Zimna wojna

Umowne określenie stanu stosunków międzynarodowych charakteryzujących się trwałym konfliktem, ale również niemożnością jego rozstrzygnięcia przez konfrontację militarną.

Zimna wojna była konfliktem ideologicznym, politycznym i wojskowym pomiędzy blokiem kapitalistycznym - zachodnim - ze Stanami Zjednoczonymi na czele, a blokiem komunistycznym, wschodnim - pod wodzą Związku Radzieckiego.

Trwała (1945-1991) od rozpadu koalicji antyhitlerowskiej do upadku komunizmu.

Zasadniczą cechą zimnej wojny był wyścig zbrojeń, napięcie ideologiczne oraz unikanie bezpośredniej konfrontacji przy jednoczesnym wspieraniu konfliktów i wojen peryferyjnych.

Termin "zimna wojna" wprowadził do obiegu amerykański polityk Bernard Baruch,

Popularyzacji terminu zimna wojna dokonał publicysta Walter Lipmann

Przyczyny zimnej wojny:

- rozpad koalicji antyhitlerowskiej po zakończeniu II wojny światowej

- wzrost napięcia między mocarstwem kapitalistycznym a ZSRR

- dążenia Stalina do wywołania rewolucji komunistycznej na całym świecie

- ekspansja radziecka na terenie Europy Środkowo-Wschodniej

- zaniepokojenie Zachodu wzrostem nastrojów komunistycznych w Europie

- rywalizacja i wzajemna niechęć do siebie ZSRR i USA (wyścig zbrojeń)

- podział świata wskutek konferencji z 1943 i 1945 roku.

Zrzucenie bomby atomowej na Hiroszime i Nagasaki w sierpniu 1945

Na Konferencji poczdamskiej sekretarz wojny Henry Stimson poinformował prezydenta Trumana, że prace nad bombą zostały ukończone i w przeciągu trzech tygodni może zostać zrzucona na jedno z miast japońskich. Brano pod uwagę Hiroszimę, Kokurę lub Niigatę - były to miasta, które do tej pory nie ucierpiały w najmniejszym stopniu od ataków ogniowych. 26 lipca Truman ogłosił tzw. deklarację poczdamską, w której jednoznacznie określił sposób zakończenia wojny - bezwarunkowa kapitulacja cesarstwa. Tego też dnia na wyspę Tinian przybył ciężki krążownik USS "Indianapolis", przywożąc elementy bomby nazwanej "Little Boy" (Chłopczyk). Przez dwa dni japoński rząd obradował nad deklaracją. Wreszcie ogłoszono, że Japonia nie zgadza się na postawione warunki.

"Little Boy" wybuchł o 8:16:02 (czasu Hiroszima), 43 sekundy po zrzuceniu z "Enoli Gay", 508 metrów nad dziedzińcem szpitala Shima, 170 metrów na pd.-wsch. od mostu Aioi, w który celował bombardier Thomass Ferebee. Wybuch miał siłę ok. 13 kiloton TNT. Nad centrum miasta zaczął formować się gigantyczny słup dymu, przybierając kształt grzyba. Jego wysokość sięgała kilkunastu kilometrów. Szacuje się, że zginęło około 30% populacji miasta (70 - 90 tysięcy mieszkańców)^[1], a liczba ta do dziś jest sporna. Z 76 tys. budynków w Hiroszimie, 70 tys. zostało zburzonych lub uszkodzonych, w tym 48 tys. całkowicie

9 sierpnia Amerykanie wykonali kolejny nalot. Tym razem dokonał tego, również należący do 509. Grupy Tibbetsa, B-29 o nazwie "Bock's Car" (od nazwiska jego d-cy Fredericka Bocka). Samolot wystartował z Tinianu o 3:47, a jego pierwszym pilotem był mjr Charles W. Sweeney. O wiele bardziej złożona implozyjna bomba plutonowa "Fat Man" spadła na Nagasaki. Pierwotnie celem miała być Kokura, jednak zbyt duża pokrywa chmur uniemożliwiająca celowanie optyczne oraz coraz bardziej aktywna japońska obrona p.lot nad miastem, spowodowała zmianę obiektu ataku.

Kryzys irański 1946

Nieudana próba rozciągnięcia przez ZSRR swojej strefy wpływów na Iran na przełomie 1945 i 1946 roku.

Po wybuchu II wojny światowej szach Iranu Reza Szah Pahlawi prowadził politykę proniemiecką. Po ataku Niemiec na ZSRR 25 sierpnia Armia Czerwona od północnego zachodu, a od zachodu i południa wojska brytyjskie dokonały uderzenia na Iran. Skutkiem radziecko-brytyjskiej interwencji było osadzenie na tronie proalianckiego Mohammada Rezy Pahlawiego. ZSRR zabezpieczył sobie dostawy sprzętu i broni przez terytorium Iranu. W podpisanym w styczniu 1942 roku traktacie trójstronnym Iran otrzymał gwarancję swojej suwerenności i integralności terytorialnej oraz zapewnienie wycofania wojsk radzieckich i brytyjskich w terminie 6 miesięcy od zakończenia wojny. We wrześniu 1943 Iran wypowiedział wojnę III Rzeszy.

Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku Brytyjczycy wycofali się z Iranu, natomiast wojska radzieckie opóźniały swój powrót do kraju. Stalin starał się o uzyskanie dla ZSRR koncesji na wydobywanie ropy naftowej w 5 północnych prowincjach Iranu. Jednocześnie Sowieci usiłowali zapewnić sobie bazę polityczną w Iranie, współpracując z lewicowymi ugrupowaniami Tude oraz Farigh-e Dimukrat. W grudniu 1945 roku przy poparciu ZSRR i działaczy lewicowych ogłoszono utworzenie separatystycznej Autonomicznej Republiki Azerbejdżanu, zaś 22 stycznia 1946 niezależnej Republiki Kurdyjskiej.

Zaniepokojone ekspansywną polityką radziecką rządy USA i Wielkiej Brytanii zdecydowały się na dyplomatyczną konfrontację i ostatecznie wymogły na Stalinie podpisanie 26 marca 1946 układu na mocy którego wojska radzieckie ostatecznie opuściły Iran. Politycy partii Tude zostali usunięci z rządu, parlament irański odrzucił ustawę przyznającą ZSRR naftowe koncesje, a separatystyczne republiki Azerów i Kurdów zostały zlikwidowane przez irańskie wojsko.

Przemówienie Churchilla w Fulton 5 marca 1946

Za początek zimnej wojny uważa się przemówienie wygłoszone 5 marca 1946r., w Fulton (USA) przez Winstona Churchilla. Krytykował on prowadzoną przez ZSRR politykę rozprzestrzeniania się komunizmu (narzucenie komunizmu w państwach Europy środkowo-wschodniej, wojna domowa w Grecji, wspieranie komunistów we Francji, Włoszech, Turcji i Iranie), apelował o zjednoczenie państw zachodnich przeciw presji sowieckiej. W konsekwencji wygłoszonego apelu oraz sugestii sekretarza stanu J. Byrnesa prezydent USA - H. Truman 12. III. 1947r., w przemówieniu do Kongresu zapowiedział udzielenie wojskowej i ekonomicznej pomocy państwom zagrożonym przez komunizm. Zaostrzenie stosunków między USA i ZSRR nastąpiło z powodu sporów o przyszłość Niemiec po zablokowaniu przez ZSRR Berlina, w konsekwencji czego Stany Zjednoczone były zmuszone uruchomić Berliński Most Powietrzny.

Jego fragment głosił:

"Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opuściła się żelazna kurtyna

w poprzek kontynentu. Poza tą linią znajdują się wszystkie stolice dawnych państw środkowej i wschodniej Europy: Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt

i Sofia - wszystkie te sławne miasta i zamieszkująca wokół nich ludność leżą, że tak się wyrażę, w strefie radzieckiej i wszystkie, w takiej czy innej formie, podlegają nie tylko wpływom radzieckim, ale kontroli Moskwy w bardzo wysokim, niekiedy rosnącym stopniu."

Wystąpienie sekretarza Stanu USA J.Byrnesa w Stuttgarcie we wrześniu 1946

6 września sekretarz stanu James Byrnes w Suttgarcie wygłosił przymówienie, z którego wynikało, że Polska nie ma prawa do granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Zapowiedział stałą obecność armii USA w Niemczech. Dał tym samym pretekst do gwałtownych protestów w Polsce, o charakterze "antyamerykańskim" i "antyimperialistycznym".

Doktryna Trumana 1947 r

Program polityki zagranicznej USA, sformułowany przez prezydenta Harrego S. Trumana i przedstawiony 12 marca 1947 w orędziu do Kongresu, koncentrujący się na zagrożeniu przejęciem kontroli nad Grecją i Turcją przez siły komunistyczne; Truman poprosił Kongres o 400 milionów dolarów pomocy dla tych państw i zatwierdzenie wysłania personelu cywilnego i wojskowego na prośbę rządów tych państw. Doktryna Trumana stała się zasadniczym elementem rodzącej się w tym momencie polityki powstrzymywania komunizmu i zrywała ostatecznie z izolacjonizmem w polityce USA. Działania podjęte przez USA w ramach realizacji tej doktryny:

- wykorzystywanie propagandowe monopolu atomowego;

- organizowanie paktów militarnych ( NATO, ANZUS);

- budowanie sieci amerykańskich baz wojskowych wokół granic ZSRR i państw satelickich;

- pomoc wojskowa i ekonomiczna dla państw zagrożonych komunizmem;

- pomoc w odbudowie Europy Zachodniej w postaci Planu Marschalla;

- wsparcie zbrojne państw przeciwstawiających się bezpośredniemu zagrożeniu ekspansją bloku wschodniego - wojna koreańska.

Plan Marschalla 1947 r.

Program Odbudowy Europy - jest to amerykański program pomocy gospodarczej dla Europy po II wojnie światowej. Sformułowany przez generała, ówczesnego sekretarza stanu G.C.Marschalla. Uchwalony przez Kongres jako ustawa i zatwierdzony przez prezydenta USA 3 kwietnia 1948r., realizowany do lipca 1951r. Istota programu sprowadzała się do udzielenia pomocy finansowej wszystkim krajom Europy w formie bezzwrotnych pożyczek oraz nisko oprocentowanych pożyczek długoterminowych - rozdysponowano kwotę 13,5 mld dolarów.

17 mld dolarów pomocy finansowej dla zniszczonej wojną Europy, według pierwotnych planów nakierowanej głównie na państwa znajdujące się pod okupacją ZSRR. Plany te zostały zniweczone przez odrzucenie pod naciskiem Moskwy pomocy amerykańskiej przez jej adresatów ze wschodniej Europy, w tym Polskę.

17 kwietnia 1947 r. Truman podpisał Europejski Program Odbudowy (ERP). Polska i Czechosłowacja zaakceptowały plan, ale pod wpływem ZSRR musiały go odrzucić. Państwa uczestniczące w planie założyły Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej.

Kryzys berliński 1948 r. i blokada Berlina

Bardzo poważny kryzys międzynarodowy wywołała reforma walutowa 18 czerwca 1948. Reforma objęła też zachodnie sektory Berlina, grożąc tym samym zrujnowaniem gospodarki całej okupacyjnej sfery radzieckiej. Ponieważ reforma walutowa w sferze radzieckiej odbywała się później i była mniej sprawna od zachodniej - 24 czerwca 1948 zablokowano drogi dojazdowe i wstrzymano dostawy żywności i energii do zachodnich sektorów Berlina. Rozpoczął się I Kryzys Berliński, grożący wybuchem konfliktu globalnego. Państwa zachodnie nie zdecydowały się na interwencję zbrojną, ale podjęły wysiłek łącząc sektory zachodnie Berlina ze swoimi strefami okupacyjnymi mostem powietrznym, przez który zaopatrywano 2,5-milionowe miasto w niezbędne dostawy. Sprawa trafiła na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ. Blokada Berlina trwała prawie rok (do maja 1949) i oznaczała faktyczny podział miasta. Strefy zachodnie miasta stanowiły oddzielny organizm polityczny, funkcjonujący na mocy nowej Konstytucji z 1950 roku.

Rezolucja Vandenberga (1948)

Rezolucja zgłoszona przez republikańskiego senatora Arthura Vandenberga i uchwalona przez Senat USA 11 czerwca 1948 roku, upoważniająca i zachęcająca rząd amerykański do uczestnictwa w "regionalnych i innych zbiorowych porozumieniach" o wzajemnym bezpieczeństwie zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych mówiącym o prawie do indywidualnej i zbiorowej samoobrony.

Rezolucja Vandenberga była kolejnym, obok doktryny Trumana z marca 1947 roku, dowodem na zerwanie USA z izolacjonizmem i umożliwiła podpisanie 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego tworzącego sojusz NATO, a także zawarcie przez USA innych sojuszy regionalnych (ANZUS, CENTO, SEATO).

ZSRR w posiadaniu broni atmowej 1949 r.

Koniec II wojny światowej stał się jednocześnie początkiem wyścigu zbrojeń między USA a ZSRR. Rosjanie musieli zbudować własną bombę atomową. Prestiż miał w tym wypadku drugorzędne znaczenie. Stalin zdawał sobie sprawę, że posiadanie takiej broni daje Amerykanom przewagę militarną, której konwencjonalne uzbrojenie nie może zniwelować. Radzieckie badania rozpoczęły się już w 1940 roku, gdy powołano zespół, którego celem by stworzenie planu rozwoju technologii atomowej. Prawdopodobnie Rosjanie zbudowaliby bombę wcześniej, ale badania uległy spowolnieniu po ataku Niemiec na ZSRR w 1941 roku. Placówki badawcze ewakuowano daleko za linię frontu, część naukowców powołano do armii. Dopiero w 1943 roku wznowiono prace. Paradoksem jest to, że potrzebny do badań tlenek uranu i azotan uranu Rosjanie otrzymali od Amerykanów w ramach programu

Lend-Lease (amerykański plan pomocy w sprzęcie dla krajów walczących z Niemcami).

Ostatecznie 2 sierpnia 1949 roku, na poligonie w Kazachstanie, doszło do detonacji radzieckiej bomby atomowej o sile 20 kiloton TNT. W militarnej rywalizacji dwóch mocarstw zapanowała równowaga.

Podział Niemiec 1949 r.

W styczniu 1947r nastąpiło

połączenie sfery amerykańskiej i brytyjskiej i utworzenie z nich, tak zwanej Bizonii. Rok później na konferencji londyńskiej, która skupiała przedstawicieli USA, Wielkiej Brytanii, Francji i krajów Beneluksu, wyrażono zgodę na włączenie obszaru Niemiec do Planu Odbudowy Europy (Plan Marshalla). Gdy w czerwcu 1948r zachodni okupanci wprowadzili w podległej im części Niemiec nową walutę-markę niemiecką, władze radzieckie zdecydowały się na wprowadzenie blokady Berlina, odcinając jego zachodnią część od dostaw prądu i od transportu lądowego oraz wodnego. Krok ten miał na celu wymuszenie zgody na radziecką propozycję utworzenia ogólno niemieckiego rządu, zdominowanego przez ludzi Moskwy. Stalin wierzył, że w obawie o 2,5mln ludności Berlina, strona zachodnia się ugnie. Tak się jednak nie stało. Aby przełamać blokadę radziecką Amerykanie utworzyli „most powietrzny”, dostarczając berlińczykom wszystkich niezbędnych produktów: od chleba po węgiel. Była to największa operacja transportowa w dziejach lotnictwa. ZSRR widząc nieskuteczność swojego działania w maju 1949r zniósł blokadę Berlina. 8 kwietnia 1949 roku powstała Trizonia; Francuzi dołączyli swoją strefę do Bizonii. We wrześniu 1949 roku z Trizonii powstała Republika Federalna Niemiec (RFN) ze stolicą w Bonn, składającą się z 11 państw związkowych. Kanclerzem został - Konrad Adenauer. Państwo to nie miało własnej armii ani prawa do samodzielnej polityki zagranicznej, ale uzyskało suwerenność wewnętrzną. W odpowiedzi na powstanie RFN, miesiąc później 7 października 1949r, ZSRR utworzył na obszarze swojej strefy okupacyjnej odrębne państwo Niemieckie - Niemiecką Republikę Demokratyczną ze stolicą w Berlinie. Władzę w niej przejęli komuniści, a jej ustrój polityczny wzorowany był na ustroju radzieckim. Prezydentem NRD został- Wilhelm Pieck.

Wojna w Korei 1950 - 1953

Konflikt międzynarodowy wywołany napaścią Korei Północnej na Koreę Południową. W wyniku II wojny św konflikt międzynarodowy wywołany napaścią Korei Północnej na Koreę Południową. W wyniku II wojny światowej zostały utworzone dwa państwa koreańskie. W 1948 na południe od 38 równoleżnika utworzono Republikę Korei związaną z USA. W tym samym roku, lecz nieco później, na północ od 38 równoleżnika, w strefie okupacyjnej sowieckiej, Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną o ustroju komunistycznym.

Początek wojny

Wojna rozpoczęła się 25 VI 1950 atakiem armii północnokoreańskiej w sile 200 tys. żołnierzy na Republikę Korei. Do połowy września prawie całe państwo południowokoreańskie zostało zajęte. W efekcie bojkotu Rady Bezpieczeństwa przez Związek Radziecki zwróciła się ona z apelem o pomoc do państw członkowskich ONZ. 15 IX doszło do desantu sił amerykańskich z Japonii, dowodzonych przez generała D. MacArthura. Przeprowadzona ofensywa wojsk amerykańskich (udział wojsk innych państw był symboliczny) doprowadziła do przyparcia armii Kim Ir Sena do granicy chińskiej. Wtedy to do wojny przystąpiły wojska tzw. ochotników chińskich dowodzone przez Peng Te-Huaja w sile 40 dywizji. Nieprzerwana ofensywa chińska została zatrzymana w maju 1951 kontruderzeniem amerykańskim, a linia frontu ustabilizowała się wzdłuż 38 równoleżnika.

Zakończenie konfliktu

W wyniku planu użycia broni atomowej przeciw Chinom i Związkowi Radzieckiemu zdymisjonowany został generał MacArthur, którego zastąpił generał M. Ridgway. Po okresie dwuletnich walk pozycyjnych podpisano 27 VII 1953 układ w Panmundżonie, w myśl którego aktualna linia frontu uznana została za rozgraniczenie obu państw koreańskich w formie neutralnego pasa o szerokości 4 km. Od tego czasu nad przestrzeganiem zawieszenia broni czuwa powołana do tego celu Komisja Nadzoru Państw Neutralnych. W wojnie zginęło ok. 1 mln Koreańczyków, prawie 300 tys. Chińczyków i 35 tys. Amerykanów. Okres wojny koreańskiej stanowił szczyt zimnej wojny.iatowej zostały utworzone dwa państwa koreańskie. W 1948 na południe od 38 równoleżnika utworzono Republikę Korei związaną z USA. W tym samym roku, lecz nieco później, na północ od 38 równoleżnika, w strefie okupacyjnej sowieckiej, Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną o ustroju komunistycznym.

Wojna domowa w Chinach w proklamowanie CHRL (1949)

Chińska wojna domowa (1927-1950) - wojna domowa między chińskimi komunistami i narodowcami z Kuomintangu, która trwała od kwietnia 1927 roku do maja 1950 r .pomiędzy Partią Narodową (kumingtang), której przywódcą był Czang Kaj-Szek a Komunistyczna Partią Chin z Mao Tse-tungiem na czele. Przebieg wojny skomplikowało wkroczenie do Chin Japończyków. W 1936 roku przywódca nacjonalistów chińskich Czang Kaj-szek był zmuszony zawrzeć sojusz z komunistami, aby wspólnie walczyć z Japończykami w Mandżurii. Sojusz ten trwał do 1945 roku, kiedy to Chiny walczyły w II wojnie światowej po stronie aliantów.

Pomocy udzielały Chinom, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone, ale po klęsce w 1945 roku Japonii, sojusz się rozpadł i w 1946 roku ponownie wybuchła wojna domowa. Kiedy nacjonaliści byli słabi i podzieleni, to komuniści Mao Zedonga mieli poparcie ludności i dużą armię. W styczniu 1949 roku zdobyli Pekin i ruszyli na południe i po pokonaniu wojsk nacjonalistów Czang Kaj-szeka przejęli władzę nad całym krajem. W dniu 1 października 1949 roku proklamowali Chińską Republikę Ludową, ale wiele państw odmówiło jej uznania. Komuniści wprowadzili system kolektywnego rolnictwa, co oznaczało, że cała ziemia, zabudowania, były wspólną własnością mieszkańców. W każdej wsi decydowały komitety o uprawie. Jednak polepszyło się w jednej dziedzinie: woły zamieniono na traktory, które nazwano żelaznymi wołami. Wprowadzono kontrolę prasy i znacjonalizowano przemysł. Komunistyczny Pekin ściśle związał swą politykę z ZSRR i zaczął kopiować radzieckie rozwiązania Chiński dyktator stopniowo wprowadzał własną wizję komunizowania kraju, która zyskała miano maoizmu w swym zasadniczym kształcie maoizm nie różnił się niczym od stalinizmu.

