Rozmnażanie wegetatywne roślin nasiennych za pomocą : odkładów. Odrostów korzeniowych i odrośli. Rozłogów, kłączy, cebulki i bulw pędowych. Sadzonek. Sczepień. Rozmnożek. Mikro rozmnożenie.
Rośliny zapewniają : wymiane CO2. Dostarczanie wrażeń estetycznych. Schronienie dla zwierząt. Użyźnienie gleby.
Morfologia roślin jest łączona w pojęcie morfologia zewnętrzna , która zajmuje się charakterystyką zewnętrzną roślin i wewnętrzną która zajmuje się anatomią roślin.
Systematyka roślin i geografia roślin zajmują się ich pochodzeniem i rozmieszczeniem.
|
Tworząc system kanałów, płaskich zbiorników powiązanych z innymi członami elementarnymi. poprzez nici cytoplazmatyczne zwane plazmo testami błony te przenikają do sąsiednich komórek służą prawdopodobnie do transportu niektórych substancji syntetyzuje także białka zapasowe
Struktury golgiego- aparat golgiego- są niewielkie o średnicy 1do 3mikro m złożone są na ogół z 4do 6 woreczków w jednej komórce może być tych struktur do kilku tysięcy odgrywają ważną role w procesie wydzielania a także syntezy niektórych czynników.
Jądro komórkowe jest drobne na ogół kształtu kulistego lub elipsoidalnego leży w odrębie cytoplazmy. W komórkach embrionalnych jądro jest duże , w komórkach funkcjonalnych jest mniejsze, jądro kieruje procesami metabolicznymi komórki odgrywa decydującą rzecz w przekazywaniu cech genetycznych, jest miejscem replikacji czyli odtwarzania cząsteczek DNA oraz RNA Składa się z otoczki jednego lub kilku jąderek oraz soku. W jądrze powstają chromosomy każdy organizm ma ich określoną liczbę różnią się one morfologicznie występują w nich geny, taki zespół chromosomowy nazywa się kariotypem, u roślin wyższych , kariotyp składa się z dwóch jednakowych chromosomów dostarczanych przez komórkę ojcowską i matczyną jest on właściwy dla komórek somatycznych, zwiemy je diploidalnymi i oznaczamy symbolem nn natomiast pojedyncza liczba chromosomów zwana haploidalną oznacza się literą n. odkrycie chromosomów stało się podstawą do opracowania teorii chromosomowych .
Plastydy występują w cytoplazmie w zależności od zabarwienia dzielimy je na chloroplasty zielony barwnik zwany chlorofilem i w różnych barwach leukoplasty . jesienne zabarwienie liści związane jest z rozkładem zielonego chlorofilu dzięki temu ujawniają się maskowane ksantofile. Chlorofil jako aktywny fotosyntetycznie jest niezbędny w procesie fotosyntezy,
chloroplasty są to związki organiczne o budowie podobnej do czerwonego barwnika krwi zwierząt a występuje w nich niebiesko zielony chlorofil A i żółto zielony chlorofil B. chloroplasty są kształtu dośrodkowanego o wielkości 5do 10 w komórce fotosyntetyzującej występuje zwykle 30 do 500 chloroplastów, natomiast chloroplasty są nie aktywne fotosyntetycznie zawierają karotenoidy mają najczęściej kształt owalny warunkują one zabarwienie różnych narządów rośliny np. kwiatów owoców , a beta karoten jest prowitaminą a stąd wynika duża wartość tych części roślin np. korzeń spichrzowy marchwi. Leukoplasty nie zawierają barwników powstają przy braku światła chloroplastów , dlatego często spotyka się je w podziemnych częściach roślin np. w bulwach ziemniaka, mogą przechodzić w chloroplasty co obserwujemy w formie zielenienia głęby ziemniaka jeżeli wystawione są na dłuższy czas na światło. (wzrasta zawartość solaniny). Leukoplasty mają kształt owalny w wielkości 2do 4 mikro milimetrów mówi się o nich synteza substancji zapasowych głównie skrobi, a także gromadzenie lipidów białek zapasowych.
Mitochondria skupione są w cytoplazmie kształtu kulistego, cyrulicznego w jednej komórce może być ich 50 do 3 tyś są bardzo małych rozmiarów 0,5 do 0,6 mikro metrów są nośnikami enzymów oddechowych w nich odbywa się proces oddychania związany z pobieraniem przez komórkę tlenu i uwalnianiem energii.
]ściana komórkowa chroni komórkę przed wpływami zewnętrznymi a także wewnętrzną siłą wytworu i gwarantuje kształt komórki jest ona wytworem protoplastu zaliczana do składników martwych składa się z celuozy mentelgozy hityny. Przy tzw przebiegu ściany komórkowej pewne miejsca są nie zgrubiałe tzw jamki przez które przebiegają plazmodesmy służą do kontaktu z sąsiednimi komórkami. Ściany komórkowe mogą ulegać wtórnym zmianą np. lignifikacji dużo ligwiny się wytwarza, korkowaceniu , kutynizacji śluzowaceniu mineralizacji a także odkładaniu materiałów zapasowych, lignifikacja to drewnienie odkładanie ligniny jest najczęstszym procesem zachodzącym u roślin zachodzi w wyrośniętych partiach rośliny powoduje twardnienie ścian, są słabo przepuszczalne dla wody i powietrza, prowadzi do zatrzymania wzrostu komórki ale drewnienie może być procesem odwracalnym. Korkowacenie suberynizacja ściany wypełniane są suberyną substancją zbliżoną do tłuszczu np. występuje na zewnętrznych warstwach owoców, nasion np. bulwach ziemniaka. Komórki wówczas są nieprzepuszczalne dla powietrza i wody stanowią doskonałą warstwę izolacyjną przybierają różną barwę najczęściej brunatną lub żółtą duże zastosowanie praktyczne np. korek dębu korkowego - korki wykładziny. Kutynizacja zbliżona do suberynizacji składa się z wyższych kwasów tłuszczowych może pokrywać ektodermy jako kutikula ogranicza przepuszczanie przez ściane komórkową np. liść kapusty. Śluzowacenie związane z występowaniem substancji śluzowatych tj silnie śluzujących występują w skórce nasion np. len może być objawem patologicznym gdyż roślina broni się przed infekcją. Mineralizacja odkładanie w ścianie komórkowej substancji mineralnych szczególnie znany w rodzinie turzycowatych w roślinach z rodzaju skrzepy dawniej używane do czyszczenia garnków. Odkładanie materiałów zapasowych np. chemiceluozy występuje np. w nasionach łubinu.
Wodniczki (wakuole) znajdują się w cytoplazmie mogą się gromadzić rozmaite substancje pochodzące również z zewnątrz nie szkodliwe dla procesów życiowych. W roślinach samolubnych dużo soli kuchennej inne kwasy organiczne np. szczawiowy cytrynowy a także cukry gronowy owocowy czci nowy np. sacharoza insulina szczególnie porządane przez cukrzyków występują w topinambur. W wodniczkach występuje barwnik alkaloidy zaliczane są do elementów martwych .
Gospodarka wodna komórek woda rozprowadza substancje zawarte w komórkach umożliwia transport, zapewnia jędrność komórce.
Materiały zapasowe związki wytworzone przez rośliny cząsteczki zatrzymywane przez rośliny gromadzone w korzeniach spichrzowych bulwach, bardzo duże znaczenie gospodarcze ponieważ gromadzą węglowodany tłuszcze białka.
Wzrost i różnicowanie się komórek - zakres fizjologii regulatory wzrostu dibeliryny, cytokininy inhibiotyny wzrostu sztuczne ukorzenienie roślin wpływa na opadanie liści zagojenie ran
TKANKI ROŚLINNE
Tkanka- jest to zespół lub zbiór komórek wyróżniający się strukturą położeniem i pochodzeniem współdziałających w spełnieniu określonych funkcji w organizmie. Zespół komórek jednego typu tworzy tkankę jednorodną. Zespół różnego typu stanowi tkankę złożoną. W wyższym organizmie lub organizmie roślinnym tkanki tworzą zazwyczaj zespoły z wyższej rangi a mianowicie funkcjonalne zespoły tkankowe. Zrozumienie funkcjonowania układów tkankowych wymaga znajomości struktury tkanek
Tkanki można podzielić na: merystema tyczne i tkanki stałe.
Merystematycznymi nazywamy tkanki twórcze czyli złożone z komórek dzielących się wyróżniamy wśród nich merystemy wierzchołkowe, pod wierzchołkowe, boczne interkalarne.
Tkanki stałe stanowią większą część londu i takie jak miękisz ( parenchyma), kolenchyma, epiderma (skórka), Ksylen (drewno), Floem, Epiderma.
Tkanki twórcze składają się z komórek embrionalnych, wyróżniają się bardzo intensywnym podziałem są to na ogół komórki parenchymatyczne, dzięki nim zachodzi wzrost roślin który może mieć charakter ograniczony zachodzi w wszystkich kierunkach, może trwać przez krótki okres u rośliny np. wzrost liści i kwiatów wzrost nieograniczony natomiast odbywa się przez całe życie rośliny cały czas są tam komórki embrionalne. Tkanki bezpośrednio z zarodka określa się jako tkanki twórcze pierwotne.
Merystem wierzchołkowy stanowi zakończenie pędu i korzeni tworząc tzw stożek prosty. Dzięki mery stenów wierzchołkowym stanowi organów długość są one osłonięte liściami tworząc charakterystyczny pączek lub czapeczkę. Te komórki u której bierze początek wzrost szczytowy zwiemy komórkami inicjalnymi.
Wierzchołek pędu składa się on ze sfer szczytowej w skład której wchodzi merystem wierzchołkowy w strefie pod szczytowej są komórki embrionalne (komórki bez możliwości dzielenia się ) i tam zakładają się centra zawiązków liściowych i pączków bocznych. W strefie organogenicznej zachodzi dalsze różnicowanie i wzrost zalążków oraz przejściowy proces różnicowania się tkanek. W strefie pod wierzchołkowej pędu następuje intensywny wzrost pelengacyjny komórek. Wierzchołek korzenia od zewnątrz osłania go czapeczka u paprotników jedna komórka inicjalna u roślin nasiennych jest ich więcej.
Merysten interklarny występuje w łodydze tzw. Źble (źbło) u podstawy międzywęźli wywodzi się z merystemu wierzchołkowego pędu i powoduje stawowe wydłużanie międzywęźli z czasem zanika i przekształca się w tkankę stałą.
Merystemy boczne (pierwotne) tkanki wiązkowe w związkach przewodzących u roślin dwuliściennych, tworzy ono plac skandium międzyzwiązkowym, zarówno wewnątrz łodygi jak i korzeni jednowarstwową pochwe wytwarzając czasem elementy tkanek przewodzących a także wzrost organów na grubość,
Merystemy wtórne powstają z tkanek stałych które odzyskały zdolność podziału np. stadium między wiązkowe oraz tkanka korkotwórcza - zwana miazgą korka występuje w obwodowych partiach organów rosnących na grubość łodydze, i tworzy ona w krótce po rozpoczęciu przyrostu na długość zewnętrzną warstwe kory pierwotnej ale może powstać także z epidermy, jednowarstwowy pelo gen na zewnątrz wytwarza tkankę okrywającą zwaną korkiem a do środka okłada perodermę zwaną miękiszem obkorowym.
Również do tkanek twórczych wtórnych zalicza się tkanki przyranne który tworzy się w wyniku dzielenia wszystkich komórek przyrannych, tworząc z zewnątrz miazgę . ma to duże znaczenie praktyczne np. w sadownictwie przy rozmarzaniu wegetatywnym roślin
Tkanki wtórne merystema tyczne małe komórki występujące wśród komórek zdolnych do podziału tworzą one np. apart szparkowy , włoski, promienie rdzeniowe w korzeniach. Pełnią drobne ale ważne funkcje.
