PRYWATYZACJA

Idea prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w Polsce pojawiła się już w „Programie gospodarczym” rządu z października 1989 r.

Celem prywatyzacji są przede wszystkim względy ekonomiczne, w tym zwłaszcza nadzieja na istotną poprawę efektywności gospodarowania. Jak wiadomo gospodarki rynkowej nie sposób zbudować bez konkurencji. To zaś zakłada wielość uczestników gry rynkowej, reprezentujących różne interesy ekonomiczne. Przesłanek tych nie spełniała polska gospodarka w przeważającym stopniu skupiona w rękach jednego przedsiębiorcy tj. państwa.

Definicja: Prywatyzacja to proces polegający na „odpaństwowieniu” (de etatyzacji) własności w sferze gospodarczej, rezygnacji państwa z prowadzenia przedsiębiorstw państwowych.

Prywatyzacja występuje w dwóch formach:

• prywatyzacji kapitałowej

• prywatyzacji likwidacyjnej

Prywatyzacja kapitałowa (zwana też pośrednią) polega na przekształcaniu przedsiębiorstw państwowych w jednoosobową spółkę skarbu państwa. Może być to spółka z o.o. lub spółka akcyjna. Tej transformacji organizacyjno - prawnej przedsiębiorstw dokonuje się po to, by udostępnić akcje lub udziały w takiej spółce osobom trzecim.

Prywatyzacja ta składa się z dwóch etapów: pierwszy to etap przygotowawczy (przekształcenie w spółkę), natomiast drugim etapem jest prywatyzacja właściwa (udostępnienie akcji lub udziałów).

Przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w spółkę może nastąpić w dwóch trybach:

• nadzwyczajnym, gdzie transformacją przedsiębiorstwa zarządza - na wniosek Ministra Przekształceń Własnościowych - Prezes Rady Ministrów. Stanowisko organów przedsiębiorstwa i założycielskiego nie ma znaczenia decydującego.

• zwykłym gdzie aktu przekształcenia dokonuje Minister Przekształceń Własnościowych, aczkolwiek nie samodzielnie. Do uruchomienia prywatyzacji niezbędny jest wniosek organów przedsiębiorstwa tj. dyrektora i rady prawnej, bądź organu założycielskiego złożonego za zgodą dyrektora i rady prawniczej przedsiębiorstwa. W obu przypadkach konieczne staje się ponadto uzyskanie opinii ogólnego zebrania pracowników.

Prywatyzacja likwidacyjna (bezpośrednia) polega na sprzedaży (wniesieniu do spółki) przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części jego mienia lub oddania mienia do odpłatnego korzystania wg określonych warunków (opisanych szczegółowo w ustawie). Prywatyzacja ta dotyczy małych przedsiębiorstw.

Transformacji gospodarczej w Polsce i innych krajach Europy środkowej i wschodniej od samego początku towarzyszyło wiele obaw oraz spekulacji dotyczących jej skutków. Stosując nowoczesne metody statystyczne porównano wyniki odpowiednio dobranych przedsiębiorstw państwowych i firm sprywatyzowanych i wyciągnięto następujące wnioski:

• firmy sprywatyzowane osiągają lepsze wyniki pod względem dynamiki sprzedaży, zatrudnienia i wydajności pracy - niż firmy państwowe,

• firmy sprywatyzowane potrafią lepiej utrzymać rynki zbytu i zdobywać nowe,

• firmy sprywatyzowane są lepsze od państwowych w dziedzinie wydajności pracy, co z kolei umożliwia łączenie rozwoju przedsiębiorstwa z podwyższeniem realnych płac jego pracowników.

Niezależnie od oceny przyjętej koncepcji prywatyzacji trzeba jednak stwierdzić, że procesy prywatyzacji w Polsce były zakłócone przez brak stabilności politycznej i na skutek nie zawsze odpowiedzialnych pomysłów towarzyszyła mu także niewydolność urzędnicza organów państwowych zaangażowanych z konieczności w te procesy.

KOMERCJALIZACJA

Wraz z pojęciem prywatyzacji łączy się również pojęcie komercjalizacji. Komercjalizacja (w rozumieniu ustawy) polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną lub spółkę z o.o., która wstępuje we wszystkie stosunki prawne (jest pierwszym etapem prywatyzacji).

Jest przeprowadzana w różnych celach, w tym:

• z zamiarem poddania przedsiębiorstw w dalszym etapie prywatyzacji

• jedynie dla zmiany formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego

• dla dokonania konwersacji wierzytelności . Konwersja (zamiana) wierzytelności na udziały a wierzyciele jeśli się zgodzą, staja się wspólnikami.

Komercjalizacja przedsiębiorstwa jest aktem władczym Ministra Skarbu Państwa przy czym w celu innym niż prywatyzacja przedsiębiorstwa może on dokonać za zgodą Rady Ministrów.

Szczególną odmianą komercjalizacji jest komercjalizacja z konwersją wierzytelności. Jej celem jest przede wszystkim oddłużenie przedsiębiorstw państwowych i przerwanie łańcucha ujemnych następstw pozostawania z długami, ma odrębną konstrukcję prawną i stanowi nową formę pomocy dla zadłużonych przedsiębiorstw państwowych.

CHARAKTERYSTYKA SPÓŁEK

Spółki dzielimy na:

- spółki prawa cywilnego: spółka cywilna

- spółki prawa handlowego: spółki osobowe i spółki kapitałowe.

Spółka cywilna

Spółki handlowe

Spółkami handlowymi są:

1. spółka osobowa

• spółkę jawna,

• spółkę partnerska,

• spółkę komandytowa

• spółkę komandytowo-akcyjna

spółka kapitałowa

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• spółka akcyjna,

Przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Cel spółek osobowych to prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą.

Celem spółek kapitałowych może być każdy cel prawnie dopuszczalny, gospodarczy, jak i niegospodarczy (charytatywny, kulturalny).

Wspólnicy spółek handlowych mają obowiązek wniesienia wkładów, nie mogą więc powstać „spółki bezwkładowe”.

