Scenariusz

WYCHOWAWCZA ROLA SZTUKI
Opracowała: mgr Alina Czarnecka

Sztuka jest wielkim narzędziem wychowania człowieka. Jest ona zawsze wyzwoleniem człowieka z niewolniczej uległości wobec rzeczywistości istniejącej, która się nam narzuca.

Sztuka jest wielką szkołą kreatywności w całym zasięgu - od spostrzeżeń i wyobrażeń aż do abstrakcyjnych konstrukcji. Jest swoistym ocaleniem człowieka, zagubionego w chaosie wrażeń i doznań, siłą wyprowadzającą go na drogę, którą pragnie zobaczyć i którą decyduje się pójść. Sztuka jest zawsze stwarzaniem nowego świata, mającego swój własny kształt i swój własny sens. Gdy człowiek przechodzi przez ten świat i powraca do rzeczywistości empirycznej, widzieć ją zaczyna innymi oczyma, a możliwości jego działania stają się bogatsze i odważniejsze.

Głośna książka zredagowana pod auspicjami UNESCO przez specjalny komitet, który pracował pod przewodnictwem E. Faure'a, nosi charakterystyczny tytuł

,,Uczyć się, aby być". Jedną z tez tej książki jest uwydatnienie tego właśnie zadania wychowawczego, które niejednokrotnie dawniej, w epoce poprzedzającej naszą, było usuwane na plan nieraz bardzo daleki. Chodzi o to, że aczkolwiek - i nikt tego nie kwestionuje - wychowanie musi przygotować człowieka do jego określonych funkcji społecznych i zawodowych, to jednak równocześnie, a może przede wszystkim, powinno być czynnikiem, dzięki którym jednostka ludzka może uzyskiwać pełniejsze poczucie własnego istnienia, zawdzięczane pełniejszemu rozwojowi jej aspiracji, uzdolnień i zamiłowań.

Wychowanie zapewniające kontakt ze sztuką jest wielką szkołą umiejętności przeżyć, zdobywania przeżyć nieinstrumentalnych, przeżyć, wobec których milknie gwar świata. Z tego punktu widzenia kultura estetyczna nie jest tylko sprawą informacji, znajomości rzeczy, trafności ocen. Najgłębsze podkłady kultury estetycznej stanowi ta właśnie potrzeba życia chwilą, ta właśnie uczuciowa umiejętność oddania się urokom piękna wówczas właśnie i całkowicie, gdy na nas działają.

Dziecko, które rozpoczęło naukę w szkole, ma ukształtowaną kulturę estetyczną przez dom. W szkole spotyka ludzi, którzy podejmują mniej lub bardziej świadome działania dla jego rozwoju, w tym także kultury estetycznej, wrażliwości na piękno. Jest to bardzo ważna sfera życia dziecka, przyczyniająca się do jego ogólnego rozwoju, poznania świata i samego siebie.

W literaturze podkreśla się rolę wychowawczą piękna, które nie tylko wzbogaca życie wewnętrzne, ale staje się siłą napędową działania, radości życia, rozwoju. Dziecko (zgodnie ze swoim poziomem rozumienia i sposobem postrzegania) zauważa piękno w otoczeniu. Rolą nauczyciela jest umiejętne wskazanie, zwrócenie uwagi na elementy otoczenia, dostarczające przeżyć estetycznych o znaczeniu pozytywnym dla rozwoju, przeżyć, wrażliwości dziecka. Nauczyciel nie powinien narzucać wzorów, ale poprzez kierowanie uwagi dziecka na wartości piękna, uczyć dostrzegać i wybierać wartości estetyczne, zaspokajające jego potrzeby.

Przyroda, przedmioty użytkowe, obraz filmowy, obraz telewizyjny, ilustracje książkowe, plakat, wytwory sztuki odpustowej, obrazki - są najczęściej środkami kształtującymi poczucie piękna u dzieci. Nauczyciel jest pośrednikiem między wytworami różnych rodzajów sztuk pięknych a dzieckiem. Wraz z jego rozwojem, dojrzewaniem, kształtuje się jego poczucie piękna.

Człowiek sam jest wartością, wartości tworzy, a także dla jego specyficznie ludzkiego istnienia niezbędny okazuje się kontakt z wartościami funkcjonującymi w kulturze. Nie chodzi przy tym o przejmowanie wartości, czy też wiedzę o nich, lecz o ich doświadczenie i tworzenie: wartości nie rozwijane, nie podtrzymywane w istnieniu twórczym działaniem człowieka, giną. Wchodzą tu w grę na przykład wartości estetyczne, poznawcze, a więc różnego typu wartości kulturowe, a także wartości osobowe i moralne.

Zajęcia plastyczne muszą obudzić w dzieciach wrażliwość na piękno, czyli zdolność chwytania estetycznych wartości zjawisk. Zdolność jednak rozwija się na podstawie zrodzonej potrzeby, musi zatem powstać potrzeba estetycznego oceniania, czyli zainteresowanie estetyczne. Zainteresowania estetyczne konstytuują się w dwóch kierunkach: w działaniu twórczym, w rezultacie którego powstaje dzieło sztuki oraz w przeżyciu, kierunku kontemplacyjnym - estetycznego odczuwania.

Zajęcia plastyczne przede wszystkim kształcą umiejętność kontemplacji piękna. Dostrzegane przez dziecko piękno - w przyrodzie, w najbliższym otoczeniu - rozbudza w nim przeżycia estetyczne.

Praca i jej wyniki nadają podstawowy sens życiu każdego człowieka. W procesie pracy i dzięki niej każdy człowiek kształtuje w swoisty sposób także własną osobowość lub też zniekształca ją i deprawuje, ustosunkowując się do pracy niepoważnie. W życiu naszym nie tylko pojawia się miejsce na pracę i na estetyczne przeżywanie rzeczywistości, lecz na odwrót - pełne, prawdziwe ludzkie życie jest nie do pomyślenia- zarówno bez pracy, jak też bez piękna i sztuki.

Sztuka służy pracy opromieniając znojny trud człowieka. Zdobywanie wiedzy i nauki oświeca umysł dziecka, obcowanie zaś ze sztuką rozświetla mu życie, rozwijając mu wyobraźnię oraz ucząc spostrzegać i doznawać piękno rzeczywistości.

Dostrzeganie piękna w przyrodzie, otoczeniu, w dziełach sztuki jest wartością dla każdego dziecka, dostarcza mu przeżyć estetycznych.

Lista stron z publikacjami

 

lekcji

Scenariusz lekcji plastyki w klasie VI

Program nauczania :

„Plastyka, program nauczania poradnik dla nauczyciela   klasy 4-6  szkoły podstawowej" , Beata Kordon , DKOS-   5002-12/05

Zagadnienia programowe:   

Środki wyrazu plastycznego: walor, światłocień,  perspektywa, bryła.                     

TREŚCI:

• v Walor

• v Stopniowanie waloru

v    Nasycenie barwy

• v Cieniowanie światłocień

• v Kompozycja otwarta

TEMAT LEKCJI: „ Owoce na tacy"-  rysunek

CELE OGÓLNE:

• v Umiejętność komponowania pracy plastycznej o charakterze walorowym

• v Znajomość pojęć światłocienia, cieniowania i ich znaczenia dla przedstawiania brył na płaszczyźnie

• v Umiejętność praktycznego zastosowania cieniowania, modelunku światłocieniowego w pracy plastycznej,

• v Umiejętność tworzenia kompozycji otwartej,

CELE OPERACYJNE:

                Uczeń:

• v rozumie, że świat jest trójwymiarowy, zaś przedstawienia malarskie dwuwymiarowe,

• v obserwuje jak zmienia się wygląd (barwa) przedmiotu oświetlonego z jednej strony,

• v potrafi wyjaśnić zjawisko światłocienia,

• v wie, że cieniowanie służy ukazaniu na obrazie trójwymiarowości przedmiotu,

• v cieniuje kontur przedmiotu, zwracając uwagę na kierunek padania światła,

• v potrafi wyjaśnić czym jest modelunek światłocieniowy,

• v na reprodukcjach malarstwa wskazuje fragmenty, w których występuje modelunek światłocieniowy i określa z której strony na obrazie pada światło.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE I POMOCE:

Reprodukcje: Mojżesz Kisling, Martwa natura z owocami,  owoce: jabłka, gruszki, pastele suche, ołówki miękkie, blok A-4. „okienko" z tektury , sznurki     i spinacze .

METODY PRACY:

v    Pogadanka z pokazem

v    Ćwiczenia plastyczne

v    Prezentacja prac uczniów

FORMY PRACY:

• v Zbiorowa

• v Indywidualna

TECHNIKA:

• v rysunek suchymi pastelami

• v rysunek ołówkiem

METODY KONTROLI:

• v wystawka i omówienie prac

• v wybór prac które prezentują najciekawsze i najbardziej trafne rozwiązania plastyczne dotyczące światłocienia

 

UWAGI METODYCZNE:

Ze względu na tempo pracy ucznia istnieje możliwość w uzasadnionych przypadkach, kontynuowania pracy w domu.

TOK LEKCJI

• 1. Ustawienie ławek w „podkowę".

• 2. Ustawienie owoców na płaskiej tacy , w taki sposób aby były widoczne przez każdego ucznia.

• 3. Przedstawienie reprodukcji:

• v utrwalenie znanych pojęć ,

• v zwrócenie uwagi na problemy, które maja być zrealizowane podczas wykonywania rysunku martwej natury;

• kierunek padania światła,

• walor owoców po stronie padania światła,

• walor owoców po stronie cienia,

• sposób przedstawienia przestrzenności owoców,

• sposób zagospodarowania kartki.

• 4. Ćwiczenie plastyczne:

• v nauczyciel pomaga , doradza, robi korekty

• v wykadrowanie owoców do szkicu za pomocą „okienka"

• v wykonanie ćwiczenia

• 5. Utworzenie ekspozycji prac na rozwieszonych sznurkach.

• 6. Omówienie i ocena prac.

• 7. Porządkowanie miejsc pracy.

LITERATURA:

1.Beata Kordon  ,„Plastyka, program nauczania poradnik dla nauczyciela   klasy 4-6  szkoły podstawowej" , , DKOS-   5002-12/05

2. Lovenfeld V, „Twórczość a rozwój umysłowy dziecka, PWN 1977

3. Marcinkowska K.,Michejda Kowalska K, Barwne fantazje, WSiP 1993

Malowane na szkle - konspekt lekcji

I. Cel główny lekcji:

• - Zapoznanie uczniów z nową techniką - malowania na szkle.
  

• - Zapoznanie uczniów z ludową sztuką regionalną.

II. Zadanie plastyczne: wykonanie pracy plastycznej nową techniką plastyczną.

III. Techniki plastyczne: malowanie na szkle.

IV. Materiały i narzędzia:

• - tafla szkła (antyrama),

• - ziemniak surowy,

• - miękka szmatka,

• - tusz lub mazak wodoodporny,

• - gęste farby plakatowe,

• - pędzle, kartka w kratkę.

V. Środki dydaktyczne:

• - przykład pracy wykonanej tą techniką,

• - reprodukcje przedstawiające sztukę ludową - malarstwo regionalne,

• - płyn do mycia szyb.

VI. Formy pracy: indywidualna, jednolita.

VII. Przebieg lekcji

1. Zapoznanie uczniów z tematem i celem lekcji.

2. Przedstawienie uczniom reprodukcji prac artystów ludowych z regionu.

3. Przedstawienie kryteriów oceny pracy. Prace będą oceniane według następujących kryteriów: zgodności z tematem, staranności i estetyki wykonania.

4. Przedstawienie sposobu wykonania pracy:

• - Przygotowanie tafli szkła do pracy może mieć formę tradycyjną (z użyciem ziemniaka) lub współczesną (z użyciem środka do mycia szyb). Wyboru dokonuje nauczyciel prowadzący.

• - Taflę szkła należy pocierać przekrojonym ziemniakiem ruchami kolistymi, a następnie miękką ściereczką wytrzeć do sucha. Taflę szkła można przecierać płynem do mycia okien, a następnie wytrzeć.

• - Wzór najlepiej wykonać na kartce w kratkę grubym czarnym pisakiem, zgodnie z formatem szkła. Na gotowym wzorze kładziemy szybkę, malujemy pędzlem i tuszem wzór. Zamiast tuszu można użyć mazaka wodoodpornego. Pozostawiamy do wyschnięcia. Przestrzenie we wzorze malujemy farbami plakatowymi lub temperami gęstymi.

1. Uczniowie pod nadzorem nauczyciela wykonują prace.

2. Nauczyciel ocenia prace wykonane przez uczniów.

Źródło zdjęć: http://www.paulina-kowalska.all.pl/images/prace/010.png

Konspekt lekcji plastyki w klasie VI

Zeszyt Wychowawcy Klasy

Zajęcia z plastyki: " W średniowiecznym zamku" są przeznaczone dla uczniów klas VI, zawierają elementy historii sztuki okresu Średniowiecza - architektury gotyckiej.

