. Kalwaria Zebrzydowska.

8. Kazimierz Dolny.

9. Historyczny zespół miasta Krakowa.

10. Krzemionki- kopalnie krzemienia z epoki handlu we wsi Sod..

11. Zespół zamku krzyżackiego w Malborku.

12. Wyspa Ostrów Lednicki na Jeziorze Lednickim we wsi Lednogóra.

13. Stare i Nowe Miasto w Toruniu.

14. Historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem w Warszawie.

15. Kopalnia soli w Wieliczce.

16. Historyczne centrum Wrocławia.

17. Zamość w zasięgu obwarowań z XIX w.

Obiekty krajoznawcze Polski z listy UNESCO:

1. Stare Miasto Kraków z Wawelem i dzielnicą Kazimierz.

2. Kopalnia soli w Wieliczce.

3. Białowieski Park Narodowy.

4. Obozy zagłady Auschwitz- Birkenau.

5. Stare Miasto w Warszawie.

6. Stare Miasto w Zamościu.

7. Zespół staromiejski w Toruniu.

8. Zamek krzyżacki w Malborku.

9. Zespół architektoniczny i krajobrazowy w Kalwarii Zebrzydowskiej.

10. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy.

11. Kościoły drewniane południowej Małopolski (2003 r.) - Sześć gotyckich kościołów o budowie zrębowej w miejscowościach: Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana i Sękowa.

12. Park Mużakowski nad Nysą Łużycką.

Muzea w Polsce i ich podział:

1. Muzea i rezerwaty archeologiczne.

2. Muzea etnograficzne, skanseny.

3. Muzea sztuki i zbiory artystyczne.

4. Muzea biograficzne.

5. Muzea specjalistyczne.

6. Muzea martyrologii.

7. Muzea działalności gospodarczej.

Muzea i rezerwaty archeologiczne:

Zabytki archeologiczne są udostępnione dla turystów w muzeach archeologiczny oraz w rezerwatach archeologicznych.

- rezerwatem archeologicznym jest miejsce odnalezienia zabytku, odsłoniętego spod warstwy ziemi i stosownie jego wyeksponowanie.

1. Muzeum w Biskupinie.

2. Muzeum archeologiczne w Gdańsku.

3. Muzeum archeologiczne w Krakowie.

4. Muzeum Pierwszych Piastów w Lednicy.

5. Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi.

6. Muzeum Śleżańskie w Sobótce.

Rodzaje obiektów w rezerwatach archeologicznych:

- grodzisko

- cmentarzysko

- kurhany.

Rozmieszczenie rezerwatów archeologicznych w Polsce:

1. Rezerwat archeologiczny Kultury Łużyckiej w Częstochowie.

2. Rezerwat archeologiczny w Krzemionkach Opatowskich.

3. Rezerwat archeologiczny Kręgi Kamienne w Odrach.

4. Rezerwat archeologiczny w Szwajcarii.

Skanseny w Polsce:

- nowy prąd kulturowy- tworzenie muzeów na wolnym powietrzu

- pierwszy skansen w Polsce- Wdzydze Kiszewskie

Rozmieszczenie muzeów i skansenów etnograficznych w Polsce:

1. Ciechanowiec

2. Chorzów

3. Jurgów

4. Tokarnia

5. Kluki

6. Kłóbka

7. Kolbuszowa

8. Lednica

9. Lipowiec

10. Lublin

11. Nowy Sącz

12. Nowogród

13. Olcha

14. Opole

15. Olsztynek

16. Pszczyna

17. Radom

18. Sierpc

19. Tarnowskie Góry

20. Toruń

21. Wdzydze Kiszewskie

22. Zubrzyca Górna

Kluki:

- województwo pomorskie

- skansen Słowiński

- nad jeziorem Łebsko zachowało się kilka obiektów z XIX w. nie istniejącej już dziś grupy etnograficznej Słowinów.