Miękisz tkanki miękiszowe parenchyma miękisz zbudowany jest z komórek żywych delikatnych z silnie rozwiniętą wakuolą często równo rozwiniętych cylindrycznych , zachowują one zdolność do podziału odgrywają zasadniczą rolę w regeneracji czyli zabliźnianu ran. W organach roślinnych zajmuje trudne położenie wchodzi w położenie tkanek złożonych jak floen ksylen, peryderma i inne. W jego komórkach zachodzą podstawowe procesy życiowe które w zależności od położenia miękiszu w organie rośliny mogą podlegać specjalizacji mogą tworzyć w ten sposób miękisz zapasowy wydzielniczy czasem tworzą w połączeniu z tkankami mechanicznymi spełniają bardzo ważną funkcje mechaniczną pozytem stanowią podstawową masę plonów
Parenchyma typowa tkanka mechaniczna utworzoną z komórek o grubych ścianach ściankach wtórnych najczęściej zdrewniałych najczęściej są martwe albo pośrednie między miękiszem a sklerenchymą - obejmuje dwa typy komórek: włókna i sklerechidy pierwsze występują w łodygach np. len natomiast drugie spotykane w owocach gruszy pigwy które w sąsiedztwie komórek miękiszowych mogą być żywe.
Epiderma jest powierzchniową warstwą komórek w organach o budowie pierwotnej najczęściej występuje jako pojedyncza warstwa komórek skórka pędów korzeni różnią się strukturalnie i funkcjonalnie, skórka pędu umożliwia wymiane gazową pomiędzy rośliną i otoczeniem chroniąc jednocześnie pęd przed nadmierną utratą wody jest to możliwe dzięki pokryciu skórki kutikulum oraz występowaniu szparek których pory łączą system zapory międzykomórkowych wewnątrz danych organów z atmosferą zewnętrzną, często skórka wytwarza trychomy tj utwory wyniesione ponad powierzchnie pędu nasion i owoców są to np. włoski tarczki brodawki gruczoły itp. Które swoimi wydzielinami nadają plonowi właściwości smakowe przyprawowe natomiast skórka korzenia posiada włośniki spełniającą bardzo ważną rolę pobierają składniki pokarmowe i wode. Epiderma może występować przez całe życie rośliny lub przekształcić się w peryderm ę
Kutikuli - jest to warstwa kutyny która od strony ściany komórkowej może zawierać elementy celuozy i jest przytwierdzona do tej ściany za pośrednictwem lemeli pektynowych. Kutikula pokrywa całą powierzchnie pędu i może mieć różną długość. Jest ona pokryta nalotem woskowym który na skutek odbicia i rozproszenia ściana może nadawać rośliną różne zabarwienie np. nalot na kapuście śliwek
Sylen tkanka występująca wewnątrz organów i składa się z martwych komórek zdrewniałych o zdrewniałych ścianach wtórnych, występuje na ogół mniej licznie występują także komórki miękiszowe oraz włókienka w znaczeniu potoczny szynel nie zawsze jest drewnem np. ukorzenia rzepy utworzona jest z scylenu. Wyróżnia się sylen pierwotny(pro kambium) oraz stylen wtórny (kambium). Przeważają martwe komórki połączone w nitki komórkowe służące do transportu wody na duże odległości , komórki miękiszowe tworzą rdzeń lub promienie parachematyczne w których gromadzą się tłuszcze skrobia inne substancje
Floen jest tkanką wyspecjalizowaną w przewodzeniu substancji pokarmowych składa się z żywych elementów tzw komórek sitowych czasem zawiera mleczniki i inne utwory wydzielnicze. Od stopnia rozwinięcia tej tkanki jej sprawności zależy wykształcenie plonów głównych i stosunek plonu biologicznego do plonu rolniczego . elementy sitowej tej tkanki są wydłużonymi komórkami zaopatrzonymi w błony sitowe skupienia porów w ścianie przez które przenikają stosunkowo gruble pasma plazmatyczne. Protoplazm charakteryzuje się brakiem jądra oraz zmniejszoną aktywnością rybosomów mitochondriom plascydów występuje natomiast białko floenowe które ułożone jest podłużnie i przechodzi przez pory sitowe. Stosunkowo duże ciśnienie spowodowane dużym stężeniem sacharozy oraz aminokwasów jako głównych substancji transportowanych przez floen, przewodzone są witaminy regulatory wzrostu i inne ważne substancje. Z elementami sitowymi współdziałają sąsiadujące komórki miękiszowe zwane komórkami towarzyszącymi które wyróżniają się licznymi połączeniami plazodezmowymi elementami sitowymi oraz dobrze rozwiniętymi mitochondriami szczególną formą komórek towarzyszących są komórki przenośnikowe w których następuje przygotowanie substancji do transportu ( fosforyzacja). W floenie występują w konflikcie typowe komórki miękiszowe dobrze połączone z komórkami towarzyszącymi komórki te gromadzą skrobie inne substancje zapasowe, po obumarciu elementów sitowych komórki sitowe przekształcają się w perydermę a zwłaszcza pelo gen martwice komórkową. Floen występuje w wielu plonach soczystych .
Peryderma wtórna tkanka pokrywająca zastępuje ona w łodygach i korzeniach wpiderme rozrastają się na grubość poprzez przyrost wtórny składa się z 3 części pelo genu warstwy korkotwórczej, felnemu - pokładu martwych komórek zproszkowaciałych i perodermy - warstwy lub cienkiego pokładu komórek wytworzonych przez pelo gen po jego stronie wewnętrznej . peryderma najczęściej u roślin drzewiastych zwłaszcza u łodyg i korzeni. Zwarty układ komórek tej tkanki podzielony jest przekpinkami. Specjalną perydermą jest tkanka przyranna sprzyja łagodzenie ran jest złożonym procesem wymagającym syntezy DNA i białek. Rośliny jednoliścienne mają mniejszą zdolność do gojenia raz niż rośliny dwuliścienne.
Funkcjonalne układy tkankowe są zespołami elementów tkankowych do pełnienia jednej funkcji , można wyróżnić takie układy :twórczy izolujących przewodzących wzmacniających fotosyntezujących przewietrzających spichrzowych chłonnych wydzielniczych i ruchowych
W kształtowaniu fizjologi plonów role pierwszo planową spełniają układy izolujący przewietrzający spichrzowy oraz wydzielniczy.
Układ izolujący - Wnętrze organów roślinnych tworzą epiderma, egzoderma, peryderma i matriks korkowy, warstwy te często wspomagane są warstwą łusek lub kutnery, mogą być dodatkowe zapory chemiczne w których działają antybiotyki, fitocydy fenole i inne substancje ochronne. Izolacja mechaniczna polega na ciągłości tkanek okrywających występuje w kutikuli które bronią organ przed wysychaniem a także infekcją przed parowaniem ważną rolę spełnia wosk na kutikuli. Kutikula nie zabezpiecza przed wnikaniem substancji wprowadzanych na jej powierzchnie dlatego też wykorzystuje się środki ochrony roślin pestycydami a więc środkami ochronnymi a także polis tężeniem dolistnie wprowadzać można np. azot. W tworzeniu zapory chemicznej liczą się włoski wyrostki o charakterze wydzielniczym, ale skórka korzeni nie na kutikuli nie stanowi izolacji w stosunku do wody lecz ma właściwości z układu chłonnego staje się ona składnikiem układu izolującego gdy obumierają włośniki a komórki kory pierwotnej ulegają skorkowaceniu.
Układ przewietrzający zwany też wentylacyjnym utworzony jest z przetworów międzykomórkowych wytwarza się w formie porów i komór wypełnionych gazami, wymianę gazową dokonuje się na zasadzie dyfuzji ten system w organach nie uszkodzonych może być ciągły lub stały lub tworzyć oddzielne bloki cały system przestworów komórkowych w organach roślinnych nie mających specjalnych tkanek powietrznych jest objętościowo nie duży lecz jego powierzchnia przewyższa kilkadziesiąt razy powierzchnię organów i ma to zasadnicze znaczenie w wymianie gazowej między tym systemem a komórkami. System przestworów powietrznych pędu połączony jest systemem w korzeniach i atmosferą za pomocą szparek w epidermie liści a także za pomocą przekpinek w perydermie. W przetworach powietrznych innych niż liście organu szczególne znaczenie ma transport tlenu, współczynnik dyfuzji tlenu w powietrzu o temp 25C jest około 10tyś większy niż w wodzie. Np. przestwory powietrzne w bulwie ziemniaka zajmują objętościowo od 0,6% do 1,3 % natomiast współczynnik dyfuzji w tym organie jest dzięki przestworom 430 razy większy niż w wodzie, i to wystarczy aby stężenie tlenu wynosiło około 3%. Koncentracja dwutlenku węgla wewnątrz masywnych tkanek nadziemnych dochodzi tylko od 2do 7% podczas gdy w korzeniach dwutlenek węgla jest głównym gazem.
Układ spichrzowy obejmuje tkanki i komórki których gromadzone są substancje energetyczne, budulcowe w formie węglowodanów białek lipidów oraz wody. Substancje zapasowe mogą być gromadzone w organellach cytoplazmatycznych np. ziarna skrobi krystaloidy białkowe troche tłuszczu a także w soku komórkowym, mogą gromadzić się białka aleuronowe, amidy aminokwasy cukry kwasy organiczne sole mineralne i woda. Najczęściej komórki są przystosowane do gromadzenia kilku substancji zapasowych np. miękisz bielma lub Liścieni gromadzi również skrobie przykładem mogą być ziarniaki zbóż a w liścieniach tłuszcze oleje np. rzepak. A w dużych koncentracji białka mogą być liścienie np. roślin strączkowych w miękiszu bulw korzeni spichrzowych gromadzą się głównie węglowodany ale także białka sole mineralne amidy. Skrobia odkładana jest w plastydach wszystkie żywe komórki są zdolne do gromadzenia substancji zapasowych z wyjątkiem elementów sitowych specjalne predyspozycje mają komórki i tkanki miękiszowe, a uruchamianie substancji zapasowych zależy od natury oświetlenia stosunków hormonalnych i cech wzrostu.
Układ wydzielniczy- rośliny nie dysponują specjalnym układem wydalniczym gromadzą zbędne produkty przemiany materii bądź w wakuolach żywych komórek bądź obumierających całych komórkach i tkankach. Odłożone substancje w obumierających tkankach działają trująco na mikroorganizmy zabezpieczając je bezpośrednio przed rozkładem, w roślinach występują jednak komórki wyspecjalizowane wytwarzające wydzielinę zwane komórkami wydzielniczymi , mają one cytoplazmę dobrze rozwiniętą sieć wewnątrz plazmatyczną i aparat golgiego i wydzieliny są syntetyzowane w tym wewnętrznym układzie plazmatycznym, a także w pęcherzykach utworzonych przez ten system, wydzieliny mogą gromadzić się między kutikulum a celulozową warstwą ścian komórek w odniesieniu do całych organów wydzieliny można podzielić na powierzchniowe tzw egzot ropowe i wewnętrzne endopropowe. Komórki wydzielnicze w tych organach wchodzą w skład różynych utworów wydzielniczych wydzielinami egzot ropowymi mogą być woda rozcięczony roztwór soli mineralnych cukrów, aminokwasów substancji perpenoidalnych oraz olejków eterycznych, żywic śluzów toksyn enzymów trawiennych i innych, endrotropowymi są substancje oleiste kryształy różnych soli żywice. Morfologia i pochodzenie utworów wydzielniczych są niezwykle różnorodne. Tak samo jak ich skład chemiczny wydzieliny które mogą być stałe płynne lotne, wydzieliny te nadają plonom roślin charakterystyczny zapach, smak.
Korzeń
Korzeń mają w zasadzie symetrie promienistą, żyją one na ogół pod ziemią (korzenie podziemne) rzadziej nad ziemią np. kukurydza .
