Wykłady kliniczna


Psychologia kliniczna - wprowadzenie

Nazwa:

psychologia kliniczna - prowadzenie obserwacji ludzi mających problemy z przystosowaniem nazwy metodą kliniczną; takie zbieranie informacji to stadium przypadków; obecnie psychologia kliniczna to dział psychologii zajmujący się psychiką człowieka;

Dyscypliny towarzyszące:

  1. medycyna: psychiatria, neurologia;

  2. psychologia:

Psychologia kliniczna, jako nauka:

Psychologia kliniczna jest nauką teoretyczną, ponieważ stara się tworzyć teorie, ale także jest nauką stosowaną, ponieważ zajmuje się praktycznym wykorzystywaniem wiedzy.

Przedmiot i zadania psychologii klinicznej wg H. Sęk:

Filary celów i zadań psychologii kliniczne:

1) p. kliniczna to opis zdrowych i zaburzonych funkcji psychicznych i somatycznych,

zachowania;

2) p. kliniczna wyjaśnia przyczyny zdrowia i zaburzeń oraz ich

biopsychospołecznego systemu;

3) p. społeczna stanowi teoretyczno - metodologiczną podstawę psychologicznej

diagnozy i prognozy;

4) p. kliniczna określa zasady postępowania mającego na celu pomoc

psychoterapeutyczną, promocję i ochronę zdrowia oraz prewencję zaburzeń

(psychoprofilaktyka);

Różnice pomiędzy psychologią kliniczną, a psychiatrą:

1) p. kliniczna ma szerszy krąg zainteresowań „szeroka norma”;

2) psychiatra pochodzi od pacjenta z jednostronnie biologicznego widzenia i z reguły

nie docenia zależności zachowania od czynników psychologicznych;

3) lekarz psychiatria jest lekarzem medycyny, natomiast psycholog jest humanistą,

zajmuje się leczeniem umysłu poprzez psychoterapię, gdy w psychiatrii stosuje się

leczenie farmakologiczne;

Podział zaburzeń:

( pozytywne świadczą o obecności psychozy); z zaburzeniach psychotycznych

dochodzi do jakościowej zmiany w kontaktach z rzeczywistością;

np. część schizofrenii, stany maniakalne, depresje;

np. nerwice, zaburzenia odżywiania;

Rozróżnianie chorób i zaburzeń:

KRYTERIUM

CHOROBA

ZABURZENIE

PRZEBIEG

stosunkowo przewidywalny

( najczęściej spotykany) -

podstawa do prognozy

nieprzewidywalny przebieg; możliwe jest nagłe wystąpienie, bądź ustąpienie objawów;

ETIOLOGIA

etiologia endogenna, o podłożu genetycznym;

etiologia pogenna, wpływy środowiskowe;

LECZENIE

leczenie farmakologiczne,

psychoterapia może być metodą

pomocniczą;

leczenie psychoterapią, farmoterapią, może być metodą pomocniczą;

ROKOWANIA

możliwe, że nie są w pełni

uleczalne tylko na jakiś czas;

objawy stają się niewidoczne;

możliwe pełne ustąpienie objawów;

ZWIĄZEK Z SYTUACJĄ I HISTORIĄ ŻYCIOWĄ

nie muszą pozostawać w związku z historią i sytuacja rodziny;

ścisły kontakt z sytuacją i historią życiową;

Diagnoza i prognoza:

1) diagnoza - opis stanu pacjenta i rozpoznanie choroby lub zaburzenia;

  1. systemy diagnostyczne:

2) prognoza - najbardziej prawdopodobny przebieg rozwoju choroby lub

zaburzenia;

  1. prognoza pozytywna - najbardziej prawdopodobny rozwój sytuacji i podjęciu stosowanych środków leczenia (leczenie);

  2. prognoza negatywna - środki lecznicze nie zostają wdrożone ( brak leczenia);

Podstawowe pojęcia psychopatologii:

1) patogeneza - ogół zmian morfologicznych, biochemicznych, patofizjologicznych i

psychologicznych, spowodowanych przez czynnik etiologiczny danej choroby

oraz inne czynniki, które przyczyniły się do jej powstawania;

2) czynnik etiologiczny - czynnik bezpośrednio wywołujący chorobę lub

współpracujący z innym czynnikiem;

