Gospodarowanie odpadami - zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów.

Odpady niebezpieczne:

1. Należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A zał. Nr 2 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do Ustawy

2. Należące do kategorii lub rodzaju odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do Ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do Ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do Ustawy.

w drodze rozporządzenia określone:

1. katalog odpadów z podziałem na grupy, podgrupy i rodzaje, uwzględniający źródła powstawania odpadów, wraz z listą odpadów niebezpiecznych oraz ze sposobem klasyfikowania odpadów;

2. warunki, w których uznaje się, że odpady wymienione na liście odpadów niebezpiecznych nie posiadają właściwości lub składników i właściwości powodujących, że odpady te stanowią odpady niebezpieczne, a także sposób ustalenia spełnienia tych warunków.

Magazynowanie odpadów - czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem.

Odpady komunalne - rozumie się przez to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych;

Odzysk - wszelkie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania, określone w załączniku nr 5 do ustawy. Odzysk energii - termiczne przekształcanie odpadów w celu odzyskania energii.

Unieszkodliwianie odpadów - poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.

Recykling - taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii.

Recykling organiczny - obróbka tlenową, w tym kompostowanie, lub beztlenowa odpadów, które ulegają rozkładowi biologicznemu w kontrolowanych warunkach przy wykorzystaniu mikroorganizmów, w wyniku której powstaje materia organiczna lub metan; składowanie na składowisku odpadów nie jest traktowane jako recykling organiczny.

Odzysk i unieszkodliwianie może się odbywać tylko w miejscu przeznaczonym do tego celu.

Zabrania się odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami lub urządzeniami spełniającymi określone wymagania. Wyjątki:

• Dopuszcza się spalanie zgromadzonych pozostałości roślinnych poza instalacjami i urządzeniami, jeżeli na terenie gminy nie jest prowadzone selektywne zbieranie lub odbieranie odpadów ulegających biodegradacji, a ich spalanie nie narusza odrębnych przepisów.

• Jeżeli spalanie odpadów ze względów bezpieczeństwa jest niemożliwe w instalacjach lub urządzeniach przeznaczonych do tego celu, marszałek województwa może zezwolić na spalanie poza instalacjami lub urządzeniami, określając w drodze decyzji miejsce spalania, ilość odpadów, warunki spalania danego rodzaju odpadu oraz czas obowiązywania tej decyzji.

Kompetencje organów:

• Wojewoda i starosta wydają decyzje z zakresu gospodarki odpadami. Decyzję tę może cofnąć wojewódzki inspektor ochrony środowiska lub inspektor sanitarny.

• Wojewoda wydaje decyzje dotyczące inwestycji mogących znacząco wpłynąć na środowisko sporządza się raport oddziaływania inwestycji na środowisko. W pozostałych przypadkach decyzje wydaje starosta.

Zezwolenia są ważne maksymalnie 10 lat.

Wytwórca odpadów - każdy, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów oraz każdego, kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów. Wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej.

Jest obowiązany do stosowania takich sposobów produkcji lub form usług oraz surowców i materiałów, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać na możliwie najniższym poziomie ich ilość, a także ograni czają negatywne

oddziaływanie na środowisko lub zagrożenie życia lub zdrowia ludzi.

Posiadacz odpadów - każdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórcę odpadów, inną osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną), z wyłączeniem prowadzącego działalność w zakresie transportu odpadów. Domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości.

Obowiązki posiadacza:

• postępowanie z odpadami w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami, wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami.

• w pierwszej kolejności do poddania odpadów odzyskowi, a jeżeli z przyczyn technologicznych jest on niemożliwy lub nie jest uzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych, to odpady te należy unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami.

• Odpady, których nie udało się poddać odzyskowi, powinny być tak unieszkodliwiane, aby składowane były wyłącznie te odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe z przyczyn technologicznych lub nieuzasadnione z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych.

Wytwórca jest jednocześnie posiadaczem odpadów do czasu przekazania ich odbiorcy.

Zakres obowiązków zależy od tego czy ma czy też nie instalację:

• urządzenie,

• zespół obiektów techn. powiązanych technologicz.

• obiekty budowlane, których eksploatacja prowadzi emisję (wprowadzanie substancji do środowiska).

Obowiązki wytwórcy z instalacją:

• Uzyskanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów (prawo ochrony środowiska). Gdy wytwarza się więcej niż 1 Mg rocznie substancji niebezpiecznych lub więcej niż 500 Mg rocznie innych substancji podmiot musi uzyskać decyzję zatwierdzającą plan gospodarki odpadami.

• Przedłożyć informację o wytwarzanych odpadach i o sposobie ich zagospodarz. (od 5 do 500 Mg).

Obowiązki wytwórcy bez instalacji:

• Uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami (100 kg/rok).

• Przedłożenie informacji o wytwarzanych odpadach i o sposobie ich zagospodarowania w przypadku wytwarzania 100 kg/ rok odpadów niebezpiecznych lub 5 Mg innych niż niebezpieczne.

Powyższe przepisy odnoszą się do odpadów komunalnych.

Wszystkie decyzje są wydawane na wniosek osoby zainteresowanej. Dane potrzebne do wniosku określa Ustawa. Przede wszystkim musi się w nim zawrzeć informacja o ilości i rodzaju odpadów oraz sposób postępowania z nimi. (Należy go złożyć czy posiadać decyzje???) 2 miesiące przed rozpoczęciem działalności.

Obrót odpadami - wymagane są zezwolenia.

Wytwórca może ten obrót scedować na inny podmiot (posiadacz), który przejmie wszystkie obowiązki. Posiadacz musi mieć zezwolenie właściwego organu. Od momentu przekazania odpadu odpowiedzialność za niego spoczywa na posiadaczu.

