ANATOMIA Z FIZJOLOGIĄ I PATOLOGIĄ

Anatomia - nauka o budowie ciała ludzkiego

Fizjologia - nauka o czynnościach organizmu

Fizjopatologia - /fizjologia patologiczna/patofizjologia/ - dział patologii zajmującej się czynnościami organizmu zmienionymi w skutek choroby

Komórka - jest to najmniejsza zorganizowana jednostka żywej materii, podstawowy element strukturalny i czynnościowy organizmów roślinnych i zwierzęcych. Może stanowić samodzielny organizm. Składa się z jądra, cytoplazmy i organemii komórkowych. Otoczona błona komórkową. Nowe komórki powstają przez podział komórki macierzystej.

Tkanka- skupienie komórek o podobnej budowie i czynnościach.

4 podstawowe rodzaje tkanek to:

1. nabłonkowa

2. łączna

3. nerwowa

4. mięśniowa

Każda z tkanek ma inna budowę i zadania, żadna z nich nie może pełnić samodzielnej roli. Tkanki połączone w określony sposób tworzą NARZĄDY

Narządy to części organizmu przeznaczone do wykonywania określonych czynności. Każdy narząd jest zaopatrzony w odżywiające go naczynia krwionośne oraz nerwy kierujące jego pracę.

Układ to szereg narządów wykonujących złożoną czynność organizmu.

Przemiana materii - jest to całokształt przemian chemicznych i energetycznych zachodzących w organizmie żywym. Są to procesy biosyntezy czyli anabolizmu

( budowy )oraz katabolizmu ( rozpadu ) dostarczając energii do czynności życiowych. Dzięki enzymom przemiana materii przebiega stosunkowo szybko w niskiej temperaturze.

Zdrowie - stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrego samopoczucia, przy całkowitym braku choroby i kalectwa.

Choroba - jest to dynamiczna reakcja ustroju na działanie czynnika chorobotwórczego, prowadząca do zaburzeń naturalnego współdziałania narządów i tkanek a w następstwie do zaburzeń czynnościowych i zmian organicznych w narządach i całym ustroju. Choroby możemy klasyfikować wg:

- czynnika chorobotwórczego np. choroby zakaźne, urazowe

- wg zaatakowanego układu

Alergia - jest to stan uczulenia organizmu na działanie pewnych ciał, głównie białkowych zwanych ALERGENAMI, zawartych w powietrzu np. pyłki kwiatów, w pokarmach i wewnątrz organizmu np. produkty przemiany materii.

Alergeny - to ciała chemiczne o typie białka, glikoproteidów lub wielocukrów które po wprowadzeniu do organizmu drogą pozajelitową lub poprzez uszkodzony nabłonek jelitowy czy oddechowy powodują swoiste odczyny uczuleniowe.

Przykłady chorób alergicznych: astma oskrzelowa, katar sienny, pokrzywki, wysypki.

Odporność - jest to niepodatność ustroju na działanie drobnoustrojów chorobotwórczych lub ich jadów. Rodzaje odporności:

- humoralna - polegająca na syntezie immunoglobuliny /przeciwciała/

- komórkowa - polega na powstawaniu swoiście odpornych komórek

TOPOGRAFIA CIAŁA LUDZKIEGO

Przystępując do opisu ciała ludzkiego umawiamy się że przedstawiamy je w pozycji pionowej, zwrócone do nas przodem z rękami opuszczonymi i dłońmi skierowanymi do przodu.