Funkcja korzenia Funkcja czepna a więc utwierdza umacnia roślinę w podłożu, funkcja odżywiania roślin pobieranie oraz transport wody soli mineralnych do pędów oraz jako organ spichrzowy. Funkcja spichrzowa- funkcja podstawowa, korzeń podobnie jak łodyga wydłuża się w wyniku wzrostu wierzchołkowemu, w odległości kilku milimetrów od wierzchołka na korzeniach podziemnych powstają włośniki które ułatwiają pobieranie wody i soli mineralnych, włośniki żyją kilka dni występują na młodych odcinkach korzenia. Rozróżnia się korzeń główny korzenie boczne oraz dalszych rzędów, u roślin jednoliściennych korzeń główny zanika i wszystkie korzenie tworzą system korzeniowy tzw wiązkowy. Przejście między łodygą a korzeniami nazywa się szyją korzeniową u roślin trawiastych i u zbóż w ten system korzeniowy typu wiązkowego wyrasta tzw węzłow nazwanych węzłami krzewienia. Typ korzeni wiązkowych- są one charakterystyczne dla roślin trawiastych dla zbóż ale także są charakterystyczne dla ziemniaków cechą charakterystyczna korzeni przybyszowych (wiązkowych ) jest stosunkowa duża liczba ich ale cechą ujemną jest to że penetrują głownie cienką warstwe gleby od 20 do 30cm. Nie mają takiej siły przebicia. Korzenie typu palowego- te korzenie mają stosunkowo słabo rozwinięte korzenie boczne ale mają silnie wykształcony główny korzeń palowy przenikający nie tylko do warstwy gleby ale podglebia i skały macierzystej np. rzepak, rośliny strączkowe, łubiny, a jeszcze głębiej rośliny motylkowe wieloletnie kończyny lucerny. Z punktu widzenia rolniczego a więc planowania roślin zagadnienie to jest ważne ponieważ rośliny głęboko korzeniące pobierają z głębszych warstw składniki głęboko zalegające azot magnez fosfor i transportują składniki do warstwy ornej. Umożliwiają lepsze przenikanie wody, systemów korzeniowych roślin o wiązkowym systemie korzeniowym
Korzenie spichrzowe są częścią zgrubiałego korzenia a także innych części np. pod liścieniowej co może występować np. na burakach cukrowych albo pastewnych . W korzeniach spichrzowych tkanką dominującą jest tkanka miękiszowa, spichrzowa w której gromadzone są przede wszystkim takie składniki jak cukry od cukrów prostych do złożonych. Na postać systemu korzeniowego wywierają wpływ zarówno czynniki ekologiczne gleba woda, a także zabiegi agrotechniczne oczywiście przy braku wody rozwija się system korzeniowy rośliny aby mógł wykorzystać małe zasoby wodne, natomiast w warunkach niewłaściwych agrotechnicznych przy występowaniu podeszwy płużnej tj zbitej warstwy gleby- uniemożliwia przenikanie systemu korzeniowego czasem nawet korzeni palowych.
Morfologia korzenia typowego wyróżniamy 4 strefy: 1 strefa wierzchołkowa obejmuje najmłodszą cześć korzenie o długości zaledwie kilku mm i stanowi ją głównie stożek wzrostu przykryty czapeczką a więc warstwą ochronną . 2 strefa wydłużania (elongacyjna)- obejmuje na ogół odcinek od 5-10mm w którym następuje intensywne wydłużanie komórek i ich przekształcanie w komórki tkanek stałych. 3 strefa włośnikowa rozpoczyna się w miejscu gdzie ustaje wzrost elongacyjny i tworzą się włośniki które są cienko ściernymi uwypukleniami komórek skórki korzenia. Włośniki pokrywają korzeń na odcinku 1do kilku cm ich rola jest ważna w odżywianiu mineralnym roślin, pobieraniu roztworu wodnego związków mineralnych i dalszym transportem do rośliny, liczba włośników jest bardzo duża na 1mm2 korzenia kukurydzy zwyczajnej przypada około 420 włośników. Włośniki pokryte są śluzem są bardzo nietrwałe obumierają po 10do 20 dniach i w ich miejscu tworzą się nowe, brakuje ich u roślin wodnych i części błotnych . Nie ma ich także u roślin które współżyją z grzybami tworzą tzw mikoryze wewnętrzną. 4 strefa wyrośnięta spełnia przede wszystkie funkcje mechaniczne, utrzymuje roślinę w podłożu za pomocą tych części korzenia odbywa się przewodzenie wodnych roztworów soli mineralnych i w tej strefie może odbywać się wyrost wtórny a także tworzą się korzenie boczne.
Budowa anatomiczna korzenia: budowa pierwotna korzenia jest wynikiem działania tkanek twórczych pierwotnych, w tej budowie wyróżnia się 3 główne warstwy mianowicie skórka, kora pierwotna, walec osiowy. Skórka ma formę jednowarstwowej tkanki zbudowanych z komórek żywych cienkościennych pozbawionych nabłonka, u niektórych roślin może podlegać różnym procesom wtórnych a mianowicie takich jak np. pewne procesy mineralizacji, wszystkie komórki skórki mogą wytwarzać włośniki, skórka jest tkanką krótkotrwałą szybko obumierającą a jej miejsce zajmuje tkanka wtórna a więc ulega skorkowaceniu. Pod skórką występuje kora pierwotna zbudowana z komórek miękiszowych u roślin młodych przewodzą one wodę od włośników do wiązek przewodzących natomiast w korzeniach starczych służą do magazynowania materiałów zapasowych, najbardziej zewnętrzną częścią kory pierwotnej różniącą się budową jest endoderma zwana śródskórnią jej komórki ściśle do siebie przylegają tworząc wyraźną pochwę dookoła walca osiowego. Ta endoderma jest barierą do swobodnego przepływu wody glebowej z kory pierwotnej do walca osiowego musi się on odbywać przez plazmo lenne czyli przez błony biologiczne. Wewnątrz korzenia znajduje się walec osiowy jego zewnętrzna część przylegająca bezpośrednio do śródskórni nazywa się perycyklem inaczej okolnicą zwaną inaczej tkanką korzonkorodną, składa się zwykle w jednej warstwie z żywych komórek nie zdrewniałych u roślin okrytozalążkowych ta część okryta jest merystema tycznie służy do tworzenia wtórnych tkanek merystema tycznych korzenia takich jak zawiązki korzeni bocznych część Kaudium pelo gen oraz stożki wzrostu dające odrosty korzeniowe. W centralnej części walca osiowego znajduje się znajduje się wiązka przewodząca ma ona typowy charakter dla korzenia w postaci wiązki promienistej zwaną radialną której warstwa łyka i drewna przebiegają na przemian oddzielone miękiszem, natomiast środkową część walca osiowego tworzy miękisz bezzieleniowy tworząc słabo zaznaczony rdzeń czasem zamiast wiązki przewodzącej znajduje się kolenchywa lub sklelenchywa taki układ tych tkanek różni je w istotny sposób od układu spotykanego w łodydze, której środek zajęty jest przez luźno zbudowany rdzeń. Budowa wtórna korzenia typowy przyrost na grubość związany jest z budową wtórną w trakcie którego powstają wtórne tkanki stałe budowa wtórna jest wynikiem działania tkanek twórczych kambium fellogenu które tworzą się jako merystemy wtórne kambium powstaje z komórek miękiszowych walca osiowego odkłada do wewnątrz drewno wtórne a na zewnątrz łyko wtórne w rezultacie takiego rozwoju drewno pozostaje wewnątrz walca osiowego natomiast łyko na peryferyjną część korzenia. Kambium odkładając nowe elementy drewna jest przesuwane w miarę grubienia coraz bardziej na zewnątrz, w przeciwieństwie do łodygi w korzeniu pelo gen nie zakłada się peryferyjnie lecz powstaje w okolicy. W budowie wtórnej korzenia roślina produkuje najwięcej drewna, ono stanowi część dominującą korzenia.
Budowa anatomiczna korzeni spichrzowych korzeń spichrzowy stanowi często twór złożony w skład jego wchodzi nie tylko zgrubiała górna część korzenia zgrubiałego łodyga podliścieniowa, dość wyraźnie widoczne w korzeniu np. buraków cukrowych czy pastewnych
Korzenie boczne powstają w perycyklu rosną zwykle słabiej niż korzenie główne niezaburzając na ogół budowy montionalnej korzeni
Korzenie przybyszowe tworzą się na korzeniach macierzystych a więc głównie rozwijają się z pochodzenia łodygowego lub liściennego głównie wyrastają z pędu, szczególne wyraźnie rozwijają się z wschodniej części pędu.
Metamorfoza korzenia jeżeli z korzeni bocznych również tworzą się korzenie spichrzowe wówczas nazywamy je bulwami korzeniowymi np. u storczyków korzenie mogą się przetwarzać w haustoria u pasożytniczych roślin wyższych np. jemioła. Korzenie kurczliwe wciągające występują u wielu bylin u roślin 2letnich takich lilia pietruszka szparag korzenie te mają zdolność kurczenia się a tym samym zagłębiania roślin w glebie. Korzenie podporowe wyrastają one z dolnych pędów nadziemnych łodygi a następnie rosną pionowo lub skośnie w dół wnikając do gleby, z roślin uprawnych np. kukurydza. Gdzie z dolnych pędów wyrastają korzenie podporowe. Korzenie oddechowe występują u niektórych roślin tropikalnych rosnących na siedliskach bagiennych ubogich w tlen. Korzenie powietrzne służą roślinie do pobierania wody z powietrza poprzez wielowarstwową skórkę.
Symbioza korzeni symbioza jest to współżycie z niektórymi bakteriami i grzybami zjawisko to jest dość szeroko rozpowszechnione w przyrodzie, ma duże znaczenie gospodarcze. Symbiotyczne bakterie azotowe- wiążą wolny azot z powietrza występują dość powszechnie w naszych glebach infekując korzenie roślin niektórych gatunków np. roślin motylkowych rozmnażają się w ich komórkach tworząc brodawki (roślina broni się przed bakteriami). W procesie tym bakterie te ulegają stopniowo trawieniu przez roślinę wyższą trwa on do momentu kwitnienia roślin. U roślin wieloletnich funkcjonują przez wiele lat. Znaczenie gospodarcze polega na wiązaniu azotu.
Mikoryza współżycie korzeni z grzybami jest ona bardzo rozpowszechniona w grupie roślin wyższych umożliwia zwiększenie powierzchni chłonnej korzenia co gwarantuje lepsze zaopatrzenie w wódę sole mineralne, przyspiesza rozkład próchnicy, zaopatrują roślinę w witaminy. Wyróżnia się mikoryzę zewnętrzną i (strzępki grzyba oplatają od zewnątrz korzenie przekształcając je morfologiczne, korzenie pozbawione są włośników ich role przejmują strzępki grzyba) wewnętrzną (grzyby zajmują całą korę pierwotną występuje u licznych roślin okrytonasiennych zwłaszcza z rodziny storczykowatych wrzosowatych kończyny lucerny)
Pęd jest organem roślin wyższych złożony z łodygi i liści. Podstawowej budowie jest on organem zewnętrznym nadziemnym służy przede wszystkim do wymiany gazowej, rozmnażania a także do gromadzenia materiałów zapasowych. Czasem w roślinie rośnie na długość dzięki merystemowi szczytowemu bądź interkalarnemu. Cechą charakterystyczną jest to że wzrost elongacyjny (wydłużania) nie jest ograniczony do strefy krótk opnącej lecz zachodzi również w znacznym oddaleniu od niego.
Charakterystyka pączka jest on zawiązkiem pędu składający się ze skróconej łodygi zawierającej na wierzchołku stożek wzrostu z zawiązkami liściowymi oraz zawiązkami pączków bocznych umieszczonych w kątach liści.
Pierwszy pączek pędu nazywany jako typowy inaczej wierzchołkowy zwany jest pączkiem zarodkowym .
Nie wszystkie pączki boczne są aktywne wzrostowo niektóre pozostają w stanie spoczynku nazywane pączkami śpiącymi u niektórych roślin mogą osiągnąć wiek dość długi np. u dębu około 100lat. Pączki śpiące szczególnie znajdujące się w dolnej części pędu mogą służyć do regeneracji zniszczonych organów nadziemnych rośliny. Ta zdolność wykorzystywana jest również do rozmnażania wegetatywnego roślin.
Pączki wierzchołkowe hamują nadmierny rozwój pączków bocznych jest to określony układ hormonalny rośliny.
Pączki mogą występować w różnych postaciach zawierające części wegetatywne zwiemy pędowymi lub liściowymi, zawierające zalążki kwiatów zwiemy kwiatowymi, a jeżeli są zalążki liści i kwiatów zwiemy mieszanymi.