Odpady muszą być ewidencjonowane:

• Opisane rodzajem, jakością i ilością

• Ewidencja prowadzona jest na podstawie kart przekazania odpadów? (przekazanie odpadu odbywa się na jej podstawie)

• Na podstawie prowadzonej ewidencji składa się do Urzędu Miejskiego raporty i zestawienia.

Składowanie odpadów - Może się odbywać w miejscu, które posiada decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, pozwolenie na budowę oraz pozwolenie na użytkowanie. W miejscu tym musi być odpowiedni grunt (mało przepuszczalny lub nieprzepuszczalny), musi być odpowiednio zorganizowane, by zminimalizować skutki składowania odpadów.

Składowisko odpadów - obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów.

Zakazuje się składowania odpadów:

1. występujących w postaci ciekłej, w tym odpadów zawierających wodę w ilości powyżej 95 % masy całkowitej, z wyłączeniem szlamów;

2. o właściwościach wybuchowych, żrących, utleniających, wysoce łatwopalnych lub łatwopalnych;

3. zakaźnych medycznych i zakaźnych weterynar.;

4. powstających w wyniku prac naukowo-badawczych, rozwojowych lub działalności dydaktycznej, które nie są zidentyfikowane lub są nowe i których oddziaływanie na środ. jest nieznane;

5. opon i ich części, z wyłączeniem opon rowerowych i opon o średnicy zew. większej niż 1400 mm;

6. w śródlądowych wodach powierzch. i podziemn.;

7. w polskich obszarach morskich;

<7a) palnych selektywnie zebranych;> wchodzi w życie z dn. 1.01.2011 r.

<7b) ulegających biodegradacji selektywnie zebranych;> wchodzi w życie z dn. 1.01.2013 r.

8. w przypadkach określ. w przepisach odrębnych.

- Na składowisku odpadów niebezp. nie mogą być składowane odpady inne niż niebezpieczne.

- Stałe odpady niebezpieczne mogą być składowane na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Magazynowanie odpadów może odbywać się na terenie, do którego posiadacz ma tytuł prawny.

Jeśli odpady przeznaczone są do odzysku można je magazynować do 3 lat, jeśli do składowania - do 1 r.

Zbieranie odpadów -każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania. Zakazuje się zbierania:

1. pozostałości z sortowania odpadów komunalnych,

2. komunalnych osadów ściekowych,

3. zakaźnych odpadów medycznych,

4. zakaźnych odpadów weterynaryjnych

- poza miejscami ich wytwarzania.

Międzynarodowy obrót odpadami: Nie wolno na teren Polski przywozić odpadów niebezpiecznych. Zezwolenie na wywóz, przywóz i tranzyt wydawane jest przez Głównego Inspektora Sanitarnego. Jest ono wydawane na czas określony.

Opakowania i odpady opakowaniowe Ustawa (z dnia 11 maja 2001 r.) określa wymagania, jakim muszą odpowiadać opakowania ze względu na zasady ochrony środowiska oraz sposoby postępowania z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, zapewniające ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Opakowania - wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów przetworzonych, a także części opakowań i elementy pomocnicze połączone z opakowaniami i przeznaczone do tego samego celu co dane opakowanie. Odpady opakowaniowe - wszystkie opakowania, w tym opakowania wielokrotnego użytku wycofane z ponownego użycia, stanowiące odpady w rozumieniu przepisów o odpadach, z wyjątkiem odpadów powstających w procesie produkcji opakowań.

Schemat podziału odpadów:

rodzaj	Konsystencja	Inne
Komunalne	Stałe	Niebezpieczne
				Pozostałe
			ciekłe	Niebezpieczne
				Pozostałe
		Przemysłowe	Stałe	Niebezpieczne
				Pozostałe
			ciekłe	Niebezpieczne
				Pozostałe
		Osady ściekowe	Stałe	Niebezpieczne
				Pozostałe
			ciekłe	Niebezpieczne
				Pozostałe

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów. Przepisy dostosowane do przepisów UE. Dzieli odpady na grupy, podgrupy i rodzaje. Każdy odpad ma 6-cyfrowy kod. Dwie pierwsze cyfry to grupa odpadu (miejsce powstania). 20 - komunalne

Segregacja odpadów

System selektywnej zbiórki: - Zbiórki u źródła - Dwupojemnik. (mokre, suche) - Wielopojemnikowy.

Miejsce segregacji powinno być ogrodzone, wyposażone w różne zbiorniki (6 - 10 na 10-25 tys. Odb.).

Efektywny system zbiórki 5 - 30%.

Zakłady segregacji:

• Zakład segregujące zmieszane odpady suche

• Zakłady wspomagające selektywne gromadzenie wielopojemnikowe

• Zakłady segregujące zmieszane odpady zautomatyzowane

Cele: uszlachetnienie surowców odpadowych, konfekcjonowanie, załadunek odzysk. surowców.

Techniki biochemicznej obróbki odpadów stałych

• Kompostowanie

• Fermentacja beztlenowa w zamkniętych komorach

Na procesy mają wpływ:

• PH - zasadowe 6,8 - 8,3

• Stosunek węgla do azotu (25-30)

• Tlen

• Rodzaj odpadów - skład chem. (zawart. C org.)

• Mikroorganizmy

Kompostowanie - oparte na naturalnych procesach biochemicznych. Zintensyfikowane w sztucznie stworzonych warunkach dzięki zapewnieniu optymalnych warunków przebiegu procesów oraz możliwości sterowania tymi procesami.

Zachodzące procesy:

• Mineralizacja - rozkład do najmniejszych związków mineralnych (CO2, H2O, metan, amoniak)

• Humifikacja - kwasy humusowe, próchniczne

Kompostowanie umożliwia:

- Eliminację zagrożeń sanitarnych związanych z usuwaniem odpadów,

- Eliminacja uciążliwych odorów,

- znaczne zmniejszenie masy i objętości odpadów (usunięcie zw. mineralnych), a co za tym idzie ograniczenie powierzchni składowisk,

- poprawę struktury gleby, wzrost plonów, ograniczenie zużycia nawozów mineralnych i organicznych.

Przy kompostowaniu następuje wzrost temperatury do 73˚C - usuwanie bakterii - higienizacja.

Technologie kompostowania:

• W warunkach naturalnych (w pryzmach na otwartej powierzchni) - przerzuca się je w celu napowietrzania,

• W warunkach sztucznych (w komorach na płytach fermentacyjnych, w brykietach) ze wstępną obróbką odpadów.

Inny podział:

• Kompostowanie odpadów mieszanych,

• Kompostowanie wydzielonej frakcji odpadów org.

Kompostowanie odpadów zielonych polega na ułożeniu masy kompostowej w pryzmy o przekroju trapezowym 1,4x3,5. Odpady muszą być wymieszane z materiałem strukturalnym (kora, gałęzie). Czas kompostowania w pryzmach zależy od warunków pogodowych oraz od intensywności przerzucania i wynosi średnio od 3 do 6 miesięcy.

Technologia kompostowania:

• Systemem DANO

• Frakcji odpadów organicznych w bioreaktorach

• System rozdrabniarkowy

Fermentacja beztlenowa - Metody:

• Organizowanie składowisk odpadów komunalnych

• Fermentacja w pryzmach energetycznych

• Fermentacja w zamkniętych komorach

W wyniku beztlenowej fermentacji powstaje biogaz (metan), efektywny sposób unieszkodliwiania odpadów organicznych.

Odpady komunalne

Zgodnie z PN 9 grup morfologicznych:

1. papier i tektura

2. szkło

3. tworzywa sztuczne

4. tekstylia

5. metale

6. odpady spożywcze pochodzenia roślinnego

7. odpady spożywcze pochodzenia zwierzęcego

8. grupa uzupełniająca do odpadów mineralnych - gruz, ziemia, odpady paleniskowe (popiół, żużel), ceramika, gruz budowlany

9. grupa uzupełniająca do odpadów organicznych (guma, skóra, drewno opakowaniowe, itp.)

Wielkości charakter. ilościowo usuwane odpady:

• Jednostkowy objętościowy wskaźnik nagromadzenia odpadów - v, m3/miesiąc (rok)

• Jednostkowy masowy wskaźnik nagromadzenia odpadów - q, kg/miesiąc (rok)

• Gęstość nasypowa odpadów kg/m³

Wskaźniki nagromadzenia odpadów zależą od:

• Wielkości aglomeracji,

• Infrastruktury danej jednostki osiedleńczej,

• Poziomu konsumpcji społeczeństwa,

• Wyposażenia mieszkań w instalacje komunalne (system ogrzewania, kanalizacja),

• Systemu zbiórki odpadów,

• Rodzaju pojemników do odbioru odpadów.

Wskaźniki podlegają wahaniom sezonowym.

Schemat selektywnej organizacji zbiórki odpadów: Odpady komunalne Selektywne gromadzenie Sortowanie wraz z oczyszczaniem:

• Odpady organiczne wytwarzanie biogazu, kompostowanie

• Złom stalowy Huty żelaza i stali

• Złom metali nieżel. Huty metali nieżelaznych

• Tworzywa sztuczne zakłady tworzyw sztuce.

• Szkło Huty szkła

• Papier i tektura fabryki papieru i celulozy

Gromadzenie i usuwanie odpadów

Gromadzenie odpadów w miejscu ich powstawania to czasowe magazynowanie, którego kolejnym etapem jest ich usuwanie z określonego obszaru przy minimalizacji kontaktu odpadów z otoczeniem, eliminacja uciążliwości wtórnych oraz likwidacja zagrożeń sanitarnych z jednoczesnym zachowaniem norm ochrony środowiska.

Do gromadzenia odpadów mogą być stosowane:

• Kontenery

• Pojemniki

• worki (zbiorniki jednorazowego użytku).

Systemy gromadzenia odpadów:

1. Bez segregacji wstępnej

2. Selektywne gromadzenie odpadów

• System wielopojemnikowy

• System dwupojemnikowy.

System wielopojemnikowy Polega na gromadzeniu wstępnie wysegregowanych przez mieszkańców odpadów (surowców wtórnych) w odrębnych pojemnikach lub workach stosownie oznakowanych. odrębnym zbiorniku powinny być gromadzone odpady organiczne. Odrębny zbiornik na odpady niebezpieczne.

System dwupojemnikowy Polega na rozdziale odpadów komunalnych w miejscu powstawania na dwie fakcje:

• Frakcja mokra - bioodpady,

• Frakcja sucha - zmieszane surowce wtórne.

Zalecany jest trzeci zbiornik na odpady niebezp.

Zalety:

• Odzysk surowców wtórnych i bioodpadów,

• Ułatwienie mieszkańcom budynków wielorodzinnych uczestniczenia w selektywnym gromadzeniu,

• System wymaga mniejszej liczby zbiorników dlatego charakteryzuje się niższymi kosztami inwestycyjnymi

Pojemniki do gromadzenia odpadów.

Zbiorniki wielokrotnego użytku o pojemności do 1100 dm³. Wykonane są z blachy ocynkowanej lub tworzyw sztucznych. Wykorzystywane są zarówno do gromadzenia odpadów wymieszanych, jak i zbieranych selektywnie.

Zalety pojemników z tworzyw sztucznych:

• Wielokrotnie mniejszy ciężar w porównaniu do pojemników blaszanych,

• Łatwiejsze utrzymanie czystości,

• Estetyczny wygląd,

• Mniejszy hałas przy użytkowaniu.