Stosowano bowiem terror, likwidowano misje katolickie do gigantycznych rozmiarów, rozbudowano armię, tworzono obozy pracy, likwidowano opozycję.Szczególnie represjonowana warstwą społeczeństwa była inteligencja. W latach 1966-1967 ogłoszono rewolucję kulturalną, mającą na celu zupełne zniszczenie inteligencji i przekształcenie chińskiego społeczeństwa. Przeprowadzono czystki likwidując przeciwników Mao, młodzież mobilizowano w oddziałach Czerwonej Gwardii (hungwejbini).Słynna stała się czerwona książka. W październiku 1950 żołnierze ChRL zajęli Tybet. W 1967 przeprowadzono pierwszą próbę z wykorzystanie chińskiej broni nuklearnej (bomba wodorowa)

Powstanie NATO (1949)

Skrót NATO pochodzi od angielskiej nazwy North Atlantic Treaty Organisation, czyli Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego. Organizacja ta powstała 4 IV 1949 r. w Waszyngtonie. Układ podpisało 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, a także Kanada i Stany Zjednoczone. 18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 przyjęto RFN, natomiast w 1982 Hiszpanię. W lipcu 1966 Francja opuściła wojskowe struktury Paktu, pozostając jedynie w strukturach politycznych. Grecja wycofała się ze struktur wojskowych po kryzysie cypryjskim w 1974, powróciła jednak do nich w 1980. 12 marca 1999 roku do NATO przystąpiły pierwsze państwa należące dawniej do Układu Warszawskiego: Czechy, Węgry i Polska, a 29 marca 2004 r. Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Podstawą prawną utworzenia NATO był art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych który mówił że "nic w tej Karcie nie może uchybiać niepozbywalnemu prawu poszczególnych państw do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej w przypadku napaści zbrojnej na któregokolwiek członka Narodów Zjednoczonych, zanim Rada Bezpieczeństwa nie podejmie niezbędnych zarządzeń w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa."

Kwatera Główna NATO ma swą siedzibę w Brukseli. Najważniejszym organem sojuszu jest Rada Północnoatlantycka. W skład Rady Północnoatlantyckiej wchodzą reprezentanci wszystkich państw członkowskich NATO której przewodniczy sekretarz generalny wybierany przez rządy państw członkowskich. Sekretarz generalny(wybierany na 4-letnią kadencję) jest odpowiedzialny za decyzje sojuszu. Może on poddawać pod dyskusje nowe tematy. Jest głównym rzecznikiem NATO. Może również prowadzić mediacje pokojowe między walczącymi stronami. Najważniejszym organem wojskowym sojuszu jest Komitet Wojskowy. W jego skład wchodzą szefowie sztabów generalnych państw NATO. Odpowiada on za najważniejsze sprawy wojskowe NATO. Podczas jego obrad decyduję się o najważniejszych operacjach wojskowych i ustala się wspólną taktykę działań.

Powstanie Paktu Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS) (1951)

Jest to pakt polityczno-wojskowy powołany 1 września 1951 w San Francisco, nazywany często ANZUS od pierwszych liter nazw państw-sygnatariuszy Australii Nowej Zelandii (i Stanów Zjednoczonych . Powstanie paktu wiąże się z amerykańską polityką tworzenia antykomunistycznych bloków militarnych i stanowiło odpowiednik NATO w tym rejonie świata. Jego podstawowym celem było stworzenie wzajemnych gwarancji bezpieczeństwa dla krajów członkowskich i zapewnienie bezpieczeństwa w rejonie Oceanu Spokojnego. Gwarantuje on wzajemną pomoc w razie zbrojnego ataku na któregokolwiek z sygnatariuszy. Sojusz ten zawarto po załamaniu się wysiłków Stanów Zjednoczonych, mających na celu stworzenie większej organizacji, która miałaby obejmować państwa regionu Azji Południowo wschodniej i Oceanu Spokojnego.

ANZUS w wymiarze prawno-traktatowym jest umową sojuszniczą, W wymiarze wojskowym ANZUS jest sojuszem trójstronnym, w którym każde z 3 państw ma zawarte osobne umowy o współpracy wojskowej:

-USA - Australia

-Australia - Nowa Zelandia

-USA - Nowa Zelandia ( do 1987r)

Wojna w Wietnamie 1945 - 1954

Wojna indochińska 1945-1954, nazywana też pierwszą wojną indochińską, to wojna partyzancka o wyzwolenie Wietnamu spod kolonialnej administracji francuskiej.

Wietnam włączony został do Indochin Francuskich w drugiej połowie XIX wieku. Podczas II wojny światowej kraj przejęli pod swoje panowanie Japończycy, lecz pozostawili w nim administrację francuskiego rządu Vichy. Gdy w 1945 roku Japonia chyliła się ku upadkowi, Wietnamczycy uznali, że jest to sprzyjająca okazja do zdobycia niepodległości.

Dwa dni po zrzuceniu bomby atomowej na Hiroszimę, 8 sierpnia 1945 roku Ho Chi Minh utworzył Komitet Wyzwolenia, a 13 sierpnia wybuchło ogólnonarodowe powstanie. Walki z wojskami japońskimi trwały dwa dni. Szybka kapitulacja Japończyków zaskoczyła Francuzów, którzy nie mieli w Wietnamie wystarczających sił wojskowych, które poradziłyby sobie z komunistami. Dopiero od połowy września do Wietnamu zaczęły napływać wojska francuskie, brytyjskie i amerykańskie. Ho Chi Minh działał szybko i skutecznie: jego siły rosły z dnia na dzień, a oddziały Viet-Minhu dotarły do Sajgonu na południu kraju. Rząd francuski przystał na negocjacje. Ho Chi Minh również zdawał sobie sprawę, że osłabienie Francuzów jest przejściowe i jeżeli nie wykorzysta tego teraz, za kilka miesięcy w Wietnamie wylądują dobrze uzbrojone dywizje. 6 marca 1946 roku w Paryżu, rząd Demokratycznej Republiki Wietnamu i Francji podpisały porozumienie, uznając Republikę Wietnamu za państwo wolne, z własnym rządem, parlamentem i wojskiem, ale stanowiące część federacji indochińskiej Unii Francuskiej.

Jednakże Francuzi nie mieli zamiaru rezygnować z odzyskania kontroli nad Wietnamem i już w listopadzie 1946 roku doszło do poważnych starć wojsk wietnamskich i francuskich. 19 grudnia 1946 roku dowodzący wojskami francuskimi w Wietnamie generał Morliere wydał rozkaz rozbrojenia oddziałów wietnamskich w Hanoi. Okręty francuskie zbombardowały port w Hajfongu. Kilka godzin później prezydent Ho Chi Minh proklamował ogólnonarodowe powstanie. Wojna, krwawa, zacięta i bezwzględna, trwała 8 lat.

7 maja 1954 roku padła francuska twierdza w dolinie Dien Bien Phu zdobyta przez Wietnamczyków pod dowództwem Vo Nguyen Giapa. Klęska wojsk kolonialnych przesądziła o losach zmagań o panowanie nad Wietnamem. Społeczeństwo francuskie nie chciało więcej rozlewu krwi i dalszych ofiar. Nowy premier musiał podpisać układy genewskie, które podzieliły Wietnam na dwie części według 17. równoleżnika: północną Demokratyczną Republikę Wietnamu (w istocie komunistyczną) oraz Republikę Wietnamu (znaną jako Wietnam Południowy).

ZSRR zrzeka się roszczeń terytorialnych wobec Turcji i Finlandii

Roszczenia terytorialne wobec Turcji (zagarnięcie cieśnin: Bosfor i Dardanele)

Finlandia: straciła bazę wojskową koło Helsinek, część Kareli na rzecz ZSRR (Reparacje)

Zawarcie traktatu z Austrią (neutralność)

Podpisanie 15 maja 1955 r. "Traktatu państwowego w sprawie odbudowy niezawisłej demokratycznej Austrii". Podpisany on został przez ministrów spraw zagranicznych: ZSRR - W. Mołotowa, Wlk. Brytanii - H. Mac Millana, USA - J. F. Dullesa, Francji - Pinay'a i Austrii - L. Figla. Likwidował on skutki Anschlussu Austrii przez Niemcy z 1938 r. oraz jej udziału (jako części składowej
Niemiec) w II wojnie światowej. Austrię uznano za państwo suwerenne i demokratyczne. Zagwarantowano jej niezawisłość i integralność terytorialną w granicach z 1 stycznia 1938 r. Państwo to zrzekło się reparacji wojennych. Traktat zobowiązał Austrię do zakazu działalności wszelkich organizacji faszystowskich i nazistowskich. Zobowiązał też do zapewnienia wszystkim osobom znajdującym się na jej terytorium prawa do korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności. Nałożył na nią zakaz posiadania broni atomowej i pewnych rodzajów uzbrojenia. Traktat wszedł w życie 27 lipca 1955 roku. 26 października 1955 r. parlament
Austrii uchwalił konstytucję. Austria ogłosiła wieczystą neutralność i zobowiązała się nie zawierać żadnych sojuszów wojskowych oraz nie zakładać na swoim terytorium baz obcych wojsk. 6 grudnia 1955 r. cztery mocarstwa uznały ostatecznie wieczystą neutralność Austrii. Już wcześniej, bo 16 kwietnia 1955 r. państwo to zostało przyjęte do Rady Europy. 15 grudnia 1955 r. przyjęto je także do ONZ.

Zakończenie przez ZSRR stanu wojny z Niemcami i popisanie układu z RFN (1955)

Rząd ZSRR 25 marca 1954 r. ogłosił, że NRD uzyskała suwerenność, a 25 stycznia 1955 r. zadekretowano zakończenie stanu wojny z Niemcami. We wrześniu 1955 r. kanclerz RFN Konrad Adenauer złożył oficjalną wizytę w ZSRR. Oba państwa uznały się wzajemnie i nawiązały ze sobą stosunki dyplomatyczne. Jednocześnie RFN formalnie uznała zmiany graniczne, jakie nastąpiły po wojnie w Europie i zobowiązała się do ich poszanowania. Jednakże jednocześnie oświadczyła, iż nie zamierza przestać dążyć do powrotu do granic z przed wojny. Dopiero 12 sierpnia 1970 r. Kanclerz Brandt podpisał układ o wzajemnych stosunkach RFN z ZSRR, w którym rząd RFN zapewnił, iż uznaje granice powojenne w Europie i nie dąży do ich podważenia.

Spotkanie na szczycie w Genewie (1955)

Genewska konferencja 18-23 lipca 1955, pierwsze od zakończenia II wojny światowej, spotkanie szefów rządów Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego, Wielkiej Brytanii i Francji. Miała położyć kres zimnej wojnie, trwającej od marca 1947. Konferencja odbywała się w klimacie znacznego odprężenia w stosunkach pomiędzy Wschodem i Zachodem, przebiegała bowiem po śmierci Stalina, zakończeniu wojny koreańskiej i podpisaniu traktatu państwowego w sprawie Austrii.
Miała doprowadzić do zakończenia wyścigu zbrojeń, zakazu użycia broni atomowej oraz rozwiązania problemu Niemiec i bezpieczeństwa europejskiego. Chociaż nie przyniosła konkretnych rozstrzygnięć politycznych, to przyczyniła się do zmniejszenia napięcia pomiędzy blokami mocarstw (tzw. duch Genewy). Dopiero proces pierestrojki, uzyskanie niezależności przez państwa satelickie ZSRR i zmiany ustrojowe w krajach bloku Wschodniego stworzyły szanse na bardziej konstruktywne rozwiązywanie problemów międzynarodowych.

RFN przyjęte do Unii Zachodnioeuropejskiej 1954 i NATO 1955

Unia Zachodnioeuropejska powstała 5 maja 1955. Zalążkiem jej był Traktat Brukselski, który został zawarty 17 marca 1948 przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg i Wielką Brytanię i dotyczył wzajemnej pomocy wojskowej oraz współpracy ekonomicznej i kulturalnej. 23 października 1954 zawarto układy paryskie podpisane przez Wielką Brytanię, Belgię, Francję, Holandię, Kanadę, Luksemburg, Stany Zjednoczone oraz Włochy i RFN (m.in. włączały RFN do NATO). Poprzez poszerzenie składu państw - członków brukselskiego paktu o Włochy i RFN powstała Unia Zachodnioeuropejska. Od roku 1989 do Unii należą Hiszpania i Portugalia, a od 1995 roku Grecja.

Przystąpienie Niemiec Zachodnich do NATO 6 maja 1955 r. odbywało się w kontekście zarówno konfliktu Wschód-Zachód, jak i projektu integracji europejskiej. Druga tura rozszerzania NATO, dzięki której Republika Federalna Niemiec stała się 15. członkiem Sojuszu, była ważnym krokiem w powojennej odnowie tego kraju i utorowała drogę do odgrywania przez Niemcy znaczącej roli w obronie Europy Zachodniej podczas zimnej wojny.

Wizyta Chruszczowa w USA (1959)

Nikita Chruszczow - pierwszy od dawna radziecki dygnitarz tego kalibru który we wrześniu 1959 roku zawitał z oficjalną wizytą w USA. Waga tej wizyty, oraz jej odmienność na długo pozostawała na pierwszych stronach gazet. Odmienność, bo Nikita Siergiejewicz spędził tam wraz z żoną 13 dni, odwiedzajac wszystko co wydało mu się interesujące - np. wystawy rolnicze i supermarkety, i waga, ponieważ stosunki z USA stały się na tyle poprawne że ZSRR mógł zacząć plan redukcji własnych sił konwencjonalnych w ramach "rakietyzacji wojny

Powstanie Układu Warszawskiego (1955)

Warszawski Układ, właściwie Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej, europejski sojusz wojskowo-polityczny ZSRR i państw od niego uzależnionych. Podpisany 14 maja 1955 w Warszawie przez Albanię (wystąpiła w 1968), Bułgarię, Czechosłowację, NRD, Polskę, Rumunię, Węgry i ZSRR. Wszedł w życie 6 czerwca 1955.
Podpisanie Układu Warszawskiego było reakcją na powstanie NATO i remilitaryzację RFN (przyjętej do NATO w 1955). Celem wewnętrznym sojuszu było ujednolicenie struktur wojskowych i podporządkowanie ich ZSRR oraz usankcjonowanie obecności wojsk radzieckich na terytorium NRD, Polski, Rumunii i Węgier. Układ miał obowiązywać 20 lat z automatycznym przedłużeniem o 10 lat, o ile żadna ze stron go nie wypowie. W 1975 przedłużono go o 10 lat, a w 1985 o dalsze 20.
Główne organy - Doradczy Komitet Polityczny i Zjednoczone Dowództwo Sił Zbrojnych (z siedzibą w Moskwie) - były przez cały czas istnienia sojuszu podporządkowane ZSRR i kierowane przez dowódców radzieckich. W ramach układu doszło w 1968 do inwazji Czechosłowacji, w której nie wzięła udziału tylko Rumunia.
W wyniku rozpadu bloku socjalistycznego w Europie (1989) nastąpiło formalne rozwiązanie układu na posiedzeniu w Pradze 1 lipca 1991.

Kryzys berliński i powstanie muru berlińskiego (1958 - 1961)
Pierwszy kryzys berliński w latach 1948 - 1949 spowodowany był zawieszeniem spotkań w ramach Sojuszniczej Rady Kontroli (1948), w związku z konfliktem między zachodnimi mocarstwami a ZSRR. Było to przyczyną wprowadzenia przez administrację radziecką nakazu kontroli ruchu międzystrefowego, dotyczącego także wojskowych transportów; objęcia zachodnich sektorów Berlina, wbrew ZSRR, reformą walutową zarządzoną przez aliantów w ich strefie okupacyjnej (1948). W efekcie ZSRR wprowadził blokadę w ruchu naziemnym między Berlinem Zachodnim a strefami okupacyjnymi zachodnich mocarstw. Odpowiedzią na to było utworzenie przez aliantów „mostu powietrznego” i zaopatrywanie Berlina Zachodniego w niezbędne towary drogą lotniczą, aż do 1949.
W 1953 w Berlinie odbywały się strajki i demonstracje skierowane przeciw władzom wschodnioniemieckim, wywołane zaostrzeniem polityki stalinowskiej i wprowadzeniem podwyższonych norm produkcyjnych dla robotników. Zakończyły się masowymi aresztowaniami. Kolejny kryzys (1958) wiązał się z odrzuceniem przez aliantów propozycji ZSRR przekształcenia Berlina Zachodniego w wolne, zdemilitaryzowane miasto.
Mur Berliński - powstanie
Berliński mur, system umocnień i zapór o długości 45,1 km (mur betonowy, okopy, druty kolczaste, miny) oddzielający stolicę Niemieckiej Republiki Demokratycznej – Berlin Wschodni od Berlina Zachodniego.
Masowa emigracja obywateli NRD do Berlina Zachodniego spowodowała zamknięcie przejść w Berlinie (1961) i powstanie muru berlińskiego. Alianci zachodni zareagowali tylko notą protestacyjną (1961). Napięcie polityczne wokół Berlina trwało do momentu rozpoczęcia procesu jednoczenia Niemiec w 1989.
Wybudowany w 1961 przez władze NRD, w celu zahamowania fali uciekinierów z kraju. Decyzją zwycięskich mocarstw, po II wojnie światowej Berlin został podzielony, tak jak całe Niemcy, na 4 strefy okupacyjne. Utworzenie w 1949 dwóch państw – Republiki Federalnej Niemiec oraz Niemieckiej Republiki Demokratycznej – nie rozwiązało kwestii Berlina Zachodniego, enklawy terytorialnej wewnątrz NRD. Koncentrowały się wokół niego konflikty (berlińskie kryzysy).
Usiłowania ucieczki z NRD wielokrotnie kończyły się śmiercią. W licznych próbach przekraczania muru zginęło ok. 80 osób. Pomysłowość i determinacja uciekinierów, którym się powiodło, tworzyła legendę uwidocznioną w specjalnie utworzonym po zachodniej stronie muru muzeum w przejściu granicznym Check Point Charlie.
Obalenie muru :
Mur berliński był jednym z symboli zimnej wojny i podziału Niemiec. Jego obalanie, które trwało od listopada 1989, a zakończyło się oficjalnie 3 października 1990, stało się symbolicznym aktem końca podziałów w Europie i zjednoczenia Niemiec. Zachowano tylko fragmenty muru berlińskiego jako pamiątkę historyczną.

Kubański kryzys rakietowy (1962)

Kryzys kubański – stan zagrożenia konfliktem między dwoma supermocarstwami dysponującymi bronią atomową - ZSRR i USA, który miał miejsce w dniach 15-28 października 1962 roku na Kubie. Był spowodowany dążeniem ZSRR do rozmieszczenia na Kubie pocisków balistycznych średniego zasięgu bezpośrednio zagrażających terytorium USA.
W odpowiedzi na zagrożenie prezydent USA John F. Kennedy wprowadził kwarantannę morską Kuby (blokada transportu środków bojowych) i zażądał wycofania rakiet. Potencjalny globalny konflikt nuklearny nabrał realnych kształtów, gdy do Kuby zaczęły się zbliżać radzieckie statki wiozące kolejne materiały militarne.
Konflikt został zażegnany, kiedy po żądaniu prezydenta USA, przywódca radziecki Nikita Chruszczow 28 października rozkazał zawrócić statki oraz wyraził zgodę na demontaż wyrzutni rakietowych, w zamian za gwarancje nieagresji USA na Kubę, a także wycofania rakiet amerykańskich z Turcji. Takie rozwiązanie kryzysu wywołało negatywną reakcję Fidela Castro i doprowadziło do przejściowego ochłodzenia stosunków sowiecko-kubańskich. Stany Zjednoczone w owym czasie nie podały do publicznej wiadomości faktu o wycofaniu przed końcem kwietnia 1963 r. swoich rakiet ("Jupiter") z Turcji, co pozwoliło Chruszczowowi zachować honor na arenie międzynarodowej, jednak w międzyczasie osłabiło znacznie jego pozycję polityczną w kraju.
Konsekwencją zagrożenia katastrofą atomową było uruchomienie gorącej linii telefonicznej w 1963 roku między przywódcami supermocarstw, aby w przyszłości móc się w łatwiejszy sposób uporać z potencjalnymi konfliktami. Współcześni historycy podkreślają istotny wpływ papieża Jana XXIII i dyplomacji Watykanu na pomyślne zakończenie sporu

Założenie gorącej linii Waszyngton - Moskwa (1963)

Kryzys kubański to stan zagrożenia konfliktem między dwoma supermocarstwami dysponującymi bronią atomową - ZSRR i USA, który miał miejsce w dniach 15-28 października 1962 roku na Kubie. Był spowodowany dążeniem ZSRR do rozmieszczenia na Kubie pocisków balistycznych średniego zasięgu bezpośrednio zagrażających terytorium USA.