Ze względu na czas tworzenie pączków i ich budowę wyróżnia się pączki okryte i nagie. Okryte tworzą się w drugiej połowie lata a rozwijają się w roku następnym są to pączki zimujące, okryte są dlatego grubymi łuskami które chronią pączek a szczególnie jego stożek wzrostu przed czynnikami zewnętrznymi zwłaszcza niskimi temperaturami. Łuski to przekształcone liście ze względu na swoją funkcje zawierając liczne związki a skórka pokryta jest grubym nabłonkiem. Na powierzchni ich wyrastają często włoski spełniającą funkcje mechaniczną a więc okrywającą jak i też wydzielniczą, włoski wydzielnicze produkują substancje gumowe lub żywiczne które sklejają łuski zwiększając w ten sposób właściwości ochronne. Natomiast rośliny zielne tworzą pączki nagie rozwijające się w tym samym roku. Natomiast ze względu na położenie dzielimy na pączki wierzchołkowe i boczne, wierzchołkowe na szczycie pędu głównego i rozgałęzieniach bocznych. Jeżeli pączek wierzchołkowy kończy swój wzrost np. wytworzenie kwiatu to jego funkcje przejmują pączki boczne, które powstają w kontach liści czyli inaczej pachwinach liściowych. Układ tych pączków na łodydze zwykle odpowiada układowi liści. Poza tymi formami pączków mogą tworzyć się pączki przybyszowe które powstają na łodydze na korzeniach a nawet na liściach. Miejscem ich powstawania jest tkanka kalusowa a więc przyranna lub też kambium. Z pączków przybyszowych tworzą się odrosty korzeniowe i takie same pędy jak z pączków śpiących, stąd też ważne znaczenie praktyczne w rozmnażaniu wegetatywnym
Rozgałęzianie pędu- pędy mogą stanowić jednoosiową łodygę jednakże najczęściej rozgałęziają się tworząc pędy boczne I, II, III rzędu i dalszych co warunkuje określony pokrój wygląd rośliny, najczęściej wyróżnia się 3 rodzaje rozgałęzień pędu widełkowy zwany( występuje u paprotników, zwłaszcza u widłaków tworzy się on wówczas gdy stożek wzrostu pędu dzieli się na stożki które wytwarzają dwa rozgałęzienia zazwyczaj są one równorzędne) , jednoosiowy zwany monopodialnym (powstają wówczas gdy oś główna pędu wydłuża się w sposób nieograniczony a więc rozwija się szybciej niż boczne rozgałęzienia charakterystyczny dla wielu roślin drzewiastych sosna świerk pospolity) i wieloosiowy zwany sympodialnym ( tworzą się wówczas gdy pączek wierzchołkowy wstrzymuje swój wzrost lub zamiera a jego funkcje przejmuje pączek boczny, rozwijający się z niego pąk przybiera z czasem kierunek podobny do pędu głównego i staje się jego przedłużeniem proces ten może powtarzać się wielokrotnie, spotykamy między innymi u naszych drzew owocowych, na drzewach rozwijają się głównie pączki zlokalizowane w górnej części pędu głównego co doprowadza do wykształcenia pnia i korony. Natomiast formy krzewiaste tworzące się na skutek rozwijania się pączków bocznych znajdujących się u nasady pędu głównego tworząc charakterystyczny krzak dla danego gatunku. Tworzące się korony drzew owocowych można formować w różny sposób w zależności od potrzeb i upodobań, ponieważ rośliny są bardzo plastyczne.
Wzrost pędu głównego i jego bocznych odgałęzień odbywa się w różnym pędzie co prowadzi do wytworzenia pędów o różnych długościach. Jedne o długich międzywęźlach nazywamy długopędami lub pędami wydłużonymi wzrost elongacyjny u nich jest bardzo intensywny, w naszych warunkach klimatycznych dochodzi nawet do 3,4 metrów. Na tych pędach liście rozmieszczone są stosunkowo rzadko wytwarzają mało kwiatów a często nie wytwarzają ich wcale. Natomiast krótkopędy zwane też pędami skróconymi charakteryzują się słabym wzrostem na długość małymi przyrostami i tworzą krótkie międzywęźla wydają dużo kwiatów i owoców, dlatego często nazywane są pędami owocującymi, występują licznie u drzew owocowych jabłoni domowej gruszy pospolitej. Natomiast rośliny zielne mające skrócone międzywięzla tworzą różyczki liściowe np. babka średnia, podobny czy zbliżony kształt pędu jest u takich roślin jak buraki marchew cykoria. W tej części rośliny wyrasta najczęściej w drugim roku długa łodyga zakończona w późniejszym okresie kwiatostanami i wytwarzające owoce.
Budowa pędu jako podstawa klasyfikacji roślin. Można rośliny podzielić na zielne( nie zdrewniałe pędy zamierające w końcu wegetacji są w śród nich rośliny jednoroczne, dwuletnie a także wieloletnie nazywane bylinami. Rośliny jednoroczne cały cykl życiowy przechodzą w ciągu jednego okresu wegetacji np. ziemniaki, słonecznik zwyczajny, groch zwyczajny. Rośliny dwuletnie pełen cykl życiowy w ciągu 2lat np. burak uprawny w pierwszym roku mięsisty korzeń a przechowany do roku następnego wykształca ped nasienny. Rośliny zielne wieloletnie ta część nadziemna co roku obumiera najczęściej natomiast zachowuje się podziemna część wieloletnia na której znajdują się pączki które w następnych latach przede wszystkim wiosną wytwarzają się pędy np. kończyna lucerna te pędy nazywamy szyjką korzeniową wytwarzają nowe pędy po każdym skoszeniu) i zdrewniałe ( rośliny wieloletnie często nazywane trwałymi ponieważ są długowieczne np. jabłoń domowa może osiągać wiek do 200 lat oliwka zwyczajna do 700lat jałowiec pospolity do 2000lat cis pospolity do 3000). Drzewa są roślinami które mają przyrost na wtórny przyrost na długość zróżnicowany na pień i koronę , krzewy nie mają pędu natomiast głównego np. róża dziko rosnąca, wrzos zwyczajny.
Metamorfoza pędu- podobnie jak korzenie pędy mogą ulegać daleko idącym zmianą warunkowane do przystosowania się do warunków środowiska dotyczą pędów nadziemnych jak i też podziemnych. Do najczęstszych metamorfoz pędów nadziemnych należą pędy pnące, rozłogi, kseromorficzne, ciernie i wąsy, najważniejsze metamorfozy pędów podziemnych to kłącza bulwy i cebule. Pędy pnące występują u roślin mających długie międzywęźle zawierające mało tkanki usztywniające potrzebujące do swojego wzrostu podpór maja charakter pędów wijących czepnych mogą mieć postać pędów zielonych lub zdrewniałych np. winorośl właściwa. Rozłogi są to wiotkie pędy o stosunkowo długich międzywęźlach łożących się po ziemi , rzadziej pod ziemią stanowią odgałęzienie dolnego odcinka nadziemnego pędu, mogą się one tworzyć w węzłach korzeni przybyszowych. Mogą być wykorzystywane do rozmnażania wegetatywnego np. truskawki poziomka pospolita. Pędy magazynujące występują w różnych grupach roślin np. kapusta głowiasta magazynuje główne składniki odżywcze w zgrubiałej łodydze zwanej głąbem a także w mięsistych liściach. Pędy kseromorficzne mają rośliny stanowisk suchych zdolne do przetrwania susz w powietrzu i glebie, osiągają to dzięki specyficznej budowie pokryciu skórki grubym nabłonkiem, zwijaniu się liści a także dzięki właściwością fizjologicznym występują na pustyniach stepach w naszym kraju np. mikołajek nadmorski sosna zwyczajna.
Ciernie - mają postać utworów kolczastych zaostrzonych i silnie zdrewniałych powstają w wyniku przeobrażenia pędu wówczas mówimy o cierniach pędowych, lub o przeobrażeniu liści lub ich części wówczas są ciernie liściowe a niekiedy są ciernie korzeniowe, np. głóg. A swoją budową i pochodzeniem różnią się ciernie od kolców występują u róży jeżyny w tworzeniu którym bierze udział epiderma , spotyka się przekształcenia części pędów w wąsy są to najczęściej wąsy czepne symulują one owijanie się pędu wokół podpory mogą się tworzyć z pędu głównego jak u winorośli właściwych pędów bocznych a mogą powstawać także z liści np. groch gryka.
Kłącza- są pędami podziemnymi rosną pionowo w glebie zbliżone są wyglądem do korzeni jednak różnią się budową anatomiczną oraz obecnością łuskowatą liści i pączków z których wyrastają pędy nadziemne i podziemne, kłącza wytwarzają także liczne korzenie przybyszowe mają one rózny wygląd zewnętrzny np. u rabarbaru są bardzo grube o małych międzywęźlach. Kłącza młodsza część posiadająca pączek wierzchołkowy powoduje jego rozrost i wyrastanie nad powierzchnie gleby. Typowy organ podziemnych dla roślin wieloletnich zielnych służy jako organ spichrzowy a także do rozmnażania wegetatywnego
Bulwy pędowe- rozpowszechnione w różnych grupach roślin funkcją zasadniczą magazynowanie materiałów zasadniczych służą do rozmnażania wegetatywnego, pochodzenie może być różne, niekiedy służyć mogą zarówno jako magazyn materiałów zapasowych do rozmnażania wegetatywnego również interesująca jest bulwa pędowa ziemniaka mocno rozwijają się pędy nadziemne a z ich dolnych części korzenie przybyszowe a z pączków pachwinowych rozwijają się pędy podziemne nazywane stolonami na zakończeniu których rozwijają się bulwy.
Cebula jest również modyfikacją pędu posiada silnie skrócony pęd o mięsistych liściach wyrastających ze skróconej łodygi nazywanej piętką
Pędy traw - odznaczają się charakterystyczną budową której nie spotyka się u innych roślin stąd też mają one nazwe swoistą mianowicie pęd nazywa się źdźbłem. Jest to zasadniczo obła łodyga zróżnicowane na węzły i międzywęźla, przy czym węzły są wypełnione natomiast międzywęźla u niektórych traw są puste np. zbóż podstawowych a u niektórych mogą być wypełnione kukurydza sorgo. Z węzłów łodygi wyrastają liście które w swojej dolnej części przybierają forme pochwy liściowej która otaczając węzeł tworzy charakterystyczne kolanko a w wyższej części stosunkowo ściśle przylega do międzywęźla, często w miejscu przejścia pochwy liściowej w blaszkę tworzą się charakterystyczne części zwane języczkiem albo ostrogami. Pędy traw a ogół rozgałęziają się u podstawy w tzw węzłach krzewienia. Krzewienie traw ma bardzo duże znaczenie ponieważ jest to zwiększanie liczby źdźbeł a także wytwarzanie systemu korzeni przybyszowych z tych węzłów.
Łodyga- to część pędu jest jego osią czyli jak gdyby rusztowaniem które podtrzymuje liście kwiaty a także owoce, a także łączy takie ważne części rośliny jak korzenie i liście. Może służyć także jako magazyn substancji zapasowych np. liście cebuli kapusty, jak również do rozmnażania wegetatywnego. Łodygi mają silnie rozwinięty system tkanek mechanicznych no i zdrewniałych tkanek przewodzących utrzymujących najczęściej w pozycij pionowej co zapewnia optymalny dostęp do światła odznaczają się wzrostem wierzchołkowym zasadniczo nie ograniczonym i warunkowany jest nie przerwanym działaniem merystemu stożka wzrostu, np. u traw i zbóż wzrost wierzchołkowy stosunkowo szybko ustaje a przyrost na długość zachodzi dzięki merystemą intelkalarnym. (tworzą się nad kałym węzłem tkanki stałej). Funkcjonuje on do czasu zakończenia wzrostu danego międzywęźla potem zanika i przechodzi znów w tkankę stałą. Przyrost rozpoczyna się równomiernie równolegle w kilku międzywęźlach, znacznie szybszy niż przyrost wierzchołkowy który rozpoczyna się tylko w jednym miejscu.
Morfologia łodygi- na przekroju poprzecznym najczęściej zaokrąglona czasem postać trójkąta (turzyce) czworokąta żeberkowana ( charakterystyczne dla wielu gatunków piace np. marchew zwyczajna ) bruzdowana . zasadniczą cechą morfologiczną każdej łodygi jest podział na węzły i międzywęźla w węzłach wyrastają liście w końcach których tworzą się pączki boczne natomiast miedzywięźla odznaczają się różną długością. Łodygi mogą być zielne i zdrewniałe sporadycznie na pół zdrewniałe.
Budowa anatomiczna łodygi w porównaniu z korzeniem łodyga budowe ma bardziej zróżnicowaną zależy ona od wieku rośliny a także od umiejscowienia w systematyce. Wyróżnia się różne typy budowy anatomicznej typ budowy łodygi roślin dwuliściennych - ma budowę pierwotną jak i wtórną. Pierwotna występuje u wszystkich roślin wtórna jednak u części gatunków tylko. U roślin o budowie wtórnej budowa pierwotna ogranicza się do najmłodszych szczytowych odcinków łodygi natomiast budowa wtórna występuje w odcinkach starszych . budowa pierwotna u roślin o budowie wtórnej u młodszych częściach łodygi natomiast wtórna u starszych. Tkanki pierwotne utworzone są przez merystem wierzchołkowy komórki które powstają w wyniku jego działania w miare oddalania się od niego osiągają swoje rozmiary i stopniowo przekształcają się w tkanki stałe. W tym odcinku łodyga podobnie jak korzeń różnicuje się na 3 strefy skórkę kore pierwotną i walec osiowy Tanaka okrywająca zabezpieczająca łodygę przed wpływem czynników zewnętrznych i nadmierną utratą wody jest to na ogół tkanka części młodych rośliny natomiast w częściach starszych przez tkankę okrywającą wtórną -korę , bezpośrednio pod skórką znajduje się kora pierwotna, utworzona najczęściej z skórek miękiszowych które w części zewnętrznej zawierają stosunkowo dużo chloroplastów nadając roślinie zabarwienie zielone, natomiast odcinki obwodowe kory pierwotnej zajmuje Tanaka mechaniczna która wzmacnia łodygę. Tkanki mechaniczne występują najczęściej jako kolenchyma a także sklerenchyma w formie wzmacniającej. W korze pierwotnej mogą znajdować się także kanały żywiczne lub zbiorniki olejków. Część najbardziej zewnętrzna korzy nosi nazwę endodermy jest to jednorodna pochwa graniczna która otacza całą łodygę oddzielając w ten sposób kore od walca osiowego. Endoderma zbudowana z komórek żywych często zawierających ziarna skrobi jednak nie u wszystkich roślin występuje np. u traw nie idzie tej granicy zauważyć. Walec osiowy częścią zewnętrzną stanowi perycykl zbudowany z jednej lub kilku warstw komórek jednakże u większości roślin w łodydze nie występuje z tąd też komórki walca osiowego bezpośrednio graniczą z korą pierwotną. Najważniejszą częścią walca osiowego są tkanki przewodzące wystędpuja w postaci rur tworzących na przekroju poprzecznym ciągły pierścień gdy wchodzą w poszczególne związki są poprzedzielane miękiszem, w wewnątrz pierścienia występuje rdzeń zbudowany z komórek miękiszowych
Przyrost łodygi na grubość - przy przyroście na długość następuje wzrost tego organu na grubość, wzrost na grubość następuje jako pierwotny i wtórny. Pierwotny zachodzi w następstwie rozrastania się tkanek pierwotnych na grubość. Pogrubianie łodygi następuje jako wynik przyrostu wtórnego występuje on u większości roślin nago nasiennych(np. drzewa iglaste) i okrytonasiennych (rośliny dwuliścienne). Przyrost wtórny na grubość polega na wytworzeniu przez tkanki twórcze wtórnych tkanek stałych. Które łączą się z tkankami pierwotnymi spełniają określone funkcje. W ten sposób powstaje tzw budowa wtórna jednakże pojawia się ona w określonej odległości od wierzchołka. Przyrost łodygi na grubość warunkuje tkanka twórcza nazywana kambium które powstaje w pewnej odległości od wierzchołka wzrostu. Kambium pierwotne tworzy się z komórek które zachowały charakter embrionalny, natomiast kambium wtórne tworzy się u roślin u których wiązki przewodzące wykształcone są w postaci pojedynczych pasm oddzielonych miękiszem w promieniu rdzeniowym. Kambium to powstaje z komórek tkanek stałych. Te odcinki kambium które znajdują się wodrębie wiązki przewodzącej zwiemy kambium wiązkowym, natomiast odcinki które leżą międzywiązkami nazywamy kambium międzyzwiązkowym. Kambium odkłada do wnętrza łodygi drewno wtórne nazywane ksylenem wtórnym, niezależnie od tego czy komórki są zdrewniałe czy nie a na zewnątrz odkładane jest łyko wtórne nazywane jako floem wtórny albo inaczej kora wtórna, zarówno drewno jak i łyko wtórne nie różnią się znacząco w budowie od tych tkanek pierwotnych. U większości roślin zarówno kambium wiązkowe jak i międzyzwiązkowe odkłada wtórne łyko i drewno powstaje w ten czas niewielki jednolity pierścień łyka i drewna.
Budowa łodygi roślin jednoliściennych - większość tych roślin nie ma kambium w związku z tym rośliny te zachowują budowę pierwotną przez całe życie. Większość roślin jednoliściennych nie ma także fellogenu a ich wiązki przewodzące rozmieszczone są nieregularnie i mają postać wiązek zamkniętych.
Budowa łodygi wtórna roślin drzewiastych od zewnątrz warstwa perydermy składająca się z korka (komórki martwe o ścianach skorkowaciałych ) fellogen i peryderma z komórek żywych cieńkościennych, endoderma i perycykl nie wyodrębniają się nie ma granicy rozróżniającej. W walcu osiowym występuje jednolity pierścień łyka i drewna jedynie środkową część zajmuje rdzeń a łyko znajduje się z rurek sitowych z komórkami towarzyszącymi włókien łykowych i miękiszu łykowego. Graniczy on bezpośrednio z ciękościennymi komórkami kambium po zewnętrznej stronie którego leży drewno zbudowane z naczyń cewek miękiszu drzewnego i włókien czepnych. Zarówno drewno jak i łyko przecinają liczne promienie rdzeniowe
Liść spełnia 3 zasadnicze role: służy do fotosyntezy transpiracji i oddychania, może służyć do rozmnażania wegetatywnego. Rozwój liścia: zapoczątkowują go podziały warstwy merystem stożka wzrostu, w następstwie tych podziałów powstają wałeczkowate uwypuklenia, które obejmują część łodygi i stanowią zawiązki liści, zawiązki wytworzone wcześnie przetwarzają się u podstawy dzielą się na części szczytową( rozwija się blaszka liściowa i ogonek liściowy) i podstawową (nasada liścia). Nasada jest niepozorna ale czasem rozrasta się tworząc dużą pochwe liściową czy przylistki.
Liść w swojej budowie typowej można wyróżnić blaszke liściową ogonek i nasade, blaszka jest najczęściej spłaszczona chociaż mogą występować liście łykowate, blaszka ma budowe grzbieto brzuszną, wyróżnia się stronę górną i dolną(zwana grzbietowa), strona górna jest ciemniejsza zawiera więcej chlorofilu strona dolna jest jaśniejsza z widocznym użyłkowaniem uwypukleniem nerwów. Nerwacja użyłkowanie jest ważnym elementem, składają się na nią głównie tkanki przewodzące sitowe, naczynia ale także tkanki pneumatyczne, natomiast najczęściej zakończenie wiązek wchodzących w skład użyłkowania stanowią cewki. Liście jednorzyłkowe dla skrzypów lub wielorzyłkowe np. równoległe(rośliny jedno liścienne) siatkowane( u roślin dwuliściennych może być pierzaste lub dłoniaste) czy widlaste( najczęściej u paprotników). Większość liści ma ogonek liściowy który łączy blaszkę z łodygą i takie nazywamy ogonkowymi. Ogonek jest w swojej budowie podobny do budowy międzywęźla łodygi służy on przede wszystkim do przewodzenia substancji pokarmowych a odchylając blaszke liściową od łodygi umożliwia u dostęp do światła czasem u podstawy ogonka liściowego tworzą się twory zwane poduszeczkami liściowymi funkcjonują one podobnie jak stawy dzięki zmianom turbo lu w tych poduszeczkach liść może ustawiać się w najkorzystniejszej pozycji w stosunku do słońca. Natomiast nasada liści łączy liść z łodygą najczęściej jest spłaszczona, czasem przyjmuje forme pochwy liściowej np. u roślin baldaszkowatych traw, a czasem wytwarza przylistki,
Następstwo liści na pędzie: w miare rozwoju wzrostu rośliny pojawiają się następujące liście pełniące czasem rózne funkcje, pojawiają się liścienie których zawiązki są już w zarodkach( nie u wszystkich się pojawiają), pełnią funkcje aparatu asymilacyjnego a więc umożliwiają pierwsze przejście roślin w formy samożywne nad liścieniami rozwijają się liście dolne liście właściwe i liście przykwiatowe. Liście dolne nie u wszystkich gatunków roślin się wykształcają mogą być inne w budowie w odróżnieniu od liści w właściwych, np. u roślin strączkowych tj fasola czy soja są one pojedyncze o pojedynczych blaszkach, liście typowe mają liście trójlistkowe. Liście właściwe spełniają główną role jaka liściom przypada. Liście przykwiatowe liście górne osadzone są w pobliżu kwiatów i kwiatostanów pełnią funkcje podpierającą kwiatostany czy kwiaty a czasem pełnią funkcje ochronną kwiatu tworząc okrywy kwiatostanowe. Ulistnienie - określa ono układ liści na łodydze, liście na łodydze rozmieszczone są wg pewnego porządku głownie w sposób charakterystyczny dla gatunku a czasem dla wyższych jednostek . liście leżą na liniach prostych zwanych prostnicami które łączą nasady liści osadzonych na łodydze jeden nad drugim, każdy kolejny liść przesunięty jest na łodydze w stosunku do poprzedzającego go o pewien kont zwany kontem dywergencji. Ulistnienie okółkowe- występuje gdy z jednego węzła wyrastają dwa lub więcej liści tworząc tzw okółek liściowy . ulistnienie skrętoległe zwane też spiralnym z jednego węzła wyrasta tylko jeden liść a linie kończące nasady kolejnych liści mają przebieg spiralny tzw spirala zasadnicza. U roślin z ulistnieniem skrętoległym rzadko spotyka się dywergencje - czyli kąt przesunięcia wynoszący1/2 , 1/3, 2/5 , 3/8.
Typy liści : postać blaszki liściowej może być złożona i pojedyncza. Pojedyncza blaszki liściowe nie podzielnie głębiej lub płyciej po wcinane, blaszka może mieć rózny kształt zależy od stosunku długości liścia do jego szerokości wyróżnia się liście równowąskie, mieczowate czy lancetowate, jeżeli zróżnicowany jest wierzchołek liścia pojedynczego możemy wyróżniać liście tępe , ostre zaoszczone czy szczeciniaste na podstawie ze względu na zróżnicowanie podstawy blaszki wyróżnia się sercowate, klinowate, brzegi blaszki liściowej mogą być całkowite lub faliste wrębne, karbowane, w zależności od głębokości wcięć, sieczne układ liścia może być dłoniasty lub pierzasty. Liście złożone składają się z kilku odrębnych odcinków zwanych Liścami osadzone wspólnej osi zwanej osadką, w zależności od liczby listków w liściu wyróżnia się listki trójlistkowe (pierzaste z podziałem na nieparzysto pierzaste i parzysto pierzaste np. groch) . Ta część rośliny wykazuje dużą elastyczność jeśli chodzi o budowe liścia. Anizofilia- dotyczy zmian wielkości liści najczęściej uwarunkowana dziedzicznie a Heterofilia kształtu , związana ze zmianą warunków ekologicznych.
Modyfikacje liści: charakterystyczną modyfikacją są wąsy, ciernie, aparaty chwytne liscie kwiatowe.
Wąsy czepne- powstają najczęściej z przekształconych wierzchołkowych listków liścia zwykłego. Spełniają ważną funkcje u roślin o wiotkich łodygach, za pomocą ich rośliny szczepiają siew łanie łatwiej przyjmując pozycje prostą unikają wylegania.
Ciernie pochodzenia liściowego występują w różnych grupach systematycznych spełniają różne funkcje np. u kaktusów zabezpieczają rośline przed nadmierną transpiracją, mogą mieć funkcje obronną, powstawać z przekształconych przylistków jak np. u grochodrzewu. Mogą występować ciernie na końcach blaszek liściowych np. ostrożeń polny.
Występowanie u roślin owadożerczych liści w formie urządzeń pułapkowych służą do chwytania drobnych zwierząt np. rosiczka okrągłolistna.
Liście kwiatowe-z których powstaje część kwiatów a więc takie jak działki kielicha płatki korony pręcikowie i słupkowie.