3) patomechanizm - określenie mechanizmu współdziałania czynników

chorobowych, który leży u podnóża objawów chorobowych i tworzy, tzn.

dynamiczną strukturę mechanizmu choroby;

4) etiologia - przyczyna lub pochodzenie:

Objawy i zespoły/syndromy:

1) objaw - pojedynczy element obrazu chorobowego, zaburzenia, najmniejszych

przejawów życia psychicznego;

2) zespół - zbiór objawów, które występują łącznie i są przez to charakterystyczne

dla określonych chorób i zaburzeń, nie każda kombinacja objawów jest możliwa;

3) objawy osiowe - najważniejsze w obrazie klinicznym, które definiują daną

chorobę lub zaburzenie; musza wystąpi w obrazie klinicznym, aby postawić

diagnozę;

4) objawy peryferyczne - mogą wystąpić, ale nie muszą;

Rodzaje norm w psychologii klinicznej:

1) norma statystyczna - służy do porównywania jednostek z cechami populacji,

stanowią podstawę pomiaru testowego;

2) norma społeczno - kulturowa:

3) norma teoretyczna - stan jednostki odnosi się do twierdzeń zawartych w teoriach

naukowych; norma rozumiana jest, jako pewien postulat;

Psychologiczne ujęcie zdrowia oraz zaburzenia

zdrowie -

JAKOŚĆ ŻYCIA - subiektywne zadowolenie jednostki ze swojego życia;

Kryteria do oceny normalności i nienormalności wg Rosenhoma, Seligmana:

1) cierpienie - ból psychiczny oraz fizyczny;

2) trudności w przystosowaniu indywidualnym - realizacja zadań, zaspokojenie

swoich potrzeb;

3) naruszanie norm społecznych - zachowania sprzeczne z normami zachowań;

4) nieracjonalność i dziwaczność;

5) zachowania niekontrolowane i nieprzewidywalne - wybuchy wściekłości, złości;

6) zachowania niekonwencjonalne - zachowania, które nie są odpowiednie do

sytuacji;

7) dyskomfort obserwatora - kryterium najbardziej dyskusyjne;

Trudno o pełną zgodność w odniesieniu do powyższych kryteriów, ponieważ są one definiowane i oceniane społecznie. Kryteria są w dużej mierze umowne.

zaburzenia psychiczne - wg DSM - pojawiający się zespół lub wzorzec zachowania

i mechanizmów psychologicznych mających znaczenie kliniczne, tzn. ich

występowanie związane jest z:

Ważne obszary życia:

1) życie rodzinne

2) życie zawodowe

3) życie społeczne:

Zjawisko to, czyli zaburzenie nie może być tylko przewidywalna reakcją na określone zdarzenie, pn. śmierć bliskiej osoby i żałoba.

Zachowanie uznajemy za zaburzone, jeżeli jest uporczywe, a jednocześnie w poważnym stopniu zagraża dobru jednostki lub doboru społeczności, do której ta jednostka należy.

Modele zdrowej osobowości

1) Model psychoanalityczny:

ID - zasada przyjemności; ma popędy;

EGO - kontakt ze światem; zasada realizmu/rzeczywistości;

SUPEREGO - warstwa moralna, ocen; zasada doskonałości;

Zdrowa osobowość jest wynikiem harmonii, pomiędzy procesami ID, EGO, SUPEREGO. W osobowościach patologicznych siła EGO jest osłabiona i powoduje, że EGO jest osłabione i powoduje, ze EGO nie jest zdolne do wypełnienia swoich zadań ( godzenie wymagań stawianych przez popędy, moralność, rzeczywistość zew.)

Wyznaczniki siły EGO:

1) kontrola nad impulsami;

2) tolerancja nad frustracją;

Dygresje frustracji:

1) natury ortograficznej

2) co to jest frustracja? (zdenerwowanie, oburzenie)

frustracja - sytuacja, w której nie możliwe jest zaspokojenie potrzeb, z naciskiem na

sytuację;

cierpliwość - odporność na frustrację;

Najczęstszym problemami osobowościowymi są:

1) zbyt słabe EGO;

2) nadmiernie rozbudowane i karzące SUPEREGO;

Zdrowa osobowość będzie zaspokajała swoje potrzeby nie narażając się na poczucie winy oraz odrzucenie społeczne. Zdrowe EGO nie musi stosować, tzw. mechanizmów obronnych, co umożliwia skierowanie energii na efektywne działanie i związki z innymi ludźmi.