Wadą pojemników z tworzyw sztucznych jest mniejsza odporność na wysokie temperatury.

Wymiary:

Pojemność: 60, 80, 120, 240, 360 l

Wysokość 930, 1070, 1100 mm

Szerokość 445 - 620

Ciężar 10; 11,3; 12; 15,5; 23 kg.

Pojemniki do gromadzenia odpadów typu 110:

Objętość: 500,660, 770, 1000, 1100

Masa: 40, 45, 51, 56, 71.

Kontenery (8, 10, 15): Zamkniety, Otwarty

Worki do gromadzenia odpadów (zbiorniki jednorazowego użytku). Worki foliowe wykonane są głównie z polietylenu o objętościach 50, 70, 110, 120, 249 dm³. W przypadku prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów dla poszczególnych surowców wtórnych muszą spełniać wymagania jakościowe: grubości i wytrzymałości.

Zalety stosowania zbiorników jednorazowego użytku:

• Brak konieczności wykonywania zabiegów związanych z utrzymaniem czystości zbiorników,

• Wyeliminowanie hałasu,

• Możliwość stosowania do wywozu odpadów zwykłych samochodów ciężarowych,

• Łatwość dostosowania liczny worków,

• Wyeliminowanie przepełnienia zbiorników w okresach szczytowego nagromadzenia odpadów.

Gromadzenie odpadów niebezpiecznych występujących w odpadach komunalnych.

• Farby, kleje, lepiszcza, żywice,

• Rozpuszczalniki

• Odczynniki fotograficzne

• Pestycydy, herbicydy, insektycydy, itp.,

• Lampy fluorescencyjne zawierające rtęć,

• Baterie i akumulatory,

• Detergenty i opakowania po nich.

Sposoby wywozu odpadów

• System niewymienny - pojemniki/ kontenery po opróżnieniu zostają na miejscu.

• System wymienny - zapełnione odpadami pojemniki zamienione są w miejscu gromadzenia odpadów na nowe, puste.

System wywozu/unieszkodliwiania odpadów obejmuje dwie funkcje:

• Zbieranie przy użyciu specjalistycznych pojazdów w punktach gromadzenia,

• Wywóz zebranych odpadów do zakładu unieszkodliwiania.

Do zbierania odpadów stosuje się dwa rodzaje odpadów specjalistycznych:

• Z nadwoziem specjalnym do załadunku odpadów gromadzonych w poj. (system przesypowy),

• Ze specjalnym nadwoziem dźwigowym do wymiany kontenerów (system wymienny).

Droga odpadu:

1. Miasto zakład unieszkodliwiania

2. Miasto stacja przeładunkowa zakład unieszkodliwiania

Warunki techniczno - ekonomiczne systemu dwupojemnikowego usuwania odpadów

Stopień wykorzystania pojazdów zbierających odpady:

• Dla pojazdów pracujących w systemie przesypowym (śmieciarki) - 2/3 kursy na zmianę,

• Dla pojazdów pracujących w systemie wymiennym (kontenery) - 4/6 kursy na zmianę,

Odległość transportu odpadów przez pojazdy zbierające nie powinna przekraczać:

• Obsługa dużych miast - 10-15km,

• Tereny o luźnej zabudowie oraz tereny wiejskie - 10-20 km.

Zalety systemu dwustopniowego

• Lepsze wykorzystanie czasu pracy pojazdów zbierających odpady z miejsc nagromadzenia

• Zmniejszenie ilości pojazdów zbierających odpady dla rejonu obsługi,

• Efektywne wykorzystanie załóg pojazdów,

• Zmniejszenie natężenia ruchu na trasach wywozowych.

Składowanie odpadów komunalnych Składowanie odpadów na składowiskach jest najstarszą i najbardziej rozpowszechniona metodą unieszkodliwiania odpadów stałych. Jest ono obiektem inżynierskim o stosunkowo dużym nasyceniu uzbrojenia i wyposażenia technologicznego. Bez względu na przyjęta technologię unieszkodliwiania stałych odpadów komunalnych, składowanie powinno stanowić element uzupełniający lub końcowy procesu zagospodarowania (z procesu kompostowania zostaje 40-50% odpadu technologicznego, z procesu spalania 30-40% wagowo odpadu do składowania - żużel, popiół).

Rodzaje odpadów składowanych na składowiskach odpadów komunalnych

• Gospodarczo-bytowe (pochodzące z gosp. domowych, obiektów infrastruktury społecznej itp),

• Wielkogabarytowe (stare meble, materace, pralki, lodówki, opakowania tekturowe, itp.),

• Żużel, popiół,

• Gruz budowlany i ziemia z wykopów,

• Odpady przemysłowe o charakterze odpadów komunalnych.

Rodzaje odpadów, których nie wolno składować na składowiskach odpadów komunalnych

• Odpady płynne,

• Łatwopalne i wybuchowe,

• Radioaktywne,

• Toksyczne,

• Zakaźne (pochodzące z obiektów lecznictwa zamkniętego i otwartego),

• Inne odpady zaliczane do odpadów niebezpiecznych (np. przeterminowane śr. ochrony roślin),

• Odpady nieznanego pochodzenia.

Kryteria podziału składowisk na legalne i nielegalne

W przypadku obiektów oddanych do eksploatacji przed dniem 1 października 2001 r. za składowisko legalne uznaje się składowisko, które posiada:

1. Co najmniej jeden z następujących zestawów decyzji:

• Decyzja lokalizacyjna i pozwolenie na budowę,

• Pozwolenie na użytkowanie

• Decyzja o dostosowaniu lub zamknięciu na podstawie art. 33 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100 poz 10085 z poźn. zm) wydana w dniu 31 grudnia 2003r.