Budowa anatomiczna: u roślin 2liściennych lądowych budowa grzbietobrzuszna wszystkie tkanki pochodzenia pierwotnego w ich budowie anatomicznej biorą udział głównie 3tkanki : skórka tkanka miękiszowa i związki przewodzące. Skórka jest tkanką zewnętrzną często skutikulowaną a czasem zdrewniałą pokrywa ją różnej długości kutikula a czasami wosk , może wytwarzać włoski ochronne zapachowe parzące, ponadto występują w niej aparaty szparkowe a także płatki wodne, wnętrze liścia wypełnia miękisz w którym rozmieszczone są wiązki przewodzące przeważnie miękisz asymilacyjny zwany mezofilem ale także czasami miękisz spichrzowy jak np. u kapusty w liściach o budowie grzbietobrzusznej mezofil zróżnicowany jest na miękisz palisadowy ( po górnej stronie blaszki liściowej obfity w chloroplastry, jest on cięki 1lub kilku warstwowy)i gąbczasty (po dolnej stronie zbudowany z komórek o kształcie nie regularnym tworząc kanały powietrzne które połączone są z aparatami szparkowymi, zawiera on mniej chloroplastu ale w warstwie tej odbywa się głównie wymiana gazowa) u niektórej roślin zróżnicowanie to jest słabo zaznaczone np. u roślin wodnych o liściach całkowicie zanurzonych.
Budowa anatomiczna liścia traw: reprezentują one rośliny jedno liścienne różnią się w budowie od roślin 2liściennych, tkanki stałe są takie same jak u 2liściennych jednak odmiennie ułożone, liść z obu stron pokryty jest skórką która u wielu traw również u turzyc wysycona jest krzemionką która daje liściom szorstką często są ostre. Na górnej części liści skórki występują grupy komórek dużych cienkościennych zwanych komórkami ruchowymi, ponieważ zawierają dużo wody nazywa się je komórkami wodnymi które podczas suszy zmniejszają się powodując zwijanie się liści. Skórka otaczająca wewnętrzny miękisz który nie jest zróżnicowany na palisadowy i gąbczasty, w okresie dojrzewania traw następuje znaczne zdrewnienie blaszek liściowych.
Rozmnażanie wegetatywne jest to powstawanie całego organizmu z organów wegetatywnych a powstałe potomstwo z jednego osobnika nazywamy plonem. Ten sposób rozmarzania jest powszechnie wykorzystywany i stosowany w praktyce rolniczej ogrodniczej leśnej. Zaletą tego sposobu jest zachowanie cech genetycznych danej odmiany hodowlanej co w produkcji jest szczególnie ważne. Różne sposoby rozmarzania wegetatywnego: rozmarzanie za pomocą podkładów ( powstają one z nisko osadzonych pędów nadziemnych, mających zdolność wytwarzania z pędów korzeni i pączków przybyszowych np. z krzewów jagodowych agrest porzeczka czarna, kończyna biała ), rozmnażanie za pomocą odrostów korzeniowych i odrośli (korzenie wielu roślin wytwarzają pączki przybyszowe z których rozwijają się pędy nadziemne stąd nazywa się je odrostami korzeniowymi, np. wiśnia, ostrożeń polny, chrzan, odrosty można stymulować sztucznie uszkadzając delikatnie korzenie, ten sposób rozmnażania pozwala na uratowanie przemarzniętych odmian hodowlanych drzew owocowych, ale pączki mogą tworzyć się na pędach z których powstają odrośla np. olsza czarna), za pomocą rozłogów, kłączy, cebul i bulw pędowych (ten sposób ma bardzo duże znaczenie praktyczne np. przez rozłogi rozmnaża się popularny i uciążliwy w zwalczaniu perz właściwy, truskawki, np. za pomocą kłączy szparag lekarski, rabarbar za pomocą bulw pędowych rozmnażamy ziemniaki, topinambur natomiast za pomocą cebul rozmnaża się cebule ogrodową czosnek, tulipan), za pomocą sadzonek (sadzonki są sztucznie oddzieloną częścią rośliny i są np. sadzonki pędowe liściowe a także korzeniowe. Sadzonki pędowe- mogą być dwojakie zimowe ścina się w spoczynku zimowym gdy rośliny są w fazie bezlistnej i wybiera się młode pędy dł ok. 20do 30cm umieszcza się je w wilgotnym piasku w niskiej temp przetrzymując je do czasu wiosennego sadzenia części podziemnej sadzonki rozwija się system korzeniowy a z części nadziemnej rozwijają się pędy np. wiklina, topola, porzeczka, winorośli i letnie są zielone z liściami i taka sadzonka powinna składać się z 1do 2 międzywęźli powinna posiadać minimum 1 pączek w stałej wilgotności . sadzonki liściowe- to liść odcięty i umieszczony dolną stroną na wilgotnym piasku w inspekcie w szklarni, przed tym należy w miejscu rozgałęzień nerwów głównych naciąć liść co powoduje przerwanie odpływu substancji z liścia i gromadzenie ich w miejscu nacięcia przyspieszając ukorzenianie i tworzenie pączków przybyszowych np. u begonii królewskiej. )Szczepienie (polega na łączniu jednej rośliny zwykle w postaci zrazu lub oczka z inną częścią zwaną podkładką szczepienie na szpare- podkładkę w górnej części robi się przecięcie i w to wcięcie wkłada się zraz, metodą stykową i za pomocą oczka a więc ścina się oczko z niedużą częścią części wewnętrznej kory które po odpowiednim nacięciu podkładki łączy się miazgą i obwiązuje w celu lepszego zrastania, sposób szczególnie popularny w sadownictwie np. szlachetne odmiany wiśni). Rozmnażanie za pomocą rozmnóżek ( np. rozmnóżki pąkowe znajdują się w pachwinach liści po dojrzeniu łatwo odpadają na ziemie i zakorzeniają się, a więc może to być samożywne rozmnażanie lub rozmnażać wg własnego uznania np. lilia bulwkowata,) mikro rozmnażanie ( jest to rozmnażanie invitro poza organizmem wykorzystuje się powszechnie w ogrodnictwie ale także w rolnictwie np. w hodowli ziemniaków, chmielu , malin ten sposób rozmnażania jest cenny ze względu na uwalnianie cennych odmian hodowlanych od chorób wirusowych, elementem służącym do rozmnażania jest implant najkorzystniej jest go pozyskiwać z zakończenia pędu na wierzchołku którym jest stożek wzrostu po osiągnięciu odpowiedniego wzrostu system korzeniowy pierwsze listki przenosi się go do warunków szklarniowych
rozwój rośliny można podzielić na 2 okresy rozwój okresu wegetatywnego inaczej okres młodociany, fazy wegetatywnej i okres rozwoju generatywnego. U roślin monokarpicznych głownie 1 rocznych które owocują 1raz w życiu kwiaty pojawiają się zwykle w 1roku, u roślin polikarpicznych (większość bylin krzewów drzew) owocują wielokrotnie a roślina w okres kwitnienia wchodzi później kwiaty rozwijają się z merystemów wierzchołkowych znajdujących się na szczycie pędu lub pachwinach liści i wówczas stożek wegetatywny przekształca się w generatywny i w tej sytuacji merystem stożkowy wzrostu zanika i tym samym roślina wstrzymuje wzrost na długość. Kwiaty są organami o ograniczonym wzroście. Najwięcej pełnowartościowych kwiatów wytwarza roślina w optymalnych warunkach fizjologicznego funkcjonowania jak i środowiskowych ekologicznych warunkach szczególnie są wrażliwe w czasie kształtowania ziaren pyłku i woreczków zarodkowych, natomiast w okresie wykształcania zawiązków kwiatów oraz pręcikowia i słupkowia pąki kwiatowe w naszym klimacie przechodzą jarowizacje.
Kwiat i jego funkcja współcześnie kwiat występuje u roślin nasiennych jest pędem wyspecjalizowanym do rozmnażania generatywnego , wynikiem ostatecznym jest powstawanie owoców i nasion. W procesie tym tworzą się plemniki i komórki jajowe, plemniki w ziarnach pyłku komórki jajowe w zalążkach. Kwiat jest skróconym pędem służącym do rozmnażania. U roślin okrytozalążkowych składa się z osi kwiatowych zwanych też dniem kwiatowym oraz rozmieszczonym na niej spiralno lub okółkowo pozostałych składników kwiatów okrywy kwiatowej pręcikowia i słupkowia. U naszych roślin kwiaty są obu płciowe występują jak i organy męskie pręciki jak i żeńskie słupkowia. Symetria kwiatów jest zróżnicowana- kwiatami symetrycznymi są te które zbudowane są z identycznych połówek na podstawie stosunków symetrii rozróżnia się kwiaty promieniste(kilka płaszczyzn symetrii) dwubocznie promieniste ( 2 płaszczyzny symetrii) grzbieciste( 1 płaszczyzne symetrii) i asymetryczne(nie można przeprowadzić żadnej płaszczyzny np. storczyki), najczęściej spotykane kwiaty promieniste i grzbieciste.
Narys i wzory kwiatowe posługujemy się umownymi znakami korzystamy z nazewnictwa greckiego gdzie kielich oznaczamy K, koronę C, okwiat pojedynczy P, pręcikowie A, słupkowie G, liczbę tych składników oznaczamy odpowiednią cyfrą, w przypadku dużej ilości znakiem nieskończoności i literą N, oznaczanie osobników żeńskich ♀ i męskich ♂ i jeżeli są połączone też symbolami
Narys kwiatowy wykonuje się w formie rysunku zaznaczając poszczególne elementy składowe zróżnicowaną barwą czy innym zaznaczeniem.
Okrywa kwiatowa- jest to zewnętrzna część kwiatu spełniające głównie funkcje osłonowe, jest ona u roślin owadopylnych stosunkowo duża jaskrawo zabarwiona aby przyciągała owady, była powabna ważna jest barwa i zapach. U traw i tużyc okrywa kwiatowa nie wykształca się mówimy ze są to kwiaty nagie, czasem okrywa może być jako okwiat pojedynczy jak u tulipanów najczęściej jest zróżnicowana na kielich i koronę, np. kończyny, łubiny itp.
Korona- składa się z kwiatów intensywnie zabarwionych czasem wolnych czasem zrośniętych często zawiera komórki gruczołowe wydzielające olejki lotne, mogą także mieć miodniki wydzielające nektar pojawiają się one w momencie rozwarcia korony kwiatu a po zapyleniu przestają ten nektar wydzielać. Na ogół rośliny najwięcej nektaru produkują w godz przed południowych np. gryka od 9-11 lipa drobnoliścienna od 8-9 lipa wydziela nektar jeszcze drugi raz intensywnie 17-18. Nektar jest cennym produktem o dużej wartości odżywczej korzystają z niego liczne owady i pszczoły.
Pręcikowie i pyłek- wszystkie pręciki jednego kwiatu nazywamy pręcikowiem służą one do produkcji ziaren pyłku w których tworzą się plemniki, najkrótsza budowa pręcika to : nitki łączące główki w główce występują dwa pylniki połączone łącznikiem zawierające po 2 woreczki pyłkowe każdy. Ziarna pyłku są najczęściej kształtu owalnego morfologia ich jest wyraźnie zróżnicowana typowa dla danego rodzaju a nawet gatunku, Jest to cecha ważna która pozwala rozróżniać i systematyzować ziarna pyłku, i na tej bazie powstała dziedzina zwana palinologią , ziarno pyłku dojrzałego dzieli się na 2 komórki wegetatywna większa łagiewkowa i komórka generatywna mniejsza z dwoma komórkami plemnikowymi, pyłek zazwyczaj produkowany jest przez rośliny o kwicie szczególnie przez rośliny wiatropylne. U roślin wiatropylnych jest on sypki i lekki aby mógł być przenoszony przez wiatr na dł odległości a owadopylnych jest lepki żywotność pyłku jest zróżnicowana w czasie krótka u traw, u jęczmienia kukurydzy, u czereśni wiśni pospolitej tulipana ok. 100dni u słonecznika nawet do 1roku. Czas żywotności jest ważny bo pozwala to nam wykorzystać pyłek w pracach hodowlanych przesyłając go nawet na znaczne odległości
Słupkowie i zalążnia- wszystkie słupki danego kwiatu tworzą słupkowie jest on typowy dla okrytozalążkowy nie występuje w innych grupach systematycznych, słupek zbudowany jest z jednego lub więcej owocolistków które mogą być wolne, lub zrastające się, od liczby owocolistków sposobu ich zrastania zależy postać listka możę on być jedno dwu czy wielokrotny Typowy słupek ma dolną zalążnie środkową szyje i górną w formie znamienia lub kilku znamion, sam słupek na dnie kwiatowym może być umieszczony w różny sposób np. górny kiedy znajduje się ponad innymi składnikami kwiatu wówczas mówimy o kwiatach dolnych i może być słupek dolny jeżeli dno kwiatowe obrasta zalążnie i unosi ponad nią pozostałe składniki kwiatów wówczas mamy kwiat górny.