Przedmiotem wkładu w spółkach osobowych mogą być:

• własna praca

• świadczenie usług

• wniesienie rzeczy do używania

Przedmiotem wkładu w spółkach kapitałowych nie mogą być:

• prawa niezbywalne,

• świadczenie pracy

• świadczenie usług

Spółki osobowe

Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Spółka osobowa może we własnym imieniu:

• nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe,

• zaciągać zobowiązania,

• pozywać i być pozywana.

Oznacza to, że w umowach zawieranych przez spółkę osobową, stroną będzie spółka, a nie jej wspólnicy działający łącznie.

Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.

Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę:

• tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi

• tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.

Spółka jawna

• Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.

• Wspólnikami spółki jawnej mogą być osoby fizyczne i prawne.

• Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej. Mimo to może ona jako spółka osobowa we własnym imieniu:

• nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe,

• zaciągać zobowiązania,

• pozywać i być pozywana.

• Posiada więc „własną” podmiotowość prawną, odrębną od podmiotowości prawnej wspólników, zwaną ułomną osobowością prawną.

• Konsekwencje ułomnej osobowości prawnej:

• stroną stosunków prawnych jest sama spółka, a nie wspólnicy

• spółka posiada własny majątek nie będący majątkiem wspólnym wspólników

• wspólnicy spółki jawnej nie są przedsiębiorcami, spółka jawna jest przedsiębiorcą

Odpowiedzialność spółki jawnej i wspólników

1. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.

2. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika - Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

3. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań spółki powstałych przed jej wpisem do rejestru.

4. Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia.

5. Kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu przedsiębiorstwa przez tego przedsiębiorcę przed dniem utworzenia spółki.

Firma

Firma spółki jawnej powinna zawierać:

1. nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników

2. dodatkowe oznaczenie "spółka jawna" (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "sp. j.").

Forma umowy spółki jawnej

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

Umowa spółki jawnej powinna zawierać:

1) firmę i siedzibę spółki (miejscowość, a nie konkretny adres),

2) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,

3) przedmiot działalności spółki,

4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Wpis do rejestru

Spółka jawna jest przedsiębiorcą w rozumieniu ust. prawo działalności gospodarczej i podlega ona obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców w KRS.

Majątek spółki jawnej, wkłady i udziały

• Majątek spółki jawnej jest jej własnym majątkiem, a nie majątkiem wspólnym wspólników.

• Udział kapitałowy wspólnika to wartość księgowa wyrażona w pieniądzu i zapisana na koncie kapitałowym wspólnika, udział jest równy wartości wkładu określonej w umowie spółki (chyba że umowa spółki stanowi inaczej).

Prowadzenia spraw spółki jawnej

(Reguły bezwzględnie obowiązujące)

1. Nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników.

2. Nieważne jest:

• umowne ograniczenie prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki

• umowne ograniczenie prawa do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki.

Reprezentacja spółki jawnej na zewnątrz

• Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę w zakresie wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.

• Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.

Pozbawienie prawa do reprezentacji

Umowa spółki może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem.

Niedopuszczalne jest pozbawienie wszystkich wspólników prawa do reprezentacji.

Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Rozwiązanie spółki jawnej

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,

3) ogłoszenie upadłości spółki,

4) śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości,

5) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,

6) prawomocne orzeczenie sądu.

• Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd.

• Jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki.

Wystąpienie wspólnika

Jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Nie można wypowiedzieć udziału w spółce.

Wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki.

Likwidacja

1. Gdy zachodzą przyczyny rozwiązania spółki, należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki.

2. Likwidatorami są wszyscy wspólnicy.

• Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona.

• Na miejsce wspólnika upadłego wchodzi syndyk.

• Sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny, ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród wspólników, jak również inne osoby.

• Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia "w likwidacji".

• Likwidatorzy powinni:

• zakończyć bieżące interesy spółki,

• ściągnąć wierzytelności,

• wypełnić zobowiązania

• upłynnić majątek spółki

• nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku.

5. Z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych.

• Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki.

• W przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku.

• Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze.

• Jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w ich braku w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie.

• W przypadku niewypłacalności jednego ze wspólników przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku.

6. Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru.

7. Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki należy oddać na przechowanie wspólnikowi lub osobie trzeciej na okres nie krótszy niż pięć lat. W przypadku braku zgody wspólnika lub osoby trzeciej przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy.

Spółka partnerska

• Spółką partnerską jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

• Spółka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu.

• Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów:




• adwokata,

• aptekarza,

• architekta,

• biegłego rewidenta,

• brokera ubezpieczeniowego,

• doradcy podatkowego,

• księgowego,

• lekarza,

• lekarza stomatologa,

• lekarza weterynarza,

• notariusza,

• pielęgniarki,

• położnej,

• radcy prawnego,

• rzecznika patentowego,

• rzeczoznawcy majątkowego

• tłumacza przysięgłego.




• Spółka partnerska nie posiada osobowości prawnej. Mimo to może ona jako spółka osobowa we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Posiada więc własną podmiotowość prawną, odrębną od podmiotowości prawnej partnerów.

Odpowiedzialność spółki partnerskiej i wspólników

1. Spółka partnerska jako odrębny podmiot prawa ponosi nieograniczoną odpowiedzialność całym swoim majątkiem za własne zobowiązania, także za zobowiązania powstałe w związku z wykonywaniem wolnego zawodu w spółce.

2. Partner ponosi odpowiedzialność:

• tylko za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez niego wolnego zawodu w spółce,

• jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały jego kierownictwu przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.

Za pozostałe zobowiązania partner nie ponosi odpowiedzialności.

3. Za zobowiązania spółki nie wynikające z wykonywania wolnych zawodów przez partnerów, partnerzy ponoszą odpowiedzialność nieograniczoną, solidarną i całym swoim majątkiem, jak wspólnicy spółki jawnej.

4. Umowa spółki może przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.

Firma

Firma spółki partnerskiej powinna zawierać:

1. nazwisko co najmniej jednego partnera,

2. dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "sp. p.".

3. określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce

Umowa spółki

• Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

• Umowa spółki partnerskiej powinna zawierać:

1) określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,

2) przedmiot działalności spółki,

3) nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki

4) w przypadku gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów,

5) firmę i siedzibę spółki,

6) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,

7) określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.