Oraz

2. Decyzję zatwierdzającą instrukcję eksploatacji składowiska.

W przypadku obiektów, które zostały oddane do użytku po 01.10.2001r.:

• Pozwolenie na budowę

• Pozwolenie na użytkowanie

• Książkę obiektu budowlanego (zgodnie z rozp. Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w spr. Książki obiektu budowlanego),

• Pozwolenie zintegrowane lub zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów,

• Zatwierdzoną instrukcję eksploatacji składowiska odpadów.

Podział legalnych składowisk odpadów:

• Dostosowane, czyli spełniające wymagania techniczne w obowiązujących przepisach prawa z zakresu odpadów,

• Niedostosowane, czyli nie spełniające wymagań.

Procedura wyboru lokalizacji składowiska wymaga zgromadzenia danych charakteryzujących:

Miejscowość, rejon, warunki geologiczne, hydrogeologiczne, topograficzne, układ cieków wodnych i zbiorników, połączenia komunikacyjne z drogami publicznymi, możliwość podłączenia do istniejących systemów infrastruktury (woda, kanalizacja, sieć elektryczna i telefoniczna, itp.)

Warunki preferencyjne:

• Niska wartość klasy bonitacyjnej gr. rolnych (V-VI),

• Niski poziom wód gruntowych,

• Niski współczynnik filtracji gruntów stanowiących podłoże składowiska (k<1,0 *10^-9 m/s),

• Warstwy geologiczne charakteryzuje stateczność, odporność na deformację i osiadanie (obciążenie gruntu może osiągać wartości 10-12 Mg/m2)

• Oddalenie od terenów zabudowy mieszkaniowej,

• Występowanie naturalnej bariery ochronnej w formie zwartych kompleksów leśnych.

Składowisko odpadów wykonuje się w sposób uniemożliwiający dostęp osób nieuprawnionych oraz nielegalne składowanie odpadów.

Otacza się je pasem zieleni złożonym z drzew i krzewów, w celu ograniczenia do minimum niedogodności i zagrożeń powstających na składowisku odpadów w wyniku emisji odorów i pyłów, roznoszenia odpadów przez wiatr, hałasu i ruchu drogowego, oddziaływania zwierząt, tworzenia się aerozoli oraz pożarów. Minimalna szerokość pasa zieleni wynosi 10 m. Dla składowisk odpadów, na którym składowane są wyłącznie odpady inne niż komunalne, konieczność wykonania pasa zieleni, jego szerokość i usytuowanie uzależnia się od uciążliwości i lokalizacji składowiska.

Szerokość strefy oddziaływania składowiska.

• Składowisko nadpoziomowe duże (powierzchnia ponad 5 ha) - strefa oddziaływania na kierunku przeważających wiatrów 300 - 500 m,

• Składowisko średniej wielkości (powierzchnia 1 - 5 ha) - strefa oddziaływania 150 - 300 m,

• Składowisko małe (pow 0,5 - 1 ha) - strefa oddziaływania 100 - 200 m.

W strefie oddziaływania składowiska zakaz:

• Stawiania nowych budynków mieszkalnych,

• Uprawy roślin przeznaczonych do spożycia w stanie surowym,

• Prowadzenia wypasu bydła,

• Zbioru runa leśnego.

Forma i kształt składowisk

• Nadpoziomowe lub powierzchniowe (lokalizacja na terenie płaskim),

• Podpoziomowe lub wgłębne (wykorzystanie naturalnych zagłębień terenu),

• Mieszane (wgłębno - nadpoziomowe),

Art. 50. 1. Wyróżnia się następujące typy składowisk odpadów: składowisko odpadów niebezpiecznych, składowisko odpadów obojętnych, składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Obiekty towarzyszące i wyposażenie składowiska

• Budynek administracyjno - socjalny (szatnia, zespół sanitarny, zaplecze kuchenne i jadalnia),

• Budynek techniczny (garaże, warsztat naprawczy, magazyn narzędzi, części zamiennych, środków dezynfekcyjnych),

• Waga samochodowa (kontrola masy przyjmowanych odpadów i system rejestracji),

• Magazyn paliw (zapas tygodniowy dla sprzętu pracującego na składowisku),

• Brodzik dezynfekcyjny (koryto o wymiarach 25x4 m lokalizowane na drodze wyjazdowej ze składowiska w celu usuwania nieczystości z kół pojazdów opuszczających składowisko) lub automatyczna myjka kół i podwozi samochodowych.

• Obiekty gospodarki ściekowej (oczyszczalnia odcieków, zbiorniki odcieków),

• Obiekty energetyczne (stacja transformatorowa, agregat prądotwórczy),

• Drogi wewnętrzne,

• Ogrodzenie,

• Oświetlenie,

• Magazyn surowców wtórnych.

Sprzęt pracujący na składowisku:

• Spycharka gąsienicowa,

• Spycharko - ładowarka,

• Zestaw ciągnikowy (ciągnik i przyczepa)

• Koparka gąsienicowa,

• Wozy asenizacyjne,

• Urządzenia do oczyszczania sprzętu.

Wymagania techniczne stawiane składowiskom nowej generacji

• Systemy zabezpieczeń wód gruntowych i powierzchniowych przed wpływem odpadów,

• Systemy ujmowania i oczyszczania ścieków,

• Systemy ujmowania i zagospodarowania biogazu,

• System stałej kontroli wpływu środowiska na środowisko.

Wymagania stawiane uszczelnieniom składowisk odpadów:

• Wyrównane i stabilne podłoże o dobrej nośności i niewielkim osiadaniu,

• Stworzenie nieprzepuszczalnej i stabilnej warstwy nie dopuszczającej do przenikania w podłoże gruntowe odcieków ze składowiska oraz aby wody podziemne nie infiltrowały w głąb składowiska,

• Gromadzenie i odprowadzanie wód infiltrujących przez składowisko oraz powstających gazów.