2) Model psychologii behawioralnej:

Zdrowy jest człowiek, który posiada przystosowawcze umiejętności oraz zdolny jest do samoregulacji.

Typy patologii:

1) brak pożądanych, przystosowawczych nawyków oraz umiejętności - deficyt;

2) istnienie wadliwych reakcji, nawyków oraz całych systemów zachowań

(czynności natrętne), nawyki te najlepiej wygasać;

Zachowania zaburzone powstają zgodnie z prawami uczenia się, analogicznie do zachowań nie zaburzonych (warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne, modelowanie).

3) Model psychologii poznawczej:

Zdrowie psychiczne wiąże się z jakością wiedzy o świecie oraz własnej osobie („Schemat Ja”).

Zdrowe schematy poznawcze powinny być możliwie trafne, plastyczne.

Zniekształcenia poznawcze w przebiegu depresji:

A. Beck - psycholog poznawczy; stworzył triadę depresyjną;

Elementy triady:

1) negatywne przekonani na własny temat;

2) negatywne przekonania dotyczące własnej przeszłości;

3) negatywne przekonania na temat przyszłości (poczucie, tzw. zamkniętej

przyszłości);

4) Model psychologii humanistycznej:

Koncepcja Maslowa jest koncepcją maksymalistyczną - opisuje człowieka u szczytu swoich możliwości.

1) niechęć do zachowań fasadowych oraz prób stawania się tym, kim się nie jest -

BĄDŹ SOBĄ;

2) odejście os spełniania oczekiwań innych ludzi w niewolniczy sposób -

rezygnacja z prób przypodobania się innym;

3) dążenie do decydowania o swoich zachowaniach w odpowiedzialny sposób;

4) dążenie do samoakceptacji;

5) dążenie do otwartości własnych przeżyć (trafne rozpoznawanie tego, co się ze

mną dzieje);

6) akceptacja innych ludzi i zaufanie do siebie;

Teoria Rogersa podkreśla dążenie do stania się unikalną, autonomiczną jednostką, ale także konieczność przyjęcia wszelkich tego konsekwencji.

Jednostka o zdrowej osobowości potrafi zaspokajać swoje podstawowe potrzeby na drodze akceptowanych zachowań w sposób, który nie rodzi problemów osobowościowych. Potrafi ona w mniejszym lub większym stopniu zaakceptować siebie oraz poświęcić energię społecznie istotnym celom i problemom, które wykraczają poza zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa. Miłości, czy posiadania określonej pozycji społecznej.

System wieloosiowy diagnozowania stanu pacjenta:

oś - jeden z ważnych aspektów funkcjonowania pacjenta;

Osie systemu DSM:

1) syndrom kliniczny - objawy, na które oskarża się pacjent;

2) zaburzenia osobowości - osobowość wpływa na syndromy kliniczne;

3) ogólne czynniki medyczne - stan fizyczny zdrowia pacjenta, będzie wpływał na

zaburzenia osobowości i syndromy kliniczne

4) problemy psychospołeczne i zawodowe - sytuacje społeczne; będą wpływały na

ogólne czynniki medyczne, zaburzenia osobowości, syndromy kliniczne;

5) globalna ocena funkcjonowania - pacjent ocenia się na skali 1 - 100; wszystkie osi

wpływają na oś globalną;

Zaburzenia osobowości

zaburzenie osobowości - etiologia psychogenna oraz egzogenna; zaliczamy je do zaburzeń niepsychotycznych;

osobowość - sposób radzenia sobie z życiem i zaspokajania własnych potrzeb;

Kategorie problemów do diagnostyki zaburzeń osobowości:

1) problemy stwarzane innym ludziom - jednostki zaburzone antyspołecznie;

2) problemy stwarzane samemu sobie;

U jednostek zaburzonych różny jest stopień dostrzegania własnego zaburzenia. Prowadzi to do problemów w podejmowaniu ewentualnej psychoterapii oraz jej efektywności.