W odpowiedzi na zagrożenie prezydent USA John F. Kennedy wprowadził kwarantannę morską Kuby (blokada transportu środków bojowych) i zażądał wycofania rakiet. Potencjalny globalny konflikt nuklearny nabrał realnych kształtów, gdy do Kuby zaczęły się zbliżać radzieckie statki wiozące kolejne materiały militarne.

Konflikt został zażegnany, kiedy po żądaniu prezydenta USA, przywódca radziecki Nikita Chruszczow 28 października rozkazał zawrócić statki oraz wyraził zgodę na demontaż wyrzutni rakietowych, w zamian za gwarancje nieagresji USA na Kubę, a także wycofania rakiet amerykańskich z Turcji. Takie rozwiązanie kryzysu wywołało negatywną reakcję Fidela Castro i doprowadziło do przejściowego ochłodzenia stosunków sowiecko-kubańskich. Stany Zjednoczone w owym czasie nie podały do publicznej wiadomości faktu o wycofaniu przed końcem kwietnia 1963 r. swoich rakiet ("Jupiter") z Turcji, co pozwoliło Chruszczowowi zachować honor na arenie międzynarodowej, jednak w międzyczasie osłabiło znacznie jego pozycję polityczną w kraju.

Konsekwencją zagrożenia katastrofą atomową było uruchomienie gorącej linii telefonicznej w 1963 roku między przywódcami supermocarstw, aby w przyszłości móc się w łatwiejszy sposób uporać z potencjalnymi konfliktami. Współcześni historycy podkreślają istotny wpływ papieża Jana XXIII i dyplomacji Watykanu na pomyślne zakończenie sporu.

Normalizacja stosunków z RFN (ZSRR 1970, PRL 1970, NRD 1972, Czechosłowacja 1973)

RFN - ZSRR ( 1970r) - układ między Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i Republiką Federalną Niemiec, podpisany w Moskwie 12 sierpnia 1970 roku, a ratyfikowano go 15 maja 1972 roku. Układ ten który zapoczątkował proces normalizacji stosunków RFN z krajami socjalistycznymi w ramach, wtedy istniejących realiów terytorialnych i politycznych w Europie.

Układ składał się ze wstępu i pięciu artykułów, które określały stosunek stron do najważniejszych problemów politycznych w Europie. Obie strony stwierdziły, że w wzajemnych stosunkach będą kierować się celami i zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. Zobowiązały się także do załatwienia spornych spraw środkami wyłącznie pokojowymi i powstrzymania się od groźby użycia siły lub jej stosowania. RFN zobowiązała się do nieograniczonego poszanowania integralności terytorialnej wszystkich granic europejskich w tamtym czasie, w tym zachodniej granicy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz granicy między RFN i Niemiecką Republiką Demokratyczną, a także innych realiów europejskich. Oświadczyła, że nie ma i nie będzie wysuwać w przyszłości żadnych roszczeń terytorialnych.

Układ ten miał znaczenie nie tylko dla radziecko-zachodnioniemieckich stosunków, w ślad za nim zawarto układ PRL-RFN oraz układy RFN z NRD (układ NRD-RFN) i Czechosłowacją (układ CSRS-RFN), w których również punktem wyjścia było uznanie nienaruszalności, wtedy istniejących granic i rezygnacja z użycia siły. Polityka odprężenia i pokojowego współistnienia prowadzona konsekwentnie przez ZSRR i inne kraje socjalistyczne stała się podstawą do powolnej zmiany politycznego myślenia w krajach Zachodu, co było wiązane z tym dojściem do władzy koalicji Socjaldemokratycznej Partii Niemiec i Partii Wolnych Demokratów w 1969 roku, która zmieniła tory zagranicznej polityki wobec bloku wschodniego. Stworzyło to sprzyjające warunki do zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Po zawarciu układu nastąpił rozwój kontaktów handlowych i gospodarczych między ZSRR i RFN, podpisano również wiele umów gospodarczych, np. w czasie wizyty Helmuta Schmidta, ministra spraw zagranicznych w ZSRR podpisano 30 października 1974 roku "Porozumienie współpracy gospodarczej" - umowę przewidującą m.in. współpracę w produkcji surowców i energii, oraz wiele innych umów w sprawach konkretnych przedsięwzięć

RFN - PRL ( 1970) - układ między Polską Rzeczpospolitą Ludową, a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji stosunków między tymi dwoma państwami, który został podpisany przez Józefa Cyrankiewicza i Willy'ego Brandta w Pałacu Prezydenckim w Warszawie 7 grudnia 1970 roku. Zakończył on powojenny okres w stosunkach między PRL, a RFN i zapoczątkował nowy, w którym zasadniczym kierunkiem była chęć współpracy gospodarczej i kulturalnej między państwami. Wielkie znaczenie dla zawarcia układu PRL-RFN miał nowy kierunek polityki ZSRR, którego przejawem był zawarty pół roku wcześniej układ ZSRR-RFN.

RFN - NRD (1972) - układ między Niemiecką Republiką Demokratyczną a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków, podpisany 21 grudnia 1972 w Berlinie, wszedł w życie 21 czerwca 1973. Był to tzw. układu zasadniczy między NRD a RFN, na mocy którego obydwa państwa się uznały i nawiązały ze sobą stosunki dyplomatyczne.

RFN - CZECHOSŁOWACJA (1973) - Układ między Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną a Republiką Federalną Niemiec o wzajemnych stosunkach, układ podpisany 11 grudnia 1973 w Pradze, wszedł w życie 19 lutego 1974; był ostatnim z układów normalizacyjnych, które państwa Europy Wschodniej w 1. połowie lat. 70 podpisały z RFN; uregulował między CSRS a RFN kwestie obywatelstwa, odszkodowań i ścigania zbrodni wojennych. W sprawie wspólnej granicy oba państwa potwierdziły jej nienaruszalność i oświadczyły, że nie wnoszą wobec siebie żadnych roszczeń terytorialnych zarówno teraz, jak i w przyszłości. Układ unieważnił prawne i polityczne skutki układu monachijskiego z 30 września 1938.

Zakończenie wojny w Wietnamie 1973 r. zjednoczenie 1975 r.

Porozumienie między Sajgonem i Wietnamem. Ostateczne pogwałcenie porozumienia i wkroczenie USA do Wietnamu.

27 stycznia 1973 roku w Paryżu amerykański sekretarz stanu, Henry Kissinger, i jeden z czołowych polityków Demokratycznej Republiki Wietnamu, Le Duc Tho, podpisali w imieniu swych rządów, Sajgonu oraz Tymczasowego Rządu Rewolucyjnego Republiki Wietnamu Południowego, porozumienie w sprawie zakończenia wojny i przywrócenia pokoju w Wietnamie.

Było to porozumienie - poddanie się i sankcjonowało obecność podległej Demokratycznej Republice Wietnamu armii na Południu i obiecując ewakuację wojsk SEATO w ciągu sześćdziesięciu dni, co zostało dotrzymane. Jednak wolne wybory pod międzynarodową kontrolą okazały się martwe wobec inwazji Północy na Południe. Inwazja to została poprzedzona oskarżeniami Sajgonu o złamaniu porozumienia „301 tysięcy razy”.

Obietnica Nixona, że USA zareaguje na każde pogwałcenie porozumień nie zostały zrealizowane. Kongres USA zredukował, a później wstrzymał zagwarantowaną w Paryżu pomoc dla Sajgonu. Była to rozgrywka między Kongresem, a Prezydentem. Wobec tego faktu wojska Południa zmuszone zostały do prowadzenia „biednej wojny”, której wynik był przesądzony. Jednak były i takie oddziały jak 18 Dywizja pod Xuan Loc, które walczyły do końca. Waszyngton ewakuował urzędników amerykańskich i część zaprzyjaźnionych Wietnamczyków z dachu ambasady USA w Sajgonie.

30 kwietnia 1975 roku czołgi rozbiły bramę pałacu prezydenckiego, a ostatni szef południowowietnamskiego państwa, generał Dong Van Minh, został aresztowany. Poprzednik jego zdążył odlecieć na Tajwan. Amerykanie opuścili swojego sojusznika i małego sprzymierzeńca.

Akt Końcowy KBWE 1975 r.

Akt końcowy KBWE 1975 , zwany Wielką Kartą Pokoju, dokument przyjęty na zakończenie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w 1975 w Helsinkach. Podpisany przez wszystkie, z wyjątkiem Albanii, państwa europejskie (33) oraz Stany Zjednoczone i Kanadę. Nie był umową w rozumieniu prawa traktatowego, stanowił uroczystą deklarację intencji o znaczeniu politycznym i moralnym, wyrażał wolę współdziałania państw w podzielonej na dwa ideologiczne bloki Europie.
W części I Aktu, obejmującej zagadnienia bezpieczeństwa, znalazła się m.in. Deklaracja zawierająca następujące zasady, na których miały opierać się stosunki międzynarodowe:
1) suwerenna równość i poszanowanie praw wynikających z suwerenności, powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub jej użycia;
2) nienaruszalność granic;
3) integralność terytorialna państw;
4) pokojowe załatwianie sporów;
5) nieingerencja w sprawy wewnętrzne;
6) poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, włączając w to wolność sumienia, myśli, religii i przekonań;
7) równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia;
8) współpraca między państwami, wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.
Do części I włączono też dokument o środkach budowania zaufania i niektórych aspektach bezpieczeństwa i rozbrojenia. Wyrażał on wolę redukowania konfrontacji militarnej na rzecz odprężenia, rozbrojenia i bezpieczeństwa.
Część II dotyczyła współpracy w zakresie gospodarki, nauki, techniki oraz ekologii, a część III współpracy w dziedzinie humanitarnej:
1) kontaktów między ludźmi - poszerzenia zakresu ich swobody;
2) informacji - poprawy stanu jej rozpowszechniania i wymiany;
3) współpracy i wymiany w dziedzinie kultury oraz oświaty.
Poszczególne części Aktu określano mianem “koszyków” problemów.

Dozbrajanie się ZSRR i ekspansja w Trzecim Świecie

W  latach 1957-62, w którym oprócz tradycyjnej linii konfrontacji Wschód-Zachód pojawił się konflikt sowiecko-chiński; blok sowiecki nasilił ekspansję w państwach Azji i Afryki wyzwalających się spod rządów kolonialnych oraz krajach niezaangażowanych (wojna w Kongu, Bliski Wschód, Indochiny, 1959 rewolucja na Kubie).Kilka lat póżniej Stany Zjednoczone wychodziły z wojny wietnamskiej nie tylko bez zwycięstwa, ale na dodatek wewnętrznie psychicznie rozbite. Cień wietnamskiej porażki na długie lata zaważył na ich polityce zagranicznej. Amerykanie obiecali sobie wówczas, że już nigdy nie będą występować w obronie demokracji i wolności w krajach, których społeczeństwa same nie chcą czy też nie potrafią o to walczyć. Zarazem jednak opuszczając w decydującym momencie swojego południowowietnamskiego sojusznika poważnie nadwerężyły swój wizerunek w "trzecim świecie". Faktu tego nie omieszkał wykorzystywać ZSRR, który na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych nie tracił żadnej okazji, aby rozszerzać własne "imperium zewnętrzne". O ile Stalin stworzył jego euroazjatycki trzon rozciągający się od Laby do Pacyfiku, o tyle rządzący od 1964 r. Leonid Breżniew nadał mu prawdziwie globalny charakter. Wykorzystując próżnię polityczną jaka często powstawała po uzyskaniu niepodległości w byłych koloniach państw zachodnich, Związek Radziecki "wciskał się" tam na miejsce byłych kolonizatorów, na szeroką skalę szermując hasłem walki narodowo-wyzwoleńczej i wspierając politycznie i militarnie rozmaite ruchy lewicowe o mniej czy więcej wyraźnej orientacji "marksistowsko-leninowskiej". W ten sposób w ciągu lat siedemdziesiątych uzyskał mocne oparcie na Dalekim (Wietnam, Kambodża), Środkowym (Afganistan) i Bliskim Wschodzie (Irak, Syria, Jemen Południowy z ważną ze strategicznego punktu widzenia bazą w Adenie), w Afryce (m.in. Algieria, Libia, Etiopia, Kongo, Angola, Mozambik), w Ameryce Łacińskiej, gdzie obok Kuby w końcu dekady zdobył silną pozycję w Nikaragui. Tej radzieckiej ekspansji towarzyszyła raczej pasywna postawa Zachodu bezgranicznie owładniętego w tamtych latach ideą rozbrojenia niemal za wszelką cenę. Ta dość naiwna postawa uległa pewnej zmianie dopiero po radzieckiej agresji na Afganistan w 1979 r.

DOZBRAJANIE SIĘ ZSRR

W 1954 r. ZSRR wszedł w posiadanie "superbomby". W roku 1957 ZSRR wystrzelił pierwszego satelitę na orbitę okołoziemską. Osiągnięcie duże z punktu widzenia techniki, ale wielokrotnie większe z punktu widzenia wojskowego. Pokazali światu że mają rakiety o zasięgu międzykontynentalnym, zdolne zagrozić bezpośredni terytorium USA. Jednak samych rakiet było bardzo niewiele, do rozwiązania była jeszcze cała masa problemów technicznych z łącznością, naprowadzaniem, kontrolą itp.

Podczas zimnej wojny, jedną z kart przetargowych był arsenał atomowy. Mocarstwa atomowe prześcigały się w wyścigu zbrojeń, a co za tym idzie dokonywały również próbnych detonacji. Największą do tej pory zdetonowaną bombą atomową była Car Bomba.
Car Bomba została zdetonowana 30 października 1961 roku na wyspie Nowa Ziemia, położonej na Morzu Arktycznym. Zdetonował ją radziecki strategiczny samolot bombowy dalekiego zasięgu TU-95 z wysokości ok 10tys km. Bomba miała ok 8 metrów długości i 2 metry szerokości oraz ważyła 27 ton.
Car Bomba była trójstopniową bombą termojądrową. Według pierwotnych zamierzeń miała mieć moc 150 megaton. Według radzieckich analiz zdetonowanie takiej bomby na Nowej Ziemi mogło objąć skażeniem pas 1.000km i wiązałoby się z ewakuacją takich miast jak Workuta czy Norlysk. Chcąc uniknąć ewakuacji moc bomby zmniejszono do 58 megaton co i tak odpowiadało ok:
- 1% mocy Słońca.
- dziesięciokrotności łącznej energii wszystkich broni użytych podczas II Wojny Światowej.
Dla przypomnienia dodamy, że bomby atomowe zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki posiadały odpowiednio 15 i 20 kiloton. Jedna megatona to natomiast 1000 kiloton. Największa zdetonowana bomba atomowa przez amerykanów miała siłę 15 megaton. Militarna przydatność takiej bomby jest jednak bardzo niska. Gdyby ZSRR chciał zniszczyć np. Londyn wystarczyła by im bomba o sile 1 megatony. Koszt przecież byłby znacznie mniejszy. ZSRR chciał aby Zachód się ich bał. Detonując tak mocną bombę osiągnął ten cel.
Jako ciekawostkę można dodać, iż twórca Car Bomby - Andriej Sacharow został później laureatem pokojowej nagrody Nobla.

Interwencja ZSRR w Afganistanie 1979 r.

Zachęcony powodzeniem podejmowanych w ostatnich latach i miesiącach akcji i trudnościami Waszyngtonu na Środkowym Wschodzie, Kreml zdecydował się podjąć kroki, które zapoczątkowały nowy etap światowych zmagań. Dnia 27 XII 1979 r. radzieckie siły zbrojne rozpoczęły interwencję w Afganistanie. Miejscowy reżim komunistyczny, ustanowiony w 1978 r., nie mógł sobie poradzić z rosnącym oporem powstańców, ale odmawiał przyjęcia pomocy radzieckiej. Desant komandosów KGB opanował Kabul i ustanowił tam nowe władze pod kierownictwem Babraka Karmala. Akcja ta okazała się punktem zwrotnym w rozwoju sytuacji międzynarodowej. Po raz pierwszy bowiem ZSRR zbrojnie interweniowała poza obrębem obszaru uznawanego milcząco przez Zachód za strefę wpływów radzieckich. W przemówieniu do Kongresu USA prezydent Carter określił akcję

Kremla jako „największe zagrożenie pokoju światowego od czasu II wojny światowej” i zapowiedział „właściwa cenę” za ten krok. Ponieważ przypuszczano, że zbrojne opanowanie Afganistanu może stanowić pierwszy krok ZSRR ku wybrzeżu Zatoki Perskiej, Carter ostrzegł, że USA zareagowałyby na taki atak siłą.

Reakcje międzynarodowe na radziecką interwencję w Afganistanie były zróżnicowane. Stany Zjednoczone nałożyły embargo na eksport zboża i technologii do ZSRR oraz zawiesiły prace nad ratyfikacją układu SALT II. W styczniu 1980 r. w Pekinie bawił amerykański sekretarz obrony, omawiając możliwości współpracy wojskowej USA-ChRL. Waszyngton zapowiedział też zwiększenie pomocy wojskowej dla Pakistanu. Społeczeństwo amerykańskie na ogół poparło zaostrzenie kursu wobec Moskwy. Na skutek weta Związku Radzieckiego Rada Bezpieczeństwa ONZ nie ustaliła jednoznacznego stanowiska. Zgromadzenie Ogólne znaczną większością głosów uchwaliło rezolucję wzywającą do natychmiastowego wycofania wojsk ZSRR z Afganistanu, gdzie tymczasem siły radzieckie nie zdołały złamać oporu powstańców. Zdecydowanie potępiła Moskwę konferencja państw muzułmańskich. Choć w konferencji nie wzięły udziału proradzieckie państwa: Libia, Syria, Algieria i Jemen Południowy, Kreml stracił w oczach krajów arabskich. Dwuznaczne stanowisko zajęły Indie obawiające się wzrostu siły Pakistanu. Agresja radziecka zamroziła postępującą od jesieni 1979 r. poprawę stosunków Moskwa-Pekin. Chińczycy dodali do swej listy warunków nowy postulat, wycofanie armii radzieckiej z Afganistanu.  

Reakcje państw Zachodu były głównie werbalne, choć ostre. Większość z nich uchyliła się od udziału w amerykańskich sankcjach wobec ZSRR, a niektóre z nich podjęły rozmowy w sprawie budowy gazociągu z ZSRR, który mógł je uzależnić od dostaw radzieckich. Rozbieżności ujawniły się także w kwestii bojkotu olimpiady, która miała się odbyć w lecie 1980 r. w Moskwie. Ostatecznie nie wzięły w niej udziału USA, Chiny, RFN, Kanada, Japonia i niektóre mniejsze kraje, natomiast Wielka Brytania, Francja i Włochy posłały swe reprezentacje. Na wiosnę 1980 r. okazało się, że agresja radziecka osłabiła nie tylko prestiż ZSRR, ale i jedność świata zachodniego. W maju 1980 r. doszło do spotkania Breżniewa z prezydentem Francji Giscardem d'Estaing w Wilanowie, pierwszego na tym szczeblu od radzieckiego ataku na Kabul. Sankcje amerykańskie nie były skuteczne. ZSRR kupował zboże, a nawet część zaawansowanej technologii w krajach trzecich.

Instalacja rakiet SS 20 (wielogłowicowe) przez ZSRR

Rakiety SS-20, radzieckie rakiety przenoszące broń jądrową wycelowane w miasta zachodnioeuropejskie, za których pomocą ZSRR w latach 70. próbował prowadzić politykę zastraszania państw europejskich.

W 1977r. doszło do wydarzenia, które stawiało pod znakiem zapytania wszelkie rokowania. Rosjanie rozmieścili w Europie w latach 1977-78 swoje rakiety SS 20. Były to rakiety wielogłowicowe średniego zasięgu wystrzeliwane z wyrzutni ruchomej. To posunięcie spotkało się z ostrym przyjęciem przez USA, których Kongres odmówił ratyfikacji układu SALT II.