1. linia pośrodkowa przednia - biegnie przez środek czoła, nosa, bródki, szyi i tułowia i stanowi granicę miedzy prawą i lewą połową ciała

2. linia pośrodkowa tylna - biegnie po stronie tylnej, Az do szczytu głowy, wzdłuż kręgosłupa Az do jego końca, czyli części guzicznej. Są to osie pionowe ciała i jeśli je połączymy linia prostą poziomą to otrzymamy oś strzałkową

płaszczyzna czołowa - biegnie mniej więcej równolegle do czoła i płaszczyzny poziome biegnące równolegle do podstawy. Na każdej z płaszczyzn określamy kierunki na płaszczyźnie strzałkowej, przedni i tylny inaczej grzbietowy i brzuszny. Na płaszczyznach czołowych kierunek górny i dolny. Na płaszczyznach poziomych, kierunek boczny i przyśrodkowy oraz przedni i tylny. Na kończynach mówimy o kierunku bliższym i dalszym, określanym w stosunku do tułowia

3. linia sutkowa - środkowo-obojczykowa, która biegnie pionowo przez brodawkę sutkową

4. linia pachowa - biegnie pionowo po ścianie bocznej klatki piersiowej od szczytu dołu pachwowego do jej brzegu dolnego

5. linia łopatkowa- która biegnie pionowo po tylnej powierzchni klatki piersiowej, przez dolny kont łopatki, równolegle do kręgosłupa.

OKOLICE CIAŁA

Okolice głowy - kość czołowa, potyliczna, ciemieniowa i skroniowa

Okolice twarzy

1. okolica nosowa, która obejmuje

- grzbiet nosa

- powierzchnie boczne oraz podstawę nosa

2. okolica ustna - która otacza szparę ustną, obejmuje wargi i kąty ust. Pod okolicą ustna leży

3. okolica bródkowa -

4. okolica oczodołowa - obejmuje powierzchnią ograniczona brzegami oczodołu, od góry graniczy z granica czołową, przyśrodkową i nosową. Od dołu z okolicą pod oczodołową, a od strony bocznej sąsiaduje z okolicą jarzmową. Od tyłu od okolicy jarzmowej leży okolica skroniowa, bocznie od okolicy ustnej leży okolica policzkowa która graniczy z okolica przyusznico żwaczową , dochodzącą do tylnego i dolnego brzegu żuchwy.

Okolice szyi - granice miedzy twarzą a szyją stanowi łatwo wyczuwalny dolny brzeg żuchwy. Na szyi rozróżniamy 4 parzyste okolice, nad skośnie przebiegającym wałem mięśnia mostkowo - obojczykowego sutkowego, leży okolica tej samej nazwy. Między nią i linia pośrodkowa ciała, leży okolica przednia szyi ograniczona od góry brzegiem żuchwy. W tej okolicy odróżniamy trójkąt podżuchwowy, leżący pod brzegiem żuchwy i nieco niżej trójkąt tętnicy szyjnej. Bocznie od okolicy mostkowo, obojczykowo sutkowej, leży okolica boczna szyjna, granice dolną tej okolicy stanowi obojczyk, zwany tez dołem nad obojczykowym. okolica tylna szyjna zwana jest karkiem.

Okolice klatki piersiowej - okolica podobojczykowa leży poniżej obojczyka i graniczy od dołu z okolicą sutkową dochodzącą do poziomu dolnego końca mostka. Miedzy ramieniem a ścianą boczną klatki piersiowej leży dół pochwowy

Okolice brzucha - jeżeli na przedniej ścianie tułowia przeprowadzimy trzy linie poziome, jedna poprzez wyrostka mieczykowatego mostka, drugą przez najniższe punkty boczne klatki piersiowej, trzecią przez okolice biodrowe przednie górne, to podzielimy ścianę przednią brzucha na 3 obszary

- górny - nadbrzusze

- środkowy - śródbrzusze

- dolny- podbrzusze

Następnie przedłużając linie sutkową do pachwiny, to podzielimy każdy z wymienionych obszarów na 3 pola stanowiące 9 okolic. W części pionowej środkowej leży u góry okolica nadbrzusza, pod nią okolica pępkowa i najniżej okolica łonowa. W częściach bocznych okolice parzyste, u góry część podżebrowa, pod nią boczna brzucha i u dołu pachwinowa.