Wdzydze Kiszewskie:

- województwo pomorskie

- Kaszubskie Park Etnograficzny

- w najstarszym polskim skansenie znajduje sie ok. 40 obiektów

- są to przede wszystkim kaszubskie domy i budynki gospodarcze z XVIII i XIX w., a ponadto szkoła z XIX, dworek z poł. XVIII czy wiatrak z XIX w.

Ośrodki twórczości ludowej w Polsce:

- do wytworów kultury materialnej zalicza się: stroje, budownictwo, narzędzia pracy, wytwory służące zaspokajaniu potrzeb człowieka

- kultura materialna oznacza te wszystkie wytwory i działalność człowieka, które należą do strefy kultury, czyli nie są związane tylko z funkcjonowaniem człowieka jako żywego organizmu i gatunku

- kultura duchowa oznacza wszystkie wytwory świadomości ludzi

Kultura ludowa- to pojęcie często utożsamiane z folklorem.

- mianem kultury ludowej określa się ogół wytworów społeczności lokalnej, związanej głównie ze sztuką, język

- elementem spajającym daną kulturę ludową jest wspólnota dziejowa (wspólna historia) i podobieństwo warunków życia

- kulturą ludową zajmuje się etnografia

Charakterystyczne elementy kultury ludowej:

- typowy dla danej społeczności strój

- specyficzna architektura i zdobienie wnętrz

- działalność artystyczna i związane z nią wzornictwo

- obrzędy.

Działalność artystyczna i związane z nią wzornictwo:
- muzyka

- tkactwo

- hafciarstwo

- garncarstwo

- kowalstwo

- bursztyniarstwo

- malarstwo na szkle, naścienne, na meblach

- plecionkarstwo

- rzeźba

Ośrodki festiwalowe:

1. Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny w Strzegomiu

2. Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem

3. Międzynarodowy Dziecięcy Festiwal Folkloru w Zielonej Górze

4. Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym

5. Festiwal Folkloru Górali Polskich w Żywcu

6. Festiwal Współczesnej Kultury Ludowej w Kazimierzu Dolnym

7. Festiwal Folkloru "Lato nad Świną" w Świnoujściu

8. Międzynarodowy Festiwal Folkloru "Dni Kultury Kaszubskiej" w Brusach

Tkactwo- dział przemysłu włókienniczego; Białystok, Podlasie

Region etnograficzne:

1. Grupa Kielecko- Sandomierska

2. Grupa Krakowska

3. Grupa Centralna

4. Grupa Kujawsko- Wielkopolska

5. Śląsk

6. Rejony Górskie

7. Rzeszowszczyzna

8. Lubelszczyzna

9. Białostoszczyzna

10. Mazowsze

11. Warmia i Mazury

12. Kaszuby i pomorze Gdańskie

Regiony etnograficzne w Polsce podział:

a) regiony klasy A- są to takie regiony, w której lokalna twórczość służy własnemu środowisku i stanowi czynnik zwiększający atrakcyjność turystyczną

- niektóre z tych regionów mają szczególną sławę, co umacnia w twórcach przekonanie o ich wyjątkowości

- wymienić można:

* Regiony Górskie (Podhale, Spisz, Orawa, Pieniny, Beskid Śląski i Żywiecki)

* niektóre regiony podgórskie (np. Lachy Sądeckie, Myślenickie)

* niektóre regiony Małopolski (np. laskowiacki, opoczański, krakowski, kielecki, lubelski)

* Wielkopolska (szamotulski)

* Mazowsze (Krupie Zielone i Białe, Kołbielskie, Łowieckie)

* Kujawy

* Podlasie

* Rejon Sieradzki

b) regiony klasy B- są to regiony o bogatych niegdyś tradycjach plastyki ludowej i twórczości ludowej, po okresie zaniku wtórnie ożywionej (np. Opolszczyzna, Kaszuby, Bory Tucholskie)

c) regiony klasy C- są to regiony, gdzie miejscowe tradycje ludowe zanikły, cechują się funkcjonowaniem różnych wątków kulturowych, obecnie z dominacją twórczości amatorskiej pozbawionej więzi z dawną sztuką ludową (np. Dolny Śląsk, Pomorze, Warmia i Mazury)