Struktura foli stosowanej na skarpach:

• Powierzchnia kratowa 25 lub 50 mm

• Pow kolczasta

• Pow drenażowa

Geomembrana HDPE

• Wykonana jest z PE o wysokiej gęstości (HDPE)

• Grubość 0,45-0,5 mm

• Wykazuje odporność na:

• Substancje chemiczne

• Zmiany temperatury (-70 - +80C)

• Procesy starzenia

• Działanie mikroorganizmów., grzybów, pleśni

Wady - niska odporność na spękania naprężeniowe.

Metody łączenia arkuszy foli:

• Zgrzewanie

• Spawania

• Termiczne łączenie taśmą uszczelniającą

• Pasy z masy bitumicznej

• Zszycie (nie gwarantuje szczelności),

• Zszycie i uszczelnienie masą bitumiczną.

Drenaż wód i odcieków

Drenaż wód gruntowych gdy:

• Zwierciadło wód gruntowych występuje ponad poziomem dna składowiska,

• Poziom wód gruntowych znajduje się w odległości mniejszej niż 1 m pod dnem składowiska

• Kontrola szczelności dna składowiska.

Drenaż odcieków:

• Odprowadzenie wód odciekowych ze składowiska,

• Sączki drenarskie układane są w warstwie drenażowo-ochronnej ze żwiru (ziarna 16 - 32 mm).

Warstwa drenażowa

1. Odpady

2. Mata rozdzielająca

3. Żwir warstwy odwadniania

4. Mata ochronna wykładziny

5. Wykładzina uszczelniająca PEHD

6. Uszczelnienia mineralne.

Ujęcie biogazu Ujmowany jest z bryły składowiska drenażem poziomym (perforowane rury PEHD) oraz pionowymi studniami.

Odgazowanie składowiska:

• Pasywne

• Aktywne

Zadania powierzchniowego uszczelnienia:

• Niedopuszczenie do infiltracji wód opadowych w głąb składowiska,

• Odprowadzanie wód opadowych poza obręb składowiska

• Zapobieganie przed wydostaniem się gazów fermentacyjnych,

• Zapobieganie pyleniu i roznoszeniu lekkich części odpadów,

• Zapobieganie erozji powierzchni składowiska.

System monitoringu składowiska:

• Ewidencja ilości i jakości odpadów dowożonych na składowisko,

• Ilości zużytego materiału na izolacyjne warstwy pośrednie,

• Ewidencja pracy sprzętu eksploatacyjnego,

• Monitoring środowiska (okresowe badania kontrolne wód gruntowych, powietrza i gleby)

• Ocena eksploatacji składowiska (dokumentacja kontroli i zalecenia WIOŚ i PIOŚ itp.)

GÓRNICTWO

Górnicze odpady z eksploatacji węgla kamiennego są zaliczane do odpadów przemysłowych. Ze względu na miejsce powstania odpadów wyróżnia się odpady powstające w czynnie działających kopalniach i odpady w likwidowanych zakładach górniczych. Kopalnie jeszcze działające produkują tysiące Mg odpadów w ciągu jednej doby. Odpady te jednak nie stwarzają dużego niebezpieczeństwa, ponieważ na ogół są obojetne. Jednakże, ze względu na ich olbrzymią ilość, poważny problem stanowi miejsce ich zagospodarowania czy składowania.

Rodzaje odpadów górnictwa węgla kamiennego:

• Odpady górnicze

• Odpady przeróbcze

• Kopaliny towarzyszące

• Wtórne odpady przetwórcze

Odpady górnicze

Duże okruchy skały płonnej, głównie piaskowców stanowią podstawowy odpad górniczy powstający podczas robót górniczych przygotowawczych i udostępniający złoże kopaliny głównej. Skałę płonną uważa się za nieużyteczną w odniesieniu do eksploatowanej kopaliny.

Odpady górnicze charakteryzują się różnorodnym składem petrograficznym (piaskowce, iłowce, mułowce) i uziarnieniem, są zanieczyszczone cząstki drewna, betonu i stali. Na dole kopalni w trakcie robót górniczych powstają odpady materiału skalnego i masy ziemnej, pozostając tam i wypełniając stare wyrobiska.

Odpady przeróbcze

Są mieszaniną piaskowców, iłowców i mułowców wydobywanych razem z urobkiem, od kopaliny zostają oddzielone w procesach mechanicznej przeróbki węgla (sortowniach, płuczkach i urządzeniach flotacyjnych). W zależności od stosowanych technologii wzbogacania dzieli się je na drobnoziarniste, gruboziarniste i flotacyjne.

Osady drobnoziarniste (<20mm) są oddzielane w osadzarkach wodno-miarowych. Są jednorodne mineralogicznie, zawierają większe ilości substancji węglowej niż odpady gruboziarniste, zawartość wody rzędu 10 - 20%.

Odpady gruboziarniste (20-200mm) są oddzielane podczas sortowania ręcznego, głównie z płuczek cieczy ciężkiej, w wzbogacalnikach zawiesinowych. Są jednorodne mineralogicznie, a zawartość wody wynosi 4 - 6%.

Odpady flotacyjne - drobna frakcja skały płonnej (<1mm) o zawartości substancji węglowej blisko 30%, starki 1% i wody do 20% (po odwodnieniu w prasach flotacyjnych). Zawierają również śladowe ilości minerałów użytecznych i dodatków stosowanych w procesach wzbogacania niskookruszcowanych surowców mineralnych. Podczas transportu na większe odległości z powodu wysokiej wilgotności, odpady rozpływają się w jednolitą masę utrudniającą rozładunek.