Okolice grzbietu - część pośrodkowa grzbietu, obejmuje okolica kręgowa, na kości krzyżowej znajduje się okolica krzyżowa, bocznie od okolicy kręgowej i do dołu od granicy z karkiem Az do poziomu konta dolnego łopatki leży okolica łopatkowa, poniżej łopatki na klatce piersiowej leży okolica podłopatkowa a do kości miednicznej ciągnie się okolica lędźwiowa.

Okolice kończyny górnej - bark jest zajęty przez okolice naramienną. Ramie ma okolicę ramienna przednia, i ramienna tylna. Od stawu łokciowego biorą nazwę otaczające go okolice, łokciowa przednia i łokciowa tylna. Na przedramieniu dłoni odwróconej do przodu, w pozycji stojącej odnajdujemy okolice przednia przedramienia i okolicę tylna przedramienia. Na rękach odróżniamy grzbiet ręki i dłoni.

Okolice kończyny dolnej - powierzchnię zewnętrzna miednicy zajmuje okolica pośladkowa, przednia i tylna powierzchnia uda obejmuje okolice tej samej nazwy ( przednia, tylna ). Okolice przednia i tylna kolana otaczają staw kolanowy. Miedzy stawem kolanowym a stopą leży okolica podudzia ( goleń ). Na stopie leży okolica piętowa i odróżniamy na stopie grzbiet stopy i podeszwę.

Układ pokarmowy spełnia bardzo ważne zadanie, przekształca spożywany przez człowieka pokarm, dostarczając organizmowi energii i składników odżywczych, których potrzebuje on do spełnienia różnorodnych funkcji życiowych.

Przewód pokarmowy składa się z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego. Ściana przewodu pokarmowego ma 3 warstwy (wymieniając od środka): błonę śluzową z tkanką podśluzową, błonę mięśniową i błonę surowiczą. Błona surowicza zwana otrzewną stanowi "worek" wyścielający od wewnątrz ściany jamy brzusznej i miednicy małej (otrzewna ścienna). Pozostała część otrzewnej (otrzewna trzewna) pokrywa narządy zawarte w jamie brzusznej i miednicy małej. Błona ta oraz niewielka ilość płynu surowiczego przez nią wyprodukowana umożliwia wzajemne przesuwanie się narządów jamy brzusznej np. przy zmianie pozycji ciała, oddychaniu, a także umożliwia ruchy perystaltyczne przewodu pokarmowego (przesuwające treść pokarmową).
Jama brzuszna stanowi największą jamę ustroju, która od góry jest ograniczona przeponą, od przodu i boków przez mięśnie przedniej ściany jamy brzusznej, od tyłu przez kręgosłup; w dole bez wyraźnej granicy przechodzi w jamę miednicy.

UKŁAD POKARMOWY

Jama ustna - jest pierwszym odcinkiem układu pokarmowego. Jest ograniczona z przodu przez wargi (górna i dolna), bocznie przez policzki, od góry przez górny przedsionek jamy ustnej i podniebienie twarde, od dołu przez przedsionek dolny i dno jamy ustnej. Z tyłu ograniczona jest przez migdałki podniebienne. Do kości części twarzowej głowy, w tym do narządu żucia, należą dwie największe kości: parzysta - szczęka i nieparzysta - żuchwa. Żuchwa jest jedyną kością w ustroju ludzkim, której ruchy odbywają się dzięki równocześnie działającym symetrycznym stawom.

Jama ustna

Podniebienie - oddziela jamę ustną od jamy nosowej, składa się z części przedniej zwanej podniebieniem twardym i tylnej czyli podniebienia miękkiego. Zwisająca ku dołowi cześć podniebienia miękkiego jest wyciągnięta w linii środkowej w postaci języczka. Od podniebienia miękkiego odchodzą łuki: przedni - podniebienno- językowy dąży do bocznego brzegu języka i tylny: czyli podniebienno - gardłowy, biegnie od błony mięśniowej gardła. Pomiędzy łukami znajduje się zatoka migdałkowa a w niej skupienie tkanki limfatycznej ( migdałek podniebienny )