Zalążki powstają z tkanki twórczej i są umieszczone w owocolistkach, w trakcie rozwoju woreczek zalążkowy intensywnie rozrasta się a jądro dzieli się tworząc 8jąder które lokują się po 4 na biegunach woreczka zalążkowego. Po jednym z 4 które przesuwają się ku środkowi zespalając się tworzą wtórne jądro woreczka zalążkowego. Pozostałe 6 jąder traktuje się jako samodzielne komórki 3 jąderka po stronie okienka tworzą aparat jajowy a pozostałe leżące na biegunach przeciwnych tworzą tzw antypody. Przedstawiona budowa jest typowa dla kwiatów obu płciowych natomiast u roślin rozdzielno płciowych pręciki i słupki rozwijają się w oddzielnych kwiatach.
Kwiatostany- np. rośliny z rośliny kapusiowatych tworzą charakterystyczne grona,
Od przebiegu zapylania zależy zapłodnienie z którego następnie zostaną wydane nasiona, u roślin okrytozalążkowych zapylanie to przeniesienie pyłku na znamię słupka, u nago nasiennych na zalążki leżące na owocolistku, wg sposobu zapylania dzieli się rośliny na samo i obcopylne, samopylność umożliwia samo zapłodnienie jest to zdolność do wytworzenia nasion po zapyleniu pyłkiem tego samego kwiatu lub tego samego osobnika, obco zapylenie u roślin zbożowych jak jęczmień przecina owies ryż
u roślin samopylnych spotyka się pewien % obcopylności zależy ona jednak głównie od warunków środowiska w okresie pylenia. Wadą samozapylenia jest ograniczenie wymiany tlenu co prowadzi z czasem do wyradzania się obserwuje się u wielu odmian roślin uprawnych gdzie odmiana samopylna po 10, 15latach ulega wyradzaniu i zostaje wycofana z produkcji.
Obcopylność następstwem jest jego obco płodność oznacza zapylenie pyłkiem z innych roślin zwykle jednak należących do tego samego gatunku taką typową rośliną obcopylną jest żyto,
Różno słupkowość jest to występowanie u jednej rośliny 2 rodzajów kwiatów różniących się budową mające słupki o dł szyjkach i nisko osadzonych pręcikach i inne o słupkach niskich i wysoko osadzonych pręcikach, również zależą od wielkości pyłku np. gryka.
Herkogamia uwarunkowana jest przestrzennym ustawieniem woreczków pyłkowych i znamion słupka w ten sposób że samozapylenie nie jest możliwe,
Cechą charakterystyczną roślin wiatropylnych są duże znamiona
Zapylanie za pomocą zwierząt - opiera się na wielkiej atrakcyjności kwiatów oddziaływaniem wzrokowym zapachowym zapylają owady ptaki. Typowymi roślinami są rośliny miododajne lipa robinia akacjowa.
Zapylanie za pośrednictwem wody- pyłek przenoszony za pomocą prądu wody i umiejscawia się na znamionach słupka.
Zapylenie sztuczne- prowadzone świadomie przez człowieka jako podstawowa metoda hodowlana i genetyczna.
Nasienie i owoc
U roślin okryto zalążkowych zapłodnienie występuje jako podwójne gdzie wile1plemnik łączy się z komórką jajową drugi z wtórnym jądrem woreczka zalążkowym, z komórki jajowej połączonej z komórką plemnikową powstaje diploidalna zygota z której rozwija się zarodek natomiast z połączenia komórki plemnikowej z wtórnym jądrem woreczka zalążkowego powstaje triploidalna zygota z której powstaje bielmo zalążek przekształca się w nasienie a ze ściany zalążni powstaje owocnia. W chwili zapłodnienia rozpoczyna się pokolenie bez płciowe, ale może zachodzić zjawisko apomiksja- kiedy zarodek powstaje bez zapłodnienia.
Charakterystyka nasienia: nasienie zabezpiecza zawiązek nowej rośliny wykształconej w postaci zarodka. Dla rolnika jest środkiem produkcji q od jego jakości zależy plon rośliny uprawnej. O pochodzeniu nasienia z zalążka świadczy obecność na powierzchni dojrzałego nasienia okienka dawnego zalążka natomiast blizna jest miejscem odłączenia się zalążka od sznureczka w przypadku niektórych nasion występuje charakterystyczny szew czyli niewielkie pogrubienie ciągnące się obok znaczka i stanowiące ślad po wiązce przewodzącej jaka wnikała ze sznureczka do zalążka. Natomiast rozwój bielma rozpoczyna się po zapłodnienia spełnia role tkanki odżywczej do odżywiania zarodka a w okresie późniejszym może ulec resorpcji i stać się tkanką zapasową. Rozwój bielma zapoczątkowuje podział wtórnego jądra woreczka zalążkowego. Wraz z jego rozwojem następuje gromadzenie materiałów zapasowych które na ogół rozmieszczone są równomiernie. U zbóż warstwe zewnętrzną tworzą komórki aleuronowe szczególnie bogate w białko zapasowe ale także witaminy związki zapasowe, pod względem chemicznym bielmo jest tkanką niejednorodną jeżeli dominuje skrobia to bielmo mączyste zboża, jeżeli tłuszcze to bielmo oleiste, w gromadzeniu materiałów zapasowych z bielmem czasem współdziała ośrodek tworząc tkankę odżywczą- obielmo np. w nasionach buraków u niektórych gatunków roślin brak tkanki odżywczej a materiały zapasowe gromadzą się w zarodku zwłaszcza w liścieniach są to nasiona tzw bez bielmowe np. rośliny strączkowe liścienie roślin oleistych, materiały zapasowe w bielmie i liścieniach mają bardzo dużą wartość odżywczą.
Rozwój i budowa zarodka: początkowo jest kulisty później wydłuża się dzięki liścienią a na końcu przybiera kształt podkowy, u roślin 2 liściennych liścienie wyodrębniają się bardzo wcześnie u 1 liściennych początkowa bruzda wyraźnie rozdziela obydwa liścienie lecz dalszy wzrost to rozwój jednego liścienia znajdującego się w górnej części, natomiast w część zarodka skierowana do okienka wyodrębnia się jako część podliścieniowa łodygi i także zawiązki korzeniowe, natomiast pomiędzy liścieniami u roślin dwuliściennych i w pochwie 1liściennych leży zalążek pędu stopień wykształcenia zalążków różni się od gatunków np. silnie rozwinięty posiadają trawy (zboża), z zewnątrz zalążek i część wewnętrzna chroniona jest przez łupinę zewnętrzną powstaje ona z osłony zalążka a czasem biorą też udział w jej powstawaniu bielmo i obielmo, z tąd nazwana okrywą nasienną na jej powierzchni występują elementy morfologiczne wyrostki do rozsiewania nasion i inne, ściany łupiny suberyną pokryte kutikulom natomiast gdy nasienie jest okryte twardą owocnią np. u astrowatych baldaszkowatych okrywa nasienna jest delikatna natomiast nasiona o wysokim stopniu okrywy nasiennej nazywane są twardymi, nieprzepuszczalne dla wody dzięki czemu mają długą żywotność co z punktu widzenia biologicznego cechą pozytywną ale rolniczego zjawisko zasadniczo nie korzystne ponieważ mają miejsce nie równomierne wschody niektóre kiełkują w latach następnych zachwaszczając kolejne uprawy spotyka się takie nasiona często wśród roślin motylkowych powojowatych . można uszkadzać okrywy nasienne np. przez ogrzewanie w temp do 45C i mechaniczne urządzenia aby szybciej rosły.
Stan spoczynku nasion dojrzałe nasiona znajdują się w życiu utajonym anabioza- spoczynek względny właściwy dla nasion które osiągnęły dojrzałość morfologiczną i fizjologiczną lecz nie kiełkują z powodu niekorzystnych warunków zewnętrznych np. braku wody, nie odpowiedniej temp, dostępu światła itp. Spoczynek bezwzględny charakterystyczny dla nasion które osiągnęły dojrzałość morfologiczną lecz nie uzyskały fizjologicznej zdolności do kiełkowania( dla roślin klimatu umiarkowanego) wywołany czynnikami fizjologicznymi anatomicznymi ekologicznymi, w warunkach naturalnych spoczynek bezwzględny po pewnym czasie ustępuje i przechodzą nasiona w stan spoczynku względnego w praktyce rolniczej nasiona wyprowadza się z spoczynku bezwzględnego za pomocą różnych zabiegów stosuje się też różne środki chemiczne.
Żywotność nasion jest zróżnicowana w czasie. Krzewica do 25-30lat,
Starzenie się nasion podczas przechowywania stopniowo starzeją co spowodowane jest przez stopniowe gromadzenie produktów przemiany materii,
Kiełkowanie nasion- proces ten prowadzi do wyjścia nasienia ze stanu anabiozy od właściwego przebiegu tego procesu zależy plon roślin uprawnych przyjmuje się że kiełkowanie rozpoczyna się z momentem gdy nasienie pobiera wode a kończy się gdy zarodek wytwarza powierzchnie asymilacyjną .
Kiełkowanie na fazy: faza fizyczna pobieranie wody i pęcznienie nasion, biochemiczna następuje przemiana nie rozpuszczalnych związków w rozpuszczalne, morfologiczna zarodek rozpoczyna wzrost.
Przebieg kiełkowania zależy od wody i temp, ale także od obecności tlenu dwutlenku węgla zewnętrznymi objawami zmian morfologicznych jest pojawianie się korzonka zarodkowego następnie pojawia się pęd zarodkowy. 2 podstawowe typy kiełkowania: epigeiczne - rośliny wysyłają liścienie nad powierzchnie gleby np. fasola, łubiny soja. Hipogeiczne nie wysułają liścieni nad powierzchnie ziemi groch wyka
Owoc
Jest typowym tworem dla roślin okrytozalążkowych w jego wytwarzaniu bierze udział zalążnia słupka czasem inne części kwiatu, owoce które powstają z samego słupka to owoce właściwe, a te w których uczestniczą inne składniki kwiatu to owoce szupinkowe, rzekome, niby owoce np. róży, jabłek,
Typowy owoc składa się z nasion i owocni perykarpu. Nasiona z zalążków owocnia z zalążni
Budowa owocni: zewnętrzna warstwa egzokarp, część środkowa mezokarp i wewnętrzna endokarp. Warstwy te rozwijają się z owocolistka, zewnętrzna tworzy cienką skórkę z szczecinkami które mają znaczenie w rozsiewaniu, środkowa- może być sucha lub mięsista podstawa kwalifikacji owoców na mięsiste i suche, wewnętrzna cienka skórzasta czasem drewniejąca tworząc twardą pestkę która otacza nasienie np. wiśnie czereśnie brzoskwinie morele jabłonie gruszki.
Klasyfikacja owoców
Przyjmuje się liczbie zalążni biorące udział w ich wytwarzaniu, postać owocni i sposób jej otwierania na tej podstawie kwalifikować do grup: owoce pojedyncze które dzielą się na suche(nie pękające np. ziarniaki orzeszki niełupki i pękające strąki łuszczyny torebki) i mięsiste(np. jagody- pomidor pestkowce), owoce złożone zwane zbiorowymi : wielomiąszkowe, wielopestkowcowe(wiele pestkowców zrośnięte mięsistą owocnie osadzone na wspólnym dnie maliny jeżyny), wieloniełupki.
Parcenokarpia- kiedy owoce wykształcają się bez zapłodnienia i pozbawione są nasion np. u pomidorów cytryn bananów
Opadanie zawiązków owoców przez czynniki fizjologiczne ale także czynniki ekologiczne susza,
Przerzedzanie zawiązków owocowych np. jabłonie u niektórych odmian przemienne owocowanie co drugi rok
Pochodzenie i zasięgi roślin w uprawie
Archeologia z botaniką pozwala wyjaśnić skomplikowane historie roślin od których uprawy zależy każda cywilizacja
Prehistoryczne i wczesno historyczne potrzebne do określania dawnych zasięgów i ośrodków pochodzenia roślin uprawnych
Lingwistyczne badania zajmują się pochodzeniem nazw roślin uprawnych pozwalają na kontrolowanie wyników z powyższych dziedzin
Badania Geologiczne, klimatologiczne gleboznawstwa pozwalają na ustalenie możliwości wykształcania i rozpowszechniania roślin uprawnych w stosunku ekologicznym np. z epoki lodowcowej, zmiany klimatyczne wywarły znaczący wpływ na biosferze a od tych zmian zależało bytowanie człowieka pierwotnego, wędrówki ludu
Badania z zakresu palinologii posługując się analizą pyłkową korzystając z pyłku dobrze zachowanego w torfie- określenie zmian jakie wprowadzała metoda karczowi skowa żarowa prowadzona przez człowieka pierwotnego, pyłek jest bardzo trwały różni się wielkością kształtem co pozwala określić gatunki i zasięg ich występowania.