Rzeźba ludowa: 1064 twórców

- rejon Kutna

- rejon Zawidz

- rejon Łuków

- rejon Kozienice

W ostatnim 10-leciu organizowane są szkółki rzeźbiarstwa np. Wola Guławska, Łukowa

Malarstwo- (576 twórców) dekoracyjne stanowi bezpośrednią konstrukcję tradycyjnego, uprawiane jest w Zapilu (powiat dąbrowski)

Plastyka obrzędowa- (907 twórców)

- Podlasie

- Beskid Śląski

- Beskid Żywiecki

- Mazowsze

a) plastyka zwyczajów zapustnych występuje na Śląsku i Kujawach

Stroje ludowe- (123 twórców)- przede wszystkim wykorzystywana przez zespoły folklorystyczne

- Podhale, Krupie, Beskid Śląski

Hafciarstwo­- (1727 twórców):

- na Kaszubach

- Kujawach

- Pałukach

- Podhalu

- W Krupie

- w Opoczyńskim

Koronkarstwo-

- górale śląskie (Koniaków)

- w Kurpiowskiej Puszczy Zielonej

Tkactwo tradycyjne- 1663 twórców

-północno- wschodnia Polska

a) rejon Białostocki

b) rejon Kurpiowski

c) Podlasie

Garncarstwo- (181 twórców)

- Czarna Wieś Kościelna koło Białegostoku

- Medynia

- Głogowska

- Łążek Ordynacki

- Pawłów (Lubelskie)

- pracownie Komopczyńskie w Bolimowie (Łowieckie)

- Necla w Chmielnie (Kaszuby)

Kowalstwo- (283 twórców)

- główny ośrodek sztuki kowalskiej w Wojciechowie (woj. Lubelskie); Ogólnopolskie spotkania Kowali, warsztaty

Instrumenty muzyczne- (66 twórców)- flety, bębenki, kołatki, okaryny, diabelskie skrzypce, ligawy

- Podhale- kozy, gajdy u górali Śląskich

- Wielkopolska

- Pogórze Gorlickie- cymbałki

Wycinankarstwo- (284 twórców)

- Mazowsze (Krupie Zielone i Białe), Łowieckie, Gabińskie, Rawskie, Kołbielskie

- Opoczyńskie, Kieleckie

- Lubelskie

- Sieradzkie

Zdobnictwo- (656 twórców)

- w Krupiowskiej Puszczy Zielonej

- Opoczyńskie

- Myślenickie

- Żywieckie

Zabawkarstwo- (140 twórców)

- Beskid Żywiecki

- Region Kielecki

Plecionkarstwo- (372 twórców)

- Mazowsze

- Małopolska

Ginące zawody- 1994r. Ministerstwo Kultury realizuje ten program

- Beskidzkie Centrum Zabawkarstwa Ludowego

- Szkoła Ginących Zawodów, Folkloru w Bukowinie Tatrzańskiej: krój, szycie itp.

- Międzynarodowy Festiwal Koronki Klockowej (Bobowa)

- Szkoła Ginących Zawodów w Kaszubskim Uniwersytecie Ludowym w Wieżycy- Kaszuby, Kociewie

- Szlakiem Tradycyjnego Rękodzieła (Czarna Wieś Kościelna, Łapczyn, Zamczyko, Czarna Białostocka), tkactwo (Janów), rzeźba (Sokółka)

- Pracownie Ginących Zawodów w Węgorzewie

TURYSTYKA SPECJALISTYCZNA W POLSCE

Walory specjalistyczne- uznaje się cechy środowiska przyrodniczego w oparci, o które możliwe jest usprawnienie różnych form turystyki kwalifikowanej (aktywnej).

- w przypadku obecności wód mineralnych i korzystnych warunków klimatycznych- istnienia warunków do rozwoju balneoterapii i innych sposobów leczenia uzdrowiskowego.