Język - jest wałem mięśniowym położonym na dnie jamy ustnej i pokrytym śluzówką. Od dołu wchodzą do języka mięśnie zewnętrzne, naczynia krwionośne i nerwy. Śluzówka języka jest wilgotna, różowa, pokryta licznymi brodawkami językowymi. Brodawki języka to wyrostki tkanki łącznej, które wystają ponad powierzchnię śluzówki i są pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Zrąb języka stanowią mięśnie prążkowane. W jamie ustnej znajduje się szereg gruczołów ślinowych. Do dużych zwanych śliniankami zaliczamy:

- przyusznica, która leży na mięśniu żwaczu

- podżuchwowa, leży w okolicy podżuchwowej, dolna część gruczołu zajmuje okolice pomiędzy żuchwą a kością gnykową

- podjęzykowa, leży pod błoną śluzową jamy ustnej przylegając do dołka językowego żuchwy.

Małe gruczołki ślinowe są rozsiane w ścianach jamy ustnej, i są to gruczoły: wargowe, policzkowe, językowe i podniebienne.

Zęby - ma ją za zadanie chwytanie, rozdrabnianie i miażdżenie pokarmu. Są 32 zęby stałe, ułożone w dwa łuki zębowe, górny i dolny w każdym po 16 zębów. W każdym zębie rozróżniamy - koronę, szyjkę i korzeń. Trzon zbudowany jest z zębiny. Wewnątrz korony znajduje się komora zęba, który przechodzi w kanał korzenia, kończący się otworem szczytowym zęba. Komorę zębową i kanał korzenia wypełnia miazga. W szeregu górnym i dolnym rozróżniamy z każdej strony:

2 siekacze

1 kieł

2 zęby przedtrzonowe

3 zęby trzonowe

Gardło - wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych, stanowiący przedłużenie jamy ustnej i jamy nosowej, przechodzący dalej w przełyk i krtań. Gardło zbudowane jest z mięśni poprzecznie prążkowanych pokrytych od zewnątrz tkanką łączną, a od wewnątrz błoną śluzową. Gardło ciągnie się od podstawy czaszki, aż do miejsca przejścia w przełyk, to jest do wysokości szóstego kręgu szyjnego. Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne. Na ścianach bocznych znajdują się ujścia trąbek słuchowych, otoczone wałami trąbkowymi i skupiskiem tkanki chłonnej tworzącymi migdałki trąbkowe. W miejscu przejścia sklepienia gardła w ścianę tylną jest skupisko tkanki limfatycznej, migdałek gardłowy - trzeci migdał. W ścianie przedniej gardła, idąc od góry, widoczne są nozdrza tylne, łączące jamę nosową z gardłem, poniżej znajduje się cieśń gardzieli, przez którą jama ustna komunikuje się z jamą gardłową. Najniżej znajduje się wejście do krtani.

Przełyk - Przełyk jest to elastyczny przewód o gładkich ścianach, zbudowanych z mięśni i wyścielonych od wnętrza błoną śluzową. Znajduje się on na tylnej ścianie klatki piersiowej i po przejściu przez przeponę wpada do żołądka. Łączy gardło z żołądkiem. W przełyku panuje ciśnienie niższe od atmosferycznego. Nie zachodzi w nim wchłanianie pokarmów. Kęs pokarmowy po połknięciu jest przesuwany do żołądka dzięki synchronicznym ruchom mięśniówki przełyku zwanym falą perystaltyczną. Dlatego czynność transportowa przełyku odbywa się nawet wtedy, gdy gardło jest położone niżej niż żołądek, np. przy zwisaniu do góry nogami. Długość przełyku u dorosłego człowieka wynosi średnio 23-29 cm.