Radiochemologia oparta na pomiarach rozpadu pierwiastków radioaktywnych węgla uranu pozwala na określenie szczątek organicznych
Metoda Dendrochronologia polega na analizie pierścieni rocznych drzew a cyklicznymi zmianami promieniowania słonecznego stworzyła kalendarz z 3tyś lat. Sosna szczeciniasta okaz martwy oceniona na 7tyś 100lat,
Metoda warwowych- metoda iłu ważna w rejonie Bałtyku obejmuje okres ostatniego zlodowacenia. Iły i piaski wargowe osadzają się w miarę cofania się lodowca
Metody biologiczne oparte na roślinach żywych. Metoda analizy genetycznej- badanie genetycznej budowy roślin uprawnych, przodków żyjących dziko w siedliskach naturalnych dzięki genetyce doświadczalnej uzyskano sztuczne gatunki mieszańcowe np. przeżyto . metoda cytogenetyczna- polega na analizie Chromosomowej roślin uprawnych a także dzikich krewniaków.
Metoda geograficzne badanie współczesnych i dawnych zasięgów roślin uprawnych i dzikich. Z tąd teoria o ośrodkach pochodzenia roślin uprawnych
Ośrodki pierwotnego rolnictwa są przede wszystkim żyzne doliny rzek z dopływami Eufratu i tygrysu, Nilu, Gangesu, Mekongu, Dunaju, Missisipi doliny te leżą w sąsiedztwie łańcuchów górskich w różnych warunkach klimatycznych,
Władiwiłow 2 gr roślin uprawne pierwotne stare pszenica jęczmień ryż soja i wtórne żyto owies gorczyca gryka.
Rozróżnił 8głównych i 3 poboczne ośrodki: 1 ośrodek chiński- obejmuje Japonie, Koree, charakteryzuje się dużą różnorodnością form endemitów w południowej części nie sięgał lodowiec zachowała się roślinność pod zwrotnikowa, występuje dużo znanych roślin uprawnych np. jabłoń grusza śliwa wiśnia morela brzoskwinia pomarańcza orzech leszczyna Japonia jest królestwem wiśni pochodzi stąd soja bogata w białko i tłuszcze, fasola, kapusta chińska cebula 7latka, ogórki, niektóre typy maku wiele roślin olejkowych, korzennych leczniczych takich jak herbata, cynamonowiec chiński, rzęszeń, jęczmienie nagie, wielorzędowe, proso, sorgo,
2 ośrodek Indyjski- Indie przed Gangesowi , Birme i assa. Ojczyzna ryżu trzciny cukrowej, fasoli, sorga, juty, bawełny, herbaty pieprzu palmy kokosowej, sezamu, figowiec kauczukodajny.
3. ośrodek indomalański obejmuje półwysep malański Indochiny i część filipin drzewo chlebowe, ryż trzcina cukrowa, pomarańcze z grupy mandarynek grejpfrut pieprz czarny,
4. ośrodek centralno azjatycki, przedpamirski część inny Afganistan, po Pamir, roślinność drobno owocowa, o cechach mało korzystnych dla człowieka. Pochodzi groch, bob, soczewica, len, konopie indyjskie, karłowe pszenice, marchew, rzepa, grusze, jabłonie morele, orzech włoski.
5. ośrodek blisko wschodni przednio azjatycki- kraje za kałkazkie, Turcje, Iran, Turkiestan, główne centrum pochodzenia żyta owsów pszenic (samopszej), jęczmień dwurzędowy, rośliny pastewne: lucerna siewna ogórki dynie, cebula czosnek, marchew, kapusta sałata, maki. Drzewa owocowe z lasu Kaukazu i Turkiestanu: jabłonie grusze, wiśnie czereśnie, z mieszańcami, śliwy, migdały granaty, orzechy włoskie, winorośl, jabłonie syberyjskie (tzw rajskie jabłuszka) grusze morele figi
6. śródziemnomorski- Północna Afryka i południowe wybrzeża krajów europejskich mniejsze znaczenie od poprzednich ośrodków, przez warunki geologiczne i klimatyczne. Gatunki wielkoowocowe, wielko nasienne, formy o silniejszym rozwoju, Azji mniejszej : owies pszenica twarda gorczyca, rzodkiewka, oliwka, orzech włoski, czereśnia winorośl, jęczmienia lnu lucerny palmy daktylowej, groch bob wielkonasienny łubin biały żółty, cebuli czosnku, buraki cukrowe pastewne ćwikłowe, pietruszka kapusta rzepak sałata, szparagi cykoria, zioła: koper, szałwia tymianek mięta pieprzowa,
7ośrodek etiopski abisyński - odmiany jęczmienia sorga pszenicy, formy fasoli grochu soczewicy, ośrodek najszlachetniejszej kawy
8. środkowo amerykański- południowa część Meksyku Gwatemala, kukurydza, bataty Skrobowie o jadalnych bulwach skrobiowych, kakaowce, fasola, bawełna, papryka, cysalu uprawianego na włókno, tytoń,
9. południowo amerykański- Wysokogórskie tereny Peru Ekwadoru Boliwii, ziemniaki, kukurydza wielkoziarnowa, fasola, pomidory, dynie amerykańskie, bawełna, figowiec, tytoń,
10. ośrodek Hiloe- ziemniaki
11. ośrodek paragwajski brazylijski- maniok, ananasy,
W europie południowej rolnictwo 5tyś p.n.e.
W Polsce import z krajów południowych i południowo wschodniej ,ślady człowieka w Polsce70 do 40lat p.n.e.
Podział i podstawowe właściwości roślin uprawnych
Działalnością rolniczą objęta jest małą liczba znanych gatunków roślin z około 300tyś na świecie użytkuje się około 20 tyś, uprawia się ok. 1,5tyś
Uprawa polowa- stosowana do roślin w zmianowaniu polowym
Rośliny sadownicze drzewa owocowe, są uprawami wieloletnimi, plantacje wikliny chmielu też wieloletnie.
Użytki zielone uprawy trwałe łąki, pastwiska,
Podział roślin rolniczych może zależeć od warunków uprawnych nie tylko biologicznych powinien uwzględniać charakter użytkowania, podział jest tylko kwestią umowną np. buraki cukrowe rośliny okopowe korzeniowe surowiec przemysłowy, ziemniaki na cele pastewne surowiec dla przemysłu.
Rośliny upraw polowych na zbożowe okopowe, przemysłowe, z podziałem na oleiste włukniste, specjalne, motylkowe, warzywne, zielarskie, sadownicze.
Zboża w skali światowej najważniejsza grupa roślin, główna grupa roślin uprawnych w strukturze zasiewu ponad ¾ powierzchni, głównych celem jest pozyskanie owoców zwanych ziarniakami są to owoce mączyste o dużej zawartości skrobi oraz 50do 70% zawartości białka w granicach 9-17% i tłuszczu 2-7% produktem ubocznym jest słoma wykorzystywana jako pasza i ściółka jako materiał izolacyjny i energetyczny,
Najpowszechniej uprawiane w skali światowej zboża pszenica zwyczajna i twarda, ryż, kukurydza(ciepłolubne), jęczmień, owies, proso, sorgo. Od około 30lat przeżyto otrzymane poprzez krzyżówkę.
Sposób użytkowania : zboża chlebowe (pszenica, żyto), pastewne ( jęczmień owies przeżyto, kukurydza), ze względu na termin siewu jare(owies kukurydza proso gryka) i ozime pszenica , jęczmienia przeżyta
Zaletą zbóż uprawnych jest wysoki stopień zmechanizowania uprawy przechowywania, wadami jest powodowania dużych strat wody w glebie
Rośliny okopowe należą do różnych rodzin botanicznych ale podobne cechy rolnicze, uprawiane na nawozach organicznych ważne miejsce w zmianowaniu, klęby i korzenie spichrzowe znajdują się pod ziemią, rzadka obsada tych rośli, wysoki plon świeżej masy woda stanowi od 70-80% składu roślin stwarzają kłopoty z przechowywaniem i zagospodarowaniem. Okopowe dzieli się na rośliny kłębowe (ziemniaki) i korzeniowe (buraki cukrowe korzenie stanowią surowiec do produkcji cukrów a produkty uboczne jak liście melassa wysłodki są wykorzystywane w żywieniu zwierząt, pozostałe rośliny to cykoria, buraki pastewne, marchew brukiew i rzepak, z roślin warzywnych marchew jadalna buraki ćwikłowe, pietruszka).Głównym składnikiem tej grupy są cukry od prostych do innych jak np. inno lina. W przypadków ziemniaków skrobia.
Rośliny oleiste- tłuszcze roślinne, oleje ¾ z roślin 1rocznych np. soja, słonecznik, rzepak itd. Rośliny wieloletnie to palmy kokosowe czy oliwki, służą w celu żywieniowych w postaci olejów margaryn przemysł cukierniczy piekarniczy, do wyrobu farb, lakierów. Po wydzieleniu t Łuszczów z nasion pozostają makuchy lub śrut wykorzystywany w żywieniu zwierząt. W Polsce główna roślina oleista to rzepak (forma ozima)
Rośliny włókniste wytwarzają większą ilość tkanki włóknistej którą można przerobić dzielić na włókna pozyskiwane z liści owoców łodygowe , uprawiane w Polsce to : len, konopie w skali światowej bawełna,juta
Rośliny motylkowe 2 gr motylkowe strączkowe na nasiona uprawiane na cele jadalne groch siewny fasola zwyczajna soja i pastewne łubinu żółtego białego bobiku i motylkowo drobnonasienne wieloletnie uprawiane na pasze pozyskiwaną w formie zielonki kilku krotne koszenie w ciągu roku na siano susz np. lucerny, kończyny, cenna siewka na pastwiskach i łąkach są wysoko białkowe.
Żyją w symbiozie z bakteriami brodawkowymi,
Rośliny specjalnego przeznaczenia tytoń wykorzystuje się liście jako część użytkową papierosy cygara, chmiel produkcja piwa mieszanek ziołowych, wiklina cele plecionkarskie
Rosliny zielarskie rośliny lecznicze przyprawowe, surowcem do pozyskiwania są korzenie, liście i ziele, kwiatostany owoce i nasiona
Rośliny sadownicze w Polsce jabłoń grusza śliwa wiśnia czereśnia morela, brzoskwinia orzech włoski truskawki malina porzeczki agrest
1
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Fabales, Studia Farmacja, Botanika
botanika ćwiczenia, Szkoła Rolnictwo studia, Szkoła, Materiały studia, Botanika, bot
Geraniales, Studia Farmacja, Botanika
Celastrales, Studia Farmacja, Botanika
rzędy i rodziny, Studia Farmacja, Botanika
Rodziny opis, Szkoła Rolnictwo studia, Szkoła, Materiały studia, Botanika, bot
Rośliny podlegające ochronie ścisłej, Studia, I rok, I rok, II semestr, Botanika II, Botanika
Wykaz typów w systematyce zwierząt, Studia, I rok, I rok, I semestr, botanika i ekologia
kolokwium z ekologii, Studia, I rok, I rok, I semestr, botanika i ekologia
Botanika, studia, ochrona środowiska UJ, botanika, wykłady
nagonasienne, STUDIA, botanika
BOTANIKA ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE, Studia, Ogrodnictwo, Botanika
Ro, Studia, botanika
Zestaw pytań bis, Leśnictwo - Studia Leśne, I rok, Botanika
Botanika 2, Studia
botana, Szkoła Rolnictwo studia, Szkoła, Materiały studia, Botanika, bot
botanika 2, Studia, UTP Ochrona środowiska, I rok, Semestr II, Botanika
Zagadnienia do egzaminu botanika, Studia Biologia 1rok UKW, 1 semestr, Botanika ogólna
Różowate, Studia, Ogrodnictwo, Botanika
więcej podobnych podstron