„oś dramatyczna” - najważniejszy motyw związany z funkcjonowaniem osobowości;

Grupy zaburzeń osobowości na podstawie oś dramatycznej wg DSM:

1) grupa A - osobowości dziwaczne lub ekscentryczne;

2) grupa B - osobowości dramatyczne, emocjonalne, kapryśne;

3) grupa C - osobowości oparte na lęku i strachu;

4) grupa NOS - inne - osobowości, na których prace jeszcze trwają;

Rozróżnienie pomiędzy stylem osobowości, a zaburzeniem osobowości:

Zaburzenia osobowości diagnozowane są na podstawie norm kulturowych.

Najważniejsze przyczyny zaburzeń osobowości:

1) biologiczne podłoże temperamentalne

2) czynniki psychologiczne - wczesne doświadczenia kształtujące osobowość -

ciężkie dzieciństwo, odrzucenie przez matkę;

3) czynniki społeczno - kulturowe - typ antyspołeczny, osobowość histrioniczna,

narcystyczna;

Typy zaburzeń osobowości związane są ze specyficznymi objawami klinicznymi:

Rozpowszechnienie zaburzeń - 10 - 13%.

Ogólne kryteria diagnostyczne zaburzeń osobowości:

1) zaburzenia osobowości - trwały wzorzec wew. doświadczeń i zachowań, które

znacząco odbiegają od oczekiwań w kulturze, w której żyje jednostka; ten wzorzec

manifestuje się w przynajmniej 2 obszarów:

2) ten trwały wzorzec jest sztywny, pojawia się w szerokim zakresie sytuacji i działa

w sposób dezadaptacyjny;

3) ten trwały wzorzec prowadzi do klinicznie znaczącego cierpienia lub ograniczenia

w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym i innych obszarach - wzorzec

stabilny i trwa długo, a jego powstanie zaznacza się przynajmniej a adolescencji

lub wczesnej osobowości;

4) wzorzec zaburzenia nie może być lepiej wyjaśniony, jako manifestacja lub

konsekwencja innego zaburzenia psychicznego;

5) trwały wzorzec zaburzenia nie jest spowodowany fizjologicznym stanem

somatycznym, np. urazem głowy;

Zaburzenia osobowości praktycznie nie występują w stanie czystym. U większości osób zaburzonych rozpoznaje się jednocześnie objawy więcej niż jednego zaburzenia. W takim przypadku klinicysta dąży do ustalenia dominującego typu zaburzenia.

Zaburzenia osobowości zapisywane są za pomocą kategorii objawów i cech.

Opisy zaburzenia osobowości - prototypy (typ idealny);

Poszczególne typy osobowości:

I grupa A

  1. osobowość paradoidalna

„Nie ufaj nikomu”. Uogólniony brak zaufania w stosunku do ludzi oraz podejrzewaniu, że ich motywy wynikają ze złej woli. Do zdiagnozowania muszą być spełnione, co najmniej 4 z spośród 7 kryteriów:

1) podejrzewa bez dostatecznych podstaw, że inni go wykorzystują, ranią lub

oszukują;

2) jest zaabsorbowany bezzasadnymi wątpliwościami, co do lojalności lub

wiarygodności przyjaciół i znajomych;

3) nie chętnie ufa innym z powodu lęku, że informacje zostaną użyte przeciwko

niemu;

4) doszukuje się ukrytego poniżania luz zagrożenia z życzliwych uwagach lub

reakcjach;

5) uporczywie chowa urazy, tzn. nie wybacza znieważenia, zranienia lub krytyki;

6) dostrzega ataki na swój charakter lub opinie, które nie są oczywiste dla innych i

natychmiast odpowiada złością lub kontratakiem;

7) ma powtarzające się nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności małżonka

lub partnera seksualnego;

  1. osobowość schizoidalna

„ Nikogo nie ma w środku”. Podtrzymujący się wzorzec wycofania z relacji społecznej oraz ograniczonego zakresu ekspresji, emocji. 4 z spośród 7:

1) nie pragnie, ani nie czerpie przyjemności z bliskich relacji z ludźmi lub bycia z

członkiem rodziny;

2) niemal zawsze wybiera aktywności samotnicze - odludek;