Konspekt lekcji plastyki w klasie VI. Temat: "W średniowiecznym zamku".
Podtematy:

• Zapoznanie dzieci z atmosferą średniowiecza.

• Przedstawienie utworu: ,, Stary zamek” z cyklu ,,Obrazki z wystawy” — Modesta Musorgskiego.

• Zapoznaniez architekturą Gotyku.

• Wykonanie modelu przestrzennego z kartonu.

Treści programowe:

• Kontakt z dziełami sztuki plastycznej.

• Środki wyrazu plastycznego i działaniaplastyczne w różnych materiałach, technikach i formach.

• Różnorodne sposoby komunikowania (komunikacjapozawerbalna- język przestrzeni, koloru, ciała itd.).

• Krajobraz kulturowy.

Cele operacyjne:1. Wiadomości:

• Utrwalenie pojęć: portal, fresk, rozeta,maswerk, witraż, sklepienie kolebkowe i krzyżowo- żebrowe.

• Zna pojęcia: rycerz, zamek warowny, ,, orle gniazdo”,turniej, fortyfikacje, blanki, baszty, zamek Chojnik, mur obronny, fosa, mostzwodzony, blanki, baszty.

• Podaje przyczyny, dla których w architekturzegotyckiej pojawiły się inne niż kościół budowle murowane (wzrost znaczeniawładzy świeckiej, rozwój wytwórczości dóbr, rozwój handlu, administracji,powstanie większych miast).

• Wymienia funkcje świeckiej architekturygotyckiej (hale targowe, ratusze, zamki, pomieszczenia dla cechów).

2. Umiejętności:

• Umie składać, ciąć, sklejać papier w różnorakieformy.

• Zgodnie współdziałać w grupie- samodzielniewykonuje część pracy grupowej.

Realizowane standardy wymagań:

• Czyta źródła i teksty historyczne.

• Czyta proste teksty podręcznikowe.

• Posługuje się czynnie terminami związanymi zplastyką.

• Wyjaśnia na prostych przykładach zmianycywilizacyjne jakie nastąpiły na przestrzeni dziejów.

• Wyraża własne opinie i próbuje je uzasadnić,wyjaśniając własne stanowisko.

• Ustala sposób rozwiązania zadania orazprezentacji tego zadania.

• Wskazuje źródła informacji, posługuje się nimi.

Czas trwania: 2 x 45min. Technika: składanie, ciecie,klejenie i malowanie papieru. Metody: pogadanka, dyskusja,ćwiczenia plastyczne, praca z tekstem przewodnim, metoda aktywizująca:„skrzynka pytań”. Środki dydaktyczne: karton,nożyczki, klej, farby, nagrania utworów, kartoniki z nazwami, ilustracjegotyckiej architektury. Forma pracy: indywidualna igrupowa. Przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjno- porządkowe.

2. Wprowadzenie w nastrój — słuchanieutworu: ,, Stary zamek” — M. Musorgskiego

3. Opowieść o średniowiecznymzamku- krótkie wprowadzenie nauczyciela.
   
        (W Polsce Kazimierz Wielki starałsię wzmocnić system obronny kraju. Stare grody otoczone wałami z drewna iziemi, nie zapewniały już skutecznej obrony w czasie wojny. Dlatego król popierałbudowę zamków warownych z cegły i kamienia. Za jego panowania wzniesiono ichokoło pięćdziesięciu, zwłaszcza na granicy ze Śląskiem. Zamek był symbolempotęgi rodu, usytuowany zazwyczaj w trudno dostępnym miejscu i obwarowanymurami obronnymi.
         Najczęściej życie mieszkańców koncentrowało się w wielkiej,skromnie umeblowanej sali. Bardzo często pomieszczenia mieszkalne mieściły sięw wieży. W okresie pokoju życie w zamkowych murach biegło ustalonym rytmem.Rano udawano się na poranną mszę świętą. Około południa jedzono pierwszyposiłek, następnie wypoczywano i bawiono się. Mężczyźni spędzali czas napolowaniach, wizytach u sąsiadów, a kobiety przy krosnach i haftowaniu. Życieumilano sobie słuchaniem opowieści przygodowych, romansów, a także grą w szachylub kości. Wieczorem zasiadano do najważniejszego posiłku- późnego obiadu.
         Poobiedzie i wieczornych zabawach rozchodzono się do sypialni. Ściany komnatsypialnych ocieplano kobiercami, a na podłogę sypano słomę, sitowie i wonnezioła. W kominku rozpalano tylko w czasie wizyt gości. Urozmaiceniemcodzienności były jarmarki, dni sądowe i festyny połączone z turniejami. Kształtzamku gotyckiego zależał od ukształtowania terenu, na którym budowlapowstawała. Bardziej malowniczo i zarazem groźniej prezentowały się zamkiwznoszone na terenach górskich.
         Zamek na szczycie skały nazywano„orlimgniazdem”. np.: ruiny zamku Chojnik na Dolnym Śląsku- stoją na granitowejgórze, 627 mnad poziomem morza.

4. Odszukanie w podręczniku iodczytanie tekstu omawiającego zagadnienie.

5. Omawianie na podstawieilustracji wyglądu gotyckich budowli świeckich.

6. Dyskusja;„Dlaczego w architekturze gotyckiejzaczęły powstawać inne niż kościoły budowle murowane?”.

7. Podział dzieci na 4 grupy — losowanie karteczek z nazwami: zamek warowny, zamek Chojnik, orle gniazdo, pasowanie na rycerza.

8. Urządzenie turniejurycerskiego w 4 grupach (dzieci maja do wykonania 3 zadania)

• Rzut piłeczką tenisową do kosza.

• Chwytanie celu (kółka) na miecz.

• Rozwiązanie krzyżówki:

Rozwiąż krzyżówkę, wpisz poziomoodgadnięte wyrazy i zapisz hasło

1. Twierdza stawiana na szczycie skały, rodzaj zamku warownego.

2. Ozdobne obramowanie drzwi wejściowych w kościołach.

3. Koliste, ażurowe okno nad portalem.

4. Półokrągłe lub trójkątne pole nad drzwiami wejściowymi w kościołach.

5. Kamienna lub ceglana koronka wprawiona w górne części okien gotyckich świątyń.

	1.
	2.
	3.
	4.
5.


Hasło:………………………. (gniazdo, portal, rozeta, tympanon, maswerk)

2. Podsumowanie turnieju- podliczanie punktów, wyróżnieniezwycięzców- pasowanie na rycerza.

3. Uczta na zamku- słodki poczęstunek.

4. Praca plastyczna: wykonanie w grupach z kartonu modeluprzestrzennego-„Gotycki zamek warowny”. (cięcie formowanie, klejenie imalowanie kartonu)

5. Prezentacja i ocena prac.

6. Utrwalenie poznanych wiadomości-„ skrzynka pytań”,każdy uczeń podchodzi i wyciąga z niej pytanie na które ma odpowiedzieć;
   (np.;

1. Jakie dwa style charakteryzują epokę Średniowiecza?.

2. Wymień budowle,które wznoszono w Średniowieczu?.

3. Jakie materiały zaczęto stosować wbudownictwie?.

4. Opisz dwa rodzaje zamków gotyckich ze względu na ichpołożenie?.

5. Wymień główne elementy zamku warownego?.

6. Co to jest witraż?.

7. Na jakim planie budowano kościoły romańskie?.

8. Wymień inne niż kościołybudowle wznoszone w Średniowieczu?.

9. Co to jest maswerk?.

10. Wymieńprzyczyny, powstawania budowli świeckich w Średniowieczu?.

11. Czym różni sięłuk zamykający u góry okno kościoła gotyckiego od łuku okna romańskiego?.

12. Jak powstawały freski?.

13. Wymień, gdzie były umieszczane rzeźby ?.

14. Kogo przedstawiałyfreski ?.

15. Wyjaśnij pojęcie tympanon?.

16. Co to jest portal?

17. Na czymopiera się sklepienie kościoła romańskiego?.

itp.).

7. Wystawa prac na szkolnym korytarzu.

Autor: Danuta Krycka



SZTUKA

Plastyka/Muzyka

Program nauczania

Drugi etap edukacyjny

klasy 4-6

szkoły podstawowej

1

Autorzy:

STANISŁAW KRZYSZTOF STOPCZYK, historyk i krytyk sztuki, autor wielu

publikacji ksia˛z˙kowych, artykuło´w i esejo´w o sztuce dawnej i wspo´ łczesnej

oraz monografii malarzy polskich XX wieku, takz˙e leksykonu Wszystko o sztuce;

b. adiunkt Muzeum Narodowego w Warszawie i z-ca Redaktora Naczelnego

czasopism ,,Polish Art Review'' , ,,Projekt'' i ,,Art and Business''; autor dwo´ch serii

podre˛czniko´w przedmiotowych: Wiadomos´ci o sztuce (1965-1983) i Plastyka

(1983-1998).

BARBARA NEUBART, absolwentka Akademii Sztuk Pie˛knych w Warszawie

(dyplom u Oskara Hansena), uczestniczka wystaw. Długoletnia nauczycielka

plastyki w szkole podstawowej i liceum ogo´ lnokształca˛cym; ws´ro´d ucznio´w

uczestnicy olimpiad przedmiotowych; autorka serii zeszyto´w c´wiczen´ plastycznych

dla ucznio´w szko´ ł podstawowych.

Recenzenci:

Prof. dr hab. Maria Poprze˛cka, dr Jacek De˛bicki, mgr Alicja Majkowska

Program nauczania sztuki (plastyki/muzyki) dopuszczony do uz˙ytku

szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej i wpisany do wykazu

programo´w na poziomie II etapu kształcenia.

Numer w wykazie: DKW-4014-152/99

ISBN 83-02-07353-9

ã Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spo´ łka Akcyjna

Warszawa 1999

2

SPIS TRES´CI

Wste˛p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Rozdział I

Cele edukacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

1. Cele kształca˛ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2. Cele wychowawcze - kształtowanie osobowos´ci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Rozdział II

Materiał nauczania zwia˛zany z celami edukacyjnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Klasa 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Klasa 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Klasa 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Rozdział III

Procedury osia˛gania celo´w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

1. Wiedza o sztuce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

2. Działalnos´c´ plastyczna ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Rozdział IV

Opis załoz˙onych osia˛gnie˛c´ ucznia i propozycje metod ich oceny . . . . . . . . . 27

1. Zagadnienia warsztatu i formy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

2. Dzieje sztuki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

3. Propozycje pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Zała˛cznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

3

WSTE˛P

Program niniejszy przeznaczony jest dla nauczycieli realizuja˛cych przedmiot

plastyka w klasach 4-6 w zreformowanej szkole podstawowej, czyli pracuja˛cych

z dziec´mi w wieku 10-12 lat o ro´z˙nym stopniu zainteresowan´ i uzdolnien´ . Przedmiot

ten w Podstawie programowej Ministerstwa Edukacji Narodowej mies´ci

sie˛ w bloku przedmioto´w humanistycznych i wraz z muzyka˛ składa sie˛ na

przedmiot sztuka.

Wobre˛b czynniko´w kształtuja˛cych niniejszy program wchodza˛ m.in. obserwacje

przebiegu nauczania w szkołach o ro´z˙nym kwalitecie kształcenia, liczne uwagi

nauczycieli reprezentuja˛cych rozmaite stopnie zawodowego przygotowania na

spotkaniach organizowanych przez Os´rodki Metodyczne i na konsultacjach indywidualnych.

W programie zakłada sie˛ dwudzielnos´c´ form obcowania ze sztuka˛ poprzez:

1. Poznanie podstawowych zagadnien´ teoretycznych i wybranych wiadomos´ci

z dziejo´w sztuki, ilustrowanych wybranymi, doste˛pnymi przykładami.

2. Własna˛ działalnos´c´ plastyczna˛ ucznio´w.

*

Proponuje sie˛ naste˛puja˛cy podział wiadomos´ci z zakresu problematyki warsztatu

plastycznego oraz wybranych wiadomos´ci z dziejo´w sztuki w poszczego´lnych

klasach:

Klasa 4: Charakterystyka dyscyplin artystycznych: malarstwo, rysunek, grafika,

rzez´ba, architektura, rzemiosło artystyczne i wzornictwo; s´rodki wyrazu:

kolor, linia, plama, bryła; podstawowe zasady kompozycji: ro´wnowaga,

symetria, rytm; problematyka znako´w plastycznych.

Klasa 5: Kontynuacja powyz˙szych podstawowych problemo´w plastycznych: c.d.

informacji o barwie i zasadach kompozycji - kompozycja statyczna,

dynamiczna, otwarta, zamknie˛ta; problem waloru i s´wiatłocienia. Sztuka

przedhistoryczna i staroz˙ytna (Mezopotamia, Egipt, Grecja, Rzym), sztuka

wczesnochrzes´cijan´ska i bizantyjska.

4

Klasa 6: Sposoby wyraz˙ania przestrzeni - rysunek i kolor. Perspektywa linearna.