Żołądek - stanowi najszerszą część przewodu pokarmowego o workowatym kształcie. Łączy przełyk z jelitem cienkim. Składa się z części wpustowej (wpustu), dna trzonu i części odźwiernikowej. Powierzchnia (ściana) przednia i tylna żołądka jest oddzielona krzywizną małą i dużą. Najniżej położny punkt krzywizny mniejszej - dzielący trzon żołądka od części odźwiernikowej nazywa się wcięciem żołądkowym. Dalej ku dołowi, trzon żołądka zagina się w prawą stronę i ku górze przechodzi w część przedodźwiernikową. Miejsce zagięcia tworzy kąt żołądka. Otworem końcowym żołądka jest odźwiernik (ujście odźwiernikowe) łączący żołądek z początkiem dwunastnicy.

Wielkość żołądka jest bardzo zmienna. Jego pojemność waha się od 1000 do 3000 ml. Żołądek leży w lewej okolicy podżebrowej i lewej okolicy nadbrzusznej. Tylko cześć odźwiernikowa przekracza linię pośrodkową ciała i znajduje się w prawym nadbrzuszu. Mięśniówka żołądka powoduje ruchy jego ścian - w ten sposób treść pokarmowa miesza się z sokiem żołądkowym. Na krzywiźnie większej w 1/3 górnej jej długości znajduje się rozrusznik, sterujący czynnością perystaltyczną żołądka. Gruczoły żołądka wydzielają śluz i sok żołądkowy zawierający enzymy to jest pepsynę, katepsynę, podpuszczkę i kwas solny. Przy udziale enzymów odbywa się w żołądku trawienie białek. Kontynuowane jest także trawienie cukrów rozpoczęte w jamie ustnej przez enzym - ptialinę. Komórki okładzinowe żołądka wydzielają oprócz kwasu solnego tzw. czynnik wewnętrzny Castle'a, który wiąże się z witaminą B12 i umożliwia jej wchłanianie w jelicie krętym.

Żołądek

Jelito cienkie stanowi najdłuższą część przewodu pokarmowego ciągnącą się od żołądka do jelita grubego. Składa się z dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. Długość jelita cienkiego jest zmienna od 2,5 do 11 m (przeciętnie 4-5 m). Światło jelita ma średnicę od 2,5 do 5 cm. W jelicie odbywa się dalszy proces trawienia węglowodanów, tłuszczów i białka. Powierzchnię chłonną w jelicie zwiększają fałdy okrężne (brak ich w jelicie krętym i opuszce dwunastnicy) oraz kosmki jelitowe. Tych ostatnich jest około 10-40 na mm2 powierzchni. Aby zachować tę samą powierzchnię, jelito musiałoby mieć 30-40 m długości. Kosmki jelitowe kurcząc się rytmicznie "wpychają" limfę (płyn wypełniający naczynia chłonne, składający się z osocza i komórek - głównie limfocytów) do układu chłonnego. W ten sposób tłuszcze wchłonięte przez kosmki przedostają się do układu chłonnego, a potem dopiero do układu żylnego. Białka i węglowodany po wchłonięciu przez kosmki transportowane są do wątroby przez układ krążenia wrotnego.
Wchłanianie ułatwia skomplikowana czynność ruchowa jelita (perystaltyka).

Jelito grube - końcowy odcinek jelita kręgowców łączący jelito cienkie z odbytem. W jelicie grubym odbywa się końcowy proces formowania kału. Śluzówka jelita grubego nie tworzy kosmków jelitowych, jest jednak silnie pofałdowana, co zwiększa jego powierzchnię. W jelicie grubym zachodzi końcowy etap wchłaniania wody i soli mineralnych z resztek pokarmowych.

• jelito ślepe okrężnicę (wstępującą, poprzeczną i zstępująca)

• esicę

• odbytnicę, czyli (jelito proste)

Jelito grube uchodzi na zewnątrz pojedynczym otworem (odbyt). Jelito grube oddzielone jest od jelita cienkiego zastawką krętniczo-kątniczą.