Chcąc utrzymać równowagę na starym kontynencie, prezydent USA J. Carter, prezydent Francji V. Giscard d'Estaing, kanclerz RFN H. Schmidt oraz premier brytyjski J. Callaghan podczas obrad w Gwadelupie podjęli 6 stycznia 1979 r. jedną z najważniejszych decyzji strategicznych Zachodu po II wojnie światowej. Zdecydowali o rozmieszczeniu w Europie 464 nowoczesnych pocisków manewrujacych BGM-109 Tomahawk i 108 pocisków balistycznych MGM-31 Pershing. Decyzja ta połączona była z ofertą niezwłocznych rozmów rozbrojeniowych na temat broni średniego zasięgu. Gospodarka radziecka nie była w stanie w tak krótkim czasie wyprodukować porównywalnej broni. W rezultacie ZSRR musiał albo powrócić do polityki odprężenia i wycofać rakiety SS-20, albo pogodzić się z tymczasową przewagą militarna NATO i jednocześnie uruchomić ogromne środki finansowe, konieczne do technologicznego współzawodnictwa z Zachodem

Era Reagana V era Breżniewa

REAGAN - Działania swoich poprzedników, a zwłaszcza Cartera w stosunku do gospodarki Reagan określił następująco: "Jeśli działa, opodatkuj. Jeśli nadal działa, wprowadź regulacje. Jeśli przestało działać, subsydiuj".
Po okresie budowania "Great Society", którego filozofia choć w teorii szlachetna sprowadzała się w praktyce do tego, że nieliczni pracowali na coraz liczniejsze rzesze beneficjentów pomocy społecznej, po nieudolnych rządach Forda i Cartera, Reagan zastał gospodarkę w opłakanym stanie.
Dość powiedzieć, że po raz pierwszy w historii USA była dwucyfrowa, dwunastoprocentowa inflacja. Dodatkowo gospodarka znajdowała się w stanie stagflacji. Nie mogąc sobie poradzić z problemami gospodarczymi keynesowscy doradcy Cartera szybko ukuli teorię, że gospodarka kapitalistyczna osiągnęła już szczyt możliwości i trzeba pogodzić się z tym co jest. Oczywiście byli w błędzie.
Wystarczyło, że czasie swojej prezydentury Reagan zmniejszył podatki (górny próg z 70% do 28%), wydał ustawy deregulacyjne przywracające zasady wolnej konkurencji, nie pozwalał na wprowadzanie protekcjonistycznych ceł, zdyscyplinował politykę monetarną, a dzięki tym posunięciom lata prezydentury Reagana to okres prosperity.  Powstało 20 mln nowych miejsc pracy, bezrobocie spadło z 12% do 5,5%, inflacja spadła do 4-6%, stopy procentowe obniżono z 21% do 10%. Wzrost dochodu narodowego utrzymywał się nieprzerwanie od 1982 roku przez 7 lat na poziomie 3,5%. Ilość osób zarabiających rocznie powyżej miliona dolarów wzrosła z 5.000 do 35.000.  

Krytycy atakowali Reagana za pozostawienie gigantycznego deficytu budżetowego. W dużej mierze był to wynik rozkręcenia wyścigu zbrojeń i wystarczyło, że zimna wojna została wygrana a wydatki na zbrojenia zmalały tak, że dzięki świetnie funkcjonującej gospodarce już tegoroczny (1998 r.) budżet ma niewielką nadwyżkę.
Sytuacja ta przypomina tę z okresu wojny domowej gdy wydatki wojenne spowodowały deficyt budżetowy, ale w rezultacie zniesienia niewolnictwa nastąpił boom gospodarczy i już wkrótce były znaczne nadwyżki budżetowe. Paradoksalnie też deficyt budżetowy za prezydentury Reagana nie pozwalał mającym przewagę w obu izbach demokratom na zwiększanie wydatków z budżetu (poza zbrojeniowymi rzecz jasna).

BREŻNIEW - Nowy przywódca Związku Radzieckiego w swoich pierwszych przemówieniach bardzo często nawiązywał do politycznych błędów swojego poprzednika. Jednym z najważniejszych zarzutów było oskarżenie N. Chruszczowa o skupienie nadmiernej władzy w rękach jednej osoby - tzw. kult jednostki. Wkrótce jednak okazało się, iż nowy I sekretarz (od 1966 przywrócono nazwę sekretarz generalny) również nie zamierza dzielić się z kimkolwiek swoją władzą.
W przeciągu pierwszych 10 lat rządów, L. Breżniew pozbył się wszystkich swoich prawdziwych lub tylko domniemanych przeciwników politycznych. Najważniejsze stanowiska w partii i państwie zostały obsadzone tzw. swoimi osobami, które były lojalne wobec I sekretarza. W wielu przypadkach były to osoby z najbliższej rodziny Breżniewa.
Wyraźną zmianą w polityce kadrowej był fakt, iż zmiany personalne osób, które mogły zaszkodzić monopolowi władzy I sekretarza dokonywały się na zasadzie zmiany składu organów kierowniczych a nie przez fizyczną likwidację jednostki, jak miało to miejsce w czasach stalinowskich.
W 1977 r. L. Breżniew objął stanowisko przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej ZSRR, przy jednoczesnym zachowaniu funkcji sekretarza generalnego KC KPZR. Ponadto już wtedy przewodniczył Radzie Obrony. Stał też na czele radzieckich sił zbrojnych. Ponadto awansował się na marszałka ZSRR i przyznał sobie najwyższe radzieckie odznaczenia min. Złoty Medal Karola Marksa.

Polityka wewnętrzna - wzrost znaczenia nomenklatury
W okresie rządów L. Breżniewa (1964 - 1982) ogromne znaczenie zyskała tzw. nomenklatura, którą tworzyli ludzie aparatu władzy państwowej. Dzięki uzyskiwanym przywilejom mieli stanowić posłuszne narzędzie w rękach sekretarza generalnego. Nomenklatura istniała na wszystkich szczeblach władzy i powiązana była między sobą złożonym systemem zależności. Zaczynała się już na poziomie komitetów partyjnych i obwodów, przez komitety każdej z republik, Komitet Centralny na osobie sekretarza generalnego kończąc.
Warstwie tej przysługiwały liczne przywileje, które zapewniały jej min. wysoki standard życia codziennego, dostęp do powszechnie niedostępnych form rozrywki, wczasów.
Najważniejszym kryterium, który upoważniał wejście do tej grupy, było całkowite oddanie się systemowi politycznemu. Przyjmowane tu osoby zazwyczaj nie posiadały konkretnych kompetencji i uzdolnień.
W efekcie warstwa nomenklatury wiernie stała na straży porządku politycznego, zwalczając wszystkie oznaki, które mogłaby zakłócić jego funkcjonowanie a jej samej zagrozić uprzywilejowaną pozycję w państwie.

Doktryna Breżniewa - radziecka doktryna określająca politykę wobec państw Układu Warszawskiego, sformułowana po wkroczeniu wojsk Układu do Czechosłowacji 20 sierpnia 1968 roku celem położenia kresu procesowi liberalizacji politycznej w tym kraju, mówiąca o prawie do interwencji w innym państwie komunistycznym w razie zagrożenia podstaw ustrojowych tego państwa. Została przedstawiona po raz pierwszy w artykule Siergieja Kowaliowa na łamach "Prawdy" 25 września 1968 roku zatytułowanym "Suwerenność i międzynarodowe zobowiązania państw socjalistycznych", w którym argumentowano, że suwerenność każdego z państw socjalistycznych nie może stać w sprzeczności z interesami światowego socjalizmu. Następnie została rozwinięta przez radzieckiego ministra spraw zagranicznych Andrieja Gromykę w przemówieniu na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ 3 października 1968 roku i potwierdzona przez sekretarza generalnego KPZR Leonida Breżniewa 13 listopada 1968 roku w wystąpieniu na V Kongresie PZPR w Warszawie. Ewidentnie sprzeczna z zasadami suwerenności państw i nieingerencji w sprawy wewnętrzne, została potępiona przez niektóre państwa bloku komunistycznego (Albania, Chiny, Rumunia). Doktryną tą uzasadniano jeszcze interwencję radziecką w Afganistanie w 1979 roku, ale została ona odrzucona przez Michaiła Gorbaczowa, który doszedł do władzy w ZSRR w 1985 roku.

Stan wojenny w Polsce

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku władze PRL wprowadziły stan wojenny.
Na ulicach miast, na rogatkach, przed bramami większych zakładów pracy stanęły pojazdy bojowe wojska i patrole. Telefony nie działały. O szóstej rano Polskie Radio po odegraniu hymnu narodowego nadało przemówienie premiera Wojciecha Jaruzelskiego, który stanął na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON).    Generał Wojciech Jaruzelski zdecydował, że tylko w ten sposób można powstrzymać żywioł rosnącej w siłę "Solidarności". Władzę w kraju przejęła - łamiąc konstytucję - Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego.
 Zamknięto granice państwa, ograniczono swobodę poruszania się po kraju, wprowadzono godzinę milicyjną. Zmilitaryzowane zostały najważniejsze instytucje i przedsiębiorstwa. Zakazano strajków i zgromadzeń, działalności związkowej i społecznej. Sądy  działały  w  trybie  doraźnym.  Zawieszono  naukę w szkołach i na uczelniach. Wprowadzono cenzurę korespondencji i łączności telefonicznej. Internowany został przewodniczący NSZZ "Solidarność" Lech Wałęsa oraz większość członków władz związku.
Cieszące się złą sławą ZOMO (Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej) brutalnie pacyfikowało wszelkie przejawy protestu. Do najkrwawszych starć doszło 16 grudnia 1981 r. w kopalni "Wujek" w Katowicach, gdzie zastrzelonych zostało 9 górników, a 21 zostało rannych.
Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła masowe zatrzymania wśród opozycji. Internowano ok. 5 tysięcy osób, głównie działaczy "Solidarności", ale również członków innych organizacji opozycyjnych. Z rozpędu SB zatrzymała nawet byłego I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, który po odsunięciu od władzy również popadł w niełaskę.
Władzy nie udało się stłumić oporu społeczeństwa, które z czasem zaczęło coraz dobitniej manifestować swój opór przeciwko reżimowi. "Solidarność" zeszła do podziemia.
Opinia rządów europejskich była powściągliwa; dopiero 23 grudnia 1981 roku Ronald Reagan ogłosił sankcje gospodarcze wobec PRL: cofnięto wszelkie subwencjonowane przez rząd USA dostawy artykułów rolnych, kredyty importowo - eksportowe, przywileje dla polskiego lotnictwa cywilnego w USA oraz dla rybaków kwoty połowowe na wodach amerykańskich. Kilka dni później prezydent ogłosił restrykcje wobec ZSRR, który był - jego zdaniem - odpowiedzialny za sytuację w Polsce.

Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 r., a 22 lipca 1983 - po 586 dniach - odwołany.
Jednak pewna część represyjnego ustawodawstwa, wprowadzona w trakcie jego trwania, została zachowana. Ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych, jednak aż do upadku systemu komunistycznego opozycjoniści byli nękani przez Służbę Bezpieczeństwa zatrzymaniami i przeszukaniami.
Polska w kolejnych latach pogrążała się w coraz głębszym kryzysie gospodarczym, wprowadzono kartki na większość produktów, codziennością były długie kolejki przed sklepami.
PRL dogorywał aż do końca lat 80. Dopiero kolejny zryw "Solidarności" w 1989 roku pogrzebał ostatecznie system komunistyczny.
Ocena decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego należy do najtrudniejszych we współczesnej historii Polski. Od początku pełną odpowiedzialność za nią wziął na siebie gen. Wojciech Jaruzelski. W grudniu 1981 roku uzasadniał ją przede wszystkim chaosem panującym w kraju i antypaństwową działalnością Solidarności, przed którą - w obliczu kryzysu gospodarczego i zbliżającej się zimy - trzeba było bronić kraj. Nieco później, zarówno gen. Jaruzelski, jak i inni członkowie ekipy rządzącej, akcentowali suwerenność decyzji polskiego kierownictwa. Po roku 1989 byli przywódcy PZPR i członkowie rządów z lat osiemdziesiątych kładli nacisk na argument "mniejszego zła" - stan wojenny wprowadzony przez polskich wojskowych miał ustrzec kraj przed interwencją ZSRR i - ewenualnie - innych państw Układu Warszawskiego.
Ujawnione w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku dokumenty z archiwów kremlowskich zdają się świadczyć, że polscy przywódcy stali się ofiarami mistyfikacji. Radzieckie kierownictwo stworzyło atmosferę zagrożenia wkroczeniem obcych wojsk do Polski, chociaż nie prowadziło żadnych przygotowań do takiego rozwiązania - sytuacja międzynarodowa nie pozwalała Związkowi Radzieckiemu na interwencję zbrojną. Groźba "braterskiej pomocy" połączona z naciskiem politycznym i gospodarczym okazała się jednak wystarczająca.

Inicjatywa Obrony Strategicznej tzw. Wojny Gwiezdne 1983

Z angielskiego Strategic Defense Initiative (SDI), potocznie zwana Gwiezdnymi Wojnami (z angielskiego Star Wars), amerykański projekt systemu antyrakietowego zdolnego do likwidacji rakiet balistycznych, skierowanych na terytorium Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników.
Oficjalne ogłoszenie programu SDI nastąpiło podczas przemówienia telewizyjnego prezydenta R. Reagana 23 marca 1983. Z racji zastosowania ultranowoczesnej techniki (m.in. lasery, promienie podczerwone, elektronowe i rentgenowskie), a także rozmieszczenia części tego systemu w kosmosie, program został nazwany Star Wars - przez analogię do głośnego filmu pod takim samym tytułem.

Zestrzelenie koreańskiego samolotu pasażerskiego przez ZSRR

Katastrofa lotu Korean Air 007 - zestrzelenie koreańskiego pasażerskiego samolotu nad terytorium ZSRR. 1 września 1983 Załoga została poinstruowana, by utrzymywała kurs na radiolatarnię "Bethel", a następnie na korytarz "Romeo 20". Jednak wkrótce po rozpoczęciu rejsu samolot zaczął zbaczać z kursu i ominął radiolatarnię "Bethel" w odległości niemalże dwudziestu kilometrów na północ, zbliżając się do obszaru przestrzeni powietrznej ZSRR nad Kamczatką, Sachalinem i pobliskim Morzem Ochockim. Ponieważ rejony te były w okresie trwającej wówczas zimnej wojny pilnie strzeżone przez Armię Radziecką, więc natychmiast po dostrzeżeniu na radarach obcego niezidentyfikowanego samolotu Rosjanie wysłali w jego kierunku cztery myśliwce, a następnie kolejne dwa - były to MiG-i-23. po czym został w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach zestrzelony przez radzieckie myśliwce, co doprowadziło do śmierci wszystkich ludzi znajdujących się na pokładzie - łącznie

Dozbrojenie Zachodu - rakiety Pershing II i Cruise

Ćwierć wieku minęło od czasu, gdy Stany Zjednoczone zaoferowały Europie zainstalowanie systemu obronnego, którego zadaniem było zapobieżenie sowieckiemu szantażowi rakietowemu. Dla Moskwy realizacja tej propozycji oznaczała nie tylko utratę chwilowej przewagi, ale przeniesienie wyścigu zbrojeń na poziom, któremu sowiecka gospodarka nie była w stanie sprostać.

Na przełomie lat 70 i 80 mało kto przewidywał rychłe rozstrzygnięcie zimnej wojny. Sowiecka interwencja w Afganistanie zmobilizowała USA do zwiększenia tempa zbrojeń, ale równocześnie podzieliła kraje Zachodu. Najważniejszym sprawdzianem dla politycznych prognoz stało się utrzymanie w Europie sowieckiej przewagi militarnej. Montaż rakiet średniego zasięgu, głównie SS-20, wycelowanych w europejskie państwa NATO, pozwalał Moskwie skutecznie straszyć polityków opowiadających się za utrzymaniem bliskich związków z USA., Gdy Amerykanie zaproponowali swoim sojusznikom rozmieszczenie w Europie rakiet średniego zasięgu porównywalnych do SS-20, państwa NATO oświadczyły, że decyzję w tej sprawie podejmą do 1983 roku. Rozpoczęła się dramatyczna gra z czasem. Dla Sowietów rozmieszczenie 108 rakiet Pershing II i 464 rakiet Cruise oznaczało znalezienie się na równi pochyłej, u której kresu groziła nie tylko porażka w wyścigu zbrojeń, ale katastrofalny upadek międzynarodowego prestiżu. Nic dziwnego, że Moskwa podjęła gigantyczny wysiłek, by nie dopuścić do instalacji amerykańskich rakiet. U progu dekady zaangażowano tysiące sowieckich agentów wpływu, ruszyła ogromna maszyna

Era Gorbaczowa

Ówczesny premier Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow i inni reformatorzy w tym kraju już w połowie lat 80. uruchomili dwa procesy wewnętrzne: głasnost (otwarcie polityczne) i pierestrojkę (restrukturyzację gospodarczą). Głasnost otworzyła drzwi krytyce systemu politycznego, znajdując kulminację w powstaniu systemu wielopartyjnego i potężnej reorientacji monopolistycznej ongiś partii komunistycznej. Pierestrojka natomiast podkopała fundamenty gospodarki planowej, istotnego elementu systemu komunistycznego. Gorbaczow i jego reformatorzy starali się początkowo ocalić system, lecz raz podjęte przez nich reformy doprowadziły do rozwiązania Układu Warszawskiego, rezygnacji Gorbaczowa w grudniu 1991 roku oraz rozpadu samego Związku Radzieckiego w latach 1992-1993.

Reformy wewnętrzne Gorbaczowa doprowadziły także do zmiany orientacji radzieckiej polityki zagranicznej. Chcąc wydobyć kraj z politycznego trzęsawiska i zlikwidować gospodarczy drenaż spowodowany wojną w Afganistanie, a zarazem starając się „zachować twarz”, Gorbaczow zaproponował, że stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ „mogliby się stać gwarantami bezpieczeństwa regionalnego”. Sprawdzian miał nastąpić w Afganistanie, gdzie niewielka grupa obserwatorów ONZ monitorowała i weryfikowała wycofanie ponad 100 tys. żołnierzy radzieckich - akcji, która u szczytu zimnej wojny byłaby nie do pomyślenia. Podobnie Związek Radziecki uzgodnił i wspierał w lutym 1988 roku ewakuację oddziałów kubańskich z Angoli. Związek Radziecki wycofywał się z zaangażowania międzynarodowego zarówno w pobliżu swych granic, jak i w odległych miejscach globu. Co najważniejsze zaś, zgodził się współpracować w międzynarodowych przedsięwzięciach zmierzających do utrzymania bezpieczeństwa regionalnego. Takie zmiany polityki Związku Radzieckiego i ostateczny upadek tego imperium same w sobie wyznaczają początek ery postzimnowojennej i są dziś przedmiotem wielu badań z zakresu stosunków międzynarodowych.

Era Gorbaczowa to była prawdziwa zawierucha, w tym sensie, że wszystko toczyło się bardzo szybko i pędziło w kierunku, którego nikt nie oczekiwał zanim Gorbaczow nie doszedł do władzy. Praktycznie natychmiast cała struktura imperium sowieckiego obróciła się wniwecz, a w 1991 roku ZSRR przestał istnieć. Nastała Rosja z Jelcynem.

Uregulowanie konfliktów regionalnych (Afganistan, Angola, Kambodża, Nikaragua, Namibia)

Afganistan

Próby ustabilizowania sytuacji w Afganistanie trwają od ponad trzech dekad. Jakkolwiek zmieniają się podmioty niosące stabilizację, afgańska materia wciąż pozostaje nieugięta. Wskazać można dwie główne przyczyny takiego stanu rzeczy. Po pierwsze, afgańska destabilizacja to efekt skomplikowanego konfliktu wewnętrznego na tle etnicznym. Po drugie, w Afganistanie toczy się regionalny konflikt interesów mocarstw i innych państw mających regionalne ambicje. Ze względu na położenie geopolityczne, ojczyzna afgańskich Pasztunów, Tadżyków, Hazarów, Uzbeków i innych ludów składających się na ogół Afgańczyków, stała się naturalną areną walki.   