Charakterystyka przyczyn przekształcen´ sztuki w cia˛gu dziejo´w. Sztuka

s´redniowiecza i odrodzenia.

Powyz˙sze tres´ci dotycza˛ce plastyki be˛da˛ korelowane z innymi przedmiotami

bloku humanistycznego, przede wszystkim z muzyka˛, takz˙e z je˛zykiem polskim

i historia˛, kto´ re wspo´ lnie stanowia˛ wielkie dziedzictwo kulturowe i cywilizacyjne,

w kto´rym człowiek rozwijał sie˛ i kto´ re wspo´ łtworzył.

Nauczycielom plastyki, kto´rzy wybiora˛ nasza˛ propozycje˛ programowa˛, polecamy

- w ramach korelacji przedmiotowej - korzystanie z programu muzyki dla II

etapu nauczania, opracowanego przez Ilone˛ Pisarkiewicz dla Wydawnictw Szkolnych

i Pedagogicznych. Oba programy WSiP S.A. pomoga˛nauczycielom realizowac´

integracyjnie przedmiot sztuka.

5

Rozdział I

CELE EDUKACYJNE

1. CELE KSZTAŁCA˛CE

· Poznanie klasycznej systematyki sztuk plastycznych.

· Poznanie podstawowego zasobu poje˛c´ i termino´w w obre˛bie sztuki dawnej dla

umoz˙liwienia mo´wienia o zjawiskach artystycznych je˛zykiem zbliz˙onym do profesjonalnego

oraz rozumienia teksto´w o sztuce w opracowaniach popularno-naukowych,

co stanie sie˛ platforma˛ dla rozwijania zainteresowan´ plastycznych.

· Poznanie przez ucznia podstawowych zjawisk w sztuce od po´z´nego paleolitu po

sztuke˛ epoki odrodzenia (podstawy periodyzacji, czas trwania i lokalizacja

poszczego´lnych kultur i stylo´w; tres´ci i funkcje sztuki w poszczego´lnych epokach

jej rozwoju). Dzie˛ki temu uczen´ be˛dzie w sobie rozwijał umieje˛tnos´ci refleksyjnego

patrzenia na sztuke˛.

· Poznanie i utrwalenie w pamie˛ci podstawowego kanonu wielkich two´rco´w i ich

najwaz˙niejszych dzieł (odnosi sie˛ to przede wszystkim do antyku i sztuki

odrodzenia).

· Wyposaz˙enie ucznio´w, poprzez wielkie wzorce i własna˛ działalnos´c´ plastyczna˛,

w podstawowe umieje˛tnos´ci w zakresie warsztatu plastycznego, co umoz˙liwi im

aktywny udział w kulturze.

2. CELE WYCHOWAWCZE - KSZTAŁTOWANIE

OSOBOWOS´CI

· Rozbudzenie motywacji zajmowania sie˛ sztuka˛. Otwieranie na wartos´ci duchowe,

lez˙a˛ce poza sfera˛ cechuja˛cego wspo´ łczesna˛ cywilizacje˛ pragmatyzmu i doraz´nego

utylitaryzmu, stanowia˛ce z´ro´dło pełniejszego, bogatszego z˙ycia.

· Kształtowanie postaw two´rczych - uniwersalizacja etosu two´rczos´ci z jej nieodła

˛cznymi atrybutami: kreatywnos´cia˛, staraniem o doskonałos´c´ efekto´w, innowacyjnos

´cia˛, s´miałos´cia˛ w podejmowaniu zadan´ trudnych, autokrytycyzmem.

· Wykształcenie zdolnos´ci pełnej percepcji wizualnej - zdolnos´ci skupienia uwagi

na strukturach zorganizowanych (dziełach człowieka) i nie zorganizowanych

(tworach natury) dla pełnego, wyposaz˙onego w refleksje˛ i zdolnos´c´ oceny

przez˙ywania wygla˛du s´wiata.

· Poznanie otaczaja˛cego ucznia krajobrazu kulturowego, co sprzyja kształceniu

poczucia wartos´ci i znaczenia najbliz˙szego dziedzictwa kulturowego oraz odpowiedzialnos

´ci za jego trwanie.

6

· Wykształcenie umieje˛tnos´ci spojrzenia i oceny artystycznego dorobku własnej

ojczyzny na tle dokonan´ europejskich, bez znamion poczucia niz˙szos´ci.

· Przez poznanie wielos´ci kultur i ro´z˙norodnos´ci postaw two´ rczych, wykształcenie

tolerancji i uznania wartos´ci pluralizmu w kulturze i z˙yciu społecznym.

· Uwraz˙liwienie na estetyke˛ najbliz˙szego otoczenia, zdolnos´c´ do oceny i kształtowania

własnego wygla˛du oraz otaczaja˛cych ucznia przedmioto´w.

· Wste˛pne przygotowanie do z˙ycia w rzeczywistos´ci okres´lanej jako ,,cywilizacja

obrazu'' - odczytywanie znako´w, symboli, metafor transmitowanych przez media

i reklame˛.

· Wykształcenie naturalnych potrzeb aktywnos´ci two´ rczej i ekspresji własnej;

wykształcenie, poprzez atmosfere˛ przebiegu zaje˛c´ i włas´ciwy system ocen,

poczucia wartos´ci działalnos´ci plastycznej jako sposobu wyraz˙ania siebie, co

stymuluje ochote˛ do zajmowania sie˛ sztuka˛.

7

Rozdział II

MATERIAŁ NAUCZANIA

ZWIA˛ZANY Z CELAMI EDUKACYJNYMI

Podany materiał nauczania teoretycznego oraz praktycznego ma charakter

dos´c´ szczego´łowy tak, by mo´gł on byc´ wykorzystany w całos´ci przez nauczycieli

rezygnuja˛cych z opracowania i wdraz˙ania programu własnego albo w cze˛-

s´ci, jako ewentualna pomoc w formułowaniu indywidualnych programo´w autorskich

Materiał faktograficzny obejmuje jedynie zasadnicze, najbardziej znamienne

przejawy omawianych epok i stylo´w w obre˛bie przede wszystkim

architektury, rzez´by i malarstwa, niezbe˛dne dla orientacji ucznia w przemianach

sztuki w cia˛gu dziejo´w i podstawowych wartos´ciach kulturalnego

dziedzictwa, bez koniecznos´ci pamie˛ciowego przyswajania sobie wiadomos´ci

o mniejszym, na tym poziomie nauczania, znaczeniu, zakło´ caja˛cego przejrzystos

´c´ obrazu całos´ci. Dlatego - poza nielicznymi wyja˛tkami - zrezygnowano

z opisu przemian w obre˛bie omawianych stylo´w (ich wewne˛trznej

historii) jako materii moz˙liwej do przyswojenia jedynie przez bardzo nielicznych

ucznio´w o wyraz´nie ukierunkowanych zainteresowaniach. Natomiast

two´ rczos´c´ artysto´w o szczego´lnym znaczeniu okres´la sie˛ słowem

,,kanon''.

Materiał wizualny, zaproponowany tu jako ilustracja poszczego´lnych zagadnien

´ , moz˙e byc´ przez nauczyciela ograniczony i w pewnej swej cze˛s´ci zasta˛piony

innym; nie dotyczy to jedynie dzieł kluczowych i unikatowych.

C´

wiczenia i zadania podane w dziale ,,Działania plastyczne w ro´z˙nych

materiałach, technikach i formach'' maja˛ - w intencji autoro´w programu - ułatwic

´ jego realizacje˛ w obre˛bie zadan´ obligatoryjnych (objas´niaja˛cych, przez dos

´wiadczenia własne, podstawowe zagadnienia kompozycji i koloru) tym nauczycielom,

kto´rzy z zaprogramowaniem własnych zadan´ maja˛ trudnos´ci. Przykłady

moz˙liwos´ci inspirowania ucznio´w w obre˛bie działalnos´ci swobodnej podajemy

w Rozdziale III (,,Procedury osia˛gania celo´ w''). Dla prowadzenia tych zaje˛c´

w zgodzie z naturalnym rozwojem dziecka i zarazem tendencjami sztuki wspo´ łczesnej

poz˙yteczne be˛dzie wydanie, w formie oferty, zbioru zadan´ opracowanych

profesjonalnie.

8

KLASA 4

TRES´CI NAUCZANIA

I PROPOZYCJE MATERIAŁU WIZUALNEGO

I. S´ rodki wyrazu plastycznego

Tematy:

Obszar wizualny - natura i sztuka jako z´ro´ dła przez˙yc´ estetycznych. Nies´wiadoma

kreatywnos´c´ natury i s´wiadoma - człowieka.

Natura jako z´ro´dło temato´w i form, a takz˙e tworzyw w rzez´bie, architekturze

i malarstwie (barwniki).

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Twory natury o cechach ,,kompozycyjnos´ci'' w ro´z˙nej skali: słoje drewna w przekroju

wzdłuz˙nym i poprzecznym, kryształy, płatki s´niegu, zamro´z na szybie, kwiaty,

motyle, skały (np. Maczuga Herkulesa w Pieskowej Skale), stoz˙kowy lub kolisty

kształt korony drzewa i inne.

Budowle z cioso´wkamiennych, np. rotunda s´w. Mikołaja wCieszynie, z drewna - np.

kos´cio´ ł w De˛bnie; rzez´ba kamienna, np. przydroz˙ne figury s´wie˛tych, rzez´ba

z drewna, np. rzez´by ludowych two´rco´w z pobliskich okolic, rzez´ba z marmuru, np.

epitafia i nagrobki w pobliskich kos´ciołach.

Tematy:

Obszar sztuki. Dzieło sztuki jako upostaciowanie pie˛kna, z´ro´dło zadowolenia

estetycznego i podziwu dla wysokiego kunsztu i jako przekaz´nik subiektywnych

przez˙yc´ i emocji s´rodkami plastycznymi. Podstawy systematyki klasycznej: malarstwo,

rzez´ba, rysunek i grafika, architektura, rzemiosło artystyczne (wspo´ łczesne

wzornictwo przemysłowe). Rzut oka na przykłady nowych medio´w: instalacje,

environments, ingerencja sztuki w nature˛, murale i inne.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Przykłady dzieł klasycznych o cechach doskonałos´ci oraz dzieł z obre˛bu sztuki

nowoczesnej i wspo´ łczesnej: Leonardo da Vinci, Rafael, Velázquez, Courbet, Miro´ ,

a z obre˛bu rzez´by Poliklet, Braˇnçusi, Abakanowicz.

Swobodnie dobrane przykłady podstawowych dyscyplin z zakresu sztuki dawnej.

Z obre˛bu sztuki wspo´ łczesnej graffiti z polskich ulic, billboardy, plakaty na ulicach

miast itp.

Tematy:

Przybliz˙enia. Rysunek jako forma pierwotna (wyjs´ciowa) dzieła sztuki i architektury

i jako medium samoistne. Funkcja kreski. Kreska konturowa (rysunek konturowy

jako znak). Kreska jako s´rodek wyrazu artystycznego (kreska autorska). Linia

w przestrzeni i linia melodyczna w procesie czasowym.

9

Grafika. Jej podstawowe techniki w druku wypukłym, wkle˛słym (drzeworyt, linoryt,

miedzioryt, sucha igła) i płaskim. Akwaforta jako przykład technik trawionych.

Monotypia i frotaz˙.

S´

wiat koloru: malarstwo. Podstawowe wiadomos´ci o barwie: barwy ciepłe i zimne,

podstawowe i pochodne. Gama kolorystyczna szeroka oraz wa˛ska w obre˛bie

barw chłodnych i ciepłych. Efekt emocjonalny obranych gam. Problem dominanty

kolorystycznej. Analogie muzyczne i plastyczne: barwa dz´wie˛ku i dz´wie˛cznos´c´

barwy. Ekspresja jako kontrast w s´wiecie koloru i dz´wie˛ko´w. Akcent kolorystyczny

i jego funkcja w wa˛skiej gamie barw chłodnych. Zagadnienie akcentu muzycznego.

Silniejsze lub słabe kontrasty ro´wnoczesne barw - w muzyce kontrasty dynamiczne:

piano - forte. Ro´z˙ne rodzaje plam barwnych ze wzgle˛du na strukture˛ obrazu.

Plamy połoz˙one swobodnie - muzyczne staccato, mie˛kkie przejs´cia kolorystyczne

- muzyczne legato.

Techniki akwareli oraz farb kryja˛cych (np. gwasz).

Sztuka w przestrzeni. Rzez´ba jako bryła. Podstawowe tworzywa rzez´biarskie:

kamien´ , glina, gips, drewno, metal i ich wpływ na: technike˛ wykonania, forme˛,

fakture˛. Relief wypukły i wkle˛sły.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Neolityczne rysunki naskalne, wgłe˛bne reliefy egipskie. Rysunki architektoniczne:

Leonardo da Vinci. Rysunek konturowy: F. Léger. Kreski autorskie: Rafael,

Rubens, Rembrandt, Matisse, Kulisiewicz.