Jelito grube

Wyrostek robaczkowy - U człowieka długości 8-10 cm, leży w prawym dole biodrowym, aczkolwiek jego dokładne położenie jest wysoce zmienne osobniczo. Posiada znaczne skupiska tkanki limfatycznej w postaci tzw. grudek chłonnych

Wątroba - Wątroba jest największym gruczołem ciała ludzkiego, który leży tuż pod przeponą (mięśniem oddzielającym klatkę piersiową od jamy brzusznej), po prawej stronie jamy brzusznej. U dorosłego człowieka waga tego gruczołu dochodzi do 1500 g. Jest ona zbudowana prawie wyłącznie z komórek wątrobowych, czyli hepatocytów. Jest to narząd miękki, a jednocześnie kruchy i łatwo pękający przy silnym urazie. Innym podziałem, mającym duże znaczenie w chirurgii tego narządu, jest wydzielenie segmentów naczyniowych wątroby, których jest łącznie 8. Są to takie części miąższu wątroby, które mają oddzielone od siebie naczynia krwionośne i drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe, co pozwala na ich wycięcie bez szkody dla innych części tego narządu.
Wątroba posiada charakterystyczne powierzchnie, zwrócone w kierunku sąsiednich narządów. Wypukła powierzchnia przeponowa dopasowuje się do tego przykrywającego i nadającego jej nazwę mięśnia. Również inni "sąsiedzi" zostawiają swoje ślady, nazywane bruzdami i wyciskami, takie jak np.: bruzdy żebrowe i wycisk sercowy, bruzda żyły głównej czy wycisk nadnerczowy. Powierzchnia trzewna skierowana jest do przodu, ku dołowi i na prawo. Tak jak w przypadku powierzchni przeponowej, również tutaj narządy leżące w sąsiedztwie wątroby pozostawiają swoje znaki. Można wyróżnić tu wycisk przełykowy, żołądkowy, odźwiernikowy, dwunastniczy, okrężniczy, nerkowy i nadnerczowy.

Na powierzchni trzewnej widać charakterystyczne bruzdy, układające się w kształt litery H. W jej lewym ramieniu podłużnym leżą: więzadło obłe i żylne, a w prawym - pęcherzyk żółciowy oraz żyła główna dolna. Poprzeczne ramię litery H stanowi tzw. wnęka wątroby, zawierająca liczne naczynia, przewody żółciowe i nerwy.
Wątroba, podobnie jak większość narządów, pokryta jest błoną surowiczą - w tym przypadku otrzewną wyściełającą również ściany jamy brzusznej. Blaszki otrzewnej tworzą więzadła, na których jest zawieszona wątroba. To elastyczne rusztowanie sprawia, że cały narząd jest w znacznym stopniu ruchomy.

Głównym zadaniem wątroby jest filtracja krwi:

• neutralizuje toksyny (np. alkohol i inne używki)

• toksyczny amoniak przekształca w mocznik (cykl ornitynowy)

Poza tym:

• węglowodany przekształca w łatwo przyswajalną dla organizmu glukozę, a jej nadmiar w glikogen lub w tłuszcze (które magazynuje)

• aminokwasy zamienia w tłuszcze

• magazynuje żelazo i witaminy: A, D,E, oraz niewielkie ilości B12, oraz C, które uwalnia w razie potrzeby

• wytwarza żółć, która emulguje tłuszcze i powtórnie wykorzystuje zużytą sól żółciową

• produkuje i magazynuje niektóre białka surowicy krwi (np. albuminę)

• wytwarza i magazynuje enzymy (np. heparynę)

• produkuje ciepło, bierze udział w termoregulacji (krew wypływa cieplejsza o 1 °C)

Substancje nadające się do ponownego wykorzystania zostają zachowane, zbędne - wydalone.