Podczas styczniowej konferencji w Londynie, na której Zachód po raz kolejny zastanawiał się w jaki sposób ujarzmić afgański (teraz już afgańsko-pakistański) żywioł, nieco więcej wspominało się o roli jaką w tym dziele odegrać mogą państwa spoza NATO. 
W 2008 roku Zachód uświadomił sobie wreszcie po siedmiu latach, ogromną rolę jaką w konflikcie odgrywa Pakistan. Gdy dzisiaj mówimy o konflikcie afgańskim, w powszechnym obiegu używa się pojęcia AfPak. Lecz obok Pakistanu jest jeszcze kilka innych państw, które mogą w Afganistanie odgrywać równie istotną rolę. Warto więc i o nich częściej wspominać. 
Najwięcej zyskać, bądź stracić na rozwoju sytuacji w AfPaku mogą Indie i Iran. Zadbać o pomyślność swoich regionalnych interesów starają się również: Chiny i Rosja, a ogromna rola do odegrania może przypaść Arabii Saudyjskiej. Prawdopodobnym jest, że wymienieni gracze, trzymają karty znacznie lepsze niż Stany Zjednoczone i ich sojusznicy. Poza tym, Afganistan to najistotniejszy obszar dla ekonomii i bezpieczeństwa, graniczących z nim od północy, państw Azji Centralnej. Możliwości włączenia się w rozgrywkę Uzbekistanu, Turkmenistanu, i Tadżykistanu są jednak ograniczone.
Poniżej, w kilku słowach, zdefiniowane zostały afgańskie interesy poszczególnych krajów azjatyckich, a także zależności między nimi, które mają ogromny, acz wciąż marginalizowany wpływ na sytuację w Afganistanie. Ponieważ konflikt znajduje się w fazie transformacji, wśród „graczy” celowo pominięty został Pakistan.
Iran - wzmocnić wpływy w regionie
W polityce wschodniej Islamskiej Republiki Iranu dominują czynniki panirańskie i panislamskie. Teheran podkreśla swoje pokrewieństwo etniczne, kulturowe i językowe z północno-zachodnią częścią Afganistanu. Stara się przyciągać do siebie ludność darijęzyczną, jak również afgańskich szyitów. Rządowi w Teheranie zależy na stabilizacji w Afganistanie, oczywistą porażką będzie jednak, jeśli to Stanom Zjednoczonym przypadnie zasługa zaprowadzenia pokoju w tym kraju. Eksperci twierdzą, że Iran jednocześnie wspiera i destabilizuje Afganistan.
Wsparcie udzielane jest szczególnie w sektorze pomocy humanitarnej i rozwojowej. Z irańskich funduszy buduje się afgańskie drogi oraz linie energetyczne w przygranicznych prowincjach: Herat, Farah i Nimruz. Istnieją projekty połączenia afgańskiego Heratu z irańskim Maszhadem, poprzez budowę pierwszej w Afganistanie linii kolejowej. Między państwami kwitnie wymiana handlowa, głównie dzięki, zaproponowanej przez Teheran, 90 procentowej obniżce ceł na import afgańskich towarów. Z powodu swej dobrosąsiedzkiej otwartości, Iran jest uznawany przez rząd Hamida Karzaja za najbliższego sojusznika Afganistanu. Z drugiej strony, nie wszyscy Afgańczycy przyjaźnie odnoszą się do Iranu, ale Karzaj jest jednym z nielicznych Pasztunów o proirańskim nastawieniu. 
Pasztunom nie podoba się rola, w jakiej widzi siebie Iran w Afganistanie,. Jako ludność wyznająca własne wartości kulturowe i niemal w 100 proc. sunnicka, dostrzega w Iranie źródło zagrożenia dla własnej pozycji w państwie. Z pasztuńskiego punktu widzenia, Iran „ma chrapkę” na północno-zachodnią część Afganistanu. Co ciekawe, taka ostrożna postawa wobec Teheranu, jest jak najbardziej na rękę Stanom Zjednoczonym.
Na londyńskiej konferencji destabilizującą rolę Iranu piętnował minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, David Miliband. Od 2007 roku, w Afganistanie, co pewien czas, przejmowane są, przeznaczone dla rebeliantów, transporty produkowanej w Iranie broni. Niejasnym pozostaje jednak, czy owego wsparcia udzielają irańskie władze, czy też, działające od nich niezależnie, grupy przestępcze. Zarzuty o wsparcie dla afgańskiej rebelii oficjalnie dementują władze w Teheranie.
Jest jeszcze jeden ważny aspekt irańskiej rywalizacji regionalnej. Słaby Afganistan był od lat areną walki o wpływy, między szyickim Iranem i sunnickim Pakistanem. Wobec nacisków ze strony społeczności międzynarodowej na Pakistan i zmuszenia go do interwencji na terenach plemiennych przeciwko wspieranym niegdyś talibom, Iran jako kluczowy regionalny partner obecnego rządu w Kabulu, może dziś rozszerzyć swe wpływy w tym kraju. 
Dyskusja nad rzeczywistą polityką irańską w Afganistanie wciąż się toczy. Iran, z pewnością nie chce powrotu talibów i stabilizacja w Afganistanie leży w jego interesie. To byłoby okazją do zyskania wpływów i pośrednio, ożywienia jego kontaktów handlowych z Azją Centralną oraz Południowo-Zachodnią, pomogłoby pozbyć się setek tysięcy afgańskich uchodźców i zlikwidowałoby, prowadzące z Afganistanu, szlaki opiumowe. Z drugiej strony, jako kraj skłócony ze Stanami Zjednoczonymi oraz Zachodem, może równie dobrze destabilizować Afganistan. Dla Iranu korzystnym będzie, jeśli wojska NATO głębiej ugrzęzną w afgańskim bagnie. I tak, rola Iranu może okazać się destabilizującą, jeśli napięcie na linii Iran - Stany Zjednoczone i NATO będzie nadal rosło. Biorąc pod uwagę fakty, nie można wykluczyć, że taką właśnie - dwubiegunową politykę w Afganistanie będą realizować irańskie władze.
Indie - rywalizacja z Pakistanem
W latach osiemdziesiątych Indie jako jedyne państwo Azji Południowej, uznały ustanowiony przez sowietów rząd Demokratycznej Republiki Afganistanu. Zgoła inaczej było, gdy w roku 1996 do władzy doszli talibowie. Ruch talibów był wspierany przez głównego rywala Indii - Pakistan. Z tego powodu, rząd w Delhi do dziś pozostaje zaciekłym i zdecydowanym przeciwnikiem rozmów z talibami i dzielenia ich na tych godnych i niegodnych dialogu. Zresztą uwidoczniło się to w ostatnim czasie, choćby po konferencji w Londynie, gdy Generał Mehta, indyjski ekspert do spraw bezpieczeństwa uznał, że Indie poniosły w Londynie porażkę. Mehta podkreślił, że zwyciężyły tam idee lansowane przez Pakistan a nie te, które były popierane przez Indie.
Indie, choć dyplomatycznie łagodzą nieco ton, zapewne nadal za wszelką cenę, chcą doprowadzić w Afganistanie do całkowitej eksterminacji, wszystkich fundamentalistycznych ruchów związanych z talibami, wspieranych przez Pakistan.
Podsumowując, w afgańskiej rzeczywistości, Indie stanowią naturalną przeciwwagę dla wpływów pakistańskich. Znajdują się zatem po tej samej stronie barykady co Iran. 
Od 2001 roku, Indie wydały w Afganistanie ponad 1,2 miliarda dolarów. Delhi to od czasu upadku talibów, największy regionalny dobroczyńca Afganistanu. Hindusi inwestują duże pieniądze szczególnie w rozbudowę afgańskiej infrastruktury - bardzo chętnie nawet na niebezpiecznych terenach w pobliżu pakistańskiej granicy. Indie mają nadzieję, poprzez ziemie Afganistanu uzyskać dostęp do źródeł surowców energetycznych z Iranu i Azji Centralnej. Co istotne, ten drugi kierunek jest szczególnie nie na rękę Rosji (o czym będzie jeszcze w dalszej części artykułu). Inną przeszkodą pozostaje wciąż nierozwiązana sprawa Kaszmiru. 
Zachodni eksperci uważają, że kluczem dla pozytywnego rozwoju stosunków z Afganistanem, powinien być dla Indii, właśnie Pakistan. Społeczność międzynarodowa oczekuje od Indii i Afganistanu, aby swą politykę konstruowały trilateralnie - włączając do wszelkich projektów i rozmów także władze w Islamabadzie. Afgańsko-hinduska kooperacja za pakistańskimi plecami, może okazać się źródłem prowokacji i nie przyniesie pozytywnych rezultatów w kwestiach pokoju i stabilizacji.
Pakistan od 2001 roku wyraża swoje zaniepokojenie wzrastającymi wpływami Indii w Afganistanie. Jeżeli indyjskie poczynania w Afganistanie będą, w ocenie Pakistanu, zbyt agresywne, rola tego państwa, pomimo pozornie pozytywnej roli, może się okazać bardziej destabilizująca niż stabilizująca. Przy tych wnioskach należy pamiętać, jak ważnym celem dla muzułmańskich terrorystów w Afganistanie są przedstawiciele rządu indyjskiego i inni obywatele tego kraju. Świadectwem takiej sytuacji są chociażby ataki na indyjskie placówki dyplomatyczne w Afganistanie oraz pracowników indyjskich firm działających na afgańskim terytorium. Najczęściej ofiarami padali hinduscy robotnicy budowlani pracujący przy afgańskich drogach.
Od 2006 roku rząd w Delhi skierował do Afganistanu paramilitarne siły w celu ochrony swych pracowników w Afganistanie. Indie uruchomiły w Afganistanie aż cztery konsulaty. W 2007 Indie otworzyły również pierwszą bazę sił powietrznych w Tadżykistanie. Działając na południowym-wschodzie Afganistanu, Indie są przez Pakistan oskarżane o pomoc dla separatystów z Beludżystanu. Oto największe źródła obaw Islamabadu.
Chiny - inwestować i zyskiwać
Chiny - najpotężniejszy z sąsiadów Afganistanu, jest jednocześnie bliskim sojusznikiem Pakistanu. Sojusz ma swoje odzwierciedlenie również w kwestiach związanych z polityką afgańską. Chiny to także duży inwestor, który wciąż jednak jest ostrożny i pozostawia spore rezerwy inwestycyjne. Pekin, trzymając rękę na pulsie, wytrwale czeka na dalszy rozwój wypadków.
Zaangażowanie Chin w afgańską misję stabilizacyjną, koncentruje się na wsparciu finansowym działań ONZ w tym kraju, które są gwarantem ochrony chińskich inwestycji i personelu. Chiny od dłuższego czasu deklarują większe wsparcie dla Afganistanu, lecz oczekują konkretnej i przejrzystej strategii innych zainteresowanych stron. Oczywistym jest, że angażując się w Afganistanie, Chiny będą w stanie znacznie zwiększyć swój wpływ na cały region.
Warto wspomnieć, że dotychczas Chińczycy zainwestowali niebagatelne sumy w afgański przemysł wydobywczy. W zasadzie, od pewnego czasu, Chiny czerpią już korzyści z pracy afgańskich kopalni rud żelaza, miedzi oraz złota. Największą inwestycją Pekinu w Afganistanie jest kopalnia miedzi Ajnak - na wsparcie tego przedsięwzięcia przeznaczono 3,5 mld. olarów. Co istotne, Ajnak jest to największy projekt związany z rozbudową infrastruktury w całym Afganistanie, a przy okazji jest jedną z największych kopalni miedzi na całym świecie. Stabilny Afganistan zdecydowanie pozwoliłby Chińczykom na podjęcie dalszych korzystnych inwestycji w tym kraju.
Należy jeszcze raz podkreślić, że w polityce zagranicznej Chin, niezwykle istotne są bliskie stosunki z Pakistanem. Pogorszenie się sytuacji związanej z bezpieczeństwem w tym kraju, jest dla Chińczyków źródłem niepokoju. W najbliższym czasie można więc liczyć na większe przywiązywanie uwagi Pekinu do wydarzeń w Pakistanie właśnie. 
Idąc dalej w kwestiach powiązań politycznych, Chinom byłoby na rękę, aby Stanom Zjednoczonym i Zachodowi powiodło się w Afganistanie - otworzyłoby to szersze perspektywy inwestycyjne dla chińskiego przemysłu. Jednak przewidywana długoterminowa obecność Amerykanów w regionie jest w Pekinie oczywistym powodem do obaw. Obecnie Chińscy analitycy przewidują, że Amerykanie zdominują region na kilka następnych dekad - co oceniane jest jako bardzo niekorzystne. Wojska amerykańskie tuż przy chińskich granicach, nie są dla Pekinu najlepszą perspektywą. Istnieje jeszcze jedna obawa, związana tym razem z postępującą destabilizacją w AfPaku. Pekin obawia się, iż większa aktywność rebeliantów w Afganistanie może rozciągnąć się także na część terytorium Państwa Środka. Władze ChRL poważnie obawiają się wzrostu złych nastrojów wśród rodzimych muzułmańskich mniejszości.
Chiny mają zatem możliwości aby korzystnie wpłynąć na ekonomię Afganistanu. Będą też, być może, ważnym partnerem dla rządu Pakistanu w dziele wewnętrznej stabilizacji tego kraju. Nie ulega wątpliwości, że Chiny wobec AfPaku będą się kierowały również interesem ekonomicznym.
Rosja - utrzymać wpływy w Centralnej Azji
Rosja z pewnością nie ma zamiaru rozdrapywać świeżych jeszcze ran po afgańskiej interwencji ZSRR w latach osiemdziesiątych. Z uwagą i obawami spogląda jednak na, graniczący z jej strefą wpływów w Azji Centralnej, Afganistan. 
Jak podkreślają eksperci z Center for Strategic & International Studiem (CSIS), Afganistan to obszar, gdzie interesy amerykańsko-rosyjskie są najbardziej zbliżone. Rosja potrzebuje stabilizacji w Afganistanie, aby powstrzymać rozlewanie się muzułmańskiego ekstremizmu na centralnoazjatyckie państwa. Należy pamiętać, że ludność tych państw jest blisko spokrewniona etnicznie z poszczególnymi ludami zamieszkującymi Afganistan. Rosja od momentu rozpadu ZSRR boi się, że byłe republiki zamieszkiwane przez większość muzułmańską staną się źródłem destabilizacji i muzułmańskiego terroryzmu, który przedostanie się również na jej wewnętrzne terytorium.
Jednocześnie jednak, Moskwa czuje się w kwestiach światowej polityki wobec Afganistanu marginalizowana i co więcej, zagrożona przez obecność w regionie sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych. I tak, Rosja jest w stanie podjąć działania, na przykład deklarując duże sumy pieniędzy państwom Azji Centralnej, aby pozbywały się amerykańskich baz ze swego terytorium. Najlepszym przykładem może być tutaj baza amerykańska Manas w Kirgistanie i ubiegłoroczna decyzja o jej likwidacji. Na tym przykładzie widać, że rząd rosyjski pragnie, za wszelką cenę, utrzymać swą dominującą rolę w Azji Centralnej. 
Spośród państw tego regionu ambicje regionalne i ochotę na niezależność posiada przede wszystkim Uzbekistan. Rząd w Taszkencie głośno podkreśla kontrowersje, jakie rodzi polityka regionalna Rosji. Uważa, że Moskwa pragnie utrzymywać, a nawet podsycać niepokoje w Afganistanie, w celu usprawiedliwiania swej militarnej obecności w regionie (głównie w Tadżykistanie). Taki stan rzeczy nie pozwala państwom Azji Centralnej na uwolnienie południowych dróg eksportu i importu towarów, które mogłyby stanowić alternatywę dla, skierowanego wyłącznie na Rosję, kierunku północnego, a idąc dalej, mogłyby znacznie uniezależnić Azję Centralną od Moskwy.
Zachód próbuje zachęcić Rosję do szerszej współpracy w zakresie rozwoju Północnej Sieci Dystrybucji (Northern Distribution Network) i oczekuje wsparcia Moskwy dla afgańskiej misji właśnie w tym zakresie.
Arabia Saudyjska - gra o prymat w świecie muzułmańskim
Jako „ziemia Mekki” jest to państwo o skłonnościach do przywództwa w świecie muzułmańskim. Arabia Saudyjska to również największa nadzieja na skutecznego pośrednika w pokojowych rozmowach talibów z obecnym afgańskim rządem. Dla Rijadu, Afganistan od początku lat dziewięćdziesiątych, stanowił arenę czegoś w rodzaju zimnowojennych działań. W działaniach tych, u boku Pakistanu, Rijad zmagał się o prymat w świecie muzułmańskim, z wykazującym podobne tendencje przywódcze, Iranem.
Historia zaangażowania Saudyjczyków w Afganistanie jest długa i sięga jeszcze czasów, gdy wraz ze Stanami Zjednoczonymi i Pakistanem wspierali mudżahedinów zwalczających sowietów w latach osiemdziesiątych. Po 11 września 2001, pod naciskiem Zachodu, Arabia Saudyjska zerwała swe więzi z talibami i odcięła się od będącego ich sojusznikiem, Osamy Bin Ladena. Przez ostatnie lata, Saudyjczycy wzmacniali współpracę z nowym rządem w Kabulu, odgrywali pozytywną rolę poprzez pomoc humanitarną oraz zapowiedzi inwestycji w tym kraju. Oczywiście płynąca z Rijadu pomoc ma odzwierciedlające interes uzasadnienie. Należy pamiętać, że Afganistan stanowi dla Saudyjczyków żyzny grunt dla wahhabickiego islamu, w czym Arabia Saudyjska widzi drogę, między innymi, do zbalansowania, wspomnianych wcześniej, wpływów irańskich w tym kraju.

Wracając do roli Arabii Saudyjskiej, to może ona być oczywiście arbitrem dla rozmów rządu Karzaja z talibami, Zachód liczy też na starania rządu w Rijadzie dla odcięcia al-Qaidy od saudyjskich źródeł finansowania. Arabia Saudyjska cały czas może też wywierać wpływ na Pakistan. Arabia Saudyjska może wykorzystać swój autorytet, powiązania, jak i ideologię państwową, by skutecznie prowadzić negocjacje z talibami, może też, już w szerszym kontekście całego AfPaku, wykorzystać swój wpływ na Pakistan.
Wyzwanie
Pokój w Afganistanie zależy od dwóch czynników. Pierwszym jest z pewnością pojednanie o wymiarze narodowym i etnicznym między Pasztunami, Tadżykami, Hazarami, Uzbekami i innymi afgańskimi ludami.

Drugim jest porozumienie powyżej opisanych krajów. Potrzebny jest rozsądny podział wpływów w tym zacofanym kraju, którego nieszczęście polega na tym, że leży na styku ambicji mocarstwowych i ideologicznych, a także pomiędzy państwami które posiadają surowce energetyczne i tymi, które tych surowców potrzebują. 

Niegdyś, na afgańskiej ziemi toczyła się „Wielka Gra” pomiędzy dwoma potęgami: Rosją i Imperium Brytyjskim. Dziś śmiało można rzec, że „Wielka Gra” trwa nadal. Uczestników rozgrywki zdecydowanie jednak przybyło, a zależności między nimi są o wiele bardziej skomplikowane niż w przypadku, historycznych już, rosyjsko-brytyjskich potyczek. 
Gdyby zapytać Afgańczyka o afgańskie cechy narodowe, odpowie bez zastanowienia: gościnność, duma i upartość. Dwie ostatnie cechy to odwieczne przekleństwo ingerujących w ten region mocarstw. Jak twierdzą Afgańczycy: „Nikt jeszcze na afgańskiej ziemi nie wygrał.”