Wpis do rejestru

• Spółka jawna jest przedsiębiorcą w rozumieniu ust. prawo działalności gospodarczej i podlega ona obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców w KRS.

Reprezentacja spółki i prowadzenie jej spraw.

1. Każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie.

2. Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą powziętą większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów.

3. Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki również może nastąpić na mocy prawomocnego orzeczenia sądu (wyłącznie z ważnych powodów).

4. Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki na podstawie staje się skuteczne z chwilą wpisu do rejestru.

• Umowa spółki partnerskiej może przewidywać, że prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki powierza się zarządowi.

• Partnerzy tracą wówczas prawo do reprezentacji spółki i prawo prowadzenia jej spraw.

Rozwiązanie spółki

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

2) jednomyślna uchwała wszystkich partnerów,

3) ogłoszenie upadłości spółki,

4) utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu,

5) prawomocne orzeczenie sądu.

W przypadku utraty przez partnera uprawnień do wykonywania wolnego zawodu powinien on wystąpić ze spółki najpóźniej z końcem roku obrotowego, w którym utracił prawo wykonywania wolnego zawodu.

Spółka komandytowa

• Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

• Komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki:

• osobiście

• bez ograniczeń

• solidarnie z innymi komplementariuszami i spółką

• subsydiarnie.

• Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej. Nadal jest to jednak odpowiedzialność osobista, solidarna z pozostałymi wspólnikami i spółką.

• Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki.

• Komplementraiuszem może być osoba fizyczna i prawna. Może więc powstać spółka z o.o. - spółka komandytowa (na wzór niemieckiej GmbH, Co. & KG).

• Ta sama osoba nie może być jednocześnie komandytariuszem i komplementariuszem.

• Kto przystępuje do spółki w charakterze komandytariusza, odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru.

Firma

Firma spółki komandytowej powinna zawierać:

1. nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy.

2. dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "sp. k.".

• Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Umowa spółki komandytowej

Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego

Umowa spółki komandytowej powinna zawierać:

1) firmę i siedzibę spółki,

2) przedmiot działalności spółki,

3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,

4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,

5) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).

Wkład komandytariusza

• Postanowienie wspólników zwalniające komandytariusza z obowiązku wniesienia wkładu jest nieważne.

• Nie mogą stanowić wyłącznego wkładu komandytariusza do spółki:

• zobowiązanie do wykonania pracy

• świadczenia usług na rzecz spółki

• wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki,

• Nie mogą stanowić wkładu komandytariusza udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcje spółki akcyjnej, jeżeli komplementariuszem jest ta spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna, zaś komandytariuszem jest wspólnik tej spółki.

Wpis do rejestru

• Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Wpis ten ma charakter konstytutywny.

Przedmiotem wpisu do rejestru przedsiębiorców są tylko wkłady komandytariuszy.

Do wniosku dołącza się:

• tekst umowy spółki

• wykaz wspólników

• wzory podpisów komplementariuszy

• Wpis spółki komadytowej podlega obowiązkowemu ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Reprezentacja spółki na zewnątrz

• Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki.

• Komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako:

• pełnomocnik

• prokurent

Prawa komandytariusza

• Komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda komandytariusza, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• Komandytariusz ma prawo rozporządzać swoim udziałem tylko po uzyskaniu zgody wszystkich komplementariuszy.

Udział w zyskach i stratach

Komandytariusz:

• uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• Zysk przypadający komandytariuszowi za dany rok obrotowy jest przeznaczany w pierwszej kolejności na uzupełnienie jego wkładu rzeczywiście wniesionego do wartości umówionego wkładu.

• W razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu.

Komplementariusz:

• ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu.

• Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach.

Umowa spółki może zwolnić komplementariusza i komandytariusza od udziału w stratach.

Spółka komandytowo-akcyjna

• Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

• Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Ryzykuje od jedynie wkład, który wniósł na pokrycie akcji. Akcjonariuszem mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

• Za zobowiązania spółki odpowiada komplementariusz osobiście i bez ograniczeń, solidarnie i subsydiarnie.

• Komplementariuszem nie może być spółka akcyjna ze względu na zjawisko „dublowania” się akcji. Mogą nim być osoby fizyczne i osoby prawne.

• Elementy charakterystyczne dla spółki komandytowo-akcyjnej:

1. możliwość emisji akcji przez spółkę we własnym imieniu (mogą one również emitować obligacje dla pozyskania kapitału inwestorów)

2. ustawowe powierzenie prawa prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji komplementariuszowi

3. istnienie organów spółki w postaci rady nadzorczej i walnego zgromadzenia

Firma spółki komandytowo-akcyjnej

Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać:

1. nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy.

2. dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "S.K.A.".

• Nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Statut

• Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

• Osoby podpisujące statut są założycielami spółki.

• Statut powinni podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze.

Należy również sporządzić odrębne akty notarialne dla akcjonariuszy zawierające:

• Zgodę na zawiązanie spółki

• Zgodę na brzmienie statutu

• Zgodę na objęcie akcji - w szczególności określić należy osoby obejmujące akcje, liczbę i rodzaj akcji objętych przez każdą z nich, wartość nominalną i cenę emisyjną akcji oraz terminy wpłat.

Wpis do rejestru

• Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców.

• Termin: 6 miesięcy od dnia sporządzenia statutu (po jego upływie statut traci moc obowiązującą).

Majątek spółki komandytowa - akcyjnej

• Kapitał zakładowy pochodzi zasadniczo z wkładów akcjonariuszy.

• Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50.000 złotych

• Dzieli się on na akcje równej wartości. Przed rejestracją kapitał powinien być pokryty przynajmniej w jednej czwartej części.

• Wkłady komplementariuszy tworzą odrębny fundusz. Komplementariusze posiadają udział kapitałowy.

Reprezentacja spółki na zewnątrz

• Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy statutu lub prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki.

• Akcjonariusz może reprezentować spółkę:

• jako pełnomocnik

• jako prokurent

Rada nadzorcza

• W spółce komandytowo-akcyjnej można ustanowić radę nadzorczą. Minimalny skład to 3 osoby.

• Jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe.

• Członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie.

• Komplementariusz albo jego pracownik nie może być członkiem rady nadzorczej.

• Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Co do zasady reprezentuje ona interesy akcjonariuszy.

Walne zgromadzenie

• Prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu ma akcjonariusz oraz komplementariusz.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Nie musi to być cel gospodarczy.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Spółka ta posiada osobowość prawną, odrębny majątek, samodzielną odpowiedzialność za swoje zobowiązania i działa przez organy.

Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 50.000 złotych.

Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej.

Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 500 złotych.

Firma

Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "spółka z o.o." lub "sp. z o.o.".

Powstanie spółki

Do powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga się:

1) zawarcia umowy spółki,

2) wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki,

3) powołania zarządu,

4) ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki,

5) wpisu do rejestru.

Umowa spółki

Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Wpis do rejestru

Zarząd zgłasza zawiązanie spółki do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki w celu wpisania spółki do rejestru. Wniosek o wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie zarządu.

Udziały wspólników spółki z o.o.

Udziały uprzywilejowane - Jeżeli umowa spółki przewiduje udziały o szczególnych uprawnieniach, uprawnienia te powinny być w umowie określone. Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności:

• prawa głosu, (uprzywilejowanie w zakresie prawa głosu może dotyczyć tylko udziałów o równej wartości nominalnej) Uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu nie może przyznawać uprawnionemu więcej niż trzy głosy na jeden udział.

• prawa do dywidendy - na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym (dywidenda uprzywilejowana). Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki..

Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Spółka nie może obejmować lub nabywać, ani przyjmować w zastaw własnych udziałów. Wyjątek stanowi:

• nabycie w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątku wspólnika,

• nabycie w celu umorzenia udziałów.

Organy spółki

Zarząd

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę.

Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Nadzór

• Prawo kontroli służy każdemu wspólnikowi. W tym celu wspólnik lub wspólnik z upoważnioną przez siebie osobą może w każdym czasie:

- przeglądać księgi i dokumenty spółki,

• sporządzać bilans dla swego użytku

• żądać wyjaśnień od zarządu.

• Umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy.

• W spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500.000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu, powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.

Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników.

Członków rady nadzorczej powołuje się na rok, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej.

Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.

Rada nadzorcza nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki.

Komisja rewizyjna składa się co najmniej z trzech członków, powoływanych i odwoływanych według tych samych zasad co członkowie rady nadzorczej.

Zgromadzenie wspólników

Uchwały wspólników są podejmowane na zgromadzeniu wspólników.

Bez odbycia zgromadzenia wspólników mogą być powzięte uchwały:

• jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być powzięte,

• albo jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na głosowanie pisemne.

Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego.

Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się w przypadkach określonych w niniejszym dziale lub umowie spółki, a także gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania zgromadzeń uznają to za wskazane.

Zgromadzenie wspólników zwołuje:

1. zarząd

2. Rada nadzorcza, jak również komisja rewizyjna

3. Wspólnik lub wspólnicy reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego

Głosowanie

• Na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, na każde 100 złotych wartości nominalnej udziału o nierównej wysokości przypada jeden głos.

• Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, jeżeli przepisy niniejszego działu lub umowa spółki nie stanowią inaczej.

• Głosowanie jest jawne.

• Tajne głosowanie zarządza się:

• przy wyborach

• nad wnioskami o odwołanie członków organów spółki lub likwidatorów,

• o pociągnięcie ich do odpowiedzialności,

• w sprawach osobowych

• poza tym należy zarządzić tajne głosowanie na żądanie choćby jednego ze wspólników obecnych lub reprezentowanych na zgromadzeniu wspólników.

Rozwiązanie i likwidacja spółki

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

2) uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza,

3) ogłoszenie upadłości spółki,

4) inne przyczyny przewidziane prawem.

Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.

Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia "w likwidacji".

W czasie prowadzenia likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną.

Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej.

Spółka akcyjna

Zawiązać spółkę akcyjną może jedna albo więcej osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Statut spółki akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Osoby podpisujące statut są założycielami spółki.

Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Firma

Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka akcyjna". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "S.A.".

Majątek, kapitał, akcje

Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 500.000 złotych.

Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 złoty.

Akcje obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki.

Akcje obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej.

Kapitał zapasowy - Na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się:

• co najmniej 8 proc. zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego.

Kapitały rezerwowe - Statut może przewidywać tworzenie innych kapitałów na pokrycie szczególnych strat lub wydatków

Powstanie spółki

Do powstania spółki akcyjnej wymaga się:

1) zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli,

2) wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego,

3) ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,

4) wpisu do rejestru.

Akcja

Dokument akcji powinien być sporządzony na piśmie.

Akcje mogą być imienne lub na okaziciela.

• Dokumenty akcji na okaziciela nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą. Na dowód częściowej wpłaty należy wydać imienne świadectwa tymczasowe

• Dokumenty akcji imiennych mogą być wydawane przed pełną wpłatą.

Akcje są zbywalne.

Statut może uzależnić rozporządzenie akcjami imiennymi od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć możliwość rozporządzenia akcjami imiennymi.

Umowa ograniczająca na określony czas rozporządzanie akcją lub częścią ułamkową akcji jest dopuszczalna. Ograniczenie rozporządzania nie może być ustanowione na okres dłuższy niż pięć lat od dnia zawarcia umowy.

Zarząd obowiązany jest prowadzić księgę akcji imiennych i świadectw tymczasowych (księga akcyjna).

Wobec spółki uważa się za akcjonariusza tylko tę osobę, która jest wpisana do księgi akcyjnej, lub posiadacza akcji na okaziciela,

Akcje uprzywilejowane

Spółka może wydawać akcje o szczególnych uprawnieniach, które powinny być w statucie określone. Akcje uprzywilejowane powinny być imienne. Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności:

• prawa głosu - (Uprzywilejowanie w zakresie prawa głosu nie dotyczy spółki publicznej) Jednej akcji nie można przyznać więcej niż dwa głosy. W przypadku zamiany takiej akcji na akcję na okaziciela lub w razie jej zbycia wbrew zastrzeżonym warunkom uprzywilejowanie to wygasa

• prawa do dywidendy - akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie mogą przyznawać uprawnionemu dywidendy, która przewyższa więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych. Akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi akcjami.

• podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

Akcje nieme - Wobec akcji uprzywilejowanej w zakresie dywidendy może być wyłączone prawo głosu

Imienne świadectwa założycielskie - Spółka może wydawać w celu wynagrodzenia usług świadczonych przy powstaniu spółki. Świadectwa założycielskie mogą być wydawane najwyżej na okres dziesięciu lat od chwili zarejestrowania spółki. Świadectwa dają prawo uczestnictwa w podziale zysku spółki w granicach ustalonych przez statut.

Świadectwa użytkowe - Statut może przewidywać, że w zamian za akcje umorzone spółka wydaje świadectwa użytkowe bez określonej wartości nominalnej. Świadectwa użytkowe mogą być imienne lub na okaziciela. Jeżeli statut nie stanowi inaczej, świadectwa użytkowe uczestniczą na równi z akcjami w dywidendzie oraz w nadwyżce majątku spółki, pozostałej po pokryciu wartości nominalnej akcji.

Organy spółki

Zarząd

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona. Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie.

Kadencja - Okres sprawowania funkcji przez członka zarządu nie może być dłuższy niż pięć lat Ponowne powołania tej samej osoby na członka zarządu są dopuszczalne na kadencje nie dłuższe niż pięć lat każda.

Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej.

Nadzór

W spółce akcyjnej ustanawia się radę nadzorczą.

Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.

Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie.

Kadencja członka rady nadzorczej nie może być dłuższa niż pięć lat.

Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej.

Walne zgromadzenie

Uchwały walnego zgromadzenia wymaga:

1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków,

2) postanowienia dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,

3) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

4) nabycie i zbycie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, chyba że statut stanowi inaczej,

5) emisja obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa,

6) nabycie własnych akcji

Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego.

Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być:

1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty,

3) udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Walne zgromadzenie zwołuje:

1. zarząd

2. Rada nadzorcza

3. Akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego

Głosowanie

Akcja daje prawo do jednego głosu na walnym zgromadzeniu. Statut może ograniczyć prawo głosu akcjonariusza mającego ponad jedną piątą ogółu głosów w spółce .

Akcjonariusze mogą uczestniczyć w walnym zgromadzeniu oraz wykonywać prawo głosu osobiście lub przez pełnomocników. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności i dołączone do protokołu walnego zgromadzenia.

Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów.

Uchwała zapada większością trzech czwartych głosów co do:

• emisji obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji,

• zmiany statutu,

• umorzenia akcji,

• obniżenia kapitału zakładowego,

• zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części

• rozwiązania spółki

Głosowanie jest jawne.

Tajne głosowanie zarządza się:

• przy wyborach

• nad wnioskami o odwołanie członków organów spółki lub likwidatorów,

• o pociągnięcie ich do odpowiedzialności,

• w sprawach osobowych

• na żądanie choćby jednego z akcjonariuszy obecnych lub reprezentowanych na walnym zgromadzeniu.

• Uchwały walnego zgromadzenia powinny być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza.

Zaskarżanie uchwał

Uchwała walnego zgromadzenia może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały gdy jest

• sprzeczna ze statutem

• sprzeczna z dobrymi obyczajami

• godzi w interes spółki

• ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.

RESTRUKTURYZACJA NA PRZYKŁADZIE

PRZEDSIĘBIORSTWA PKP

Obecna wizja przedsiębiorstwa PKP S.A. brzmi:

Transformacja PKP S.A. powinna zmierzać w kierunku wykreowania firmy handlowej, uniezależnionej od administracji państwowej, działającej między innymi w oparciu o kryterium maksymalizacji zysku, samodzielnej w podejmowaniu decyzji ekonomicznych i poddanej rygorom przymusu ekonomicznego, wykonującej usługi służby publicznej na zlecenie rządu lub władz samorządowych, objętych wcześniej przygotowanym kontraktem handlowym.

Restrukturyzacja polskiego transportu kolejowego, prowadzona jest w kierunku zwiększenia liczby przedsiębiorstw świadczących usługi kolejowe i rozwoju między nimi uczciwej konkurencji na równych warunkach.

KRÓTKA HISTORIA PKP

W latach 1990 - 1992 przewozy realizowane przez przedsiębiorstwo PKP zmniejszyły się w porównaniu z 1989 rokiem o ponad 189 mln ton ładunków i o ponad 402 mln pasażerów. Spadek popytu na przewozy kolejowe był wynikiem transformacji gospodarczej, a wpłynęło na to wiele czynników:

• spadek dochodów realnych ludności,

• pojawienie się oraz wzrost bezrobocia,

• rozwój motoryzacji indywidualnej,

• konkurencyjna działalność szybko rozwijającego się transportu samochodowego,

• spadek produkcji przemysłowej,

• załamanie się wewnątrzkrajowych przewozów kolejowych, wynikających z nieracjonalnych powiązań rynkowych przedsiębiorstwa w ramach systemu gospodarki centralnie planowanej.

Czynniki gospodarcze Polski zmusiły rząd oraz władze przedsiębiorstwa PKP do działań w zakresie zreformowania transportu kolejowego.

RESTRUKTURYZACJA PKP

Restrukturyzacja polskich koleji przebiega w dwóch etapach:

• 1990 - 1996

• 1997 - 2015

Działania reformatorskie w latach 1990 - 1996, podejmowane przez władze państwowe oraz przez władze kolei, nie miały konkretnego planu i były wymuszone bieżącą sytuacją gospodarczą. Dopiero w okresie późniejszym pojawiły się opracowania, które w sposób szerszy obejmowały koncepcje zmian w przedsiębiorstwie.

1 ETAP RESTRUKTURYZACJI

Podejmowane działania w latach 1990 - 1996 przez przedsiębiorstwo PKP były uwarunkowane zmianami gospodarczymi, wiążącymi się z przejściem z gospodarki centralnie sterowanej do rynkowej. Były one reakcją na kryzys przedsiębiorstwa, wiążący się ze spadkiem przewozów oraz obniżeniem dotacji z budżetu państwa.

Restrukturyzacja ofertowa

Spadek przewozów pasażerskich wpłynął na zmianę oferty przewozowej. Restrukturyzacja ofertowa w przedsiębiorstwie PKP objęła wybrane segmenty rynku przewozowego, co doprowadziło do opracowania i wdrożenia tzw. pociągów kwalifikowanych.

W 1992 roku uruchomiono sieć połączeń pociągami Euro City (EC) i Inter City (IC), które prezentują jakość obsługi klienta odpowiadającą przyjętym w Europie Zachodniej standardom. W tym samym czasie po raz pierwszy została przeprowadzona na tak szeroką skalę kampania reklamowa promująca usługi świadczone przez kolej.

Restrukturyzacja zatrudnienia

. Kolej w ramach dostosowania potencjału produkcyjnego do wielkości podejmowała wiele działań. Jednym z nich była redukcja zatrudnienia. Na początku 1990 roku kolej zatrudniała ok. 370 tys. ludzi w przewozach, do tego dochodziły osoby zatrudnione w przemyśle i budownictwie (tzw. zakłady zaplecza) oraz pracownicy służby zdrowia. W 1991 roku sytuacja PKP uległa radykalnej zmianie, co było spowodowane dużym spadkiem przewozów kolejowych. Spowodowało to działania zmierzające do ograniczenia zatrudnienia, co ilustruje rysunek 4.

Rysunek 4 Zatrudnienie w przedsiębiorstwie PKP w latach 1990 - 1996

(transport bez kolejowej służby zdrowia)

• 
  




Źródło: opracowanie własne na podstawie roczników statystycznych PKP, dane Dyrekcji Generalnej PKP

Restrukturyzacja infrastruktury kolejowej

W latach 1990 - 1996 długość czynnych linii zredukowano o ok. 2 tys. km, co uwarunkowano spadkiem dotacji finansowych państwa oraz spadkiem przewozów.

W latach 1990 - 1996 w przedsiębiorstwie PKP ze względu na zła sytuację nie wykonano niezbędnych remontów, co przyczyniło się do dużych zaległości w zakresie remontów i modernizacji.

Restrukturyzacja nieruchomości

Kolej w lata dziewięćdziesiąte weszła z dużą liczbą nieruchomości nie produkcyjnych, takich jak: mieszkania, hotele pracownicze, ośrodki wypoczynkowe, przedszkola, żłobki, szkoły zawodowe, domy starców, obiekty sportowe, zakłady karne oraz grunty pod nieruchomości. Te zbędne nieruchomości przynosiły przedsiębiorstwu duże straty, więc należało dążyć do ich eliminacji poprzez sprzedaż, likwidację, nieodpłatne przekazanie lub wydzierżawienie. W tych latach nastąpiło ograniczenie tych nieruchomości, lecz dokładne przedstawienie wyniku jest trudne, gdyż nastąpiły wahania i rozbieżności co do ich wielkości.

Restrukturyzacja struktury organizacyjnej

Podstawowymi działaniami podejmowanymi w latach 1990 - 1996 przez przedsiębiorstwo PKP w ramach restrukturyzacji organizacyjnej były:

• wydzielenie jednostek zaplecza budowlanego z przedsiębiorstwa PKP,

• włączenie do swoich struktur jednostek kolejowej służby zdrowia,

• likwidacja 22 regionów przewozów kolejowych i utworzenie na ich miejscu 100 stacji rejonowych,

• utworzenie pionu marketingu, poprzez powołanie Naczelnego Biura Handlowego Pasażerskiego i Naczelnego Biura Handlowego Towarowego,

• zmniejszenie o ok. 40 % liczby samodzielnych zakładów pracy w pionie trakcji i wagonów,

• zlikwidowanie oddziałów robót elektroenergetycznych, robót budowlanych i naprawy maszyn torowych,

• utworzenie w ramach istniejących służb oddziałów zaopatrzenia materiałowego.

Struktura organizacyjna PKP pomimo różnych przedsięwzięć reorganizacyjnych w latach 1990 - 1996 nie uległa zmianie. Sam model struktury organizacyjnej składa się z czterech szczebli, a tworzą go:

• Dyrekcja Generalna,

• dyrekcje okręgowe,

• oddziały i inne jednostki,

• jednostki wykonawcze.

Oprócz wymienionych dotychczas zmian organizacyjnych, które dotyczą poszczególnych jednostek, pod koniec 1995 roku zmieniły się naczelne organy Zarządu PKP S.A. Jednoosobowy organ zarządzania PKP S.A. w postaci Dyrektora Generalnego PKP S.A. został zastąpiony dwoma, którymi są Rada PKP S.A. i Zarząd PKPS.A.

Rada PKP S.A. pełni funkcje nadzorcze nad przedsiębiorstwem i działa w imieniu Skarbu Państwa, czyli właściciela. Rada PKP S.A. składa się z 9 członków powołanych na okres 4 lat przez Ministra Transportu i Gospodarki Wodnej.

Zarząd PKP powołany jest przez Radę PKP S.A. i składa się z Prezesa Zarządu PKP S.A., jego zastępcy oraz 3 - 5 członków. Zarząd PKP S.A wykonuje uprawnienia dotyczące kierowania PKP S.A. oraz reprezentuje przedsiębiorstwo na zewnątrz.

PODSUMOWANIE 1-SZEGO ETAPU

Podsumowując działalność PKP w latach 1990 - 1996 należy zwrócić uwagę na fakt, że zmiany w przedsiębiorstwie dokonywały się w trudnym okresie transformacji ustrojowej. Drugim ważnym aspektem działalności w tamtym okresie było to, że działania podejmowane przez kolej były reakcją na złą sytuację w gospodarce i miały charakter doraźny.

W omawianym okresie nastąpiło znaczące pogorszenie sytuacji przedsiębiorstwa PKP, objawiające się spadkiem przewozów, zwiększeniem się zobowiązań oraz powiększającymi się zaległościami inwestycyjnymi i modernizacyjnymi, co charakteryzują poniższy rysunek..

Z danych tych wynika, że spadek w przewozach towarowych wyniósł 21,5 punktów procentowych, a w przewozach pasażerskich 6,6 punktów procentowych.