Podział walorów specjalistycznych:

- walory kajakarskie

- walory żeglarskie

- walory wędkarskie

- walory myśliwskie

- walory jeździeckie

- walory taternickie

- walory speleologiczne

- walory nurkowe

- walory narciarskie

Pojęcie "turystyki kwalifikowanej" pojawiło się w polskiej terminologii naukowej w latach 50 XX wieku

- wymaga przygotowania kondycyjnego ze strony turysty oraz posiadania określonych umiejętności posługiwania się sprzętem, turystycznym i zachowania się w warunkach środowiska przyrodniczego.

Formy turystyki kwalifikowanej:

- turystyka piesza (nizinna, górska)

- turystyka narciarska

- turystyka speleologiczna

- turystyka rowerowa (kolarska)

- turystyka jeździecka (konna)

- turystyka kajakowa

- turystyka żeglarska

- turystyka wędkarska

Wędkarstwo- amatorskie łowienie ryb na wędkę, za pomocą ściśle określonego przepisami sprzętu, odpowiadającego ustalonym zwyczajom

- zgodnie z przyjętymi zasadami i metodami łowienia, uwzględniającymi ochronę ryb

Podstawowe działania praktycznego wędkarstwa:

- organizowanie wędkarstwa jako racjonalne formy wypoczynku i rekreacji

- stworzenie dogodnych warunków wędkarskich

- rozwój umiłowania przyrody i krzewienia znajomości zasad gospodarki wędkarstwo- rybackiej

Rys historyczny wędkarstwa zorganizowanego:

- 1879- Kraków, Krajowe Towarzystwo Rybackie

- 1882- ustalenie określenia między innymi wymiary i okresu ochrony niektórych gatunków ryb

- 1908- Kraków wydano: "Poradnik dla miłośników sportu wędkarskiego"

- 1889- utworzono w Warszawie Towarzystwo Wędkarskie

- 1901- utworzenie w Wilnie Oddziału Cesarskiego

- 1947- reaktywowanie po II wojnie światowej PZW

Polskie obowiązki członka PZW określa status oraz regulamin sportowy.

WALORY WĘDKARSKIE PRZYRODNICZE I POZAPRZYRODNICZE

Walory wędkarskie przyrodnicze:

1. Wody stojące

- Jeziora

- Stawy

2. Wody płynące

a) Rzeki

- Wody górskie

- Wody nizinne

b) Jeziora zaporowe

3. Morze

Jeziora to naturalne zagłębienia terenu wypełnione wodą, charakteryzujące się brakiem bezpośredniego połączenia z morzem. Powstanie jezior zależy od:

- Warunków klimatycznych

- Rodzaju podłoża

- Ukształtowania powierzchni

- (czynnik antropogeniczny - jeziora sztuczne)

Charakterystyka ogólna:

- W Polsce znajduje się około 9300 jezior o powierzchni większej niż 1 ha (100m x100m).

- Zajmują one 1% powierzchni kraju.

- Najwięcej jezior występuje na pojezierzach: pomorskim i mazurskim.

- W Polsce centralnej i środkowo-wschodniej jezior nie ma w ogóle.

Geneza jezior w Polsce

Misy jeziorne powstały w różny sposób. Znaczna część (ok.90%) ma charakter polodowcowy tzn. Powstała na skutek działalności lądolodu i lodowców górskich. Przykładami takich jezior mogą być jeziora:

- Morenowe (J. Mamry)

- Rynnowe (J. Hańcza)

- Wytopiskowe i Sandrowe

- Cyrkowe (jeziora w Tatrach)

U wybrzeży Bałtyku wytworzyły sie dwa typy jezior:

a) Nadbrzeżne (przybrzeżne) są odcięte zatokami morskimi (J. Łebsko, J. Jamno, J. Gardno, J. Sarbsko)

b) Deltowe powstające w wyniku akumulacyjnej działalności Odry i Wisły (J. Drużno, J. Dąbie).

* Na Polesiu Lubelskim poziom wód podziemnych jest wysoki, ze względu na leżącą na słabo przepuszczalnych wapieniach cienką warstwę skał przepuszczalnych.