Trzustka jest narządem gruczołowatym o zrazikowatej budowie, leży na tylnej ścianie jamy brzusznej na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego. Jej długość wynosi 12-20 cm, średnia wysokość 4-5 cm, grubość 2-3 cm, a waga ok. 90 g. Wyróżnia się następujące części trzustki: głowę, trzon i ogon. Ma ona kształt ryby, której głowę otacza dwunastnica, a ogon sięga w okolicę lewego podżebrza. Komórki wchodzące w skład wysp trzustkowych :

• komórki B (beta) - produkują insulinę

• komórki A (alfa) - produkują glukagon

• inne typy komórek produkujące somatostatynę

Enzymy trawienne wydzielane przez trzustkę to :

• amylaza trzustkowa

• trypsyna

• chymotrypsyna

• elastaza

• lipaza

• nukleaza

drogi żółciowe - Zadaniem dróg żółciowych (Ryc.2-4) jest odprowadzenie żółci od komórki wątrobowej do dwunastnicy. Po połączeniu dopływów żółci z obu płatów wątroby przewody wątrobowe tworzą Przewód żółciowy wspólny. W jego górnej części odchodzi przewód pęcherzykowy z pęcherzykiem żółciowym ("woreczek żółciowy" nie jest poprawnym określeniem, choć często używanym przez pacjętów). W pęcherzyku tym jest zmagazynowana żółć. Przewód żółciowy wspólny uchodzi razem z głównym przewodem trzustkowym do części zstępującej dwunastnicy.

Drogi żółciowe

Otrzewna - Jest to błona surowicza stanowiąca "worek" wyścielający od wewnątrz ściany jamy brzusznej i miednicy małej (otrzewna ścienna).Pozostała cześć otrzewnej (otrzewna trzewna) pokrywa narządy zawarte w jamie brzusznej i miednicy małej. Błona ta oraz niewielka ilość płynu surowiczego przez nią produkowana umożliwia wzajemne przesuwanie się narządów jamy brzusznej np. przy zmianie pozycji ciała, oddychaniu, a także umożliwia ruchy perystaltyczne przewodu pokarmowego (przesuwające treść pokarmową).

Układ oddechowy jednostka anatomiczno-czynnościowa służąca wymianie gazowej - dostarczaniu do organizmu tlenu i wydalaniu produktu przemiany materii, którym jest dwutlenek węgla.

W skład oddechowego wchodzą górne i dolne drogi oddechowe oraz właściwy narząd oddechowy - płuca

Do górnych dróg oddechowych zaliczamy

- jamę nosową i gardło

Do dolnych dróg oddechowych zaliczamy

- krtań, tchawice i oskrzela

Drogi oddechowe łączą się w płucach, czyli właściwych narządach oddechowych w których odbywa się wymiana gazowa.

Nos - to trójścienna piramida podstawą zwrócona ku dołowi. Wierzchołek piramidy to nasada nosa. Powierzchnie boczne stykając się ze sobą tworzą grzbiet nosa. W części górnej powierzchnie te są równe, w dolnej uwypuklone i stanowią skrzydła nosa. Rusztowanie nosa tworzą kości stawowe i chrząstki. W podstawie nosa znajdują się otwory zwane nozdrzami przednimi, które prowadzą do jamy nosowej.

Jama nosowa - podzielona na dwie połowy przegrodą nosa. Każda z połówek podzielona dodatkowo przez małżowiny nosowe na 3 przewody nosowe. Od tyłu przewody nosowe łączą się z przewodem nosowo - gardłowym, otwierającym się przez nozdrza tylne do części nosowej gardła . jama nosowa łączy się z zatokami przynosowymi :

- zatoki czołowe

- szczękowe

- klinowe

- sitowe

Czynnościowo jamę nosową można podzielić na:

- okolice węchową - okolica węchowa zajmuje górną część jamy nosowej i w błonie śluzowej tej okolicy znajdują się zakończenia nerwów węchowych

- okolicę oddechową - obejmuje pozostałą część jamy nosowej przez którą przechodzi powietrze do dalszych odcinków dróg oddechowych. Wdychane powietrze w jamie nosowej zostaje oczyszczone, ogrzane i nasączone para wodną.

Krtań - ma kształt trójściennej piramidy i jest zawieszona za pomocą wiązadeł i mięśni na kości gnykowej. Leży na wysokości 4,5 kręgu szyjnego ( C4-C5). Od dołu łączy się z tchawicą. Do powierzchni bocznych krtani przylega tarczyca i częściowo mięśnie szyjne. Krtań jest jednocześnie narządem głosu. Szkielet krtani tworzy 9 chrząstek, które są połączone ze sobą za pomocą więzadeł i mięśni.