Rysunek 7 Udział PKP w rynku transportowym Polski




Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przedsiębiorstwa PKP

Zatrudnienie na koniec 1997 roku w przedsiębiorstwie PKP wynosiło ok. 226 500 osób, wśród których 3,9 % posiadało wyższe wykształcenie. W latach 1990 - 1996 zatrudnienie w PKP zmniejszyło się o 26,8 %, lecz i tak przekracza ono nadal potrzeby przedsiębiorstwa o około 60 000 pracowników, a struktura zatrudnienia jest nieadekwatna do realizowanych zadań. W następnym okresie konieczne jest dostosowanie wielkości zatrudnienia oraz kwalifikacji pracowników do realizowanych zadań, co powinno poprawić efektywność przedsiębiorstwa.

2 ETAP RESTRUKTURYZACJI

Zakładane cele mają być realizowane w 4 fazach, których założenia i czasookres przestawiono poniżej:

1. faza 1 - struktura scentralizowana - do końca 1998 roku:

• utworzenie sektorów przejściowych (pasażerski, towarowy, infrastruktury, trakcji i zaplecza),

• utworzenie pionów,

• niewielka prywatyzacja obejmująca wybrane działalności, która nie będzie dotyczyć działalności podstawowej,

• prowadzenie działań integracyjnych z Unią Europejską, ale zgodnie z zaleceniami Białej Księgi,

• zakończenie i wdrożenie wyników eksperymentu dot. procesu restrukturyzacji we Wschodnim Okręgu Kolejowym,

• ewentualna emisja obligacji,

• porządkowanie własności PKP S.A. i rozdział na sektory oraz piony,

• minimalizacja straty finansowej przedsiębiorstwa.

2. faza 2 - struktura zintegrowana - 1999 - 2002:

• usamodzielnienie organizacyjne sektora pasażerskiego, towarowego, trakcji i zaplecza,

• wydzielenie organizacyjne sektora infrastruktury,

• systematyczne przekształcenie pionów w kierunku osiągania coraz lepszych wyników ekonomicznych,

• wdrażanie mechanizmów ekonomiczno-finansowych pozwalających na wprowadzenie pełnych, wzajemnych rozliczeń na zasadzie „klienta wewnętrznego”.

• porządkowanie zasobów niezbędnych dla efektywnej działalności sektorów i pionów wraz z wydzieleniem majątku zbędnego w celu przekazania go Agencji Mienia Kolejowego,

• dalsza integracja z Unią Europejską.

3. faza 3 - struktura zintegrowana PKP S.A. (jednoosobowa spółka Skarbu Państwa) - 2003 -2005:

• przeobrażenie przedsiębiorstwa PKP S.A. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa,

• pełne usamodzielnienie się sektorów pod względem organizacyjnym, technicznym i ekonomicznym (rozliczanie się na zasadzie klienta wewnętrznego),

• zakończenie przekazywania zbędnego i nadmiernego majątku do Agencji Mienia Kolejowego,

• osiągnięcie pełnego członkostwa w Unii Europejskiej,

• osiągnięcie zysku.

4. faza 4 - struktura holdingowa PKP S.A. - po roku 2005:

• sprzedaż akcji w drodze publicznej emisji,

• przeznaczenie pozyskanych środków ze sprzedaży akcji na przygotowanie nowej oferty,

• pełne członkostwo w Unii Europejskiej,

• uzyskanie nadwyżki bilansowej.

Przedstawione założenia zawarte w kolejnych fazach realizacji restrukturyzacji dotyczą charakterystycznych obszarów procesu restrukturyzacji tj.:

• restrukturyzacji finansowej,

• restrukturyzacji majątkowej,

• restrukturyzacji zatrudnienia,

• restrukturyzacji organizacyjnej.

Restrukturyzacja organizacyjna

Restrukturyzacja finansowa dotyczy głównie przygotowania nowego systemu ekonomiczno-finansowego przedsiębiorstwa, umożliwiającego wewnętrzne rozliczanie się między sektorami i pionami na zasadzie „klienta wewnętrznego”, zmianę wierzytelności na akcje, emisję obligacji z przeznaczeniem na realizację programu modernizacyjno-inwestycyjnego.

Kolejnym elementem, który zakłada restrukturyzacja finansowa jest emisja obligacji. Brano ją już pod uwagę w 1998 roku, lecz nie doszła do skutku z powodu trudności jakie wyniknęły z podliczeniem wartości majątku przedsiębiorstwa PKPS.A.

Następnym ważnym elementem wprowadzenia rozliczeń wewnętrznych jest to, że w przyszłości ma powstać z PKP holding kolejowy, a świadczenie usług między spółkami córkami będzie się odbywało na zasadzie kupna sprzedaży.


Rysunek 9 Model powiązań finansowych PKP S.A.

Żródło: Opracowanie własne na podstawie danych Przedsiębiorstwa PKP S.A.

Model podstawowych powiązań finansowych działalności PKP S.A. wraz ze wskazaniem źródeł finansowania obszarów działalności transportowej w Grupie PKP pokazuje rysunek 9. W ramach restrukturyzacji organizacyjnej dokonano w grupie PKP całkowitej separacji finansowej i organizacyjnej działalności operatorskiej od sfery zarządzania infrastrukturą. To rozwiązanie jest zgodne z Dyrektywą rozwoju kolei. W ramach Grupy PKP nie przewiduje się dotowania wewnętrznego.Spółki przewozowe (operatorskie) Grupy PKP oraz zewnętrzne podmioty operatorskie mają zapewniony dostęp do infrastruktury kolejowej zarządzanej przez PKP PLK S.A. na tych samych nie dyskryminowanych zasadach. Opłaty pobierane przez Spółkę PKP PLK S.A. za dostęp do infrastruktury kolejowej mają pokrywać koszty utrzymania i zarządzania infrastrukturą kolejową W ramach działalności Grupy PKP wyróżniono działalność operatorską prowadzoną na zasadach komercyjnych. Obejmuje ona przewozy PKP Cargo S.A., PKP LHS Sp. z o.o. oraz pasażerskie przewozy kwalifikowane PKP Intercity Sp. z o.o. Spółki pasażerskie prowadzą działalność związaną z obsługą przewozów pasażerskich o charakterze publicznym.