Drzeworyt: Dürer, Jerzy Panek; miedzioryt: Mantegna, Krzysztof Sko´rczewski;

akwaforta: Rembrandt, Pankiewicz; litografia: H. de Toulouse-Lautrec,

Wyczo´łkowski; monotypia: Maria Jarema, Andrzej Wro´ blewski; frotaz˙: Max

Ernst.

Kra˛g barw. Ludowe malarstwo na szkle. Szeroka gama barwna: David Hockney

Autostrada na wybrzez˙u Pacyfiku. Wa˛ska gama barw ciepłych: Paul Klee Senecio.

Wa˛ska gama barw chłodnych: Piotr Potworowski Port w Rewie. Akcent kolorystyczny:

Artur Nacht Samborski Lis´cie w wazonie.

Plamy barwne w układzie luz´nym: Willi Baumeister Czarna skała; plamy

barwne w kompozycji zwartej: Nicolas de Staël Pejzaz˙. Plamy barwne we

wspo´ łdziałaniu z rysunkiem konturowym: Jerzy Nowosielski Martwa natura

z lustrem.

Kompozycje akwarelowe przy uz˙yciu farby ge˛stej: prace Juliana Fałata i rzadkiej:

Jo´ zef Pankiewicz Port w Saint Tropez.

Przestrzenne i fakturalne efekty zastosowania rozmaitych surowco´w i technik.

Kamien´ : Alfred Wis´niewski Kompozycja. Terakota: Gustaw Zemła Niobe Warszawska.

Drewno: polichromowane s´redniowieczne Pie˛kne Madonny, Antoni Rza˛sa

Macierzyn´stwo. Metal: Lynn Chydwik Para.

Relief wypukły: Luca della RobbiaS´piewaja˛cy chłopcy, katedra we Florencji. Relief

wkle˛sły: Dunikowski, pomnik na Go´ rze s´w. Anny.

Stabile: Jerzy Jarnuszkiewicz Forma przestrzenna, Elbla˛g. Mobile: Aleksander

Calder, dowolne dzieło.

10

Tematy:

Podstawowe zasady i rodzaje kompozycji

Zasada ro´wnowagi w dziele malarstwa i rzez´by.

Kompozycje symetryczne w malarstwie i rzez´bie.

Kompozycje rytmiczne i strefowe. Rytm w muzyce i poezji. Tworzenie muzycznych

temato´w rytmicznych.

Kompozycje otwarte i zamknie˛te w malarstwie. Układ horyzontalny, wertykalny

i diagonalny. Kompozycje statyczne i dynamiczne w malarstwie, rzez´bie i muzyce.

Dynamiczne utwory muzyczne inspiracja˛ do tworzenia dynamicznych kompozycji

plastycznych.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Ro´wnowaga: Picasso Akrobatka na kuli, Magdalena Wie˛cek Puls.

Symetria: Pierro della Francesca Matka Boska Miłosierdzia. Krucyfiksy. Portrety en

face. Wycinanka ludowa.

Rytm: Robert Delaunay Rytm, Piotr Potworowski Kre˛te schody.

Kompozycje otwarte i zamknie˛te: pejzaz˙e i sceny figuralne: Vincent van Gogh Pole

z cyprysami, Rafael Santi Pie˛kna ogrodniczka. Portrety na neutralnych tłach.

Układy horyzontalne, wertykalne i diagonalne, statyczne i dynamiczne: mozaiki

bizantyjskie. Piet Mondrian, dowolny obraz neoplastyczny. Peter Paul Rubens

Zdje˛cie z krzyz˙a. Poliklet Doryforos, Myron Dyskobol.

Tematy:

Wste˛pne wiadomos´ci o architekturze

Dzieło architektoniczne jako bryła lub zespo´ ł brył.

Kształt uwarunkowany funkcja˛ i tradycja˛.

Symetria i rytm w dziełach architektury.

Znaki i symbole plastyczne

Funkcja znako´w plastycznych jako ,,drugiego je˛zyka wspo´ łczesnej cywilizacji''.

Obszar funkcjonowania znako´w i symboli plastycznych: informacje proste (np. znaki

drogowe) i złoz˙one (plakat, reklama).

Sztuka w z˙yciu codziennym

Wzornictwo przemysłowe i zasada funkcjonalizmu. Problem zgodnos´ci formy

z materiałem i funkcja˛. Formy uz˙ytkowe w najbliz˙szym otoczeniu: przedmioty

codziennego uz˙ytku, meble, drobiazgi, zabawki.

Kształtowanie ,,dobrego gustu'' ucznia poprzez przykłady pozytywne. Nalez˙ałoby

wystrzegac´ sie˛ radykalnych osa˛do´w kiczu. Dziecko ma z nim cze˛sto do czynienia

w otoczeniu domowym (kwestia autorytetu domu) i w s´wiecie ulubionych zabawek

(ro´z˙ne ,,przytulanki'' itp.)

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Budowle proste (np. Petit Trianon w Wersalu, wspo´ łczesne wiez˙owce) i rozczłonkowane

(np. pałacyk Kro´ likarnia w Warszawie).

11

Budowle symetryczne: A. Corazzi, Teatr Wielki w Warszawie. Budownictwo

regionalne - dawne domy zachowane w okolicy lub w skansenach.

Znaki drogowe, logo firm.

Plakaty teatralne, filmowe, społeczne, ekologiczne: L.J. Drzewin´scy Bumerang, R.

Kalarus Ratujmy s´rodowisko.

Wybrane przedmioty dawnego rzemiosła artystycznego, wyroby rzemiosła regionalnego

(naczynia gliniane, przedmioty z drewna, tkaniny), ludowe instrumenty

muzyczne - drewniane, zabawki gliniane i z drewna, produkty przemysłowe uz˙ytku

codziennego oparte na projektowaniu, np. urza˛dzenia z zakresu gospodarstwa

domowego.

II. Działania plastyczne w ro´z˙nych materiałach,

technikach i formach

- Uzyskiwanie ro´z˙norodnych s´lado´w narze˛dzi do rysowania. Okres´lanie ich formy.

- Rysunki abstrakcyjne wyraz˙aja˛ce uczucia i nastroje, tytułowanie własnych

i cudzych prac (odgadywanie symboliki linii).

- Rysunek z natury i z wyobraz´ni z wykorzystaniem moz˙liwos´ci wyrazowych

kreski.

- Sporza˛dzanie matryc i stempli według opracowanych wczes´niej rysunko´w.

- Odkrywanie wzoro´w linearnych w przyrodzie i zastosowanie ich w kompozycjach

graficznych - odbitki dłoni, drewna, ros´lin, ptasich pio´ r itd. (monotypia, frotaz˙).

- Barwne kwiaty, ptaki, owady, ryby jako temat swobodnego przedstawiania pie˛kna

dostrzeganego w przyrodzie.

- C´wiczenia malarskie - uzyskiwanie barw pochodnych od barw podstawowych (w

technice akwarelowej).

- ,,Dwie farby - dziesie˛c´ koloro´w'' - swobodne fantazje barwne z zastosowaniem

dwu wybranych barw podstawowych.

- C´wiczenia - okres´lanie temperatury poszczego´lnych barw, ła˛czenie ich w gamy

barwne, okres´lanie ich miejsca w kole barw.

- Pro´by wyraz˙enia s´rodkami plastycznymi prostego utworu muzycznego. Indywidualna

fantazja muzyczna na temat obrazu abstrakcyjnego o prostych

zestawieniach barw.

- Okres´lanie wyrazu szerokiej gamy barwnej oraz gamy ciepłej i zimnej. Projektowanie

kostiumo´w dla postaci scenicznych/bas´niowych w gamie szerokiej oraz

wa˛skich.

- C´wiczenie malarskie - ro´z˙ne rodzaje plam barwnych (wykonanie farbami o ro´z˙nej

ge˛stos´ci). Wydobywanie ro´z˙nic kształtu, wielkos´ci, układu, ostros´ci, faktury.

- Wyraz˙anie uczuc´ lub nastrojo´w barwami w kompozycji tematycznej lub abstrakcyjnej;

dobo´ r odpowiedniej techniki malowania (akwarela, barwy kryja˛ce

z faktura˛).

- C´wiczenie na wielos´c´ profilo´w: forma powstała ze zgniecenia arkusza papieru,

odrysowana konturem z kilku stron w obrocie.

12

- C´wiczenia rzez´biarskie - uzyskiwanie ro´z˙nego rodzaju brył geometrycznych

i rzez´biarskich przez zastosowanie rozmaitych materiało´w i narze˛dzi (plastelina,

mydło, folia aluminiowa).

- C´wiczenia fakturalne - uzyskiwanie ro´z˙nego rodzaju powierzchni przez zastosowanie

ro´z˙nych narze˛dzi i odcisko´w gotowych struktur (tkanina, drewno,

zgnieciony papier) i przez re˛czne preparowanie materiału (papier, folia aluminiowa,

tkanina).

- Zestawianie brył na zasadzie podobien´stwa form, ale z zastosowaniem kontrastu

wielkos´ci i ilos´ci.

- Zestawianie brył na zasadzie przeciwien´ stwa.

- Zastosowanie kontrasto´w kształtu i faktury.

- C´wiczenia kompozycyjne na płaszczyz´nie - tworzenie układo´w z linii (sznurki,

patyki) i form wycie˛tych z papieru, lis´ci itp. z zachowaniem kompozycyjnej

ro´wnowagi.

- Realizacja temato´w własnych z zastosowaniem układo´w zamknie˛tych (osiowych)

i otwartych.

- C´wiczenia kompozycyjne na płaszczyz´nie - zawartos´c´ uczniowskiego pio´ rnika

jako materiał do aranz˙acji na kartonie układu statycznego i dynamicznego.

Uczniowskie ksia˛z˙ki i zeszyty jako materiał do aranz˙acji układo´w przestrzennych

- statycznych i dynamicznych.

- C´wiczenia kompozycyjne w przestrzeni (architektoniczne). Tworzenie ro´z˙nych

układo´w kompozycyjnych z pudełek o ro´z˙nych stosunkach długos´ci krawe˛dzi.

- C´wiczenia - upraszczanie rysunku, konturu, sylwetki (synteza formy) przez

rysowanie grubym markerem lub pe˛dzlem i wydzieranie sylwetek z papieru.

- Projekt znaku plastycznego - symbolu ro´z˙nych dziedzin z˙ycia (np. nauka, sport,

technika, zabawa, hobby, opieka medyczna).

- Wykonanie plakatu zache˛caja˛cego do zdrowego trybu z˙ycia, odz˙ywiania itp.

i plakatu ostrzegaja˛cego przed niszczeniem przyrody, zabawa˛w nieodpowiednim

miejscu.

Polecamy takz˙e c´wiczenia plastyczne z Plastyki 4. Zeszyt c´wiczen´ dla ucznia Barbary

Neubart.

KLASA 5

TRES´CI NAUCZANIA

I PROPOZYCJE MATERIAŁU WIZUALNEGO

I. S´ rodki wyrazu plastycznego

Tematy:

Barwy chromatyczne i achromatyczne. Tzw. ziemie (barwniki mineralne).

Barwy dopełniaja˛ce i barwy złamane. Analogie muzyczne: barwy czyste - tonacja

dur, barwy złamane - tonacja moll.

Relatywizm barw. Przestrzenne działanie barw (tzw. perspektywa malarska).

13

Barwa a s´wiatło

Zagadnienie waloru. Walor mocny i słaby.

S´

wiatłocien´ (modelunek s´wiatłocieniowy) w malarstwie, rysunku (cieniowanie)

i grafice.

S´

wiatło w rzez´bie i jego zwia˛zek z forma˛, faktura˛, ustawieniem.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Barwy chromatyczne i achromatyczne: Paolo Veronese Znalezienie Mojz˙esza,

Andrea Mantegna Pocho´d Cezara. Malowidła jaskiniowe z epoki magdalen´-

skiej.

Pogla˛dowa tabela barw.

Jan Szancenbach Gladiole i owoce, Georges Rouault Matka z dziec´mi.

Relatywizm barw: H. Staz˙ewski Relief 6.

Analiza obrazu opartego na kontras´cie barw ciepłych i chłodnych: Bernardino

Pinturicchio Portret chłopca.

Walor: Honoré Daumier Praczka, Zygmunt Waliszewski Uczta.

S´

wiatłocien´ : Piotr Michałowski Autoportret na koniu, Rembrandt Pejzaz˙ z trzema

drzewami.

Gustaw Zemła, Pomnik Powstan´co´w S´la˛skich. Cztery uje˛cia w ro´z˙nych porach

słonecznego dnia.

II. Działania plastyczne w ro´z˙nych materiałach,

technikach i formach

- Wybo´ r temato´w i wykonanie prac malarskich (pe˛dzlem) w trzech wartos´-

ciach kolorystycznych: w barwach chromatycznych (podstawowych i pochodnych),

w barwach achromatycznych i ,,ziemiami'' (z˙o´ łcienie, ciepły bra˛z,

czern´).