Nikaragua

Od początku lat 80. Nikaragua prowadziła politykę współpracy z państwami bloku komunistycznego, głównie z Kubą i ZSRR. Wzrost sił opozycji antyrządowej popieranej przez Stany Zjednoczone i Honduras doprowadził do wybuchu wojny domowej. Próby załagodzenia konfliktu wewnętrznego podejmowały państwa Ameryki Południowej i Środkowej (m.in. grupa z Contadory).
W 1984 na prezydenta wybrano przywódcę sandinistów D. Ortegę Saavedra. W 1987 uchwalono konstytucję, rozpoczęły się próby negocjacji rządu z oddziałami contras. Wskutek zmian zachodzących w polityce międzynarodowej sandinowski rząd Ortegi umożliwił pewną liberalizację życia politycznego kraju. W 1989 podpisano zawieszenie broni pomiędzy stronami walczącymi w wojnie domowej, zapowiedziano wolne wybory prezydenckie i parlamentarne, które odbyły się w 1990, a wygrała je koalicja opozycyjna w stosunku do sandinistów - Narodowy Związek Opozycyjny (UNO).
Prezydentem została V.B. de Chamorro, kandydatka UNO. Nowych rządów nie zaakceptowały niektóre odłamy prawicowych organizacji politycznych i konserwatywna część obozu sandinowskiego, tworząc zbrojną partyzantkę: recontras (prawica) i recompas (sandiniści). W 1993 pani prezydent podpisała ustawę o amnestii dla rebeliantów, którzy złożą broń (skorzystało z niej łącznie 1528 recontras i recompas). W 1994 ostatnia duża grupa recontras walcząca na północy kraju zgodziła się złożyć broń. Układ w tej sprawie podpisano z inicjatywy arcybiskupa Managui oraz Organizacji Państw Amerykańskich. 10 I 1997 nowym prezydentem został Arnoldo Aleman Lacayo. 1999 huragan Mitch wyrządził ogromne szkody na terytorium Nikaragui, zginęło wówczas 6 tys. osób.
2002 Prezydentem i szefem rządu został Enrique Bolanos Geyer z Partii Liberalnej, Lacayo. Pod koniec 2003 były prezydent A. A. Lacayo został skazany na długoletnie więzienie za korupcję. 2004 Bank Światowy podjął decyzję o umorzeniu 80% długu Nikaragui.
Angola
Angola to była kolonia portugalska, która uzyskała niepodległość w 1975 r. Była ona wynikiem Rewolucji Czerwonych Goździków w Portugalii z kwietnia 1974 r. Do 1974 r. trwała tam wojna narodowowyzwoleńcza przeciwko kolonizatorom portugalskim. Proces niepodległościowy
doprowadził do przejęcia kontroli nad stolicą przez siły MPLA (Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli), popierane przez ZSRR. Opozycyjne ruchy UNITA
(Narodowy Związek na Rzecz Całkowitej Niepodległości Angoli) pod dowództwem Jonasa Savimbi oraz FNLA (Narodowy Front NiepodległościAngoli) pod kierownictwem Holdena Roberto przeszły do wojny partyzanckiej. MPLA była popierana przez ZSRR oraz wspierana przez przysłane na ratunek przez Fidela Castro odddziały kubańskie. FNLA była popierana przez Zair, prezydenta Mobutu i USA. Z kolei UNITA była popierana przez RPA i USA. Po nieudanej interwencji zbrojnej Zairu i RPA w 1975 r. z walki został wyeliminowany H. Roberto, a wojna domowa toczyła się między MPLA a UNITA. Kryzys w ZSRR, a później jego upadek zdawał się być szansą na jej pokojowe zakończenie. W 1988 r. zawarto porozumienie, na mocy którego Kuba wycofała swoje wojska z Angoli, a Namibia, będąca do tej pory pod kontrolą RPA, miała uzyskać niepodległość. Było to porozumienie z 31 maja 1991 r., które stało się pewnymetapem do zawarcia porozumienia o zakończeniu wojny w Angoli. Przewidywało ono zawieszenie broni, zorganizowanie wolnych wyborów do parlamentu i prezydenckich, co w przyszłości miało doprowadzić do wielopartyjnej pluralistycznej demokracji w Angoli. Wybory parlamentarne z 1991 r. wygrała MPLA przed UNITA. We wrześniu 1992 r. przeprowadzono wybory prezydenckie. Startowało w nich kilkunastu kandydatów, wśród których liczącymi się byli szef MPLA Jose E. dos Santosi szef UNITA Jonas Savimbi. Druga tura wyborów nie została zakończona, w związku z tym UNITA zarzuciła fałszerstwa wyborcze MPLA i powróciła do walki w buszu. Pomimo obowiązywania układu z maja 1991 r. w Angoli z mniejszym lub większym nasileniem w 1997 r. trwała wojna domowa.

Powstanie nowych państw na obszarze postradzieckim,

1. Państwa zakaukaskie
a. Armenia i Azerbejdżan
- Konflikt między Armenią i Azerbejdżanem dotyczy Górnego Karabachu, enklawy znajdującej się na terenie Azerbejdżanu, zamieszkiwanej w większości przez Ormian;
- pierwsze zamieszki w tym rejonie mają miejsce już w marcu 1988 r.;
- po rozpadzie ZSRR dochodzi do długoletniej wojny pomiędzy Armenią i Azerbejdżanem o Karabach, w której to wojska ormiańskie zajmują nie tylko Karabach, ale i korytarz łączący ten rejon z Armenią;
- ciągłe zamachy stanu w Azerbejdżanie, do których dochodzi głównie z inicjatywy Moskwy (walka o kontrolę nad azerskimi złożami ropy), prowadzą do obalenia kilku prezydentów, ostatecznie władzę od 1995 r. sprawuje Hajdar Alijew, były I sekretarz KC KPZPR Azerbejdżanu (w drugiej połowie 2003 r. ciężko chorego Hajdara Alijewa zastępuje jego syn Ilham).
b. Gruzja
- W Gruzji trwa konflikt między Gruzinami a zamieszkującymi ten kraj mniejszościami narodowymi oraz walka o władzę pomiędzy poszczególnymi politykami;
- po rozpadzie ZSRR i ogłoszeniu niepodległości pierwszym demokratycznie wybranym prezydentem Gruzji zostaje Zwiad Gamsahurdia;
- dyktatorskie metody rządzenia Gamsahurdii prowadzą do buntu dotychczasowych współpracowników i wygnania prezydenta, którego urząd obejmuje Edward Szewardnadze;
- wrzesień 1993 r. - Gruzja przegrywa wojnę z Abchazją (wspieraną przez Rosję) i musi pogodzić się z secesją tego regionu;
- październik 1993 r. - powrót Gamsahurdii i wznowienie wojny domowej, którą wygrywa Szewardnadze, jednak za cenę podporządkowania się Rosji (Gamsahurdia ginie w niewyjaśnionych do dzisiaj okolicznościach);
- Szewardnadze (wygrywa wybory prezydenckie w 1995 r.) stopniowo wzmacnia i utrwala swą władzę, ale ciągle nie udaje się Gruzinom odzyskać utraconych terenów.
2. Państwa bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia)
a. Litwa
- próby uniezależnienia od Moskwy podejmowane są przez Radę Najwyższą LSRR już w 1988 r., kiedy to przywrócono tradycyjną flagę litewską oraz uznano litewski za język urzędowy;
- luty 1990 r. - wybory do Rady Najwyższej LSRR wygrywa opozycja - Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy „Sajudis”;
- marzec 1990 r. - uchwalona zostaje deklaracja niepodległości Litwy (Moskwa nie godzi się z tą decyzją); faktyczną niepodległość Litwa uzyskuje po puczu Janajewa (międzynarodowe uznanie) i rozwiązaniu ZSRR (patrz temat poprzedni);
- rządy nastawionego nacjonalistycznie „Sajudisu” kierowanego przez Vytautasa Landsbergisa doprowadzają Litwę do ostrych konfliktów narodowościowych (głównie z Polakami) oraz załamania gospodarki;
- 1992 r. - wybory parlamentarne wygrywają postkomuniści, na początku 1993 r. ich lider Algirdas Brazauskas zostaje prezydentem Litwy (umożliwia to wycofanie wojsk rosyjskich z Litwy oraz nawiązanie poprawnych stosunków z Polską);
- mimo że co pięć lat zmieniają się rządzący na Litwie (raz prawica, raz lewica) nie przeprowadzono wielu ważnych reform rynkowych i sytuacja gospodarcza tego kraju nie poprawia się, przez co odstaje on od swoich bałtyckich sąsiadów.
b. Łotwa i Estonia
- państwa te ogłaszają niepodległość na początku 1990 r. (luty - Estonia, marzec - Łotwa);
- największy problem tych krajów stanowi duża mniejszość rosyjska, a restrykcyjne ustawodawstwo skierowane przeciwko ludności rosyjskojęzycznej wzbudza protesty nie tylko Rosji, ale i krajów zachodnich;
- w dziedzinie ekonomicznej państwa te wypadają znacznie korzystniej od innych państw postradzieckich, Estonia jest zaliczana do grona liderów przemian gospodarczych w Europie Wschodniej.

3. Pozostałe europejskie państwa postradzieckie (Ukraina, Białoruś i Mołdawia)
a. Ukraina
- proklamowanie niepodległości następuje w 1990 r. (potwierdzone w referendum z grudnia 1991 r.), pierwszym prezydentem zostaje Leonid Krawczuk;
- sytuację polityczną Ukrainy pogarszają nieuregulowane do końca stosunki z Rosją dotyczące przynależności Krymu oraz bazy marynarki wojennej na Krymie w Sewastopolu i podziału floty czarnomorskiej;
- kontynuacja przez nowego prezydenta Leonida Kuczmę polityki niezależnej od Rosji nie prowadzi do rozwiązania powyższych konfliktów, ale Ukraina zyskuje coraz większe uznanie międzynarodowe (m.in. za dobre stosunki z Polską);
- Ukraina do tej pory nie przeprowadziła poważniejszych reform gospodarczych, a prowadzona przez prezydenta Kuczmę polityka doprowadziła do znaczącego konfliktu z opozycją (niewyjaśniona sprawa zabójstwa niezależnego dziennikarza) oraz spadku autorytetu Ukrainy za granicą (prawdopodobna sprzedaż broni do objętego embargiem Iraku).

b. Białoruś
- sytuacja na Białorusi wygląda początkowo tak jak na Ukrainie (ogłoszenie niepodległości w 1991 r.);
- brak reform gospodarczych, wysoka inflacja i bezrobocie umożliwiają powrót do władzy nomenklaturze komunistycznej dążącej do połączenia Białorusi z Rosją;
- w 1995 r. wybory prezydenckie wygrywa Aleksander Łukaszenko, który rozwiązuje legalny parlament, brutalnie zwalcza opozycję, ogranicza wolność słowa i stowarzyszeń, stopniowo dąży do połączenia się Białorusi z Rosją - w ten sposób Białoruś staje się najbardziej niedemokratycznym państwem w Europie.
c. Mołdawia
- 1991 r. - następuje ogłoszenie niepodległości, prezydentem zostaje Mircea Snegur;
- od początku Mołdawię trapią poważne konflikty narodowościowe z ludnością zamieszkującą Naddniestrze (Rosjanie i Ukraińcy) oraz z zamieszkującymi południe kraju Gagauzami;
- w 1992 r. w Naddniestrzu dochodzi do krwawych walk pomiędzy zamieszkującymi te tereny Rosjanami i Ukraińcami a wojskami Mołdawii;
- wkroczenie wojsk rosyjskich prowadzi do przerwania walk, ale do tej pory sytuacja Naddniestrza nie jest ostatecznie uregulowana, natomiast Gagauzi zyskują szeroką autonomię w Mołdawii.
4. Państwa azjatyckie (Kazachstan, Uzbekistan, Tadżykistan, Turkmenia, Kirgizja)
- w większości byłych azjatyckich republik radzieckich władzę prezydencką przejmują ludzie, którzy zachowują tylko pozory demokracji i prowadzą rządy silnej ręki (np. Nursułtan Nazarbajew w Kazachstanie i Islam Karimow w Uzbekistanie);
- w Tadżykistanie trwają walki pomiędzy islamską opozycją a postkomunistycznymi władzami wspieranymi przez armię rosyjską, mimo podejmowanych wielokrotnie prób negocjacji konflikt nie został rozwiązany.

Rozpad Jugosławii,

Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii (SFRJ) obejmowała sześć republik: Bośnię i Hercegowinę, Chorwację, Macedonię, Czarnogórę (Montenegro), Serbię i Słowenię. Od 1953 roku prezydentem SFRJ był przywódca Komunistycznej Partii Jugosławii Josip Broz Tito. Po jego śmierci w maju 1980 roku, kraj pogrążył się w narodowościowym, politycznym i ekonomicznym kryzysie. Rosły nacjonalistyczne i etniczne napięcia, z którymi następcy prezydenta nie potrafili sobie poradzić. W roku 1991, trzy z sześciu republik tworzących Jugosławię, jednostronnie ogłosiły niepodległość po przeprowadzonych wcześniej referendach - Republika Chorwacji i Słowenii (25 czerwca), Republika Macedonii (17 września), a 3 marca 1992 roku, suwerenność ogłosiła również Republika Bośni i Hercegowiny. Republika Serbii zdecydowanie potępiła te decyzje i w 1992 roku, w połączeniu z Czarnogórą ogłosiła powstanie Federalnej Republiki Jugosławii.

Jugosławia była jednym z założycielskich państw ONZ. Po rozpadzie SFRJ, nowo powstałe kraje ubiegały się indywidualnie o członkostwo w ONZ. 22 maja 1992 roku Bośnia i Hercegowina, Chorwacja i Słowenia a 8 kwietnia 1993 roku Macedonia zostały członkami ONZ. Jednocześnie Zgromadzenie Ogólne postanowiło, że Serbia i Czarnogóra nie mogą automatycznie kontynuować członkostwa już nieistniejącej SFRJ i jako nowa Republika powinny ubiegać się o członkostwo, co nastąpiło 1 listopada 2000 roku.

Po rozpadzie Jugosławii, w byłych republikach wybuchły krwawe konflikty. W 1991 roku Armia jugosłowiańska, zdominowana przez Serbów, zaatakowała Słowenię. Następnie, po krótkich walkach, wojna przeniosła się do Chorwacji. Na początku 1992 roku również w Bośni i Hercegowinie wybuchła krwawa wojna, która zakończyła się w 1995 roku po podpisaniu porozumienia pokojowego w Dayton. W 1991 roku, Albańczycy zamieszkujący Kosowo (okręg autonomiczny Serbii) zażądali niepodległości co wywołało konflikt serbsko-albański, który narastał doprowadzając do wybuchu walk w 1998 roku. Konflikt w Kosowie zakończyła interwencja NATO i porozumienie pokojowe podpisane w 1999 roku.

Przyczyny rozpadu federacji jugosłowiańskiej:

- po śmierci Josipa Broz Tito w r. 1980 stopniowo odżyły w poszczególnych republikach Jugosławii tendencje nacjonalistyczne, skutecznie tłumione przez kilkadziesiąt lat przez reżim komunistyczny

- uprzywilejowana pozycja Serbów i dążenie innych narodów do emancypacji (uwolnienie się od zależności, ucisku, przesądów, równouprawnienie)

- polityka przywódcy serbskiego Slobodana Miloszevicia, który dążył do utworzenia Wielkiej Serbii w przypadku niemożności utrzymania federacji jugosłowiańskiej

- różnice religijne - Serbowie, Czarnogórcy i Macedończycy są wyznawcami prawosławia, Chorwaci i Słoweńcy - katolicyzmu, zaś Bośniacy i Albańczycy - islamu

Wojna serbsko-chorwacka

- jako pierwsze spośród republik Jugosławii niepodległość ogłaszają Słowenia i Chorwacja (25 czerwca 1991); najpierw wybuchają walki w Słowenii - zdominowana przez Serbów armia federalna atakuje oddziały słoweńskiej obrony terytorialnej; walki zostają przerwane 9 lipca, gdyż wtedy wybuchają ciężkie starcia na froncie chorwackim

- mniejszość serbska w Chorwacji proklamuje własną republikę w Krajinie (region na południowym zachodzie Chorwacji), opanowuje także Sławonię (wschodnia Chorwacja)

- podczas wojny strona chorwacka otrzymuje pomoc materialną od NATO

- początek czystek etnicznych - Chorwaci usuwają Serbów z Krajiny

- pod koniec 1991 r. wszystkie republiki jugosłowiańskie - z wyjątkiem Serbii i Czarnogóry - są formalnie niepodległe

- luty 1992 r. - zaczyna obowiązywać rozejm między Serbią a Chorwacją

Wojna w Bośni

- skład etniczno-religijny Bośni: 44% muzułmańscy Bośniacy, 32% prawosławni Serbowie, 17% katoliccy Chorwaci

- konflikt zbrojny rozpoczynają bośniaccy Serbowie, wspierani przez rząd serbski w Belgradzie oraz oddziały byłej armii federalnej; pod koniec r. 1992 Serbowie kontrolują 70% obszaru Bośni; ich oddziały dopuszczają się zbrodni ludobójstwa na Bośniakach, miedzy innymi wymordowania kilku tysięcy cywilów w okolicach Srebrenicy

- wiosną 1992 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ wprowadza sankcje gospodarcze wobec Serbii

- luty 1994 r. - samoloty NATO zaczynają atakować pozycje serbskie w Bośni

- porozumienie pokojowe z Dayton (listopad 1995): Bośnia została przekształcona w konfederację, składającą się z Republiki Serbskiej w Bośni oraz Federacji Muzułmańsko-Chorwackiej; nad przestrzeganiem pokoju czuwają wielonarodowe siły pokojowe (IFOR), podlegające dowództwu NATO

Wojna w Kosowie

- na początku lat 90. prezydent Serbii Slobodan Miloszević likwiduje autonomię Kosowa; Kosowo, zamieszkane w 90% przez Albańczyków, było okręgiem autonomicznym w granicach Serbii

- w połowie lat 90. rozpoczyna się napływ do Kosowa osadników serbskich, którzy otrzymują bezpłatnie od władz ziemię konfiskowaną Albańczykom

- 1997 - partyzancka Armia Wyzwolenia Kosowa rozpoczyna ataki na siły serbskie w tej prowincji; w 1998 r. armia serbska przystępuje do szerokiej operacji militarnej przeciwko partyzantom; jednocześnie armia rozpoczyna czystkę etniczną, zmuszając kosowskich Albańczyków do ucieczki do sąsiedniej Albanii

- marzec 1999 r. - samoloty NATO (amerykańskie i brytyjskie) przeprowadzają ataki na cele w Kosowie i Serbii; 10 czerwca Miloszević zgadza się na wycofanie wszystkich sił serbskich z Kosowa i wejście do tej prowincji sił pokojowych NATO

- prowincja zarządzana była od czerwca 1999 do maja 2001 r. przez Tymczasową Administrację Kosowa, działającą na podstawie mandatu ONZ; następnie powołany został rząd Kosowa, na którego czele stanął umiarkowany polityk albański Ibrahim Rugova; rząd ten wspierany jest przez Siły Stabilizacyjne NATO (SFOR)

Rozpad Czechosłowacji

Przebudowa ustroju politycznego Republiki Czeskiej rozpoczęła się wraz ze zmianami politycznymi, będącymi skutkiem „aksamitnej rewolucji”, której celem i zarazem skutkiem było odsunięcie od rządów komunistów, przeprowadzonej w Czechosłowacji w listopadzie 1989 roku. Na czele przemian stanęło Forum Obywatelskie (OF).

29 grudnia 1989 roku prezydentem Czechosłowacji wybrano czołowego dysydenta  Vaclava Havla. W marcu 1990 roku zmieniono nazwę państwa na Czesko-Słowacką  Republikę Federacyjną, a od kwietnia tego roku oficjalna nazwa państwa brzmiała Czeska i Słowacka Republika Federacyjna. W czerwcu odbyły się w pełni demokratyczne wybory parlamentarne, w wyniku których sukces odniosła OF. Nowe władze za swój główny cel uznały przebudowę ustroju państwa zgodnie z zasadami demokracji.

W następnych miesiącach znacznie nasiliły się tendencje zmierzające do podziału Czecho-Słowacji. Odzyskanie zewnętrznej suwerenności zaktywizowało głównie środowiska słowackie, które zaczęły się domagać równouprawnienia w ramach federacji - coraz częściej postulowano o utworzenie dwóch samodzielnych podmiotów prawa międzynarodowego.

Przełomowymi momentami w drodze Słowaków do niepodległości okazały się:

ogólnosłowacka manifestacja w Martinie w 1991 roku (po raz pierwszy zażądano niepodległości Słowacji) oraz wybory parlamentarne , które odbyły się w 1992 roku. Zwycięzcą wyborów w Czechach została Obywatelska Partia Demokratyczna (ODS) V. Klausa, na Słowacji natomiast wygrał Ruch na Rzecz Demokratycznej Słowacji V. Meciara. Zwycięzców różnił stosunek do wspólnego państwa - Klaus opowiadał się za silną federacją, podczas gdy ugrupowania słowackie skupione wokół Meciara dążyły do wzmocnienia autonomii republiki czy wręcz do wystąpienia ze związku (m.in. hasło „ Słowacja dla Słowaków”). Głównym kierunkiem polityki zagranicznej Republiki Czech było skuteczne dążenie do jak najszybszej integracji z organizacjami takimi jak NATO i Unia Europejska. Republiki Słowacji na czele z V. Mečiarem.- przez jego rządy Słowacja na arenie międzynarodowej była odbierana negatywnie, m.in. przez: konflikt z Węgrami dotyczący zapory wodnej, łamanie praw mniejszości węgierskiej oraz romskiej.

Wyłonione w obu republikach dominujące ugrupowania polityczne o zdecydowanie różnych poglądach na kształt wspólnego państwa spowodowały niemożność porozumienia się w podstawowych kwestiach między czeską i słowacką  izbą w Zgromadzeniu Narodowym. Każda ze stron była w stanie zablokować inicjatywę strony przeciwnej. Przyczyną była też reakcja społeczności międzynarodowej na zaostrzający się konflikt interesów czesko-słowackich. Zachód, w zasadzie dopiero wówczas, przyjmował

do wiadomości, że poza Czechami w Czechosłowacji mieszkają także przedstawiciele innych narodów, w tym zwłaszcza Słowacy.