3) przejawia niewielkie lub żadne zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi z

doświadczeniami seksualnymi;

4) czerpie przyjemności z niewielu lub żadnych aktywności;

5) nie ma bliskich przyjaciół lub znajomych poza krewnymi I stopnia;

6) wydaje się być obojętny na pochwałę lub krytykę ze strony innych;

7) wykazuje chłód emocjonalny, obojętność lub spłaszczony afekt;

spłaszczony afekt - rzadko odczuwa silne emocje lub wcale;

Zaburzenia zachowania będziemy diagnozować od 18 r.ż. U osób młodszych osobowość ciągle się rozwija. Unikamy efektu etykietowania. U nastolatków (młodszych dzieci) od 10 r.ż. wyróżniamy zaburzenia opozycyjno - buntownicze.

II grupa B

  1. osobowość narcystyczna

„Mój rozkaz jest Twoim życzeniem”. Wzorzec zaburzenia polega na utrzymującej się wiekowości (fantazjach/zachowaniu), utrzymującej się potrzebie podziwu oraz braku empatii. 5 z 9 kryteriów:

1) wielkościowe poczucie własnej ważności - przecenia swoje osiągnięcia i talenty,

oczekuje, że będzie uważany za lepszego bez odpowiednich osiągnięć;

2) zaangażowany w fantazje o nieograniczonych sukcesach, władzy, błyskotliwości,

piękności lub idealnej miłości;

3) przekonany, że jest szczególny i unikalny i nie może być zrozumiały, jedynie

poprzez osoby o wyższym statusie lub wyjątkowe - selekcja towarzystwa;

4) wymaga nadmiernego podziwu;

5) ma poczucie, że mu się wszystko należy - ma nierozsądne oczekiwania,

szczególnie korzystnego traktowania lub automatycznego zgadzania się na jego

oczekiwania;

6) jest eksploatujący w relacjach interpersonalnych;

7) nie przejawia empatii;

8) często zawistny wobec innych lub przekonany, że inni są zawistni wobec niego;

9) przejawia zachowania aroganckie i butne;

W rozwoju człowieka naturalnym zjawiskiem jest, tzw. faza narcystyczna (stosunkowo wczesne dzieciństwo). Możliwym jest, że podstawowym problemem ukrywającym się za fasadą wielkowościową jest zachwiane poczucie własnej wartości. Zachowania narcystyczne są kompensacją.

  1. osobowość antyspołeczna - mężczyźni

„Zrobię, co chcę, kiedy zechcę”. Do rozpoznania wystarczą 3 spośród 7 kryteriów. Zaburzenia osobowości diagnozuje się od 15 r.ż. Zaburzenie polega na wzorcu poznanym z brakiem szacunku oraz naruszaniem praw innych ludzi:

1) nieumiejętność podporządkowania się normom społecznym - funkcjonowania

zgodnie z prawem, przejawiająca się poprzez wielokrotne zachowania, które

mogłyby być powodem aresztowania;

2) brak szacunku dla prawdy - powtarzające się kłamstwa, używanie

pseudonimów, oszukiwanie innych;

3) impulsywność lub niezdolność do planowania;

4) skłonność do rozdrażnienia i agresywność, wyrażająca się w powtarzających się

bójkach lub napaściach;

5) powtarzający się beztroski brak szacunku dla bezpieczeństwa własnego lub

innych;;

6) brak odpowiedzialności, wyrażający się do niezdolności spełnienia wymogów w

pracy zawodowej lub dotrzymaniu zobowiązań finansowych;

7) brak poczucia winy, wyrażający się poprzez obojętność lub racjonalizację

ranienia, szkodzenia lub okradania innych;

U osób antyspołecznych występuje charakterystyczny sposób poznawczy (sposób myślenia):

Charakterystyczny jest deficyt w spostrzeganiu związków między własnym działaniem, a jego konsekwencjami. Brak nudy.