* Takie warunki sprzyjały wytworzeniu jezior krasowych (J. Dratów).

* Misy jezior leżących między Wartą a Notecią powstały w wyniku deflacji - jeziora eoliczne.

* Rzeki meandrując często tworzą starorzecza, czyli małe jeziorka w dawnych korytach rzek.

Największe jeziora w Polsce:

- Śniadrwy - 113, 8 km2 powierzchni

- Mamry - 104,4 km2 powierzchni

Jeziora sztuczne:

a) W Polsce istnieje 106 zbiorników retencyjnych ( stale lub okresowo wypełnionych wodą) o pojemności 1 hm3

b) Większość jezior sztucznych znajduje się na rzekach pojezierzy, karpackich i sudeckich.

c) Największymi sztucznymi zbiornikami są:

- J. Solińskie (472 hm3 pojemności) - na rzece San

- J. Włocławskie (408 hm3)

Najgłębsze jeziora w Polsce:

- Hańcza - maksymalna głębokość 108,5 m

- Drawsko - maksymalna głębokość 79,7 m

*Wielkość jezior - od małych (kilkadziesiąt m2) jezior „oczek” do olbrzymich zbiorników o charakterze mórz śródlądowych (M. Martwe)

Klasyfikacja jezior:

a) Pochodzenie misy jeziornej

- Tektoniczne

- Wulkaniczne

- Polodowcowe

- Reliktowe (J. Aralskie)

- Krasowe

- Przybrzeżne

- Starorzecza

- Deltowe

- Eoliczne

b) Okres wypełnienia wodą

- Stałe

- Okresowe

- Epizodyczne

c) Skład wody

- Słodkie

- Słonawe (większość jezior przybrzeżnych)

- Słone (charakterystyczne dla klimatu suchego - M. Martwe)

d) Termikę wód

- Ciepłe (od 4 stopni C)

- Zmienne ( temperatura zależy od pór roku)

- Zimne (poniżej 4 stopni C)

e) Zawartość substancji organicznych

- diastroficzne to jeziora zakwaszone o małej zawartości tlenu w wyniku rozkładającej się substancji organicznej (jeziora na północy Ameryki Północnej).

* Właściwości wody: mało przezroczysta o brunatnym i brunatno-żółtym zabarwieniu (lin, karp).

- eutroficzne to jeziora dobrze dotlenione, w których występuje dużo substancji odżywczych, zatem życie organiczne bujnie się rozwija (większość jezior w Polsce).

* Właściwości wody: średnio przezroczysta o zielonkawym zabarwieniu.

- oligotroficzne to zazwyczaj zimne jeziora ubogie w substancje odżywcze, zatem życie w tych jeziorach jest słabo rozwinięte (Morskie Oko).

* Właściwości wody: przezroczysta o niebieskim zabarwieniu.

Stawy

Rzeki: wody górskie:

- Białka Tatrzańska

- Solinka

- Bóbr

- Czarny Dunajec

- Marczew

- Odra

- Łeba k. Paraszyna

- Pilica

- Poprad

Rzeki: wody nizinne:

- Bug

- Wisła

- Motława

Jeziora zaporowe:

- Zbiornik Leśniński

Walory wędkarskie pozaprzyrodnicze:

a) Walory kulturowe antropogeniczne

1. Organizacja wędkarstwa i rybactwa

2. Postęp techniczny i handlowy (ośrodki hodowli pstrąga i in.)

3. Baza materialna wędkarstwa (schroniska, przystanie wędkarskie)

4. Urządzenia techniczne (jazy pomłyńskie, urządzenia piętrzące)

b) Imprezy i wydarzenia

- Święto Ryby w Słupsku

Deliminacja wód płynących na krainy wędkarskie:

1. Kraina pstrąga: potok górski - górny odcinek biegu rzeki, dolina o profilu poprzecznym w kształcie litery V, mająca strome zbocza i wąskie dno, gwałtowność przyboru wody, krystaliczna czystość wody, bardzo duże natlenienie wody, występowanie bystrzy i szypotów, brak pokrywy lodowej w okresie zimy. Niska temperatura wody: 16-18 stopni C, duży spadek rzeki i bystrość nurtu, kamieniste i skaliste dno, niewielka głębokość - płytka woda.

1. Kraina lipienia: szersze dno doliny rzecznej, brak wodospadów, rzadko występują szypoty i bystrza, pojawianie się wklęsłości koryta rzecznego (spoko zakoli rzecznych), dno pokryte drobniejszymi otoczkami i grubym żwirem, woda czysta i dobrze natleniona, bystry nurt, woda dość chłodna (ok.20 stopni C), brak pokrywy lodowej w okresie zimy, rośliny kwiatowe.

2. Kraina brzany: obszerniejsze doliny rzek (rzeki nizinne), podłoże z litych skał osadowych (np. polodowcowych), otoczenie rzeki - krajobraz pól uprawnych, falisty. Nurt rzeki bystry, dość duża głębokość rzeki. Wyraźna rynna głównego koryta z rozległymi ławicami piasku i mułu, woda mniej klarowna ze względu na spływy powierzchniowe, większa żyzność wody, pobrzeże rzeki porośnięte drzewami i wikliną, brzegi niskie porasta roślinność towarzysząca wodzie.

3. Kraina Leszcza: płaska, rozległa dolina rzeczna. Krajobraz otoczenia rzeki: zwarte zarośla wierzbowe, meandrowanie rzeki, zamarzanie wód rzeki w okresie zimy; tworzenie rozległych rozlewisk w okresie wiosennych roztopów lodu i śniegu. Wypełnienie się wodą starorzeczy ( odległego koryta rzeki), dolinie towarzyszy roślinność typu olsza czarna, lasy topolowo-wierzbowe. Nanosy akumulacyjne (łachy).

Ryby krain wędkarskich Polsce:

- Okoń

- Karp

- Węgorz

- Sum

- Sandacz

Regiony turystyki wędkarskiej:

1. Słowiński (powierzchnia 520 km2, jeziora: Bukowo, Jamno, Wicko)

2. Drawski (powierzchnia 1470 km2, jeziora: Drawsko, Siecino, Krosino, Wąsocze, rzeki: Dubie, Drawa, Płociczna)

3. Charzykowsko-Wdzydzki ( Charzykowski: jeziora - Długie, Krasińskie, Pleśno, Łąckie, Dybrzk, Ostrowite, Parszewickie, Kierskie; Wdzydzki: jeziora - Wdzydze, Radolne, Gołuń, Bielawy, Lubiszewskie, Schodno).

4. Iławsko-Brodnicki ( Ostródzki, Iławsko - Brodnicki)

5. Wielkich Jezior Mazurskich

6. Wigier

7. Żmigrodzko-Milicki

Kultura wędkarska:

- Salmo DHC - warsztaty

- Targi wędkarskie

- Zloty wędkarskie

Wybrzeże:

- woj. zachodniopomorskie

- woj. pomorskie

* Ukształtowanie:

a) barymetria i hipsometria- wzrost wysokości z zachodu na wschód

b) Typy brzegów:

- Brzegi klifowe

- Brzegi wydmowe

- Brzegi płaskie

c) suma opadów w okresie letnim

d) Rzeki przymorskie: Reda, Płutnica, Łeba, Słupia, Dzierżeńcińka

e) Tereny chronione:

- Nadmorskie Park Krajobrazowy

- Trójmiejski Park Krajobrazowy

- Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana

- Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej

- Woliński Park Narodowy

- Słowiński Park Narodowy

f) wody lecznicze i geotermiczne

g) regiony fizyczno- geograficzne

- Słowiński PN

- Woliński PN

- Nadmorski PK
- Trójmiejski PK

- PK Mierzeja Wiślana

- PK Wysoczyzny Elbląskiej

h) Typy krajobrazów naturalnych:

- Fluwioglacjalny

- Eoliczny

- Bagienny

- Zalewowy den dolinnych

- Deltowy

- Równin zalewowych

i) Wybrane elementy środowiska antropogenicznego:

- Żegluga i porty (Gdańsk, Gdynia, Łeba, Szczecin, Świnoujście, Ustka)

- Porty lotnicze ( Szczecin, Gdańsk), Lądowiska (Hel, Jastarnia)

- Sieć kolejowa

Atrakcje turystyczne województwa zachodnio-pomorskiego:

- Plaża i molo w Międzyzdrojach

- Wolińskie Park Narodowy

- Muzeum Przyrodnicze Wolińskiego Parku Narodowego

- Rezerwat i zagroda pokazowa żubrów

- Jezioro Turkusowe

- Wzgórze Gosań

- Wzgórze Zielonka

- Przystań Marina Wicko-Zalesie

- Bunkier Muzeum Broni V-3

- Amber Baltic Golf Club

- Podziemny Szczecin

a) Darłowo:

- Zamek Książąt Pomorskich

b) Kamień Pomorski

- koncerty muzyki organowej

c) Kołobrzeg- uzdrowisko

- gotycka katedra z XIV w.

d) Starogard Szczeciński:

- miasto licznych zabytków gotyckich

e) Trzęsacz:

- multimedialne muzeum na 15 południku

f) Szczecin:

- podziemny Szczecin- na dworcu głównym PKP jest schron przeciwlotniczy z czasów II wojny światowej

- Zamek Książąt Pomorskich

Pojezierze Pomorskie:

1. Pojezierze Drawskie

2. Pojezierze Kaszubskie

3. Bory Tucholskie

Pojezierze Drawskie:

a) rzeźba terenu- najwyższe wzniesienie- 222 m.n.p.m Wola Góra koło Połczyna- Zdrój

b) wody stające- 250 ha jezior (rynny polodowcowe) największe to: Drawsko, Wielinia, Lubie

c) największe rzeki- Drwa 186km, Gwda 149km, Piłata

d) większe miasta: to Drawsko Pomorskie, Łobez, Połczyn- Zdrój, Czaplinek, Barwice, Szczecinek i Złocieniec

e) główne atrakcje- Darwiński Park Narodowy, utworzony w 1990 roku, jeden z 23 parków narodowych

Pojezierze Kaszubskie:

a) - kaszubska sztuka prezentowana jest w Kaszubski Parku Etnograficznym we Wdzydzach Kiszewskich

- w Chmielnie wyroby ludowe szczególnie ceramiczne

b) produkty i atrakcje turystyczne Pojezierza Kaszubskiego:

- Brzeźno Szlacheckie- Kaszubki pod Wiedniem

- Gniewino- Kaszubskie Oko

- Jezioro Wdzydzkie- Kaszubskie Morze

- Kartuzy- Truskawkobranie- Złota Góra

- Dom, który stanął na głowie- Szymbark

- Diabeł gasi świeczkę w grocie- Groty Mechowskie

- Kartuzy- Kartuska Kolegiata pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

- Kołczygłowy- Pruskie mury, włoskie wnętrze

- Wdzydze Kiszewskie- Jarmarki Wdzydzkie

- Wejherowo- Kalwaria Wejherowska

- Zamki na Pomorzu- Słupsk, Bytów, Malbork, Gdańsk, Człuchów, Gniew, Sztum

Jezioro Wdzydzkie- jezioro sztuczne

c) Pałace Pojezierza Kaszubskiego

- Pałac w Warcinie

- Pałac Przebendowskich w Wejherowie

- Pałac w Leźnie

d) dwory:

- dwór w Bendominie

- dwór w Mirachowie

- dwór w Paraszynie

- dwór w Salnie

e) sztuka ludowa:

- garncarstwo- Chmielno

- plecionkarstwo- Wdzydze Kiszewskie, Zblewo

- inne wyroby rzemieślnicze (tabakiery i różki z rogu)

- muzeum Kaszubskie w Kartuzach

f) religia:

morska pielgrzymka Kaszubów do Płucka

---