Są to chrząstki - tarczowa, pierścieniowata, nagłośniowa oraz parzyste: nalewkowata, różkowata i klinowata. Jama krtani jest wysłana błoną śluzową, pokryta nabłonkiem wielorzędowym ( migawkowy ). Migawki nabłonka poruszają się w kierunku jamy gardła i wyrzucają drobne ciałka trafiające wraz z powietrzem. Wnętrze krtani dzielimy na 3 odcinki : przedsionek krtani, głośnia, jama podgłośniowa.

Tchawica - ma kształt sprężystej, spłaszczonej od tyłu rury, która górnym końcem łączy się z krtanią, dolnym przechodzi do wnętrza klatki piersiowej gdzie dzieli się na dwa oskrzela główne. Tchawica dzieli się na część szyjną i piersiową. Jej rusztowanie stanowią sprężyste chrząstki tchawiczne, które utrzymują drożność światła tchawicy, nie pozwalając na zapadanie się jej ścianek. Poszczególne chrząstki łączą się ze sobą za pomocą wiązadeł. Tchawica na wys. 4 krążka międzykręgowego dzieli się na dwa oskrzela główne, rozchodzące się pod kątem 90°. Oskrzele prawe jest grubsze, krótsze, przebiega bardziej pionowo, leżąc niejako w przedłużeniu tchawicy. Oskrzele lewe jest cieńsze i biegnie bardziej poziomo. W skutek tego, kiedy ciała obce dostaną się do tchawicy, częściej wpadają do oskrzela prawego. Budowa oskrzeli głównych podobna jest do budowy tchawicy

Płuca - leżą w klatce piersiowej, są właściwym narządem oddechowym, w którym dochodzi do wymiany gazów między krwią a powietrzem. Mają kształt stożków, górna część płuca to szczyt, dolna to podstawa. Każde płuco podzielone jest na płaty. Płuco prawe ma 3 płaty - górny, dolny i środkowy. Płuco lewe górny i dolny. Płaty płuca oddzielone są szczelinami. Każdy z płatów rozpada się na odrębne jednostki czynnościowe zwane segmentami oskrzelowo- płucnymi. Na powierzchni środkowej płuca znajduje się wnęka przez którą wchodzą naczynia tętnicze i nerwy, a wychodzą żyły i naczynia limfatyczne. Płuca oraz wewnętrzna powierzchnia klatki piersiowej pokryta jest gładką, lśniącą błoną zwana opłucną. Dzieli się ona na opłucną ścienną o opłucną płucną. Obie blaszki opłucnej oddziela szczelinowata przestrzeń zwaną jama opłucnej w której znajduje się trochę płynu, który zmniejsza tarcie w czasie ruchów oddechowych płuc. Pomiędzy obiema blaszkami opłucnej leży przestrzeń zwana śródpiersiem. Od przodu ograniczony jest przez mostek , od tyłu, przez kręgosłup, od dołu przez przeponą, od góry przez granicę śródpiersia.. przyjmuje się płaszczyznę górną otworu klatki piersiowej. W śródpiersiu znajduje się serce, naczynia ( część wstępująca aorty, żyła górna główna, tętnica i żyły płucne, oraz piersiowa część tchawicy z oskrzelami głównymi ). U młodych osób za mostkiem leży grasica. W śródpiersiu znajdują się liczne węzły chłonne.

Oddychanie płucne polega na wymianie tlenu i CO2, pomiędzy krwią a powietrzem oddychanie tkankowe polega na wymianie tlenu i CO2 pomiędzy krwią a tkankami

Zatoki przynosowe

• Parzyste - czołowa, klinowa, sitowa, szczękowa. Są wypełnione powietrzem, chronią wnętrze czaszki przed oziębieniem. pełnia też rolę rezonatorów nadającą odmienna barwę głosu każdemu osobnikowi.

13

---