- Wybo´ r odpowiednich temato´w dla barw czystych i złamanych i wykonanie prac.

Analiza efektu emocjonalnego.

- Odtwarzanie barw złamanych wyste˛puja˛cych w naturze (barwy ziemi) - studium

malarskie martwej natury złoz˙onej z elemento´w naturalnych: muszle, kamienie,

drewno, suszone ros´liny itp.

- C´wiczenia malarskie: rozjas´nianie barwy i obserwacje efektu oddalenia.

- Kompozycja abstrakcyjna ułoz˙ona z wycie˛tych elemento´w w barwach o odmiennych

walorach oraz z elemento´w tej samej barwy o ro´z˙nych walorach

(nasyceniach).

- Obserwacja i rysunek s´wiatłocieniowy os´wietlonych, jednobarwnych form tro´ jwymiarowych.

- Wykonanie struktury przestrzennej przez zmie˛cie arkusza papieru i odrysowanie

jej z trzech pozycji w stosunku do z´ro´ dła s´wiatła.

Polecamy ro´wniez˙ zadania i c´wiczenia plastyczne z Plastyki 5. Zeszyt c´wiczen´ dla

ucznia Barbary Neubart.

14

III. Wybrane tematy z dziejo´w sztuki

Sztuka przedhistoryczna.

Paleolit. Kamienne wizerunki ludzi i zwierza˛t. Pierwsze rzez´by w kos´ci. Malowidła

jaskiniowe w płd. zach. Francji.

Neolit. Pierwsze naczynia gliniane o rozmaitych kształtach, zgodnych z przeznaczeniem,

zdobione.

Epoka bra˛zu i epoka z˙elaza. Rzemiosło artystyczne i ozdoby.

Kultura łuz˙ycka: Biskupin.

Silne zwia˛zki sztuki przedhistorycznej z natura˛.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Wenus z Willendorfu. Kon´ z jaskini Montastruc. Raniony bizon z jaskini w Niaux.

Konie z jaskini Pech-Merle. Głowa z Jerycho. S´ wia˛tynia słon´ca w Stonehenge,

płd. Anglia. Wo´z ze słon´cem z Trundholm. Niedz´wiedz´ z go´ ry Sobo´tka.

Sztuka Mezopotamii

Terytorium, kultury, wierzenia. Pierwsze pismo (klinowe na tabliczkach) i pierwsze

dzieła literackie o rozbudowanej fabule (Mit o Gilgameszu).

Miasta i architektura murowana. Pałace władco´w. Zikkuraty. Rzez´ba i reliefy.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Pałac kro´ la Sargona (rzut). Zikkurat w Ur. Demon Lamassu, głowy Sargona

i Hammurabiego. Reliefy: Assurbanipal poluja˛cy na lwa, Ranna lwica. Brama

s´wia˛tyni Isztar (Babilon) z dekoracja˛ w glazurze.

Sztuka staroz˙ytnego Egiptu

Terytorium. Stosunki społeczne. Wierzenia. Wynalezienie papirusu. Pismo piktograficzne

i hieratyczne. Literatura - poezja, opowiadania, bajki. Muzyka

i taniec. Architektura sepulkralna i sakralna: piramidy, mastaby, grobowce

skalne, s´wia˛tynie. Udział polskich archeologo´w w odkrywaniu zabytko´w sztuki

i architektury egipskiej.

Rzez´ba. Funkcja kanonu. Kanon w sztuce i w muzyce.

Relief i malarstwo. Kompozycja pasowa.

Rzemiosło artystyczne i biz˙uteria. Instrumenty muzyczne. Portrety z Fajum

(eukaustyka) - portret trumienny w Polsce XVII w.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Piramidy w Gizie, Dolina Kro´ lo´w w pobliz˙u Teb, S´ wia˛tynia Hatszepsut w Deir -

el Bahari. Kro´ l Mykerinos i trzy boginie, Pisarz, Sfinks w Gizie, Posiłek zmarłego

- relief z mastaby Ptahotepa w Sakkarze, Uczta - malowidło z grobowca Nebamona

z postaciami tancerek i muzykantek graja˛cych na instrumentach, dowodza˛ce

rozwinie˛tego z˙ycia muzycznego.

Naczynia z alabastru i szkła.

15

Sztuka staroz˙ytnej Grecji

Pocza˛tki i czas trwania. Zasie˛g terytorialny. Wierzenia (mity).

Architektura na przykładzie budowli klasycznych. Konstrukcja i ozdoby s´wia˛tyni.

Trzy porza˛dki. Teatr grecki - miejsce przedstawien´ utworo´w wielkich dramatopisarzy

z udziałem aktoro´w i cho´ ru, wykonuja˛cego takz˙e partie taneczne. Muzyka

w staroz˙ytnej Grecji. Mit Orfeusza - instrumenty muzyczne.

Stadiony i sport.

Rzez´ba archaiczna, klasyczna i hellenistyczna. Arcydzieła okresu hellenistycznego.

FIDIASZ. Sylwetka rzez´biarza rozpoczyna kanon najwie˛kszych two´rco´w europejskich.

Malarstwo wazowe. Czarnofigurowy i czerwonofigurowy styl zdobienia. Tematy.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Akropol - widok ogo´ lny. Partenon - widok zewne˛trzny. Schemat s´wia˛tyni - rysunek.

Porza˛dek dorycki, jon´ ski i koryncki - rysunek.

Teatr Apollina w Epidaurze. Stadion w Olimpii i Altis.

Fidiasz, rzez´by Partenonu, Atena Partenos, Zeus Olimpijski.

Grupa Laokoona. Nike z Samotraki. Ołtarz pergamon´ ski.

Klitias i Ergotimos, waza François. Krater Malarza Niobido´w z Luwru.

Sztuka staroz˙ytnego Rzymu

Pocza˛tki i czas trwania. Republika i cesarstwo. Zasie˛g terytorialny. Wierzenia

(mity).

Miasto - ulice i fora.

Architektura. Funkcje budowli. S´ wia˛tynie. Termy. Bazyliki foralne. Wille.

Akwedukty. Łuki triumfane. Amfiteatry i cyrki. Przedstawienia teatralne

i cyrkowe.

Rzez´ba. Fascynacje rzez´ba˛ grecka˛ i własna rzez´ba realistyczna. Reliefy.

Malarstwo. Pompeje, Herkulanum - otwarta ksie˛ga rzymskiej cywilizacji, kultury

materialnej i sztuki. Historia zniszczenia i odkrycia.

Pierwsze zastosowanie perspektywy linearnej i efekt iluzjonizmu.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Forum Romanum - widok ogo´ lny. Via Appia - widok dzisiejszy (ewent. polski

akcent: kapliczka Quo vadis).

Panteon. Termy Dioklecjana - pozostałos´ci i rekonstrukcja. Akwedukt w Pont-du-

Gard. Teatr w Orange. Bazylika foralna - rekonstrukcja.

Koloseum. Willa Wettiuszo´w, Pompeje. Łuk Tytusa.

Rzez´by greckie w rezydencji Hadriana w Tivoli. Pomnik konny Marka Aureliusza.

Kolumna Trajana.

Fragment odsłonie˛tego Herkulanum: Wiosna, Trzy Gracje. Malowidła w domu

Wettiuszo´w (Pompeje) - iluzjonizm.

16

Sztuka wczesnochrzes´cijan´ska

Sytuacja chrzes´cijan wcesarstwie rzymskim do czaso´w Licyniusza. Sztuka katakumbowa.

Funkcje symbolu. Sztuka wczesnochrzes´cijan´ska od czaso´w Konstantyna

Wielkiego. Bazyliki i baptysteria. Malowidła s´cienne.

Sztuka bizantyjska

Greckie dzieje Bizancjum. Konstantynopol. Zasie˛g terytorialny i oddziaływanie.

Architektura w Konstantynopolu i we Włoszech (Rawenna). Mozaika - technika

i wyraz. Płaskorzez´ba w kamieniu i kos´ci słoniowej. Instrumenty muzyczne.

Taniec i muzyka.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Fragment katakumb s´w. Kaliksta w Rzymie. Dobry Pasterz, katakumby

Pryscylli.

Pierwsza Bazylika s´w. Piotra w Rzymie. Kos´cio´ ł Santa Constanza w Rzymie

- budowla i malowidła s´cienne (Zbio´r winogron). Hagia Sophia - widok zewne˛trzny

i wne˛trze.

Cesarz Justynian w otoczeniu dworu (San Vitale) - mozaika. Kapitel kolumny

z dekoracja˛ plecionkowa˛ i ros´linna˛.

KLASA 6

TRES´CI NAUCZANIA

I PROPOZYCJE MATERIAŁU WIZUALNEGO

I. S´ rodki wyrazu plastycznego

Tematy:

Przestrzen´ w obrazie. Sposoby wyobraz˙ania trzech wymiaro´w na płaszczyz´nie.

Układ rze˛dowy (kompozycja pasowa - przypomnienie). Układ kulisowy.

Tro´jwymiarowa perspektywa zbiez˙na. System plano´w. Perspektywa powietrzna.

Muzyka policho´ ralna.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Układ rze˛dowy i kulisowy: Stado zwierza˛t i pasterze, Tassili, Sahara.

Byk i konie z Lascaux. Perspektywa zbiez˙na: Piero della Francesca Biczowanie, Leon

Wyczo´łkowski Orka.

Georges Braque - kto´ rys´ z obrazo´w z okresu kubizmu syntetycznego, np. Gitara

i klarnet (plany w obrazie).

Perspektywa powietrzna: Claude Lorrain Pejzaz˙ (do wyboru).

17

II. Działania plastyczne w ro´z˙nych materiałach,

technikach i formach

- C´wiczenia na układ kulisowy. Wykonanie kompozycji figuralnej z rozmaitych

elemento´w wycie˛tych, z uwzgle˛dnieniem stopnia oddalenia poszczego´lnych

elemento´w tej kompozycji.

- Wykonanie kompozycji abstrakcyjnej z elemento´w wycie˛tych z kolorowych

papiero´w (geometrycznych lub obłych) z zastosowaniem systemu plano´w

i uwzgle˛dnieniem przestrzennego działania barw.

- Realizacja przez klase˛ jednego tematu przy uz˙yciu ro´z˙nych materiało´w i narze˛dzi

dowolnie wybranych, np. grafika komputerowa, modelina rzez´biarska, ceramiczna,

instalacje.

Polecamy ro´wniez˙ zadania i c´wiczenia plastyczne zaproponowane w Plastyce 6.

Zeszyt c´wiczen´ dla ucznia Barbary Neubart.

III. Wybrane tematy z dziejo´w sztuki

Sztuka s´redniowieczna

Rzut oka na sztuke˛ wczesnego s´redniowiecza. Architektura czaso´w Karola Wielkiego.

Kaplice miejscem słuchania i wykonywania utworo´w muzycznych (chorał

gregorian´ ski).

Architektura wczesnos´redniowieczna w Polsce. Kodeksy (iluminacje).

Sztuka roman´ska

Czas trwania. Zasie˛g.

Architektura. Bazylika. Konstrukcja budowli, jej przestrzenna struktura (elementy

bryły) i wne˛trze (funkcje). Rzez´ba architektoniczna. Kolumny i kapitele. Portale

(tympanony).

Rzez´ba drewniana. Ludwisarstwo i reliefy w bra˛zie.

Malarstwo monumentalne (s´cienne) i miniatury. Emalie.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Kaplica pałacowa w Awizgranie. Rotunda s´w. Mikołaja w Cieszynie. Kolegiata

w Tumie pod Łe˛czyca˛. Klasztor i kos´cio´ ł w Cluny. Wne˛trze bazyliki Saint-Benoitsur-

Loire. Krypta kos´cioła s´w. Jana w Mogilnie (sklepienie). Kolumny w kos´ciele

s´w. Tro´ jcy w Strzelnie. Portale w Tumie pod Łe˛czyca˛ i w kos´ciele s´w.

Łazarza w Autun.

Karty z ewangeliarzy (dowolne).

Rzez´ba drewniana: Madonna z Dziecia˛tkiem, XII w. Francja. Chrystus z Ołoboku

(kaliskie).

Relief: Drzwi Gniez´nien´ skie. Malowidła s´cienne w Czerwin´sku nad Wisła˛. Zwiastowanie

pasterzom, kos´cio´ ł s´w. Izydora w Leon. Chrystus w majestacie, plakietka

z Limoges, emalia.

18

Sztuka gotycka

Czas trwania. Zasie˛g.

Architektura.

Miasto. Nowe funkcje murowanej architektury: ratusze, hale targowe, domy

mieszkalne.

Kos´cio´ ł. Konstrukcja i kształt. System filarowo-z˙ebrowy. Sklepienie krzyz˙owo-

-z˙ebrowe.

System zabezpieczen´ - łuki odporowe i szkarpy. Łuk ostry. Ozdoby architektoniczne

i witraz˙e.

Obwarowania i zamki. Zamki nizinne i go´ rskie (orle gniazda).

Rzez´ba kamienna - figury wolno stoja˛ce. Realizm rzez´by. Rzez´ba drewniana.

Ołtarze. WIT STWOSZ (kanon).

Malarstwo. Kwatery ołtarzowe i obrazy tablicowe. Da˛z˙enie do pro´by tro´jwymiarowej

perspektywy zbiez˙nej.

Teatr s´redniowiecza. Misteria, miracle, intermedia, farsy (Mistrz Pathelin). Scenografia

(mansiony) i machiny sceniczne. Kostiumy.

Muzyka s´redniowiecza. Muzyka kos´cielna (chorały - psalmy, hymny, antyfony).

Muzyka s´wiecka - pies´ni waganto´w (rybałto´w) i trubaduro´w. Pies´ni polskie: Pies´n´

o s´w. Wojciechu. Bogurodzica.

Pierwsze zapisy melodii. Zapis neumatyczny i wynalezienie czterolinii, po´z´niej

pie˛ciolinii.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Notre Dame w Paryz˙u i portale katedry. Kos´cio´ ł Mariacki w Krakowie. Witraz˙

w Chartres.

Fragment obwarowan´ Krakowa (Baszta Pasamoniko´w). Zamki: Lidzbark Warmin´ ski

i Chojnik.

Rzez´ba kamienna: Małz˙onkowie Ekkehardt, Naumburg.

Wit Stwosz: Ołtarz Mariacki - całos´c´ i fragmenty. Kamienny krucyfiks z kos´cioła

Mariackiego. Płyta nagrobna Kazimierza Jagiellon´czyka, katedra na Wawelu.

Malarstwo: Rzez´ niewinia˛tek z Ołtarza Jerozolimskiego, Gdan´ sk. Wype˛dzenie

przekupnio´w ze s´wia˛tyni, Krako´w. Pieta z Awinionu.

Sztuka odrodzenia

Czas trwania i zasie˛g.

Architektura.

Nowe rodzaje budowli: pałace miejskie, wille, szpitale. Kos´cioły bazylikowe

i centralne.

Harmonia - doskonałos´c´ proporcji. Złoty podział.

Rzez´ba i płaskorzez´ba.

Teatr odrodzenia. Scenografia: wykorzystanie zasad perspektywy linearnej. Kostiumy.

Commedia dell'arte.

Muzyka odrodzenia. Chory wielogłosowe. Chorały protestanckie. Nowe instrumenty.

Kapele i orkiestry.Tan´ce dworskie. Sławni kompozytorzy.

19

Malarstwo. Poszerzenie tematyki. Tematyka mitologiczna. Funkcje reprezentacyjne.

Stopniowy rozwo´ j realizmu (anatomia, proporcje, perspektywa linearna, modelunek

s´wiatłocieniowy, psychologizm).

Włochy: MICHAŁ ANIOŁ, LEONARDO, RAFAEL (kanon).

Niderlandy: Pierwsze wielkie dzieła wykonane farbami na spoiwie olejnym.

Bogactwo niuanso´w kolorystycznych. Jan i Hubert van Eyck, Hans Memling,

Hieronim Bosch.

Niemcy: ALBRECHT DÜRER (kanon), ekspresjonizm M. Grünewalda.

Polska: Kodeks Behema jako dokument obyczajowos´ci epoki.

W y b r a n e p r z y k ł a d y:

Donato Bramante. Tempietto, Rzym. Projekt Bazyliki s´w. Piotra, Watykan. Andrea

Palladio. Villa Rotonda pod Vicenza˛. Benedetto da Maiano. Palazzo Strozzi,

Florencja. Bartłomiej Berrecci. Dziedziniec Zamku Wawelskiego. Zamek wawelski:

Sala Poselska. Arrasy. Bartłomiej Berrecci. Kaplica Zygmuntowska na Wawelu.

Kamienice w Kazimierzu nad Wisła˛. Bernardo Morando. Zamos´c´ - rynek.

Michał Anioł: Pieta Watykan´ska, Dawid, Florencja, Mojz˙esz, Rzym. Sa˛d Ostateczny,

Kaplica Sykstyn´ ska.

Leonardo da Vinci: rysunki, m.in. studium proporcji ludzkiego ciała, ruch wody,

kołowro´ t, dz´wignia. Ostatnia Wieczerza, Mediolan, Dama z gronostajem

(Krako´w).

Rafael: Madonna del Granduca, Szkoła aten´ska (Watykan).

Jan van Eyck Portret małz˙onko´w Arnolfinich.

Bosch Statek głupco´w. Memling, Ołtarz Sa˛du Ostatecznego z Gdan´ ska. Breugel

Wesele chłopskie.

Dürer: Czterej jez´dz´cy z cyklu Apokalipsa - drzeworyt. Autoportret (en face), 1500.

Łukasz Cranach Adam i Ewa (Muzeum Narodowe w Warszawie). Marcin Kober

Portret Stefana Batorego. Wybrany przykład z Kodeksu Behema (np. pracownia

krawiecka).

20

Rozdział III

PROCEDURY OSIA˛GANIA CELO´W

Dwudzielnos´c´ procesu nauczania: wiedza o sztuce (s´rodki wyrazu plastycznego

zagadnienia warsztatu i elementy dziejo´w sztuki) oraz własna działalnos´c´ plastyczna

ucznia stwarza w praktyce dwa warianty przebiegu lekcji:

- gdy jej tematem jest okres´lony fragment dziejo´w sztuki lub swobodna działalnos´c´

two´ rcza na temat zasugerowany lub dowolny;

- synchronistycznie dla obu działo´w - gdy celem c´wiczen´ i zadan´ plastycznych jest

dochodzenie, w drodze dos´wiadczen´ własnych, do rozwia˛zan´ , rozpoznawanych

naste˛pnie w dziełach sztuki wielkiej.

W chwili obecnej program plastyki realizowany jest w ogromnej wie˛kszos´ci

szko´ ł, a niemal we wszystkich szkołach podstawowych oddalonych od centro´w przez

nauczycieli innych przedmioto´w, ro´wniez˙ niehumanistycznych.

Kadra specjalisto´w realizuja˛cych program w szkole zreformowanej powinna sie˛

rekrutowac´ z uniwersyteckich wydziało´w humanistycznych (historia sztuki, pedagogika

z włas´ciwa˛ specjalizacja˛), wydziało´w sztuki Wyz˙szych Szko´ ł Pedagogicznych,

Akademii Sztuk Pie˛knych, chociaz˙ pozyskiwanie z tych z´ro´ deł nauczycieli plastyki

jest trudne i w wysokim stopniu niewystarczaja˛ce.

W załoz˙eniu, z˙e stan taki moz˙e jeszcze potrwac´ do czasu przeprowadzenia

włas´ciwych rozwia˛zan´ systemowych w zakresie kształcenia nauczycieli przedmiotu,

a ro´wniez˙ wypracowania takich norm zatrudniania (pensum), by przedmiot sztuka

wart był wysiłku specjalizacji, program niniejszy winien byc´ realizowany przez

nauczycieli rekomenduja˛cych sie˛:

· ukon´czeniem historii sztuki, wyz˙szej szkoły pedagogicznej z włas´ciwym ukierunkowaniem

lub wyz˙szej uczelni artystycznej (w sytuacji optymalnej),

· specjalizacja˛ w kto´ryms´ z przedmioto´w humanistycznych,

· wraz˙liwos´cia˛ estetyczna˛,

· osobistymi, wyraz´nie okres´lonymi zainteresowaniami problematyka˛ sztuki i estetyki

otoczenia.

Pomocny w nauczaniu przedmiotu be˛dzie dobrze zorganizowany warsztat

nauczyciela i ucznia.

Warsztat nauczyciela

· Podre˛czniki przedmiotowe (np.: podre˛czniki St.K. Stopczyka i B. Neubart

Plastyka 4, Plastyka 5, Plastyka 6)

· Publikacja pomocnicza w zakresie metod kształcenia i skutecznego wykorzystywania

podre˛czniko´w (St.K. Stopczyk Instrukcja dla nauczycieli plastyki).

21

· Zbiory c´wiczen´ i zadan´ plastycznych (np. B. Neubart: Plastyka 4. Zeszyt c´wiczen´

dla ucznia, Plastyka 5. Zeszyt c´wiczen´ dla ucznia, Plastyka 6. Zeszyt c´wiczen´ dla

ucznia).

· Rzutnik i komplety przezroczy dla poszczego´lnych klas ułatwiaja˛ce doste˛p

do materiału wizualnego (opracowanie scenariuszy i wyprodukowanie); w obre˛b

tego postulatu wchodzi moz˙liwos´c´ korzystania z pomieszczenia z systemem

zaciemniania.

· Aparatura do odtwarzania nagran´ muzycznych, kto´ re moga˛ byc´ inspiracja˛

do działalnos´ci plastycznej ucznio´w albo czynnikiem wzmacniaja˛cym emocjonalny

odbio´ r ogla˛danych reprodukcji dzieł sztuki.

· Publikacje pomocnicze: A. Bernatowicz Sekrety wielkich mistrzo´w sztuki, seria

,,Techniki plastyczne'' - np. M. Daszyn´ska Techniki graficzne powielane

i odbijane, K. Marcinkowska Bryły i reliefy.

· Publikacje popularnonaukowe z zakresu sztuki, ws´ro´d nich encyklopedie

i leksykony, np. seria ,,Słownik szkolny'': Malarze, rzez´biarze, architekci,

K. Mikocka-Rachubowa Terminy i poje˛cia z wiedzy o sztuce, B. Kaczorowski

Zabytki kultury polskiej (biblioteka szkolna).

· Programy telewizyjne pos´wie˛cone sztuce i artystom prominentnym.

· Programy popularnonaukowe z zakresu sztuk plastycznych na wideokasetach

oraz - przypadku dysponowania komputerem - na dyskietkach CD-ROM

z panelem umoz˙liwiaja˛cym rzutowanie obrazu na ekran (na miare˛ moz˙liwos´ci

szkoły).

· Kursy i konferencje organizowane przez włas´ciwe dla lokalizacji szkoły Os´rodki

Metodyczne.

· Wystawy organizowane przez muzea (Narodowe, Okre˛gowe, Diecezjalne), Biura

Wystaw Artystycznych, Pan´stwowe Galerie Sztuki.

· Dzieła sztuki, rzemiosła artystycznego oraz zabytkowe budowle regionu, w kto´-

rym zlokalizowana jest szkoła.

Warsztat ucznia

- Podre˛czniki przedmiotowe; zbiory testo´w.

- Materiały (wyposaz˙enie pracowni plastycznej):

tektura ro´z˙nej grubos´ci i formatu; kartony białe, czarne i kolorowe; gruby papier

(pakowy); papier rysunkowy w ryzach A3 i A4; papier maszynowy (ksero); farby

plakatowe w tubach; akwarele (własne); pojemniki na wode˛ (grube plastikowe

kubki); palety - białe tacki plastikowe lub styropianowe (jednorazowe); pe˛dzle

ro´z˙nej grubos´ci (w tym płaskie 2-6 cm); wałki do malowania z ga˛bki, małe

i wie˛ksze; ga˛bki prostoka˛tne ro´z˙nej wielkos´ci; re˛czniki (papier higieniczny)

w rolkach do wycierania ra˛k i narze˛dzi; podkłady z PCV (format A3); deseczki

wielokrotnego uz˙ytku (format A5); glina modelarska (ceramiczna); gips sztukatorski;

plastelina jednobarwna; narze˛dzia rzez´biarskie do modelowania; narze˛-

dzia techniczne: młotki, noz˙e, obce˛gi, noz˙yczki; sznurki z wło´kien naturalnych

ro´z˙nej grubos´ci; folia metalowa ro´z˙nej grubos´ci; druty ro´z˙nej grubos´ci i twardo-

22

s´ci; PCV do linoryto´w; farba drukarska i narze˛dzia do linoryto´w; płytki szklane

oszlifowane; tkaniny w ro´z˙nych kolorach i o ro´z˙nych fakturach; pudełka ro´z˙nych

formato´w; makulatura, szmatki, worki foliowe do czyszczenia i porza˛dkowania

pracowni.

*

Odpowiednie zaplecze warsztatowe nauczyciela i ucznia oraz odpowiednio

wyposaz˙ona pracownia pozwola˛ realizowac´ program przedmiotu na lekcjach

w szkole i na zaje˛ciach pozalekcyjnych, kto´ re w mys´l reformy powinny byc´

prowadzone. Waz˙nym warunkiem realizacji programu jest liczebnos´c´ klas,

kto´ re optymalnie nie powinny przekraczac´ 25 ucznio´w.

Wyposaz˙enie pracowni plastycznej (docelowe) podajemy w zała˛czniku do

niniejszego programu.

1. WIEDZA O SZTUCE

Na strukture˛ przebiegu lekcji powinny składac´ sie˛ trzy elementy:

- informacja wste˛pna (ogo´ lna) o omawianej kulturze, stylu, dyscyplinie artystycznej

w obre˛bie tej kultury lub stylu, albo o zespole konkretnych dzieł;

- prezentacja odpowiedniego materiału wizualnego;

- komentarz do tego materiału.