Kopaliny towarzyszące

Potencjalne surowce mineralne, które występują w złożu głównym lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie. Nie mogą być oddzielnie wydobywane.

Odpady wtórne przetwórcze

Pozostałości po przetwórstwie kopaliny głównej. Mogą nimi być na przykład odpady energetyczne.

Zagospodarowanie odpadów górniczych

W górnictwie węgla kamiennego zagospodarowanie odpadów można podzielić na dwie grupy w zależności od ich miejsca wykorzystania:

• Odpady zagospodarowane na powierzchni np. w budownictwie drogowym, hydrotechnicznym, do produkcji materiałów budowlanych (ceramiki budowlanej, kruszyw, cementów) do uszczelniania zwałowisk.

• Odpady wykorzystywane w podziemiach kopalń: odpady, które służą do produkcji podsadzek suchych i hydraulicznych, do wypełniania zwału ściany wydobywczej i pustek oraz do uszczelniania zrobów.

Produkcja materiałów budowlanych

Ceramika budowlana

Produkcja kruszyw

Produkcja cementu

Budownictwo drogowe i hydrotechniczne

Zagospodarowanie podziemne kopalń

Wydobycie węgla kamiennego powoduje powstawanie pod ziemią pustek, które likwiduje się przez np. wypełnianie odpadami. Odpady drobnoziarniste, głównie te, które pochodzą z płuczek miarowych, stosuje się jako składnik podsadzek hydraulicznych lub jako podstawowy materiał podsadzkowy. mieszaninę tę stosuje się tam, gdzie z uwagi na ochronę powierzchni dopuszczana jest niższa jakość posadzki. Przykładem może być wypełnianie powierzchni poeksploatacyjnej. Stosowanie odpadów do podsadzki górniczej regulowane jest przepisami prawa geologicznego i górniczego oraz normą prawną.

Kolejny przykład zagospodarowania odpadów na dole to składowanie w wyrobiskach górniczych samozestalających się mieszanin drobnoziarnistych odpadów przeróbczych (np. flotacyjnych) i popiołów lotnych. W postaci podsadzki suchej lokowany jest odpad - skała płonna.

Inna metoda - uszczelnianie zrobów zwałowych. Metoda ta polega na wtłaczaniu do zrobów zawiesiny, która wypełnia wolne przestrzenie materiału skalnego. Takie dostarczanie zrobów poprawia warunki klimatyczne w ścianie oraz zapobiega w znacznym stopniu zagrożeniom pożarowym.

Składowanie

Odbywa się na zwałowiskach (przyzakładowych i centralnych) oraz w stawach osadowych i poflotacyjnych. Wyróżnia się zwałowiska skały płonnej, uboższych frakcji kopaliny użytecznej lub mieszanin.

Zwały centralne stanowią powierzchnie przekraczające 50 ha, gdzie gromadzone są odpady z kilku kopalń. Przyzakładowe do 20 ha.

Są zwałowiska nadpoziomowe i podpoziomowe. Nadpoziomowe to zwały wysokie o kształtach regularnych lub stożkowych, mające nieregularne wierzchowiny, różniące się między sobą kształtem: wypukłe, czyli stożkowe, kopulaste, grzbietowe oraz płaskie zwane niwelacyjnymi. Transport szynowy odpadów sprzyja powstawaniu nasypów głównie w postaci podłużnych pryzm lub zwałów stołowych. Transport za pomocą przenośników taśmowych powoduje powstawanie zwałów stożkowych lub kopulastych. Zwały w postaci grobli są rezultatem transportu odpadów kolejką wiszącą.

Hałdy o kształtach płaskich służą do wyrównywania poziomu terenu z wszelkich zagłębień zarówno sztucznych jak i tych powstałych w sposób naturalny.

Biorąc pod uwagę stopień uspokajania termicznego rozróżnia się zwały palące się (termicznie czynne bez względu na to czy płomień lub dym wydobywa się z nich czy nie) i zwały nieczynne, czyli takie, na których proces składowania zakończył się, a działalność termiczna ustała lub w ogóle się nie pojawiła. Istnieją jeszcze hałdy termicznie bierne, które przy zaprószeniu ognia mogą ulec zapaleniu.

Rekultywacja hałd i terenów pogórniczych

Przez rekultywację gruntów rozumie się nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanych albo zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zabudowanie niezbędnych dróg.

Zagospodarowanie zrekultywowanej powierzchni sprowadza się do wykonania niezbędnych zabiegów umożliwiających jej wykorzystanie w gospodarce rolnej, leśnej lub innej, zgodnie z przyjętym kierunkiem i przeznaczeniem. Obowiązek rekultywacji spoczywa na osobie (firmie, zakładzie pracy), której działalność przyczyniła się do utraty wartości użytkowej tych gruntów. Natomiast do zagospodarowania zrekultywowanego gruntu jest zobowiązana osoba właściwa do prowadzenia na tym gruncie działalności zgodnej z jego przeznaczeniem.

Do rekultywacji terenów zdegradowanych konieczne do wykorzystania są na ogół duże masy gruntów. Z reguły możliwe jest zastosowanie tu odpadów inertnych (obojętnych). Tj.: wapieni i margli, wapna poflotacyjnego, dolomitu, surowców ilastych, torfu, popiołów. Materiału te mogą służyć do niwelacji terenu. Na przykład do wypełniania powstałych pustek. Szczególne znaczenie ma warstwa przypowierzchniowa zwału, na której ma się wykształcić gleba. Do utworzenia takiej warstwy używane są różnego rodzaju surowce ilaste: gliny, iły, łupki ilaste przydatne zwłaszcza do ulepszania gruntów piaszczystych i podłoża skalnego. Obecność tego rodzaju gruntów znacznie przyśpiesza rekultywację hałd pogórniczych.

Tempo rekultywacji hałd zależne jest głównie od tego, czy uda się zastosować jedne odpady do rekultywacji innych, czy przy pomocy odpadów z górnictwa można rekultywować teren zdegradowany przez działalność górnicza, czyli wykorzystać odpady gospodarczo. Przykładem takich odpadów mogą być muły węglowe, popioły, żużle. Muły węglowe są bogate w substancje organiczne i minerały ilaste. Użyte do rekultywacji pozwalają na skrócenie cyklu rekultywacji i zwiększają retencję wody na zwałowisku. Popioły posiadają znaczny udział frakcji pyłowej (czasem również frakcji ilastej), co wpływa korzystnie na właściwości mieszaniny odpadów górniczych.

Wybór sposobu rekultywacji jest uzależniony od: rodzajów gruntów i budowy geologicznej (grunty spoiste, niespoiste, podłoże uwarstwione, nieuwarstwione, obecność i ruch wody w podłożu), rodzaju zniszczenia gruntu (zniszczenia mechaniczne struktury, spójność gruntu, zniszczenia chemiczne), masy zniszczonego podłoża (powierzchnia, głębokość), czasu trwania zdegradowania i sposobu zagospodarowania terenu.

Rekultywacja techniczna

Najczęściej spotykana na terenach, gdzie w wyniku przekształceń geomechanicznych doszło do znacznych zniekształceń terenu. Na skutek tego uformowały się wyrobiska., zwałowiska, hałdy. Wstępny etap prac obejmuje zwykle szereg czynności technicznych mających na celu dostosowanie podłoża do wykonania następnych działań. Czynności te polegają na uporządkowaniu rzeźby terenu, wygładzeniu skarp, budowie systemów drenaży, odwodnieniu terenu. Prace techniczne wykonywane są przez pokrycie surowego gruntu na zwałach warstwą materiału użyźniającego (czyli nakładu). Przed nałożeniem nakładu zwał musi być dokładnie wyrównany. Następnie nawozi się glebę, w przypadku braku możliwości na dostosowanie istniejącego podłoża do wymaganego kierunku zagospodarowania. W kolejnym etapie wykorzystywane SA prace agrotechniczne i agrochemiczne, które są odpowiedzialne za zapoczątkowanie procesów glebotwórczych i nadanie podłożu stabilnych właściwości chemicznych (neutralizacja kwaśnego odczynu podłoża, nawożenie mineralne lub organiczne, działania blokujące toksyczne metale w glebie).

Na początku prac wykonywana jest głęboka orka, później bronowanie, nawożenie mineralne oraz siew. Najczęściej używanymi do siewu są rośliny z rodziny motylkowatych np.: łubin, nostrzyk biały. Użycie odpowiednich gatunków roślin zależy od materiału nawiezionego na powierzchnię zwału (warstwa nie cieńsza niż 50 cm). Porost roślin powinien być równomierny, tak, aby powierzchnia zwałowiska mogła się nadawać do zagospodarowania leśnego lub rolnego. Doprowadzenie podłoża do stanu umożliwiającego zagospodarowanie trwa kilka lat. Czas ten jest indywidualny dla każdego obiektu.

Rekultywacja biologiczna

W zakresie rekultywacji terenów pogórniczych przyjęto dwa kierunki odtworzenia biologicznego zwałów, a mianowicie jest to kierunek rolny i leśny. Najczęściej stosuje się zalesianie mimo, że wymaga stałej pielęgnacji i nadzoru. Ten sposób jest stosunkowo tani i w większości przypadków daje pozytywne efekty, zwiększa tereny zielone.

Rekultywację biologiczna stosuje się do odtworzenia gleby wtedy, gdy brak na miejscu żyznych gruntów. Stosuje się wtedy rekultywację surowych gruntów z pełnym zestawem zabiegów agrotechnicznych oraz kilkakrotnie wysiewy roślin wytwarzających dużą masę materii organicznej, a następnie przykrywa się to wszystko warstwą gleby. Pełny okres takiej rekultywacji do osiągnięcia możliwości stosowania upraw rolnych trwa dość długo (od 3 do 6 lat), natomiast okres do zagospodarowania leśnego trwa krócej - od roku do dwóch lat (przy zastosowaniu roślin pionierskich).

W przypadku odpadów węgla kamiennego kierunek rolny jest bardzo rzadko wykorzystywany. powodem jest przede wszystkim problem związany z granulacją i podatnością na wietrzenie utworów karbońskich lokowanych na zwałowiskach. Teoretycznie kierunek rolny jest tylko możliwy wtedy, gdy na zwałowisku ulokowane około 50 cm warstwy szybko wietrzejącej lub mułowców o składzie mineralnym, w którym przeważnie będzie illit i montmorylonit. Wymagałoby to jednak selektywnego wydobycia i zwałowania odpadów. Koszt takiej rekultywacji byłby znacznie wyższy.

Zadrzewianie polega na wprowadzaniu na zwały gatunków drzew większych i krzewów w postaci sadzonek ukorzenionych, lub ściętych drzew (głownie topoli). Kierunki rekultywacji leśnej, zadrzewionej lub leśno - zadrzewionej są najczęściej stosowane na hałdach. Możliwe są tu dwa warianty rekultywacji: z zastosowaniem miejscowego użyźniania i bez użyźniania powierzchni ziemi.

Zapotrzebowanie na taki materiał użyźniający jest niewielki (ok. 5 - 10 dn3 żyznej gleby lub torfu na jeden dołek, do obsypania korzeni sadzonek). Jeżeli jest dostateczna ilość zwietrzonego gruntu zwałowego do wzrostu roślin, wtedy użyźnianie można pominąć.

---