Ostatecznie do rozpadu Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej doszło 25 listopada 1992 roku, kiedy to Zgromadzenie Federalne podjęło decyzję o powołaniu od 1 stycznia 1993 roku dwóch niezależnych państw. Pod koniec 1992 roku rozwiązano wszystkie instytucje federalne państwa i uregulowano w odrębnych umowach przyszłe zasady wzajemnych stosunków obu krajów.

Po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 roku, Czechy stały się jednym z wiodących krajów Europy środkowo wschodniej. Dowodem może być przyjęcie Polski, Czech i Węgier do NATO i dość pomyśle negocjacje z Unia Europejska. Po rozpadzie Czechosłowacji, Słowacja nie poradziła sobie tak dobrze jak Czechy. Wynika to głownie z kiepskiej gospodarki i rolnictwa na średnim poziomem co wynika z górzystego i lesistego ukształtowania terenu.

Rozszerzenie NATO i UE.

NATO:

4 kwietnia 1949 - Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy, USA i Kanadę.

18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja

5 maja 1955 RFN

30 maja 1982 Hiszpania.

3 października 1990 NRD, po przyłączeniu jej landów do RFN.

12 marca1999 Czechy, Węgry i Polska,

29 marca 2004 - Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia

1 kwietnia 2009 - Albania i Chorwacja.

UE:

25 marca 1957 - Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Holandia

1 stycznia 1973 - Dania, Irlandia, Wielka Brytania.

1 stycznia 1981 - Grecja

1 stycznia 1986 - Portugalia, Hiszpania.

1 stycznia 1995 - Austria, Finlandia, Szwecja.

1 maja 2004 - Cypr, Republika Czeska, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia.

1 stycznia 2007 - Bułgaria, Rumunia.

Definicja terroryzmu

Terroryzm:

1. Bezprawne użycie siły lub przemocy osób/mienia, aby zastraszyć lub wywrzeć przymus na rząd, ludność cywilną albo części wyżej wymienionych, co zmierza do promocji celów politycznych lub społecznych (wg FBI)

2.Metoda przestępczego działania, charakteryzująca się wzbudzaniem i szerzeniem strachu wśród społeczeństwa przy zastosowaniu środków przemocy, aby osiągnąć zamierzony cel.

3. Stosowanie siły lub groźba jej użycia przez jednostki lub grupy osób w celu wywarcia wpływu zarówno na władzę jak i opinię publiczną. Terroryzm to metoda walki politycznej polegająca na stosowaniu przemocy, zarówno wobec jednostek jak i grup społecznych.

Elementy terroryzmu: użycie siły, cele polityczne, strach, efekt psychologiczny (przeprowadzanie akcji w sposób bezwzględny i pozbawiony skrupułów); prowadzi do psychozy

Podział terroryzmu:

1. Ze względu na motywy

Polityczny (międzynarodowy; akty o charakterze bezprawnym, wymierzone w bezpieczeństwo i porządek publiczny, popełniane głównie z pobudek politycznych);

Kryminalny (akty o charakterze kryminalnym, popełniane z innych pobudek niż polityczne);

Patologiczny (jest wynikiem zaburzeń umysłowych sprawcy).

2. Ze względu na zasięg terytorialny: wewnętrzny (państwowy) i międzynarodowy.

Typologia terroryzmu

Typy terroryzmu:

Ekoterroryzm - reprezentowany między innymi przez Front Wyzwolenia Zwierząt ALF w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Jest najmłodszym nurtem w tej formie działalności. Jego zwolennicy starają się wyrządzić dotkliwe straty materialne np. przez zakłócenie produkcji, którą uznają za niebezpieczną dla środowiska. Wywierają nacisk lub presję na osoby kierujące określonymi przedsiębiorstwami, aby zmusić je do zaprzestania szkodliwej działalności.

Narkoterroryzm - handel narkotykami, żywym towarem, bronią. Swoje akcje terrorystyczne kierują przeciwko wszystkim, którzy wypowiedzieli walkę narkomanii, produkcji i sprzedaży narkotyków.

Terroryzm atomowy - stanowi szczególne zagrożenie i jest związany z wykorzystaniem wybuchowych urządzeń atomowych przez nielegalnie działające grupy przestępcze

Cyberterroryzm - działanie blokujące i niszczące informacje przetwarzane w systemach teleinformatycznych w celu dezinformacji i prowadzenia walki psychologicznej

Ewolucja terroryzmu po II wojnie światowej

Po II wojnie światowej nastąpił dynamiczny rozwój terroryzmu narodowowyzwoleńczego i antykolonialnego (lata 40. i 50. XX w.) w Azji, Afryce i na Bliskim Wschodzie. Organizacje żydowskie (Irgun Cwaj Leumi, Lohamej Herut Israël), Cypryjska Organizacja Wyzwolenia Narodowego (EOKA - Ethiki Organosis Kypńon Agoniston) czy algierski Front Wyzwolenia Narodowego (FLN - Front de Libération Nationale) walczyły wspólnie z kolonialną władzą Europejczyków. Ich działania doprowadziły do internacjonalizacji regionalnych problemów. ONZ wyznaczyło Specjalną Komisję do Spraw Palestyny, która doprowadziła do zakończenia brytyjskich rządów i utworzenia państwa Izrael (1948). Na forum ONZ wypracowano również kompromis w sprawie Cypru - w 1959 r. Brytyjczycy wycofali się z wyspy i utworzono niepodległą republikę. Rewolta w Algierii (1954-1962) doprowadziła do wycofania się Francji z Algierii.

Doniosłe znaczenie dla dalszego rozwoju terroryzmu miał okres pokolonialny. W latach 60. i 70. XX w. wykształciła się większość obecnie istniejących nurtów terrorystycznych. Organizacje o charakterze etnicznym lub/i motywowane ideologią lewicową pojawiły się zarówno w Europie Zachodniej (niemiecka RAF, francuska Action Directe, włoskie Czerwone Brygady, baskijska ETA i irlandzka Tymczasowa IRA (PIRA); w Ameryce Północnej (Czarne Pantery, The Weatherman, Front Wyzwolenia Quebecu), jak i w Japonii (Armia Czerwona).

Kolejnym nurtem, który przeżywał dynamiczny rozwój w latach 60. i 70. XX w., jest terroryzm bliskowschodni. Jego geneza sięga powstania żydowskiego państwa po II wojnie światowej i exodusu palestyńskich Arabów. Jednak dopiero działania podjęte w 1969 r. nadały mu międzynarodowy charakter. Ruch palestyński od początku swojego istnienia był wewnętrznie zróżnicowany i obejmował szerokie spektrum od grup laickich, umiarkowanych (np. Al-Fatah), przez tzw. "najemników" z organizacji Abu Nidala po religijnych fundamentalistów (np. Palestyński Islamski Jihad i Hamas).

Palestyńczycy czynnie wspierali także terrorystów z Europy Zachodniej (szczególnie RAF) pod względem logistycznym i organizacyjnym. Powstał rodzaj międzynarodowej sieci terrorystycznej, która dokonywała wspólnych zamachów (np. atak na konferencję ministrów państw OPEC w Wiedniu w 1975, rok później porwanie samolotu Air France, a w 1977 - samolotu Lufthansy). Sukcesy OWP w umiędzynarodowieniu sprawy palestyńskiej inspirowały inne grupy etniczne do sięgnięcia po przemoc w dochodzeniu swoich praw (m.in. Ormian, Kurdów). Lata 70. i 80. XX w. były okresem dynamicznego rozwoju ugrupowań terrorystycznych. Przemiany polityczne przetrwała jedynie OWP, wyrastając na czołową organizację terrorystyczną o międzynarodowym zasięgu. Na charakter ówczesnego terroryzmu wpłynęła w dużej mierze specyfika okresu "zimnej wojny". Miał miejsce proces instrumentalizacji terroryzmu zarówno przez działania ZSRR, jak i Zachodu. Terroryzm okazał się niezwykłe użyteczny jako zastępcza forma konfrontacji wykorzystywana w dwubiegunowej rywalizacji. Zachód nie mógł pozwolić sobie na posługiwanie się terroryzmem w stopniu, w jakim robił to Związek Radziecki, ponieważ był bardziej narażony na krytykę opinii publicznej oraz międzynarodowej. ZSRR oficjalnie potępiał takie metody walki politycznej, w praktyce wspierał różne grupy ekstremistyczne, wykorzystując do tego celu także państwa satelickie. Pomocy udzielano zarówno RAF, jak i zwolennikom Chomeiniego oraz terrorystom palestyńskim. Stany Zjednoczone także wykorzystywały organizacje islamistyczne w walce z wpływami ideologii komunistycznej. Udzielały finansowego wsparcia i szkoliły m.in. afgańskich mudżahedinów.

Kolejny okres charakteryzuje się dynamicznym rozwojem nurtu religijnego w terroryzmie. Wprawdzie czynnik religijny był obecny także wcześniej (żydowski Irgun, Bojownicy o Wolność Izraela, katolicka IRA, protestanccy Bojownicy o Wolność Ulsteru czy muzułmańska OWP), jednak istotniejszym źródłem motywacji były ideologie polityczne. Do odrodzenia terroryzmu islamskiego przyczyniły się zwycięstwo rewolucji islamskiej w Iranie, inwazja ZSRR na Afganistan (1979 r.) i koniec rywalizacji dwu- blokowej. Kolejnymi impulsami były wojna domowa w Libanie oraz wojna w Zatoce Perskiej. Powstało wówczas wiele organizacji ekstremistycznych (m.in. Palestyński Dżihad Islamski, Hezbollah, Hamas), a istniejące (Al-Gama'at al-Islamiyya, egipska Grupa Islamska) wznowiły swoją działalność. Zwycięstwo rewolucji Chomeiniego oraz sukcesy Hezbollahu, wspieranego przez Iran, zachęcało do zmiany formuły działania terrorystów rozczarowanych działalnością świeckich organizacji związanych z OWP.

Natomiast wojna w Afganistanie zapoczątkowała rekrutację i szkolenie ochotników, którzy chcieli prowadzić walkę także w swoich państwach. Tereny Afganistanu i przygraniczne obszary Pakistanu stały się bazą międzynarodowego islamskiego ruchu terrorystycznego. Afgańscy weterani zaangażowali się w terrorystyczną walkę przeciwko rządom w państwach Półwyspu Arabskiego, Afryki Północnej, a nawet na Bałkanach. Porażka wojsk radzieckich i późniejszy rozpad ZSRR postrzegane były jako sukces islamu w starciu międzykulturowym z chrześcijaństwem. Wydarzenia te przyczyniły się do wzmocnienia etosu mudżahedina - wojownika za wiarę - oraz utrwalenia więzi między weteranami wojny, które stały się podstawą obecnej międzynarodówki islamskiej. Jej trzonem stała się Al Kaida - międzynarodowa "grupa wsparcia", finansująca i kierująca działalnością islamskich terrorystów.

Zjawisko terroryzmu religijnego znacznie wykracza poza fundamentalizm islamski. Początek lat 80. XX wieku to również okres rozwoju terroryzmu żydowskiego, którego podłożem ideologicznym stały się nauki radykalnego rabina Meira Kahane. Ich rdzeniem jest przekonanie o światowym antysemickim spisku i o niezbywalnym prawie Żydów do biblijnych ziem Wielkiego Izraela (Erec Israel). Istnieje również milenijny wymiar terroryzmu żydowskiego - dążenie do teokratycznego "Królestwa Izraela" przez wywołanie wojny żydowsko-arabskiej. Mesjanistyczne wizje popychały terrorystów zarówno do masowych morderstw (np. w Grocie Patriarchów w 1994 r.), jak i do indywidualnych zamachów (m.in. na premiera Izraela - Icchaka Rabina w 1995 r.).

Kolejnym przejawem religijnego terroryzmu jest działalność tzw. chrześcijańskich seprematystów w Stanach Zjednoczonych. Ich specyfika polega na uzasadnianiu skrajnie prawicowych haseł imperatywami religijnymi. Organizacje te skupione są w ruchu tzw. Chrześcijańskich Patriotów. Są to: organizacja Timothy'ego McVeigha, milicje obywatelskie, których liczebność ocenia się na 50 tysięcy do 5 milionów, "Narody Aryjskie" - grupa neonazistowska pełniąca rolę przywódcy w ruchu supremacyjnym oraz grupa aktywistów określająca siebie mianem "Kapłaństwa Pinchasa". Ugrupowania te założone przez protestanckich duchownych i weteranów wojennych posiadają zwykle profesjonalne przygotowanie wojskowe. Łączy je prawicowy ekstremizm, antysemityzm i rasizm oraz wiara w nadchodzącą apokalipsę. Ich członkowie są przekonani o istnieniu światowego spisku (m.in. rządu federalnego i ONZ) przeciw obywatelom USA. Dążą do obalenia świeckiego rządu, do rasowego i religijnego oczyszczenia Stanów Zjednoczonych. Ich działania wymierzone są w mniejszości etniczne i seksualne oraz w symbole władzy państwowej (m.in. wybuch budynku rządowego w Oklahoma City w kwietniu 1995 r.).

Lata 80. XX wieku to także początek działalności terrorystycznej współczesnych sekt religijnych. Najgroźniejsza z nich to japońska sekta Najwyższej Prawdy (Aum Shinrikyo), która wsławiła się użyciem sarinu (gazu paralityczno-drgawkowego) podczas ataku w tokijskim metrze (1995 r.). Zamach spowodował śmierć dwunastu osób oraz obrażenia u prawie czterech tysięcy. Sekta ta pozostaje jedną z najliczniejszych, mimo rozwiązania jej przez władze pod koniec 1995 roku. Ma obecnie kilkadziesiąt tysięcy członków w Japonii, Rosji i w innych państwach. Jej założyciel, Shoko Asahara, połączył judeochrześcijańską koncepcję końca świata z kultem hinduskiego bóstwa Sziwy oraz przepowiedniami Nostaradamusa. Jest także przekonany o wrogości USA wobec Japonii i o planowanym ataku amerykańskim. Rozpowszechnia manichejskie wizje walki dobra ze złem i "światowego spisku masonów, Żydów i finansistów". Do swojej działalności sekta wykorzystuje imponujące zasoby finansowe i broni oraz zaplecze naukowe.

Do nurtu religijnego należy dodać także najnowsze zjawisko masowo pojawiających się organizacji tworzonych ad hoc przez zwolenników obalonego reżimu Saddama Husajna i miejscowych duchownych (np. grupa tzw. sadrystów). Równie aktywną grupą są terroryści działający na Kaukazie, zwłaszcza w Czeczenii. Nie stanowią oni jednolitego ugrupowania, mają charakter regionalnej sieci muzułmańskich fundamentalistów, których łączą idee nacjonalistyczno-religijne, w tym walka z Rosją.

Organizacje terrorystyczne (Al. Kaida, Hamas, Hezbollah, ETA, Świetlisty Szlak)

Al-Kaida (Baza)
Uznana za najniebezpieczniejszą strukturę o charakterze terrorystycznym, kierowana przez Osamę bin Ladena, od lat nieuchwytnego, saudyjskiego milionera. Początkowo działała w Afganistanie. W 1990 r. wyniku konfliktów w tym kraju, Osama przeniósł się do Arabii Saudyjskiej. W 1991 r. oskarżył króla o wspieranie imperialistów w trakcie wojny w Zatoce Perskiej. Al-Kaida ma za zadanie walczyć z „krajem diabła”, czyli USA. Podnosi również hasła przeciwko istnieniu Izraela, co ma ją wiązać w sojusz z Hezbollachem i Hamasem. „Bazę” tworzą pojedyncze, kilkuosobowe komórki, sterowane odgórnie. Jeśli dodamy do tego fanatyzm jej członków - mamy odpowiedź na pytanie, dlaczego tak trudno jest ją „rozpracować”. Do bardziej głośnych zamachów należą:
- 1993 r.: atak samochodem-pułapką na parking pod jedną z wierz World Trade Center (WTC). Zamachowców ujęto,
- 1998 r.: ataki na ambasady amerykańskie w Kenii i Tanzanii w wyniku których zginęło ok. 100 osób,
- 2000 r.: atak na niszczyciel w Jemenie (18 osób zmarło),
- 11 września 2001 r.: atak na dwie wierze WTC, Pentagon i Biały Dom (nieudana)

ETA (Kraj Basków i Wolność)
Jest jedna ze „spokojniejszych” organizacji o charakterze terrorystycznym, która informuje zawsze opinię publiczną o podłożeniu przez nią ładunków wybuchowych. Działa od 1959 r. w Hiszpanii i dąży do stworzenia niezależnego państwa Basków. Początkowo miała charakter marksistowski i była zwalczana przez generał Franco. W związku z tym „odpowiedziała” udanym zamachem na admirała Blanco. W latach 80' i 90' przeszła swego rodzaju demokratyzację a jej działalność mocno osłabła. W 2004 r. została niesłusznie oskarżona o zamachy w Madrycie w wyniku których śmierć poniosły 192 osoby, a ponad 1800 odniosło rany. Za zamachem stały osoby związane z Al-Kaidą. W 2006 r. ETA ogłosiła zawieszenie broni jednak w grudniu tegoż roku znów zaatakowała. Przez ich działalność do dziś śmierć poniosło ok. 850 osób. Ostatnią ofiarą był socjalistyczny polityk Isaiasa Carrasco zastrzelony 8 marca 2008 r.

Świetlisty Szlak, Sendero Luminoso - maoistowska organizacja terrorystyczna w Peru nazywająca sama siebie Komunistyczną Partią Peru (Partido Comunista de Peru).
Jej celem jest zastąpienie "burżuazyjnych" instytucji peruwiańskich chłopskimi rządami komunistyczno-rewolucyjnymi. Ideologia i taktyka Świetlistego Szlaku została przejęta przez inne marksistowskie grupy partyzanckie, zwłaszcza maoistowską Komunistyczną Partię Nepalu. Po schwytaniu w 1992 r. jej przywódcy, Abimaela Guzmana, organizacja utraciła dawną aktywność.

Hezbollah (arab. Hizb'allah - Partia Boga) jest islamskim szyickim ruchem i partią polityczną działającą od 1982 roku w Libanie. Posiada zbrojne ramię prowadzące walkę z Izraelem. Większość państw zachodnich, w tym Stany Zjednoczone i Wielka Brytania, uważają Hezbollah za organizację terrorystyczną. Jednak świat muzułmański uważa działalność Hezbollahu jako uzasadnioną walkę zbrojną z izraelską okupacją islamskich ziem. Celem działalności Hezbollahu jest idea stworzenia zjednoczonego państwa islamskiego, które mogłoby się oprzeć naporowi zachodniej kultury. W Libanie ruch wyznaczył sobie za cel utworzenie fundamentalistycznego państwa szyickiego.

Hamas (arab. Harakat al-Muqawamah al Islamija Islamski uch Oporu) to islamska organizacja zbrojna, walcząca o wolność arabskiej Palestyny. Została założona w 1987 roku przez radykalnych członków Organizacji Wyzwolenia Palestyny oraz przez członków islamskiego ruchu Bractwa Muzułmańskiego. Sam wyraz "Hamas" jest akronimem arabskich słów Harakat al-Muqawamah al Islamija oznaczających: "entuzjazm", "ogień", "zapał", "gorliwość" i "waleczność". Emblemat organizacji Hamas to dwa skrzyżowane miecze na tle meczetu na Świętej Skale w Jerozolimie, otoczone przez dwie palestyńskie flagi z hasłami: "Nie ma Boga oprócz Allacha" oraz "Prorok Mahomet jest wysłannikiem Boga". Na samym szczycie emblematu znajduje się miniaturka mapy Palestyny. Początkowo militarne skrzydło organizacji nosiło nazwę Mujahidin, jednak w 1991 roku lokalny dowódca Hamasu w Gazie, Zaccaria Walid Akel, utworzył pierwszą komórkę Brygad Izz ad-Din al-Qassam.  Zostały one utworzone aby upamiętnić ojca współczesnego arabskiego ruchu oporu, szejka Izz ad-Din al-Qassama (zabitego przez Brytyjczyków w 1935 r.). Czasami zbrojne komórki Hamasu nazywają same siebie: "Uczniowie Ayyash", "Uczniowie Inżyniera" lub "Jednostka Yahya Ayyash". W ten sposób upamiętniają oni konstruktora bomb, które zabiły ponad 50 Izraelczyków. Ayyash został zamordowany przez izraelskie służby specjalne w 1996 roku.

Przyczyny i przebieg ataku terrorystycznego z 11 września 2001 r.

Przyczyn ataków na WTC jest wiele. Niektórzy uważają, że Bin-Laden atakując WTC chciał doprowadzić do wojny między chrześcijańskim zachodem a muzułmanami. Istnieje wersja, że to z uwagi na dyskryminacje muzułmanów w zachodnich państwach doszło do tych ataków.