Punktem wyjs´cia dla sposobu prowadzenia zaje˛c´ lekcyjnych powinno byc´

przyje˛cie, z˙e poznawanie sztuki i jej dziejo´w nie jest procesem ,,erudycyjnym'',

polegaja˛cym na technice zapamie˛tywania abstrakcyjnych formuł i poje˛c´, lecz

dokonuje sie˛ ono przez rozpoznanie i emocjonalny odbio´r konkretnych form

i niesionych przez nie tres´ci i znaczen´.

Takiemu celowi słuz˙y włas´ciwa relacja wzajemna pomie˛dzy obrazem a informacja

˛ i komentarzem. Obrazowi (w znaczeniu dzieła) przypadac´ tu winna rola wioda˛ca

w tym mianowicie znaczeniu, z˙e winien on byc´ nie pokazana˛ napre˛dce ilustracja˛ do

informacji podanej jako pewnik do nauczenia sie˛ i zapamie˛tania, lecz podstawa˛ do

sformułowania okres´lonej konkluzji.Wsytuacji optymalnej konkluzja taka winna byc´

podsumowaniemzainicjowanego przez nauczyciela dyskursu, złoz˙onego - zalez˙nie od

osobowos´ci zabieraja˛cego głos - z wypowiedzi obszerniejszych lub drobnych

przyczynko´w, opisowych lub sygnalizuja˛cych rodzaj odbioru,wraz˙enia i emocje, jakie

prezentowane działo wywołuje.

Swoistos´c´ materii nauczania winna skłaniac´ nauczyciela do stymulowania

wypowiedzi spontanicznych i powstrzymywania sie˛ przed doraz´nym formułowaniem

ocen wartos´ciuja˛cych te wypowiedzi (jako ,,trafne'' lub ,,nietrafne''), co

powinno wynikac´ dopiero z wypracowanej wspo´ lnie konkluzji. W konsekwencji

winno to doprowadzic´ do pomnoz˙enia liczby ucznio´w czynnie uczestnicza˛cych

w przebiegu lekcji, a z drugiej strony - do trwałego zakodowania prezentowanego

obiektu, czy zespołu obiekto´w, w pamie˛ci.

23

Ingerencja w wypowiedzi uczniowskie moz˙e (i tu raczej powinna) dotyczyc´,

w miare˛ poste˛po´w kształcenia, je˛zyka, tj. stosowania włas´ciwej terminologii, jes´li

w przypadku analizowanego dzieła znajduje ona zastosowanie, zamiast omo´wien´

w je˛zyku potocznym - realizuje sie˛ tu mimochodem jeden z celo´w kształcenia

(,,umieje˛tnos´c´ mo´wienia o sztuce je˛zykiem zbliz˙onym do profesjonalnego i rozumienie

teksto´w o sztuce w opracowaniach popularnonaukowych'').

Co dotyczy materiału wizualnego i podsumowan´ : efektem analizy s´rodko´w

wyrazu (elemento´w formy dzieła) winien byc´ zawsze sam o´w wyraz - niesione

przez dzieło znaczenia i wartos´ci, decyduja˛ce o jego zdolnos´ci pobudzania

emocji lub intelektualnej refleksji.

Do sposobo´w aktywizowania ucznio´w w uczestnictwie w zaje˛ciach lekcyjnych

i formułowaniu opinii własnych zaliczyc´ moz˙na takz˙e:

- kro´ tkie refleksje pisemne na temat okres´lonego (np. ,,ulubionego'') dzieła albo

grupy dzieł;

- wste˛pne przygotowanie tematu (w obre˛bie informacji ogo´lnych) przez jednego

z ucznio´w (albo zespo´ ł), według podre˛cznika albo innego z´ro´ dła o charakterze

popularnonaukowym;

- c´wiczenia na koncentracje˛ i ,,pamie˛c´ wzrokowa˛'' poprzez opis, ustny lub

pisemny obrazu o stosunkowo rozbudowanej kompozycji po jego kro´tkim

ogla˛dzie, z uwzgle˛dnieniem tematu, kompozycji, elemento´w je˛zyka plastycznego,

zwia˛zku z epoka˛;

- jes´li to moz˙liwe ze wzgle˛du na lokalizacje˛ szkoły - wycieczki do muzeo´w

i refleksje pisemne na temat swobodnie wybranych dzieł, oraz

- kontakt z artystami miejscowymi w ich pracowniach, warsztatach;

- autopsja oryginalnych zabytko´w architektury poznawanych epok (romanizm,

gotyk, renesans) z rozpoznawaniem gło´wnych elemento´w konstrukcyjnych

i zdobniczych.

Nalez˙y tu podkres´lic´ znaczenie trzech ostatnich punkto´w, tj. bezpos´redniego

obcowania z dziełami sztuki w ich ro´z˙norodnej postaci: obiekto´w muzealnych,

miejscowej architektury (np. zabytkowego kos´cioła, dworku), lokalnej sztuki

ludowej (np. pobliskiego skansenu, kapliczki przydroz˙nej). Obcowanie z tym,

co bliskie, czego moz˙na ,,dotkna˛c´'', z czym moz˙na sie˛ utoz˙samic´, zwia˛zac´

emocjonalnie, daje moz˙liwos´c´ poznania, podkres´lonego w podstawie programowej,

krajobrazu kulturowego, a co sie˛ z tym wia˛z˙e, uwraz˙liwienia na estetyke˛ najbliz˙szego

otoczenia.

2. DZIAŁALNOS´C´ PLASTYCZNA UCZNIA

a. Prace obligatoryjne

Nalez˙a˛ tu c´wiczenia i zadania plastyczne zwia˛zane bezpos´rednio z przedstawionymi

problemami z zakresu podstawowych technik i s´rodko´w wyrazu - koloru i kompozycji

w obre˛bie dwo´ch i trzech wymiaro´w.

24

Propozycje tych c´wiczen´ w formie przykłado´w niniejszy program podaje

w korelacji z okres´lonymi dziełami sztuki wielkiej ro´z˙nych epok. Szerszy ich wybo´r

powinien znalez´c´ sie˛ w odre˛bnym opracowaniu, kto´rego wydanie uznac´ trzeba za

poz˙yteczne i celowe. Realizacja tej cze˛s´ci programu nie powinna nastre˛czac´

trudnos´ci. Nasuwa sie˛ tutaj jedynie naste˛puja˛ca sugestia: byłoby wskazane, aby

w rozkładzie zaje˛c´ lekcyjnych c´wiczenia i zadania plastyczne zwia˛zane z prezentowanymi

zagadnieniami warsztatowymi w y p r z e d z a ł y demonstracje˛ przykłado

´w wybitnych tak, aby do okres´lonych konkluzji uczen´ mo´ gł, przez własna˛

praktyke˛ warsztatowa˛, dochodzic´ samodzielnie.

b. Działalnos´c´ plastyczna swobodna (two´rczos´c´ dziecie˛ca)

C´

wiczenia i zadania uje˛te w punkcie a, wyczerpuja˛ce w zasadzie podstawowe

problemy warsztatowe, słuz˙a˛ (w rozumieniu ich celu ogo´lnego) unaocznieniu

faktu c e l o w e j o r g a n i z a c j i p o w i e r z c h n i l u b s t r u k t u r y

d z i e ł a s z t u k i dla osia˛gnie˛cia zamierzonego skutku artystycznego i znaczeniowego.

S´

wiadomos´c´ tego faktu, przydatna w procesie nauczania jako fragment

analizy wybranych dzieł, w działalnos´ci plastycznej ucznio´w moz˙e stwarzac´

pewne ograniczenia, eliminuja˛c czynnik intuicji, odgrywaja˛cej w procesie two´rczym

na kaz˙dym poziomie role˛ podstawowa˛ oraz wyhamowuja˛c naturalna˛

spontanicznos´c´ działan´ . Nalez˙y pamie˛tac´, z˙e znane nam sposoby kompozycyjnej

i kolorystycznej organizacji dzieła stanowia˛ efekt dos´wiadczen´ zebranych z dzieł

g o t o w y c h, powstaja˛cych od zarania, od paleolitycznych malowideł jaskiniowych

z pods´wiadomego instynktu, intuicyjnego ,,poczucia formy'', kto´ re dyktowało

okres´lone, po´z´niej opisane rozwia˛zania.

Tym wewne˛trznym imperatywem dysponuje ro´wniez˙ dziecko od bardzo

wczesnych lat (kolejne, coraz bardziej udane rozwia˛zania w zakresie rejestracji

trzeciego wymiaru, wyczucie sensu kontrasto´w barwnych w obre˛bie barw ciepłych

i zimnych, starania o kompozycyjne zro´wnowaz˙enie rysunku itd.).S´ wiadomos´c´ tych

wartos´ci powinna rzutowac´ na ten etap edukacji w obre˛bie działalnos´ci plastycznej

dziecka.

Rola nauczyciela, poza organizacja˛ zaje˛c´ (narze˛dzia, tworzywa), winna tu

polegac´ na:

· sugerowaniu problemo´w wspo´lnych dla całej klasy dla uzyskania płaszczyzny do

poro´wnan´ sposobo´w rozwia˛zan´ i analizy efekto´w,

· sugerowaniu rozwia˛zan´ w obre˛bie obranych gam kolorystycznych lub faktur,

· sugerowaniu narze˛dzi i podobrazi (albo tworzyw) dla indywidualnego doboru

temato´w dla nich odpowiednich,

· sugerowaniu pro´b rozwia˛zan´ proponowanych temato´w w dwo´ch odre˛bnych

konwencjach: ekspresyjnej i syntetycznej (oszcze˛dnos´c´ s´rodko´w wyrazowych).

Przykłady innych c´wiczen´ i zadan´ podajemy w dziale ,,Działania plastyczne

w ro´z˙nych materiałach, technikach i formach'' rozdziału II - ,,Materiał nauczania''.

25

Niniejszy program nie zaleca natomiast zadan´ ze wste˛pna˛ sugestia˛ rozwia

˛zan´ z zastosowaniem tro´jwymiarowej perspektywy zbiez˙nej i koloru lokalnego.

Uznanie two´ rczos´ci dziecie˛cej za artystycznie wartos´ciowa˛ okres´la role˛

nauczyciela prowadza˛cego omawiane zaje˛cia na etapie analizy wyniko´w i ich

wartos´ciowania - ma ona mianowicie liczne znamiona krytyki sztuki w jej odłamie

konstruktywnym: unikanie ocen kran´cowych, zdolnos´c´ dostrzegania innowacyjnos

´ci, zdolnos´c´ prognozowania.

Pro´ba przełoz˙enia tych odniesien´ do two´ rczos´ci dziecka na oceny szkolne

znajduje sie˛ w rozdziale IV tego programu.

26

Rozdział IV

OPIS ZAŁOZ˙ONYCH OSIA˛GNIE˛C´ UCZNIA

I PROPOZYCJE METOD ICH OCENY

1. ZAGADNIENIA WARSZTATU I FORMY

· W obre˛bie kompozycji: kompozycje zro´wnowaz˙one, symetryczne i rytmiczne,

statyczne i dynamiczne, zamknie˛te i otwarte.

· W obre˛bie koloru: ocena gamy barwnej, efektu zwia˛zanego z łamaniem barw, ich

wzgle˛dnos´cia˛ i działaniem przestrzennym.

· W obre˛bie kompozycji i koloru ła˛cznie: znajomos´c´ istoty i efektu kontrastu

w obre˛bie form płaskich i przestrzennych, z analiza˛ układu brył i zastosowanych

koloro´w i faktur.

· Znajomos´c´ podstawowych rodzajo´w farb i włas´ciwych dla nich podobrazi.

Rozro´z˙nianie farb kryja˛cych (farby olejne, gwasze) i niekryja˛cych (akwarela)

i znajomos´c´ sposobo´w posługiwania sie˛ nimi.

· Znajomos´c´ podstawowych tworzyw rzez´biarskich (kamien´ , glina, gips, drewno)

i technik pracy w tych tworzywach: ciosanie (obro´ bka), lepienie, narzut, na

przykładach dzieł rzez´biarskich z ro´z˙nych epok.

· Znajomos´c´ podstawowych technik graficznych wypukłych i wkle˛słych, suchych

i trawionych (akwaforta).

· Umieje˛tnos´c´ zastosowania powyz˙ej podanych wiadomos´ci we własnej działalnos

´ci plastycznej oraz w opisie dzieł sztuki spotykanych w najbliz˙szym

otoczeniu, w muzeach, galeriach, albumach oraz na otwartej przestrzeni.

· Umieje˛tnos´c´ wykonania prostej kompozycji graficznej przy uz˙yciu komputera

(zalez˙nie od moz˙liwos´ci szkoły).