Inwestycje w Grupie PKP będą finansowane przez:

• pożyczkami z instytucji finansowych

• środkami pomocowymi z Unii Europejskiej

• dotacjami z budżetu państwa

• środkami finansowymi pochodzącymi z prywatyzacji

Sytuacja finansowa

Produkt krajowy brutto wzrósł tylko o 1% wobec 4% w 2000r., w związku z tym zmniejszyło się zapotrzebowanie na przewozy pasażerskie jak i na towarowe. W 2001r. spółki przewozowe Grupy PKP przewiozły 166,9 mln ton towarów tj. o 7,8 mln ton mniej niż planowano. Przychody uzyskane z przewozów towarowych wyniosły 5292,6 mln zł i były o 319,4 mln zł niższe od planowanych. Realizując zadania o charakterze publicznym w 2001r. PKP S.A przewiozły 332,1 mln pasażerów. Mimo znacznego spadku przewozów pasażerskich łącznie z dotacją przedmiotową do przewozów krajowych wyniosły ogółem 2449,0 mln zł i były o 535 mln zł wyższe niż w 2000r.Ograniczona wielkość środków własnych stanowiła niewystarczające źródło finansowania restrukturyzacji zatrudnienia i spłaty zaległych zobowiązań handlowych i publiczno-prawnych. Dlatego też PKP S.A. w wyniku wsparcia Międzynarodowych Instytucji Finansowych i Rządu polskiego uzyskała kredyty w wysokości 1,8 mld zł przeznaczone na spłatę zaległych zobowiązań. Wyniki finansowe działalności i sytuacja płatnicza wpłynęły na ograniczenie wielkości środków na inwestycje. Nakłady inwestycyjne w 2001r. wyniosły 1021,2 mln zł., tj. były mniejsze niż w roku poprzednim o 28,6%, prawie 68% nakładów (690,8 mln zł) sfinansowano ze środków własnych PKP S.A., Nakłady inwestycyjne zostały ponadto sfinansowane z dotacji budżetowej w wysokości 282,5 mln zł , kredytów i środków pomocowych z Unii Europejskiej.

W 2002r. i w latach następnych przewiduje się wzrost udziałów środków pomocowych Unii Europejskiej w wydatkach inwestycyjnych Grupy PKP.

Restrukturyzacja zatrudnienia

W ramach restrukturyzacji zatrudnienia PKP S.A nieodzowne jest zmniejszenie poziomu zatrudnienia i dokonanie w nim zmian strukturalnych, wiąże się z tym zmniejszenie zatrudnienia do 2003 roku o około 60 tys. ludzi.

Aby redukcja zatrudnienia mogła być zrealizowana w zakładanym czasie należy opracować zakres świadczeń, które w przedsiębiorstwie PKP S.A. obejmują:

• świadczenie przedemerytalne ok. 21 770 osób,

• urlopy kolejowe 3 letnie ok. 17 950 osób,

• urlopy kolejowe 5 letnie ok. 4 500 osób,

• inne świadczenia przyjęte przez PKP S.A. ok. 14 800 osób.

Podpisane przez przedsiębiorstwo PKP S.A. umowy ze związkami zawodowymi znacznie utrudniają przeprowadzenie redukcji zatrudnienia.

Konieczne jest również wprowadzenie silnie motywującego systemu płac, który może być oparty na premiach lub różnych dodatkach, co przyczyni się do poprawy motywacji o tym samym wzroście wydajności pracy.

Ważnym aspektem, który powinien być wzięty pod uwagę w ramach restrukturyzacji zatrudnienia jest przełamywanie oporu wśród pracowników, który obecnie występuje z dużym nasileniem. Przyczyna tego stanu może stać po stronie kierownictwa, które traktuje sprawy związane z informowaniem pracowników o stanie przedsiębiorstwa, jego celach i zadaniach w sposób lekceważący.

Konieczna jest także współpraca ze związkami zawodowymi, które mają silną pozycję w przedsiębiorstwie PKPS.A., ugruntowaną dużym poparciem pracowników.

Zgodnie z założonym planem zatrudnienie na dzień 1 stycznia 2002 r. Powinno osiągnąć poziom 153 tyś. osób w rzeczywistości wynosiło ono 152 562 osoby w tym w spółce dominującej PKPS.A.- 4.937 osób. Stało się tak na skutek zmiany ustawy z dnia 14 grudnia 1994r. O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ( Dz. U. 2001r. Nr 6, poz 56). W wyniku tej zmiany zniesiono zasiłek przedemerytalny przysługujący osobie spełniającej warunki do uzyskania statusu bezrobotnego i posiadającego wymagany staż.

Restrukturyzacja majątku

Priorytetowym zadaniem wiążącym się z restrukturyzacją majątku powinno być dążenie do lepszego wykorzystania gruntów, budynków i innych obiektów. Wszędzie tam, gdzie to możliwe zbędne mienie powinno być wysprzedawane, przekazywane lub w ostateczności likwidowane. Takie nagromadzenie zbędnego majątku pochłania znaczne środki finansowe i przyczynia się do pogorszenia ogólnego stanu PKP S.A..

Majątek zbędny do podstawowej działalności PKP S.A. w 2001r. rozdysponowano poprzez:

• sprzedaż nieruchomości

• zagospodarowanie nieruchomości poprzez dzierżawę lub najem. Na koniec 2001r. PKP S.A posiadały 13317 czynnych komercyjnych umów dzierżaw oraz zawarły 3234 nowych umów komercyjnych

• nawiązanie współpracy z partnerami zewnętrznymi, którzy wchodzą sieciowo na dworce PKP

• przekazanie samorządom terytorialnym i instytucjom publicznym obiektów w rozliczeniu za podatki i opłaty lokalne oraz VAT

Rysunek 10 Struktura Przychodów komercyjnych w 2001 roku






Rysunek 11 Prognoza wyniku finansowego PKP S.A.

Źródło: Bukowski S.: Projekt restrukturyzacji, komercjalizacji i prywatyzacji PKP. „Przegląd kolejowy” 1998, nr 11.

Rysunek 10 Korzyści makroekonomiczne




Źródło: Bukowski S.: Projekt restrukturyzacji, komercjalizacji i prywatyzacji PKP. „Przegląd kolejowy” 1998, nr 11.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
















---