Zamach na World Trade Center i Pentagon został przeprowadzony 11 września 2001 roku w USA, przy pomocy uprowadzonych samolotów. Dokonało go 19 porywaczy, którzy kupili bilety na 4 samoloty wewnętrznych linii amerykańskich. Podejrzewa się, że wykupili też znaczną część miejsc w tych samolotach, żeby zmniejszyć ilość ludzi przebywających na pokładzie, co miało ułatwić opanowanie samolotów. Po przejęciu kontroli nad samolotami skierowali je na znane obiekty na terenie USA.
Dwa z nich rozbiły się o bliźniacze wieże World Trade Center w Nowym Jorku, trzeci zniszczył część Pentagonu. Ostatni samolot rozbił się w Pensylwanii. Przypuszcza się, że miał uderzyć w Biały Dom, choć nie jest to pewne. Maszyna nie doleciała do celu, gdyż pasażerowie, którzy dowiedzieli się o losie innych samolotów, zaatakowali porywaczy i doprowadzili do katastrofy samolotu w bezludnym terenie - szczątkowe informacje o ostatnich minutach tego wydarzenia pochodzą z rozmów telefonicznych pasażerów i odtworzenia danych zarejestrowanych w "czarnej skrzynce" samolotu.

Terroryzm w Wielkiej Brytanii - przyczyny i zagrożenia.

Po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone z 11 września 2001 roku Wielka Brytania znalazła się w czołówce państw popierających politykę USA w wojnie z terroryzmem.

Wielka Brytania przyłączyła się do zainicjowanej przez Stany Zjednoczone ope­racji militarnej w Afganistanie. Włączyła się również w międzynarodowe wysiłki zmie­rza­jące do przeciwdziałania handlowi narkotykami z Afganistanu.

Zagrożenia.

Głównym zagrożeniem dla Wielkiej Brytanii jest ekstremizm islamski, Wielkiej Brytanii zagrażają grupy terrorystyczne uformowane w Północnej Irlandii, na Bilskim Wschodzie i w Północnej Afryce

Droga do powstania państwa Izrael

Naród żydowski od początku I tysiąclecia pozostawał w tzw. diasporze. Była to nacja, która wypędzona z własnego kraju (historycznie Królestwo Palestyny), rozbita i rozdrobniona, mieszkała na terytorium różnych państw. Zgodę na zamieszkanie w danym kraju wydawał władca, który dostrzegając korzyści płynące z osadnictwa, nierzadko obdarzał przybyszów dodatkowymi przywilejami. Jednak, począwszy od lat 90' XIX wieku, narodziła się ideologia zwana syjonizmem.

Ta forma nacjonalizmu zakładała stworzenie niepodległego państwa żydowskiego. Sprzyjała temu również rosnąca fala antysemityzmu w Europie np. francuska sprawa Alfreda Dreyfusa. W 1897 r. doszło do kongresu syjonistów w Bazylei, w trakcie którego poruszono kwestię, gdzie państwo izraelskie mogłoby zostać utworzone. Oprócz terenu byłego Królestwa Palestyny rozważano również fragment terytorium Rosji, a także deltę Amazonki. Jeszcze podczas trwania pierwszej wojny światowej, Wielka Brytania i Francja dokonały podziału Bliskiego Wschodu na swoje tereny wpływów. Francja objęła protektoratem Liban i Syrię, Wielka Brytania Irak i Palestynę. Pierwsza realna szansa utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie pojawiła się 2 listopada 1917, kiedy brytyjski minister spraw zagranicznych, Arthur Balfour w imieniu rządu brytyjskiego wydał oświadczenie o poparciu dla idei stworzenia żydowskiej "narodowej siedziby"” na obszarze Jerozolimy. Deklaracja Balfoura pomimo swojej ogólnikowości została dobrze przyjęta przez środowiska żydowskie. W latach 1919 - 1932 do Palestyny dotarło kolejne 30 000 imigrantów (trzecia alija), przede wszystkim syjonistów z Europy środkowej i wschodniej.

Powstanie Izraela

W czasie II wojny światowej ludność żydowska na terenie żydowskiej siedziby narodowej została zasilona m.in. poprzez cześć oddziałów polskiej armii gen. Andersa. W związku z eskalacją konfliktu między osadnikami a mieszkańcami w 1947 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ zdecydowało o podziale Palestyny na dwa państwa: cześć arabską i część żydowską (ok. 56% terytorium). 14 maja 1948 r. proklamowano utworzenie państwa Izrael. Pierwszym prezydentem nowego tworu międzynarodowego został Chain Weizman. Izrael nie został jednak uznany przez utworzoną w 1945 r. Ligę Państw Arabskich. Regularny atak, wspierany przez arabskich mieszkańców oraz Wielką Brytanię, został zatrzymany przez siły żydowskie. Powszechne zaangażowanie społeczne (np. czynny udział kobiet w wojnie) doprowadziły do zawarcia szeregu rozejmów do roku 1949 r. Niebanalny wkład w ten dyplomatyczny sukces miała sama ONZ. W wyniku działań wojennych Izrael zwiększył swoje terytorium o 1/3 stanu początkowego. Zajął również miasto Jerozolimę i mimo sprzeciwu ONZ ogłosił ją stolicą państwa. Młode państwo uzyskało początkowo wsparcie ZSRR na arenie międzynarodowej. Z czasem orientacja polityczna skierowała się bardziej na państwa zachodnie. Pierwszym podmiotem, który uznał Izrael były Stany Zjednoczone, w których Żydzi stanowili ponad dziesięciomilionową mniejszość etniczną.

Przyczyny i przebieg wojen arabsko - izraelskich

GENEZA

W ostatnich dekadach XIX. wieku, pod wpływem rodzącego się ruchu syjonistycznego, czyli nacjonalizmu żydowskiego, rozpoczęła się masowa imigracja europejskich Żydów do Palestyny. 2 listopada 1917 roku minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, Arthur Balfour, wyraził poparcie rządu brytyjskiego dla "ustanowienia w Palestynie siedziby narodowego ogniska ludu żydowskiego". Wywołało to sprzeciw ludności arabskiej, której już wcześniej obiecano Palestynę jako część jej przyszłego państwa.

W okresie międzywojennym Palestyna znajdowała się pod zarządem Wielkiej Brytanii. Nastąpiło wówczas, dalsze nasilenie migracji Żydów do Palestyny, zwłaszcza po przejęciu władzy w Niemczech przez Adolfa Hitlera. Wzrost liczebności ludności żydowskiej w Palestynie doprowadził do zaostrzenia wzajemnych relacji arabsko-żydowskich.

Po II wojnie światowej zarówno Arabowie jak i Żydzi zażądali przyznania niepodległości, oraz podjęli akcje zbrojne przeciwko wojskom brytyjskim (oraz sobie nawzajem). Wielka Brytania zdecydowała o przekazaniu sprawy Palestyny Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), która 29 listopada 1947 roku zadecydowała o utworzeniu oddzielnych państw: arabskiego i żydowskiego i strefy międzynarodowej w Jerozolimie.

1) Wojna o niepodległość Izraela 1948-1949

Przyczyny:

14 maja 1948 roku Izrael oficjalnie ogłosił niepodległość. Następnego dnia Liga Państw Arabskich wyraziła swój sprzeciw wobec podziału Palestyny, który został stworzony przez ONZ oraz postanowiła zniszczyć nowo powstałe państwo żydowskie. Oficjalnym powodem arabskiej inwazji była obrona cywilnej ludności arabskiej przed działalnością żydowskich bojówek. Siły izraelskie słabsze liczebnie, ale dobrze zorganizowane i wyszkolone, wyparły arabskie wojska. Palestyńscy Arabowie, pozbawieni uznawanych powszechnie przywódców, na wezwanie liderów arabskich masowo opuszczali swoje domy (około 750 tys. uchodźców). Do ucieczki skłaniał też Arabów terror żydowskich organizacji paramilitarnych i masakry ludności arabskiej.

Przebieg: 15 maja armie Egiptu, Jordanii, Syrii, Libanu, Arabii Saudyjskiej, Iraku i milicja palestyńska, liczące łączne 60 tysięcy żołnierzy, zaatakowały nowo powstałe państwo. Izrael mógł im przeciwstawić znacznie mniejsze siły, liczące około 15 tysięcy żołnierzy. Walki trwały do 11 czerwca 1948 roku, gdy ONZ wymusiła rozejm. Kolejny etap walk miał miejsce od 8 do 18 lipca 1948 roku. W jego wyniku Izrael wyparł wojska arabskie z Galilei, po czym zawarto kolejny rozejm. Trzecia i ostatnia faza wojny o niepodległość Izraela rozpoczęła się 15 października 1948 roku i zakończyła się porażką państw arabskich.

Skutki: Pomiędzy 23 lutym a 20 lipca 1948 roku Izrael zawarł układy rozejmowe ze swoimi sąsiadami. W wyniku wojny Izrael nie tylko obronił swą niepodległość, ale też powiększył swe terytorium z 14 tys. przyznanych przez ONZ do 21 tys.².

2) Kryzys sueski 1956

Przyczyny: W 1952 roku w Egipcie obalono monarchię, a 26 lipca 1956 roku prezydent Egiptu Gamal Abdel Naser znacjonalizował Kanał Sueski. Wielka Brytania i Francja, do których Kanał Sueski należał dotychczas, postanowiły zbrojnie odzyskać nad nim panowanie. W wyniku tajnych rozmów z Izraelem przyjęto, że kraj ten zaatakuje Egipt, dając Wielkiej Brytanii i Francji pretekst do zajęcia Kanału Sueskiego dla "zapewnienia wolności żeglugi".
Przebieg: 29 października 1956 roku wojska izraelskie zaatakowały Egipt. Następnego dnia Wielka Brytania i Francja wystosowały pod adresem Egiptu ultimatum domagające się wycofania jego wojsk ze strefy Kanału Sueskiego. Wobec odmowy, 31 października siły brytyjsko-francuskie zaatakowały Egipt, a 5 listopada dokonały desantu w rejonie Port Saidu.
Skutki: Przerwanie działań zostało wymuszone przez sprzeciw Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego (który zagroził atakiem atomowym w obronie Egiptu). Wielka Brytania i Francja, upokorzone, musiały wycofać do marca 1957 roku swe wojska ze strefy Kanału Sueskiego, zaś Izrael wrócił na linię z 1949 roku, obsadzoną przez wojska ONZ.
Wojna ta jest często uznawana za ostatnią wojnę w stylu kolonialnym. Izrael osiągnął w niej dokładnie to co zamierzał - wymusił odblokowanie dla jego żeglugi Cieśniny Tirańskiej.

3) Wojna sześciodniowa 1967- Czarny Wrzesień

Przyczyny:Ostateczny rezultat kryzysu sueskiego doprowadził do poważnego wzrostu prestiżu Egiptu i prezydenta Gamala Abdel Nasera, który stał się liderem świata arabskiego. W roku 1967, dzięki dostawom radzieckiego uzbrojenia, armie Egiptu i Syrii były już na tyle silne, by mieć szansę pokonania Izraela. Egipt ogłosił blokadę Izraela od strony Morza Czerwonego, oraz zażądał wycofania wojsk ONZ z półwyspu Synaj.
Przebieg: W Izraelu uznano, że najlepszą obroną jest atak i 5 czerwca 1967 roku wojska izraelskie dokonały wyprzedzającego ataku na Egipt, Syrię i Jordanię, rozpoczynając tzw. wojnę sześciodniową. Pierwszego dnia wojny sześciodniowej lotnictwo izraelskie w zaskakującym ataku na lotniska swych sąsiadów zniszczyło praktycznie całe ich siły powietrzne.

Skutki: Błyskawiczna wojna zakończyła się błyskotliwym zwycięstwem Izraela. Egipt utracił półwysep Synaj aż po Kanał Sueski, który został na 8 lat zamknięty dla żeglugi. Jordania utraciła Zachodni Brzeg Jordanu ze Wschodnią Jerozolimą, zaś Syria straciła wzgórza Golan. Pod naciskiem Rady Bezpieczeństwa ONZ wstrzymano działania wojenne. Rada Bezpieczeństwa ONZ 22 listopada 1967 przyjęła Rezolucję nr 242, wzywającą Izrael do wycofania się z ziem zagarniętych w czasie Wojny Sześciodniowej.
4) Wojna na wyczerpanie 1969-1970

Przyczyny: 1 września 1967 roku przywódcy 8 państw arabskich spotkali się w Chartumie gdzie podjęli tzw. rezolucję chartumską, wzywającą dok kontynuowania walki z Izraelem. Kluczowym elementem rezolucji chartumskiej była tzw. uchwała "trzy razy nie" - "nie" dla pokoju z Izraelem, "nie" dla uznania Izraela i "nie" dla negocjacji z Izraelem. Jednocześnie, pomimo zawarcia porozumienia o zawieszeniu broni, kończącego wojnę sześciodniową, wojska Egiptu i Izraela kontynuowały ograniczoną wymianę ognia wzdłuż Kanału Sueskiego.
Przebieg: Do eskalacji działań doszło w marcu 1969 roku i do września 1970 roku obie strony prowadziły ostrzał artyleryjski swoich pozycji, naloty lotnicze i rajdy komandosów.

Skutki: Wojnę na wyczerpanie zakończyła śmierć Gamala Abdel Nasera 28 września 1970 roku.

5) Wojna Yom Kippur (Jom Kippur) 1973

Przyczyny: Dostawy najnowszego radzieckiego uzbrojenia pozwalały przywódcom Egiptu - Anwarowi Sadatowi - i Syrii - Hafezowi Assadowi - snuć plany odzyskania ziem utraconych podczas wojny sześciodniowej. Dla uzyskania efektu zaskoczenia, przygotowania pozorowano jako ćwiczenia. Sam atak wyznaczono na dzień największego żydowskiego święta - Yom Kippur (Dzień Pojednania), licząc na obniżoną gotowość bojową armii izraelskiej.
Przebieg: Atak egipsko-syryjski rozpoczął się 6 października 1973 roku. Armia i wywiad Izraela, po dotychczasowych zwycięstwach lekceważyły przeciwnika, przez co wybuch wojny był dla nich zaskoczeniem. Wojska egipskie sforsowały Kanał Sueski i zajęły pozycje na półwyspie Synaj. Wojska syryjskie zaatakowały wzgórza Golan, jednak zostały powstrzymane i następnie pobite. 14 października wojskom izraelskim udało się przełamać linie egipskie na północ od Wielkiego Jeziora Gorzkiego, zagrażając tyłom wojsk egipskich. 20 października 1973 roku, kraje arabskie ogłosiły embargo na dostawy ropy naftowej do państw zachodnich, co doprowadziło to do światowego kryzysu energetycznego. 22 października wszedł w życie rozejm izraelsko-egipski, a dzień później izraelsko-syryjski. Starcia na ograniczoną skalę trwały do 26 października 1973 roku.

Skutki: Pomimo ostatecznego zwycięstwa Izraela, w krajach arabskich wojnę Yom Kippur odebrano jako zwycięstwo, zaś w Izraelu jako porażkę z powodu początkowych niepowodzeń i względnie wysokich strat. Po wojnie Yom Kippur prezydent Egiptu Anwar Sadat zmienił swą politykę na prozachodnią i zerwał sojusz z ZSRR. Dzięki wysiłkom mediacyjnym Stanów Zjednoczonych i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich 25 października podpisano zawieszenie broni, a na linii frontu rozlokowano międzynarodowe siły UNDOF (Siły Narodów Zjednoczonych ds. Nadzoru Rozdzielenia Wojsk na Wzgórzach Golan) i UNEF (Doraźne Siły Narodów Zjednoczonych)

6) Interwencje izraelskie w Libanie w latach 1978 i 1982-1985

Przyczyny:

Wojna o niepodległość Izraela a zwłaszcza wojna sześciodniowa spowodowały masową emigrację Palestyńczyków. Ich główną siłą polityczną była Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP) pod przywództwem Jasera Arafata, kierująca antyizraelską działalnością terrorystyczną. Główną bazą OWP była do 1970 roku Jordania, a następnie Liban.

Przebieg i skutki: W roku 1975 w Libanie wybuchła wojna domowa. Izrael udzielił w niej wsparcia chrześcijanom-maronitom. W marcu 1978 wojska izraelskie wkroczyły do południowego Libanu by wyprzeć stamtąd OWP, a zajęte tereny przekazano następnie maronitom.

Kolejna interwencja izraelska w Libanie zaczęła się 6 czerwca 1982 roku Wojska izraelskie udzieliły wsparcia swym chrześcijańskim sojusznikom, a także starły się z wojskami syryjskimi, które wspierały muzułmanów, w tym OWP. Celem operacji wojskowej była likwidacja baz i rozbicie oddziałów OWP, która miała swoją główną siedzibę w Bejrucie.

Podczas działań doszło do ciężkich starć z wojskami syryjskimi, które okupowały część Libanu. 11 czerwca 1982 pod naciskiem międzynarodowym wprowadzono w życie rozejm syryjsko-izraelski. Armia izraelska przystąpiła wówczas do oblężenia Bejrutu.

Po zaciętych walkach i wyniszczającym bombardowaniu miasta, międzynarodowa mediacja polityczna ONZ oraz Stanów Zjednoczonych 1993r. nakłoniła Palestyńczyków do ewakuacji oddziałów OWP z Libanu. Ewakuowali się oni do Tunezji, Algierii, Libii, Jemenu, Sudanu i Iraku. Armia izraelska wycofała się z Libanu do 10 czerwca 1985 roku. Wyjątkiem pozostał pas o szerokości 15 km wzdłuż granicy, który Izrael okupował do 2000 roku- tzw. "strefę bezpieczeństwa" (pas ziemi szerokości 8-10 km przy granicy izraelsko-libańskiej), którą nadzorowały oddziały Armii Południowego Libanu. Pomimo to, ataki szyickiego Hezbollahu wciąż trwały. W latach 1985-1990 na granicy izraelsko-libańskiej doszło do 2,4 tys. incydentów zbrojnych. Wojna domowa w Libanie trwała do 1990 roku.

Intifada

Dosłownie w języku hebrajskim słowo to oznacza nagłe przebudzenie, otrząśnięcie się z koszmarnego snu; inne znaczenie to dreszcze z powodu ciężkiej choroby lub strachu; polityczne słowo symbolizuje powstanie Palestyńczyków przeciwko izraelskiej okupacji, polegające z reguły na samobójczych atakach terrorystycznych. Arabskie określenie buntu, rebelii, powstania. Owo określenie jest najczęściej utożsamiane z konfliktem izraelsko-arabskim oraz tzw. intifadami palestyńskimi (pierwszą i drugą).

Porozumienia pokojowe arabsko - izraelskie

Porozumienie Camp David-- zostało podpisane 18 września 1978 roku przez egipskiego prezydenta Anwara Sadata i izraelskiego premiera Menachema Begina. Podpisanie porozumienia nastąpiło po 12 dniach tajnych negocjacji prowadzonych w rządowym ośrodku wypoczynkowym Stanów Zjednoczonych w Camp David. Dwa izraelsko-egipskie porozumienia zostały podpisane w Białym Domu w obecności prezydenta Jimmy Cartera. Porozumienia doprowadziły do zawarcia w 1979 traktatu pokojowego pomiędzy Izraelem a Egiptem.

Porozumienia z Oslo: wzajemne uznanie Izraela i Organizacji Wyzwolenia Palestyny zawarte w 1993 w Oslo - fundament procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie i podstawa prawna istnienia Autonomii Palestyńskiej.

Rozmowy izraelsko-palestyńskie, które ostatecznie doprowadziły do zawarcia porozumień, mogły się rozpocząć po zakończeniu pierwszej wojny w Zatoce Perskiej w 1991.

Plan pokojowy dla Bliskiego Wschodu: potocznie nazywany "mapą drogową", został przedstawiony 1 maja 2003 roku, premierom Izraela i Autonomii Palestyńskiej. Plan ten został opracowany przez Stany Zjednoczone, ONZ, Unię Europejską i Rosję, w celu pokojowego rozwiązania konfliktu izraelsko-palestyńskiego.

Inicjatywa genewska - bliskowschodni plan pokojowy przedstawiony w Szwajcarii 1 grudnia 2003, powstały na podstawie porozumienia kilkuset polityków i działaczy pokojowych Izraela i Palestyny. Zakładał powstanie niepodległego państwa palestyńskiego w Strefie Gazy i prawie na całym Zachodnim Brzegu Jordanu oraz przewidywał podział Jerozolimy za pomocą kuloodpornej szyby na dwie części, a każda z nich miała zostać stolicą Palestyny i Izraela.

---