2. DZIEJE SZTUKI

a. Orientacja ogo´lna

· Umieje˛tnos´c´ wskazania składniko´w klasycznej systematyki sztuk - architektura,

rzez´ba i relief,malarstwo (monumentalne, sztalugowe, iluminatorstwo), grafika (takz˙e

uz˙ytkowa), rysunek, przykładowe dziedziny rzemiosła artystycznego.

· Orientacja w kategoriach czasowych: tysia˛clecie, pierwsza (druga) połowa

stulecia w obre˛bie kategorii ,,przed nasza˛ era˛'' (p.n.e.) i ,,naszej ery'' (n.e.).

· S´ wiadomos´c´ przemian sztuki w cia˛gu dziejo´w i znajomos´c´ podstawowych

przyczyn tych przemian (uwarunkowania społeczne, system wierzen´ , technika

i technologia, wiedza i umieje˛tnos´ci, tradycja lokalna).

27

· Rozro´z˙nianie poje˛c´ ,,styl epoki'', ,,styl szkoły'', ,,styl artysty''.

· Umieje˛tnos´c´ ogo´ lnej synchronizacji w czasie epok przedhistorycznych (neolit,

epoki bra˛zu i z˙elaza) z kulturami pan´stw najwczes´niej ukształtowanych w Afryce,

na Bliskim Wschodzie, w płd. Europie - Mezopotamia, Egipt, Grecja okresu

archaicznego (wczes´niej - po´z´niej - ro´wnoczes´nie).

· W obre˛bie kultury europejskiej rozpoznawanie obje˛tych programem stylo´w

(romanizm, gotyk, renesans) na podstawie dzieł architektury, rzez´by i malarstwa

najbardziej dla tych stylo´w charakterystycznych, z uwzgle˛dnieniem dzieł

doste˛pnych w regionie, gdzie jest zlokalizowana szkoła.

b. Wiadomos´ci szczego´łowe

Elementy koniecznej wiedzy z zakresu historii i geografii, porza˛dkuja˛ce poznawane

zjawiska artystyczne w przestrzeni i czasie maja˛ charakter stały. Sa˛ to:

· Rdzenny obszar danej kultury lub stylu, ewentualnie zasie˛g ich rozprzestrzeniania

sie˛ lub oddziaływania (poz˙yteczna korelacja ze wspo´ łczesna˛ geografia˛ polityczna˛

s´wiata, np. Mezopotamia = Irak).

· Os´rodki w obre˛bie dawnych kultur lub stylo´w, z kto´rych pochodza˛ obje˛te

programem obiekty (np. na Po´łwyspie Apenin´skim - Herkulanum i Pompeje,

Toskania z Florencja˛, Rawenna, we Francji - Paryz˙, Chartres, Amiens, Reims,

w Polsce - Tum pod Łe˛czyca˛, Krako´w, Strzelno) z umieje˛tnos´cia˛ wskazania tych

miejsc na mapie.

· Przybliz˙ony czas pojawienia sie˛ danej kultury lub stylu i okres ich trwania;

w niekto´rych przypadkach gło´wne etapy rozwoju w ogo´lnych zarysach czasowych

(okres archaiczny, klasyczny, hellenistyczny sztuki greckiej, sztuka bizantyjska,

roman´ ska, gotyk, wczesny i dojrzały renesans we Włoszech).

· Podstawowe wiadomos´ci o czynnikach determinuja˛cych - wobre˛bie danej kultury

lub stylu - forme˛ i tres´ci sztuki: stosunki społeczne i system wierzen´ , tradycja

lokalna, poste˛p cywilizacyjny (nauka, technika, technologie), surowce, osia˛gnie˛te

umieje˛tnos´ci.

3. PROPOZYCJE POMIARU

Obligatoryjnos´c´ nauczania zaro´wno teoretycznego jak praktycznego powinna

znajdowac´ wyraz w systemie oceniania wyniko´w w obu tych zakresach, z wyprowadzeniem

s´redniej w ocenach okresowych - po´łrocznych i rocznych. Prostote˛

takiego systemu niweczy jednak niewymiernos´c´ lub bardzo trudna wymiernos´c´

wyniko´w w obre˛bie zadan´ plastycznych (a szczego´ lnie two´ rczos´ci swobodnej),

wskutek braku - podobnie jak w krytyce artystycznej - okres´lonych narze˛dzi

pomiaru.

Nie oznacza to, z˙e cały ten obszar edukacji plastycznej winien byc´ wyje˛ty

z systemu ocen przedmiotowych. Takie czynniki jak aktywny udział w zaje˛ciach

plastycznych, pomysłowos´c´ w doborze materiało´w i narze˛dzi, niekonwencjonalnos´c´

28

rozwia˛zan´ , a w szczego´lnych przypadkach nie budza˛cy wa˛tpliwos´ci ,,artyzm'', lub

- z drugiej strony - lekcewaz˙enie zaje˛c´, nie wykonanie pracy lub wykonanie jej

,,byle zbyc´'', rozproszenie uwagi, moga˛ słuz˙yc´ jako kryteria reguluja˛ce w go´re˛ lub

w do´ ł ocene˛ okresowa˛, uzyskana˛ na materiale sprawdzalnym, tj. w obre˛bie wiedzy

o sztuce.

Narze˛dziami pomiaru wiedzy i orientacji w przedmiocie moga˛ byc´:

- w obre˛bie fakto´w: konkursy, testy własne nauczyciela albo testy wspo´ lne dla

wszystkich szko´ ł danego szczebla, opracowane przez powołanego autora lub

autoro´w. Przykładem takiego opracowania sa˛ publikacje Wydawnictw Szkolnych

i Pedagogicznych Zeszyt c´wiczen´ dla ucznia do poszczego´lnych klas

z systemem sprawdzania wiedzy rzeczowej poprzez krzyz˙o´wki, quizy, pytania

otwarte itp.

- w obre˛bie opiso´w i interpretacji formy i tres´ci dzieł oraz w obre˛bie je˛zyka

(stosowanie poznanej terminologii): kontakt interpersonalny (pytania, polecenia,

inicjowanie kwestii) daja˛cy obraz zaangaz˙owania ucznia w tres´ci zaje˛c´ lekcyjnych.

Zrozumiałe, z˙e na ocene˛ okresowa˛ winny wpływac´ aktywnos´c´ ucznia na

lekcjach i jego spontaniczny udział w dyskursach, zwia˛zanych z prezentowanymi

obiektami.

Proponuje sie˛ naste˛puja˛ce kryteria dla szes´ciostopniowej skali ocen:

6 ogo´ lne, zauwaz˙alne zainteresowania sztuka˛ (np. kolekcjonowanie ksia˛z˙ek o sztuce,

reprodukcji, poczto´wek); pełne przyswojenie wiadomos´ci obje˛tych programem,

uzupełnianych informacjami z innych z´ro´ deł; w szczego´lnych przypadkach

(lokalizacja szkoły) znajomos´c´ s´redniowiecznych, renesansowych, takz˙e

po´z´niejszych zabytko´w miejscowych; czynny udział w zaje˛ciach lekcyjnych,

dociekliwos´c´ podczas wspo´ lnej interpretacji prezentowanych obiekto´w pod ka˛tem

ich formy, znaczen´ i emocjonalnego oddziaływania; w działalnos´ci plastycznej

kompletne, staranne wykonywanie c´wiczen´ obligatoryjnych, z˙ywe zainteresowanie

two´ rczos´cia˛ swobodna˛ i ewentualnie uczestnictwem w konkursach plastycznych

dla dzieci.

5 pełne przyswojenie wiadomos´ci obje˛tych programem, uzupełnianych samodzielnie

dobranymi lub wskazanymi przez nauczyciela lekturami na temat stanowia˛cy

przedmiot nauczania; aktywny udział w lekcjach i dyskusjach zwia˛zanych

z prezentowanymi obiektami pod ka˛tem ich formy, znaczen´ i emocjonalnego

oddziaływania; staranne wykonanie c´wiczen´ obligatoryjnych i zaangaz˙owanie

w two´ rczos´ci swobodnej.

4 pełne przyswojenie wiadomos´ci obje˛tych programem; skupiony udział w lekcjach,

gotowos´c´ i zdolnos´c´ zabierania głosu w dyskusjach o prezentowanych

obiektach, ewentualnie po zache˛cie ze strony nauczyciela, staranne wykonywanie

c´wiczen´ obligatoryjnych i zaangaz˙owanie w two´ rczos´ci swobodnej.

3 s´rednie opanowanie materiału obje˛tego programem (luki w wiadomos´ciach

o charakterze szczego´łowym). Gotowos´c´ zabierania głosu w dyskusjach o prezentowanych

obiektach, przede wszystkim wodniesieniu do ich formy, po zache˛cie ze

strony nauczyciela; poprawne wykonywanie c´wiczen´ obligatoryjnych, zaangaz

˙owanie w two´ rczos´ci swobodnej.

29

2 spore luki w wiadomos´ciach obje˛tych programem, z szansa˛ ich wypełnienia

(ewentualnie przy pomocy nauczyciela). Biernos´c´ podczas dyskusji o prezentowanych

obiektach. Zgodne z postawionym tematem, ale niestaranne wykonywanie

c´wiczen´ obligatoryjnych.

1 luki w wiadomos´ciach obje˛tych programem, trudne do uzupełnienia (notoryczne

nie przygotowywanie sie˛ do lekcji). Biernos´c´ w zaje˛ciach lekcyjnych. Brak

zainteresowania przedmiotem. Niechlujne wykonywanie c´wiczen´ obligatoryjnych.

Uwaga. W kryteriach zaproponowanych dla oceny miernej lub niedostatecznej

pominie˛to element two´ rczos´ci swobodnej. Niejednokrotnie predyspozycje

ucznia, wyniki jego działalnos´ci two´ rczej i zainteresowanie ta˛ działalnos´cia˛

moga˛ byc´ niewspo´ łmiernie wysokie w stosunku do przyswajanej wiedzy. Okolicznos

´ci takie moga˛ stawiac´ nauczyciela w sytuacji kłopotliwej. Nalez

˙ałoby wo´wczas rozwaz˙yc´, czy oceniony stopien´ uzdolnien´ artystycznych nie

kwalifikuje sie˛ do zaliczenia przedmiotu. Sytuacje takie jednak moga˛ wyste˛powac´

sporadycznie.

30

ZAŁA˛CZNIK

WYPOSAZ˙ENIE PRACOWNI PLASTYCZNEJ

(postulat do realizacji w miare˛ moz˙liwos´ci szkoły)

Odpowiednie pomieszczenie - najlepiej ca 70 m2.

Duz˙y zlew stalowy jednokomorowy.

Stoły dwuosobowe (135 x 45) daja˛ce sie˛ zestawic´ w ro´z˙ne kombinacje.

Krzesła metalowe z drewnianym siedziskiem i oparciem.

Segmentowa zabudowa s´ciany. Segmenty powinny zawierac´: zamykane schowki

i szuflady; przegrody pionowe na plansze i prace ucznio´w; oszklone witryny

z regulowana˛ wysokos´cia˛ po´ łek do ekspozycji prac rzez´biarskich i przestrzennych;

wysuwane blaty do przechowywania papiero´w i kartono´w; segregatory tekturowe.

Sto´ł techniczny (ca 120 x 80) pokryty gruba˛ wykładzina˛ gumolitowa˛ albo grubym

mie˛kkim PCV, wyposaz˙ony w metrowa˛ gruba˛ metalowa˛ listwe˛, przymiar ka˛towy

i no´z˙ z wysuwanym ostrzem do cie˛cia kartono´w.

Plansze s´cienne do eksponowania prac ucznio´w, wyłoz˙one wykładzina˛ dywanowa˛

w kolorach neutralnych (szaros´ci s´rednie i ciemniejsze, szare zielenie, szare bra˛zy).

Najlepsza długos´c´ plansz: 75, 110, 150, 210 cm; najlepsze szerokos´ci: 60, 80, 100 cm.

Plansze lekkie dwustronne (najlepiej korkowe 50 x 70 cm) do pokazu reprodukcji

podczas lekcji.

Sztaluga duz˙a oraz sztalugi dwustronne i stołki plenerowe składane.

Stołek wysoki z obrotowym blatem (kawalet) do wykonywania i pokazu brył i form

przestrzennych.

Wysoki stolik na ko´łkach do aranz˙owania martwych natur.

Tablica szkolna zwykła (kredowa).

Reflektory (1-2) o mocy min. 250 W.

Komputer z panelem do powie˛kszania obrazu.

Aparatura do odtwarzania nagran´ muzycznych i rejestrowania dz´wie˛ko´w i pro´b

muzykowania, kto´ re inspirowały działania plastyczne.

31

Projekt okładki: WSiP S.A.

Ilustracje na okładce: Jarosław Zie˛ba

Redaktorzy: Iwona Ramotowska, Krystyna Wawrzen´czak

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spo´ łka Akcyjna

Warszawa 1999

Wydanie pierwsze. Ark. druk. 2

Skład i przygotowalnia: Agencja Poligraficzno-Wydawnicza ,,AMIGO'', Warszawa

Druk i oprawa: Pabianickie Zakłady Graficzne SA

32





































---