Zaburzenia z osi 1:

  1. osobowość histrioniczna - kobiety

„Skoncentruj na mnie swoją całą uwagę - PATRZ NA MNIE”. Zaburzenia polegają na utrzymujący6m się wzorcu, nadmiernej emocjonalności i poszukiwania uwagi. 5 z spośród 8:

1) silny dyskomfort w sytuacjach, w których nie jestem w centrum uwagi;

2) w kontaktach z innymi często jest nieadekwatnie uwodząca lub zachowuje się

prowokacyjnie;

3) przejawia nagłe zmiany i płytką ekspresję emocji;

4) stale używa wyglądu fizycznego, żeby zwrócić na siebie uwagę.

5) ma styl mówienia, który jest nadmiernie impresyjny i nie uwzględnia szczegółów;

6) przejawia dramatyzację, teatralność i przesadna ekspresję emocji;

7) podatna na sugestię (łatwo ulega wpływowi innych ludzi lub okoliczności);

8) uważa związki za bardziej intymne, niż w rzeczywistości są;

  1. osobowość bardeline

W przeszłości osobowość ta rozumiana była, jako zaburzenie na pograniczu nerwicy i psychozy.

„Będę bardzo zła, jeśli spróbujesz mnie opuścić”. 5 z spośród 9. Zaburzenie top trwały wzorzec niestabilności w relacjach interpersonalnych, w obrazie własnej osoby oraz emocjonalności. Nie stabilna emocjonalnie osobowość.

1) dokonuje szaleńczych wysiłków, aby uniknąć rzeczywistego lub wyobrażonego

porzucenia;

2) wzorzec niestabilnych i intensywnych relacji interpersonalnych, cechujących się

szybkimi zmianami, pomiędzy skrajną idealizacją, a dewaluacją;

3) zaburzenia tożsamości - znacząco niestabilne wyobrażenia na temat własnej

osoby;

4) impulsywność, w co najmniej dwóch obszarach, która może stać się samo

niszcząca: wydatki, życie seksualne, używanie substancji psychoaktywnych,

obżarstwo, szybka jazda;

5) powtarzające się zachowania, gesty lub groźby suicydalne (samobójcze) lub

zachowania samouszkodzeniowe;

6) niestabilność emocjonalna;

7) chroniczne uczucie pustki;

8) nieadekwatna, intensywna złość (wybuchy gniewu, utrzymująca się złość,

powtarzające się bójki);

9) przelotne, związane ze stresem ideacje paroidalne (szkodzą mi, oszukują) lub

przeważnie objawy dysocjacyjne ( zaburzenia świadomości);

OBJAWY: zaburzenia nastroju i lękowe, zaburzenia odżywiania się;

III grupa C

  1. osobowość zależna

„Zaopiekuj się mną”. 5 z 8 kryteriów. Zaburzenie to wzorzec utrzymującej się nadmiernej potrzeby doznawania opieki.

1) ma trudności z podejmowaniem codziennych decyzji bez wielu porad i

zapewnień ze strony innych ludzi;

2) potrzebuje innych, by wzięli odpowiedzialność za większość istotnych obszarów

w swoim życiu;

3) ma olbrzymie trudności z wyrażaniem niezgody; boi się utraty oparcia;

4) jest jej trudno inicjować przedsięwzięcie lub robić rzeczy samodzielnie, gdyż jej

brak jej pewności siebie;

5) robi wiele, by zyskać miłość, troskę i wsparcie, aż do tolerowania

nieodpowiedniego traktowania;

6) źle znosi samotność, jest przekonana, że nie poradzi sobie samodzielnie;

7) szybko poszukuje innej relacji, jako źródło opieki i wsparcia, kiedy kończy się

bliska relacja - być z kimś, za wszelką cenę;

8) jest nadmiernie zajęty obawami, że będzie musiał sam się sobą opiekować;

OBJAWY: osoby bardzo podatne na zaburzenia nastroju - depresje, zaburzenia lękowe.

  1. osobowość unikająca

Lęk przed oceną innych ludzi i ich reakcjami (lęk interpersonalny). Osoby nieśmiałe, wycofywujące się, nie podejmujące aktywności.

OBJAWY: zaburzenia lękowe.

  1. osobowość obsesyjno - kompulsywna

Lęk przed popełnieniem błędu, stosowanie się do zasad, kontrola nad swoim życiem.

OBJAWY: zaburzenia obsesyjno - kompulsywne.

Fenomenologia lęku, zaburzenia lękowe

fenomenologia - opis zjawisk (fenomenów);

Strach, a lęk: