1

Aport (z francuskiego apporte), wkład w utworzenie lub 

powiększenie majątku spółki, który daje prawo do udziału w 

zyskach. Osoby fizyczne i prawne mogą wnosić: aport finansowy

(inaczej pieniężny), aport rzeczowy w postaci maszyn, hal

produkcyjnych, licencji i patentów, oraz aport umiejętności,

kompetencji technicznych i zawodowych - nie jest to część

kapitału spółki, ale zmaterializowany w formie udziałów

założycielskich, daje udział w zyskach. Aporty pieniężne i 

rzeczowe włączane są do kapitału spółki i mogą być

 uznane za wkład w tworzeniu lub podwyższaniu jej kapitału.

do spisu

2

Cantillon Richard (ok. 1680-1734), irlandzki kupiec,

bankier i ekonomista, osiadły we Francji, pochodzący z Londynu.

Jeden z pierwszych krytyków merkantylizmu. W szczególności

krytykował teorię dodatniego bilansu handlowego, wykazując, że wzrost ilości pieniądza w kraju musi doprowadzić do wzrostu cen. Podkreślał znaczenie rolnictwa, które uważał za podstawę życia gospodarczego kraju. W teorii wartości zajmował pozycję eklektyczną, łącząc teorię kosztów produkcji z elementami ujęć subiektywnych. Autor jednego z pierwszych opisów i analiz procesu ekon. Essai sur la nature du commerce en général (znany od 1730, opublikowany 1755).

do spisu

3

Cykl gospodarczy, cykl koniunkturalny, wahania produkcji i zatrudnienia wokół krótkookresowego trendu. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom; cykl gospodarczy to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem; składa się on z czterech faz:

1) kryzysu (recesji) - produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie;

2) depresji (dna) - stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrobocie;

3) ożywienia - wzrost produkcji i cen, spadek bezrobocia;

4) rozkwitu (szczytu, boomu) - stabilizacja produkcji i cen na wysokim poziomie, pełne zatrudnienie;

Cykl gospodarczy może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, przy czym skala produkcji, cen i bezrobocia może być zróżnicowana; państwo może podejmować pewnie działania na rzecz złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków; noszą one nazwę interwencjonizmu państwowego.

Za przyczynę występowania cykli gospodarczych uznaje się najczęściej wahania w działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw.

do spisu

4

Czynniki produkcji, czynniki wytwórcze zasoby ekonomiczne, niezbędne do przeprowadzenia procesu produkcji; wg ekonomii klas. Czynniki produkcji to: ziemia, kapitał, praca; K. Marks zredukował ich liczbę do jednego — pracy; współcześnie wielu ekonomistów postuluje rozszerzenie klasycznego pojęcia czynników produkcji o przedsiębiorczość, organizację, wiedzę; zasoby czynników produkcji są ograniczone (rzadkość). Materialnymi czynnikami produkcji są ziemia i jej zasoby naturalne oraz kapitał (budynki, maszyny, urządzenia, surowce, materiały itp.). Czynnikami niematerialnymi są praca (siła robocza) i wiedza (know-how).

do spisu

5

Dlug, zobowiązanie, pieniężne lub rzeczowe świadczenie dłużnika na rzecz wierzyciela. W znaczeniu ekonomicznym zobowiązanie powstaje wówczas, gdy zachodzi różnica w czasie pomiędzy momentem zaistnienia obowiązku zapłaty a momentem jego zrealizowania. Przeciwieństwem zobowiązania jest należność.

do spisu

6

Dłużnik, osoba prawna lub fizyczna obowiązana do uregulowania wobec innej osoby prawnej lub fizycznej (wierzyciela) zobowiązania (długu) pieniężnego lub rzeczowego, wynikającego z istniejącego między nimi stosunku prawnego.

do spisu

7

Dobrobyt, w ekonomii stan wysokiego poziomu zaspokojenia różnorodnych potrzeb bytowych i kulturalnych społeczeństwa bądź jednostki. Jego najważniejszym wykładnikiem jest poziom produktu narodowego brutto przypadającego na jednego mieszkańca w danym kraju. Poziom dobrobytu zależy od konsumpcji indywidualnej i społecznej (system opieki zdrowotnej, zabezpieczenie na starość, upowszechnienie oświaty i kultury, możliwości rekreacyjne, mieszkaniowe i zatrudnieniowe).

Współczesna ekonomia proponuje dla oceny poziomu dobrobytu skorygować produkt narodowy brutto na głowę ludności o ujemny wpływ tzw. plag (zanieczyszczenie środowiska, hałas, trudności komunikacyjne), powiększyć go o dobra i usługi nie będące przedmiotem obrotu rynkowego (wytwarzane w ramach gospodarstwa domowego) oraz o wartość czasu wolnego. Jest to wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto. Nauki społeczne wskazują dodatkowo, iż dobrobyt jest zjawiskiem kulturowo zrelatywizowanym, tj. uzależnionym od tego, jak w konkretnej kulturze definiowany jest zakres potrzeb podstawowych i ponadpodstawowych.

do spisu

8 

Dochód, różnica między przychodami osiąganymi w określonym czasie przez podmiot gospodarczy a kosztami ich uzyskania.

 

do spisu

9

Drucker Peter F. (ur. 1909), amerykañski ekonomista i teoretyk zarz¹dzania, pochodzenia austryjackiego, sta³y komentator „ The Wall Street Journal”; 1942-49 prof. Bennington College, 1950-72 New York University; od 1971 szef Graduate Management Center w Claremont Graduate School; autor pierwszego nowoczesnego podrêcznika o zarz¹dzaniu The Practice of Management (1954); Toward the Next Economics and other Essays (1981), Managing in a Time of Great Change (1995); uprawia tak¿e prozê. Najbardziej oryginalny i płodny guru zarządzania w XX wieku.

do spisu

10

Działalność gospodarcza, wykreowana przez system prawny każdego państwa forma organizacyjno-prawna umożliwiająca zespolenie podmiotów uczestniczących w procesie gospodarczym (właścicieli, zarządzających i pracowników) oraz materialnych czynników produkcji (środki i przedmioty pracy).

Prowadzona jest najczęściej w postaci przedsiębiorstwa (obok zakładów budżetowych, jednostek gospodarczych, organizacji społecznych itp.), w którym dokonuje się wytworzenie produktów lub świadczenie usług w celach zasadniczo zarobkowych.

Prawodawca określa warunki umożliwiające owo zespolenie stosownie do potrzeb danej działalności gospodarczej, przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesów państwa, otoczenia społeczno-gospodarczego oraz uczestniczących w przedsięwzięciu podmiotów, np. w postaci wymaganej umowy, rejestru, koncesji, licencji, kontyngentu itp.

Formy prowadzenia działalności gospodarczej są swego rodzaju wzorcami prawno-organizacyjnymi, określającymi przede wszystkim wymagania założycielskie, strukturę władzy (zarządzania) w przedsiębiorstwie oraz odpowiedzialność za jego działania. Im większa różnorodność wzorców, ogólność - w sensie możliwości indywidualizacji rozwiązań ekonomicznych i organizacyjnych (dopasowanie do konkretnych potrzeb oraz swoboda w wyborze formy przez podmioty podejmujące działalność gospodarczą) - tym lepsze możliwości dopasowania formy prawno-organizacyjnej do zróżnicowanych warunków jej prowadzenia (np. skali, przedmiotu działania, dążeń założycieli itd.).

Do podstawowych form prawno-organizacyjnych działalności gospodarczej należą przedsiębiorstwa: jednoosobowe, spółki, w tym osobowe (cywilna, jawna, komandytowa) i kapitałowe (z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna), państwowe oraz spółdzielnie.

do spisu

11

Efektywność ekonomiczna, sposób pomiaru skuteczności i celowości danej działalności gospodarczej, wyrażający się porównaniem (relacją) wartości uzyskanych efektów do nakładu czynników użytych do ich uzyskania. Niska efektywność ekonomiczna powoduje zwykle wzrost cen, zwiększenie zapotrzebowania na energię, materiały i powierzchnie produkcyjne - bez wzrostu wyników produkcyjnych. Wyższa efektywność ekonomiczna stwarza możliwości obniżenia kosztów wytwarzania, zwiększa wyniki produkcyjne i zysk, co z kolei umożliwia inwestowanie albo wzrost indywidualnych wynagrodzeń. Efektywność ekonomiczna stanowi jeden z podstawowych sposobów oceny podejmowanych działań gospodarczych.

do spisu

12

Fayol Henry  (1841-1925) - francuski inżynier górnictwa. Wyodrębnił 14 zasad zarządzania: podział pracy według specjalizacji; powiązanie uprawnień z odpowiedzialnością; dyscyplina; jedność zarządzania ( jeden człowiek, jeden szef ); jedność kierunku działania oparta na wspólnym planie dla całego przedsiębiorstwa; podporządkowanie jednostek interesowi ogółu; wynagrodzenie za zasługi; wyraźne decyzja w sprawie centralizacji lub decentralizacji w zależności od warunków; hierarchia łańcucha skalarnego; porządek; uczciwe traktowanie pracowników; inicjatywa; duch zespołowy. Wiele z nich, to zasady charakterystyczne dla klasycznej organizacji biurokratycznej, niektóre jednak zmierzają ku bardziej postępowym modelom kultury firmy

do spisu

13

Firma 1) zarejestrowana nazwa, pod jaką osoba prawna lub fizyczna prowadzi działalność gospodarczą. Zasady tworzenia nazw i ich ochrony określa prawo. Według polskiego kodeksu handlowego przepisy o firmie inaczej traktują spółkę jawną, inaczej zaś spółki kapitałowe. Firma spółki jawnej musi zawierać nazwisko i inicjał imienia przynajmniej jednego ze wspólników lub składać się z nazwisk kilku, albo wszystkich wspólników, z dodatkiem wskazującym na spółkę. Firma spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej może być obrana dowolnie. Spółki kapitałowe również mogą umieścić w swej nazwie (firmie) nazwiska osób. Warunkiem jest ich zgoda lub przyzwolenie spadkobierców.

2) w mniej ścisłym, ale ostatnio rozpowszechnionym rozumieniu synonim przedsiębiorstwa bez względu na jego wielkość czy znaczenie na rynku.

Firma (wł.) 1. ekon. odrębna jednostka prawna stanowiąca zorganizowany zespół wytwórczy złożony z kierownictwa, pracowników, posiadająca własne środki finansowe; przedsiębiorstwo. 2. ekon., praw. nazwa, znak, pod którym dane przedsiębiorstwo, osoba prawna lub fizyczna została zarejestrowana i prowadzi działalność, będący jego zastrzeżoną własnością.

Firma,  przedsiębiorstwo mające nazwę, właściciela, samodzielność finansową, prowadzące działalność zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami.

do spisu

14

Fundacja,  instytucja, której podstawą działalności jest majątek przekazany przez jej założyciela - fundatora. Cel fundacji - nie mający charakteru działalności gospodarczej - określony jest w akcie fundacyjnym. Może to być cel dobroczynny, naukowy, oświatowy, promocyjny itp.

do spisu

15

Fuzja,  połączenie dwóch lub większej liczby przedsiębiorstw, co powoduje powstanie nowego przedsiębiorstwa. Fuzja następuje poprzez dobrowolne połączenie lub przez wykup udziałów w innych przedsiębiorstwach. Wszystkie przedsiębiorstwa przestają istnieć, a nowo powstałe może przejąć nazwę jednego z nich lub nową.

do spisu 16

Goodwill, dobre imię firmy będące rezultatem sprawności kierownictwa, wysokiej jakości produkcji, bardzo dobrych kontaktów rynkowych, korzystnej sytuacji finansowej.

do spisu

17

Gospodarka, proces gospodarowania, zorganizowana działalność ludzi zmierzająca do zaspokajania potrzeb. Obejmuje cztery fazy: produkcję, podział, wymianę (handel), konsumpcję. Proces gospodarowania charakteryzuje się ciągłością oraz społecznym charakterem - wymaga wzajemnej współpracy ludzi w realizacji każdej z tych faz. Przebieg procesu gospodarowania podlega regulacji przez mechanizm rynkowy, pewien wpływ na niego ma także państwo (w gospodarce planowej jest to wpływ decydujący).

W zależności od bezpośredniego celu działalności wytwórczej wyróżnia się gospodarkę naturalną i towarową. Istotą tej pierwszej jest podporządkowanie procesu produkcji i podziału zaspokojeniu własnych potrzeb producentów.

Wysoki stopień samowystarczalności producentów ograniczał w niej zakres wymiany. Dominowała we wcześniejszych systemach ekonomiczno-społecznych: wspólnocie pierwotnej, niewolnictwie, feudalizmie. W gospodarce towarowej bezpośrednim celem działalności gospodarczej staje się produkcja na sprzedaż, z czym łączy się konieczność rozwoju wymiany, początkowo bezpośredniej (towar za towar), a później za pośrednictwem pieniądza (gospodarka towarowo-pieniężna).

Przesłankami istnienia gospodarki towarowej jest społeczny podział pracy oraz prywatna własność czynników wytwórczych. Pojawiła się już w niewolnictwie, ale jej dominacja i rozkwit rozpoczęły się dopiero od XVIII w. wraz z pojawieniem się kapitalizmu.

do spisu

18

Gospodarka rynkowa, system gospodarczy, w którym alokacja zasobów czynników wytwórczych (pracy, ziemi i kapitału) pomiędzy alternatywne możliwości ich wykorzystania (dziedziny wytwarzania, konkretne produkty), a także podział wytworzonych produktów pomiędzy poszczególne jednostki dokonuje się głównie za pośrednictwem rynku, przy niewielkim wpływie państwa.

W gospodarce rynkowej decyzje dotyczące tego, co i w jakich ilościach będzie produkowane, w jaki sposób, tzn. przy użyciu jakich metod technicznych, oraz dla kogo (tak zwane kardynalne pytania ekonomii), podejmowane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania.

Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości.

Decyzje te mogą być w pewnym stopniu modyfikowane przez państwo w związku z ustalaniem przez nie np. stóp podatkowych, nakładaniem (lub zmianą) ceł, ustalaniem minimalnych lub maksymalnych cen, minimalnych płac, ograniczaniem wahań kursów walutowych, kształtowaniem systemu ubezpieczeń, zakresu opieki socjalnej itp.

Skrajną postacią gospodarki rynkowej byłaby gospodarka wolnorynkowa, pozbawiona całkowicie wpływu państwa - taka jednak współcześnie nie istnieje. Podstawą gospodarki rynkowej jest prywatna własność czynników wytwórczych.

do spisu

19

Gospodarność, zdolność oszczędnego wykorzystania zasobów, czynników produkcji znajdujących się w posiadaniu przedsiębiorstwa. Pomaga w tym umiejętność posługiwania się informacjami o poziomie i strukturze nakładów oraz kosztów w osiąganiu zamierzonych celów. Miarą gospodarności organizacji jest jej efektywność rozumiana jako relacja nakładów i efektów ogółem lub w odniesieniu do wybranych czynników produkcji, np. materiałów, energii, pracy.

do spisu

20

Handel, wymiana, zjawisko ekonomiczne polegające na przekazywaniu towarów (dóbr i usług) pomiędzy ich dostawcami (producentami i pośrednikami) i odbiorcami (pośrednikami i ostatecznymi konsumentami), akt kupna-sprzedaży. Handel może mieć charakter bezpośredni - towaru na towar (barter) lub pośredni, pieniężny - towaru na pieniądz, pieniądza na towar. We współczesnej gospodarce wymiana bezpośrednia jest zjawiskiem marginesowym. Wymiana może być ekwiwalentna, gdy podlegają jej towary o identycznej lub zbliżonej wartości, lub nieekwiwalentna, gdy jeden z partnerów ma na rynku pozycję uprzywilejowaną i osiąga z wymiany większe korzyści niż inni jej uczestnicy.

do spisu

21

Handlowe prawo, gałąź prawa cywilnego, którego przepisy regulują stosunki majątkowe związane z działalnością kupiecką, należą tu m.in.: prawo wekslowe i prawo czekowe. Prawo handlowe wyodrębniło się z prawa cywilnego w średniowieczu w miastach włoskich.

do spisu

22

Image, subiektywna opinia, wizerunek, ocena jakie kształtują się w świadomości ludzi, dotyczące firmy, jej marki znaku wytwarzanych i sprzedawanych przez nią dóbr i usług. Pozytywny image tworzony jest przede wszystkim przez kształtowanie wysokiej jakości produktu i usług oferowanych przez firmę, ale również przez odpowiednie działania promocyjne.

do spisu

23

Inflacja, trwały wzrost ogólnego poziomu cen towarów i usług na rynku, spowodowany spadkiem siły nabywczej pieniądza. Inflacja ma miejsce wtedy, gdy popyt wzrasta szybciej niż podaż lub gdy zarobki rosną szybciej niż produkcja. Najczęstszą przyczyną inflacji są potrzeby budżetowe państwa, a jego deficyt pokrywany jest przez zwiększenie emisji pieniądza lub tworzenie pieniądza bankowego.

do spisu

24

Innowacja, 1. wytwór nowy, który przez naśladownictwo zostaje upowszechniony w praktyce, 2. wdrożenie nowych technologii wytwarzania, 3. tworzenie nowych organizacji i ich struktur, 4. doskonalenie istniejących wyrobów, 5. wg R. Kocha - także komercjalizacja wynalazku: wprowadzenie nowego produktu czy usługi na rynek. Udana innowacja może na pewien czas zapewnić firmie stuprocentowy udział w nowym segmencie działalności - najważniejsze jest to, by później utrzymać większość udziału w rynku. Jeśli się to nie uda, cały proces innowacji ograniczy się do ściągnięcia pieniędzy od klientów, którzy na dłuższą metę niewiele za to dostaną. 

do spisu

25

Jakość, w ujęciu współczesnym jakość to jest to, czego od produktu lub usługi oczekują określone segmenty klientów. Jakość obok niskich kosztów i wysokiego poziomu obsługi klienta to trzeci element triady warunkującej zadowolenie klienta, przewagę konkurencyjną i sukcesy firmy w długich terminach. Można twierdzić, że jakość jest tu najważniejsza. Jeśli jej brakuje, niskim kosztom będą towarzyszyć niskie ceny, co oznacza niskie marże; wysoki poziom obsługi nie zapewni klientom pełnej satysfakcji, Jakość jest tym ważniejsza, im większa jest wartość dodana i stopień złożoności produktu. Ma również zasadnicze znaczenie, gdy dany produkt jest elementem większego - co zdarza się coraz częściej. Jakość nie dopuszcza kompromisów; jest wartością niemal absolutną, wymaga, by wady nie zdarzały się nigdy lub trafiały się tak rzadko, że wypadek taki na długo pozostawałby w pamięci.

do spisu

26

Just in time, metoda produkcji i sprzedaży, która polega na dostarczeniu dóbr do jednostek handlowych lub fabryk w ostatniej chwili, gdy właśnie są potrzebne. Metoda ta, minimalizując koszty magazynowania, wymaga doskonałej organizacji na wszystkich szczeblach zarządzania w przedsiębiorstwie.

do spisu

27

Kapitał, fundusz, majątek, który może przynosić jego właścicielowi dochód w postaci wartości dodanej. Kapitał w przedsiębiorstwie występuje w postaci kapitału własnego i kapitału obcego.

Do kapitału własnego zalicza się środki będące własnością przedsiębiorstwa, np. wkłady właścicieli (wspólników, udziałowców, akcjonariuszy), rezerwy z zysków itp.

Kapitał obcy to środki będące czasowo w dyspozycji przedsiębiorstwa, np. pożyczki, kredyty, zobowiązania wobec dostawców, pracowników itp.

do spisu

28

Kierowanie, proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy wszystkich członków organizacji oraz wykorzystywania wszelkich dostępnych zasobów organizacji do osiągnięcia jej celów.

do spisu

29

Know-how, angielski termin (brak polskiego odpowiednika), oznacza dosłownie "wiedzieć, jak (robić)". Jest to w istocie znajomość tajników produkcji. Jako jedna z form międzynarodowego transferu wiedzy technicznej umowy know-how są kontraktami dotyczącymi innowacji technicznych, zwłaszcza technologi produkcji, nie opatentowanych z różnych powodów.

Umowy know-how są częstokroć połączone z zakupami patentów, które uzupełniają o rozwiązania technologiczne.

do spisu

30

Kodeks handlowy, akt prawny regulujący zasady zakładania i funkcjonowania podmiotów gospodarczych spółek prawa handlowego.

do spisu

31

Konsumpcja, spożycie, 1) ostatnia faza procesu gospodarowania, polegająca na zużywaniu wszelkich dóbr i usług w celu bezpośredniego zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Rozróżnia się konsumpcję indywidualną, prywatną, finansowaną z dochodów osobistych ludności, zaspokajającą potrzeby gospodarstw domowych (np. żywność, ubranie, mieszkanie itp.) i konsumpcję społeczną, publiczną, finansowaną z budżetu państwa lub organów samorządowych (np. obronność, ochrona porządku publicznego, oświata itp.).

2) część produktu społecznego, przyjmująca postać dóbr i usług konsumpcyjnych, przeznaczona na zaspokojenie bieżących potrzeb społeczeństwa. Jej wielkość jest podstawowym czynnikiem określającym poziom dobrobytu społecznego.

do spisu

32

Koszt, pieniężny wyraz zużycia czynników produkcji niezbędnego dla wytworzenia dobra lub usługi.

Dla celów rachunkowości stosuje się rodzajowy oraz kalkulacyjny układ kosztów.

Układ kalkulacyjny dzieli koszty na bezpośrednie (dotyczące bezpośrednio wytwarzania określonego produktu) oraz pośrednie, które związane są z koniecznością zabezpieczenia całokształtu funkcjonowania przedsiębiorstwa i mogą być odnoszone na poszczególne wyroby i usługi jedynie w sposób umowny - pośredni przy pomocy kluczy podziałowych.

Układ rodzajowy kosztów wyróżnia natomiast następujące ich rodzaje: amortyzacja, koszty materiałów i energii, wynagrodzenia brutto, narzuty na wynagrodzenia, podróże służbowe, podatki i opłaty.

W analizie działalności przedsiębiorstwa istotne znaczenie ma podział kosztów na stałe i zmienne. Podział ten dotyczy krótkiego okresu (w długim wszystkie koszty mogą ulegać zmianie). Przykładem kosztów stałych może być amortyzacja, płace kierownictwa i administracji, koszty konserwacji. Ich poziom jest niezależny od wielkości produkcji. Koszty, które wzrastają w miarę wzrostu rozmiarów produkcji, nazywane są kosztami zmiennymi (płace zmienne pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji, wartość zużytych surowców i materiałów).

do spisu

33

Majątek, ogół dóbr będących w dyspozycji podmiotu gospodarującego, umożliwiających mu prowadzenie działalności gospodarczej. Z punktu widzenia podmiotu własności dzieli się na majątek własny - odzwierciedlony w aktywach księgowych - oraz majątek obcy, przekazany w użytkowanie na podstawie umów: najmu, dzierżawy, użyczenia bądź leasingu.

do spisu

34

Marketing, marketingiem nazywamy rozpoznawanie i wykorzystywanie znajomości rynku, tzn. występujących na nim związków przyczynowo - skutkowych oraz zależności między podmiotami działającymi na rynku a ich otoczeniem.

Marketing jest procesem społeczno - zarządczym, dzięki któremu konkretne osoby i grupy otrzymują to, czego potrzebują, to zintegrowany zespół działań i urządzeń służących osiąganiu zysków przez przedsiębiorstwo poprzez zadowolenie klientów.

Marketing jest pojęciem szerokim gdyż obejmuje nie tylko sam proces sprzedaży. Zaczyna się on już od procesu produkcyjnego, który powinien być poprzedzony możliwie dokładnym rozpoznaniem potrzeb i wymagań klienta. Powodzenie firmy w dużym stopniu zależy od umiejętności jej kierownictwa w znalezieniu nie zaspokojonych potrzeb i szybkim wejściu w lukę produkcyjną rynku.

Marketing to coś więcej niż odpowiedni dział w przedsiębiorstwie. Nie jest to tylko zespół technik, ma on kluczowe znaczenie dla istnienia przedsiębiorstwa i jego relacji z rynkiem i klientami. Podczas gdy wiele działań przedsiębiorstwa jest istotnych, to zysk podmioty ekonomiczne mogą osiągać jedynie na rynku. Dlatego jeśli proces marketingowy nie spowoduje, że klienci będą nabywać dany produkt lub usługi w odpowiedniej ilości, za właściwą cenę i we właściwym czasie cała operacja nie przyniesie korzyści rynkowych.

Marketing musi wywołać u nabywców potrzebę posiadania i to silniejsza niż potrafi to zrobić konkurencja; bez względu na to, na jak wielu elementach się opiera. Kluczem do sukcesu jest skupienie na potrzebach klienta i gotowości do ich zaspokojenia, uwzględniając własny zysk.

do spisu

35

Marks Karol (1818-1883), niemiecki filozof i działacz rewolucyjny, ideowy przywódca międzynarodowego ruchu robotniczego, twórca tzw. socjalizmu naukowego - doktryny wyjaśniającej i uzasadniającej konieczność obalenia kapitalizmu w drodze rewolucyjnej walki. Od 1844 współpracował z F. Engelsem, w 1848 wspólnie wydali Manifest komunistyczny - program Związku Komunistów.

Marks organizował i współuczestniczył w założeniu Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników (1864) - I Międzynarodówki. Według Marksa świat jest materialny i rozwija się zgodnie z obiektywnymi prawami materii, stąd jest poznawalny - podstawą naszej wiedzy jest praktyka. Głosił, że każde zjawisko ma w przyrodzie materialne powiązania z innymi (zasada jedności świata), składa się to na jedną całość pozostającą w nieustannym ruchu (dialektyka). Oznacza to, że świat nie tylko jest w stałym rozwoju, ale także przechodzi od form niższych do coraz bardziej doskonałych. Wszystko to odbywa się w bezustannej walce, która jest siłą napędową każdego rozwoju.

Przeniesienie zasad materializmu dialektycznego i metody dialektycznej na badanie życia społecznego określił Marks jako materializm historyczny. Marks doszedł do wniosku, że obalenie kapitalizmu jest nieuniknione, a walka klas prowadzi do dyktatury proletariatu, która jest fazą przejściową do zbudowania społeczeństwa bezklasowego. Poglądy Marksa wywarły duży wpływ na myśl polityczną XIX i XX w., stając się podstawą doktryny marksizmu-leninizmu.

Główne prace Marksa z zakresu ekonomii: Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej (1859), Kapitał (tom 1 - 1867, tom 2 i 3 - 1885-1894, opracowane i przygotowane do druku przez Engelsa), Krytyka programu Gotajskiego (1875, wydane 1891).

do spisu

36

Menedżer, menadżer (z angielskiego - "manager"), osoba zarządzająca przedsiębiorstwem względnie wydzielonym obszarem jego działalności. Termin menedżer wywodzi się z języka angielskiego od słowa manage - "zarządzać", "kierować" i jest związany z wyłonieniem się tzw. kapitalizmu menedżerskiego, który charakteryzował się powstawaniem spółek anonimowego kapitału (spółka kapitałowa) i oddzieleniem w związku z tym funkcji własności przedsiębiorstwa od funkcji zarządzania jego działalnością.

Osoby upełnomocnione przez właścicieli przedsiębiorstwa do kierowania na bieżąco jego działalnością i mające charakter najemnej siły roboczej przyjęto wówczas nazywać menedżerami. Obecnie terminem menedżer określa się zarówno najemnych pracowników na wysokich stanowiskach kierowniczych, jak również właścicieli przedsiębiorstw bezpośrednio zaangażowanych w zarządzanie nimi, co ma często miejsce w przypadku mniejszych podmiotów gospodarczych

do spisu

37

Należność, uprawnienie osoby fizycznej lub prawnej do otrzymania w określonym terminie określonego świadczenia rzeczowego lub pieniężnego od innej osoby fizycznej lub prawnej. W rachunkowości podmiotów gospodarczych należności są kategorią wyłącznie pieniężną i oznaczają wszelkie przewidywane przychody środków pieniężnych, stanowią aktywa podmiotu gospodarczego.

Powstanie należności jest efektem prowadzonej działalności gospodarczej i poprzedza przypływ środków pieniężnych do podmiotu gospodarczego. Można je podzielić wg różnych kryteriów, wśród których do najważniejszych należą:

1) obszar rozliczeń - należności krajowe i zagraniczne; termin płatności - należności krótkoterminowe i długoterminowe;

2) stopień wymagalności - należności prawidłowe (terminowe) i przeterminowane (przedawnione);

3) tytuł powstania - należności z tytułu dostaw, robót i usług, wypłaconych zaliczek, kar umownych, karnych odsetek itd.;

4) osoba dłużnika - należności od odbiorców produktów i usług, od pracowników, budżetowe itd.;

5) stopień realności - pewne, wątpliwe, sporne, nieściągalne;

Przeciętny okres regulowania należności - tj. czas od momentu ich powstania do momentu wpływu środków pieniężnych z tytułu danej należności - nazywa się cyklem należności i jest wykorzystywany w analizie sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych.

do spisu

38

Nisza rynkowa, specyficzna sytuacja, która wymaga od firmy dużych umiejętności dostosowania się do wymogów nabywców. Nisza rynkowa może być kompozycją: geograficznego miejsca sprzedaży, swoistości segmentu rynkowego, istoty produktu itp.

do spisu

39

Organizacja, (z języka łacińskiego organisatio) 1. grupa ludzi działających wg wspólnego planu, programu, zadania itp. 2. forma, system, struktura, budowa.

do spisu

40

Osoba fizyczna, w obowiązującym prawie każdy człowiek. Osoba fizyczna przysługuje tzw. zdolność prawna - może ono mieć prawa i obowiązki wynikające z przepisów prawa cywilnego (np. być dłużnikiem czy spadkobiercą). W Polsce zdolność prawna osób fizycznych rozpoczyna się z chwilą narodzin urzędowo stwierdzonych w akcie urodzenia i trwa do momentu śmierci oznaczonej w akcie zgonu. Zdolność prawną mają zarówno dorośli, jak i dzieci, które np. mają prawo do dziedziczenia majątku po zmarłych krewnych.

Od zdolności prawnej należy odróżnić zdolność do czynności prawnych. Posiadanie jej uzależnione jest od wieku. Pełną zdolność do czynności prawnych mają tylko pełnoletni oraz osoby małoletnie, które zawarły związek małżeński. Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona decyzją (orzeczeniem) sądu wojewódzkiego (np. z powodu choroby psychicznej, narkomanii czy alkoholizmu) oraz dziecko do lat 13 nie może samo zaciągać zobowiązań, ponieważ nie ma zdolności do czynności prawnych. Może natomiast dokonywać czynności prawnych tylko w drobnych sprawach (np. kupna artykułów żywnościowych, prasy itp.). Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat oraz te, które zostały, orzeczeniem sądu, częściowo ubezwłasnowolnione (np. mogą rozporządzać swoim zarobkiem).

do spisu

41

Osoba prawna, podmiot stosunków cywilnoprawnych. Na gruncie polskiego kodeksu cywilnego z 1964 osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Osobowość prawną przyznaną szczególnymi przepisami posiadają m.in. przedsiębiorstwa państwowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, fundacje.

Osobami prawnymi nie są szkoły, jednostki wojskowe, urzędy państwowe czy gminne. Osoba prawna działa przez swoje organy (czyli wewnętrzne władze, np. dyrektora, zarząd) w sposób przewidziany w odpowiedniej ustawie i opartym na niej statucie.

do spisu

42

Osobowość prawna, zdolność jednostki organizacyjnej do bycia podmiotem praw i obowiązków w stosunkach cywilnoprawnych. Osobowość prawną nabywają jednostki organizacyjne w drodze aktu właściwego organu państwowego, koncesji, wpisu do odpowiedniego rejestru.

do spisu

43

Peters Tom (ur. 1942) jeden z najwybitniejszych “guru” od spraw zarządzania I człowiek który najwięcej zarobił w tej profesji.

do spisu

44

Podmiot gospodarczy, osoba fizyczna, zorganizowana grupa osób fizycznych lub osoba prawna prowadząca w zorganizowany sposób działalność gospodarczą, polegającą na produkcji dóbr względnie świadczeniu usług.

Wspólną cechą wszystkich podmiotów gospodarczych jest posiadanie podmiotowości prawnej, związanej z przypisaniem im własności i odpowiedzialności oraz ryzyka za skutki działania. Podmiot gospodarczy funkcjonujący w gospodarce określa się terminem przedsiębiorstwo.

do spisu

45

Postęp techniczny, proces zmian rozwojowych techniki wyrażający się przez wprowadzenie do procesu produkcji nowych, udoskonalonych maszyn, urządzeń, narzędzi i nowych technologii oraz przez wykorzystanie w sposób doskonalszy istniejących zasobów.

Mieści się w nim również podejmowanie produkcji nowych wyrobów oraz doskonalenie wyrobów dotychczas wytwarzanych. Postęp techniczny może występować w dziedzinie środków pracy (tzw. technika ścisła) lub może dotyczyć metod produkcji (postęp technologiczny), przy zachowaniu wzajemnie ścisłych uwarunkowań.

do spisu

46

Potrzeby ludzkie, przejaw zależności człowieka (tzn. jego życia, rozwoju, samopoczucia) od otoczenia. Brak zaspokojenia potrzeby wprowadza jednostkę w stan napięcia, który stanowi motyw do działania w kierunku zmiany tego stanu czyli zaspokojenia potrzeby.

do spisu

47

Potrzeby społeczne, potrzeby związane ze społeczną naturą człowieka, w odróżnieniu od potrzeby biologicznej.

do spisu

48

Proces, coś dziejącego się, szereg następujących po sobie kolejno w czasie zmian, w odróżnieniu od stanu, który nie zmienia się w czasie.

do spisu

49

Proces gospodarczy, podejmowanie takich decyzji związanych z gospodarowaniem, aby osiągnąć wyznaczone cele, np.: zdobycie nowych rynków, zwiększenie produkcji, dotarcie do nowych klientów, znalezienie bardziej wydajnych sposobów sprzedaży, produkcji itd. Każda jednostka prowadząca działalność gospodarczą podejmuje tego typu decyzje, a co za tym idzie uczestniczy w procesie gospodarczym.

do spisu

50

Produkcja, pierwsza i najważniejsza faza procesu gospodarowania. Świadoma, celowa i zorganizowana działalność ludzi, polegająca na wytwarzaniu dóbr materialnych i świadczeniu usług dla zaspokojenia ich potrzeb.

Warunkiem prowadzenia produkcji jest połączenie w jednym miejscu i czasie trzech tradycyjnych czynników produkcji: pracy (zatrudnienia), ziemi i kapitału oraz dwóch nowoczesnych - techniki i technologii oraz przedsiębiorczości. Rozmiary produkcji uzależnione są od: nakładów czynników produkcji, możliwości ich powiększania w czasie oraz od możliwości substytucji jednych czynników przez inne (głównie pracy przez kapitał).

W przedsiębiorstwie w krótkim okresie (kilkunastu tygodni) istnieje możliwość powiększania nakładów tylko niektórych czynników produkcji (zatrudnienia i obrotowej części kapitału), w tych warunkach wielkość produkcji rośnie najpierw szybciej, a później wolniej od nakładów tych czynników, po czym osiąga maksimum.

W długim okresie, gdy wszystkie czynniki mogą zostać powiększone, wielkość produkcji rośnie proporcjonalnie (bez zmiany techniki i technologii) lub bardziej niż proporcjonalnie (wraz z postępem technicznym) w stosunku do nakładów czynników produkcji

do spisu

51

Produkt, końcowy efekt procesu produkcyjnego przedsiębiorstwa, w postaci wyrobu lub usługi, który może być zaoferowany w celu zaspokojenia potrzeby lub pragnienia.

Znaczenie produktu wiąże się nie tylko z jego posiadaniem, lecz także, i przede wszystkim, z możliwością korzystania z usług, wynikających z jego posiadania, np. zakup samochodu umożliwia korzystanie z transportu.

do spisu

Produkt krajowy brutto, PKB, miernik produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju. Jest sumą wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, wydatków sektora prywatnego na zakup dóbr i usług inwestycyjnych, wydatków państwa na zakup dóbr i usług oraz salda bilansu handlu zagranicznego.

PKB może być wyrażony w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników wytwórczych (cenach netto).

PKB różni się od produktu narodowego brutto (PNB) tym, że nie uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych.

 

52

do spisu

53

Produkt narodowy brutto, miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany przez powiększenie produktu krajowego brutto o wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą.

Te ostatnie stanowią różnicę pomiędzy napływem dochodów uzyskanych przez obywateli danego kraju za granicą (głównie transfer zysków z kapitałów zainwestowanych za granicą, ale także dochody z pracy) a wypływem dochodów uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju. Dodatnia wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą powiększa produkt krajowy brutto (PNB > PKB), ujemna - pomniejsza go (PNB < PKB).

PNB jest miarą całkowitych dochodów osiąganych w ciągu roku przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez należące do nich czynniki wytwórcze. PNB w ujęciu względnym (tempo wzrostu) jest miarą wzrostu gospodarczego. W przeliczeniu na 1 mieszkańca wykorzystywany jest jako miara poziomu dobrobytu społeczeństwa.

do spisu

54

Produkt narodowy netto, dochód narodowy, miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany poprzez odjęcie od produktu narodowego brutto wartości amortyzacji.

PNN jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu kwoty niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji.

Z uwagi na trudności w ustaleniu rzeczywistej wielkości amortyzacji (odpisy amortyzacyjne ustalane dla celów rachunku kosztów nie odzwierciedlają rzeczywistego zużycia kapitału, jest to tylko szacunek) w praktyce częściej wykorzystywany jest produkt narodowy brutto.

do spisu

55

Przedsiębiorca, osoba spełniająca funkcję czynnika syntetyzującego różne kategorie czynników wytwórczych w celu stworzenia na ich bazie zorganizowanego podmiotu gospodarczego określanego mianem przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorca spełnia w stosunku do przedsiębiorstwa funkcje: kreatora i organizatora działalności gospodarczej, kreatora i inspiratora postępu technicznego oraz kreatora nowych produktów i pozyskiwania dla nich rynków zbytu.

W początkowym okresie historycznego rozwoju kategorii przedsiębiorstwa przedsiębiorca był utożsamiany z aktywnym właścicielem środków produkcji (właścicielem przedsiębiorstwa). W okresie późniejszym - wraz z rozdzieleniem funkcji własności od funkcji zarządzania - zaczęto go identyfikować z najemnym menedżerem, zarządzającym na co dzień przedsiębiorstwem.

 

S. Dawidziuk: Przedsiębiorca to według definicji człowiek, który podejmuje wszelkie ryzyko związane z założeniem i prowadzeniem przedsiębiorstwa. Obejmuje to wykonywanie wszelkich działań jakich wymaga produkt lub usługa oraz odpowiedzialność społeczna i zgodność z prawem.

 

R. Griffin: Przedsiębiorca to ktoś, kto podejmuje działania objęte mianem przedsiębiorczości: ktoś, kto organizuje i prowadzi działalność gospodarczą oraz podejmuje ryzyko.

do spisu

56

Przedsiębiorczość, termin ekonomiczny, zespół cech i zachowań właściwy przede wszystkim przedsiębiorcom; w teorii ekonomii p. jest bądź swoistą formą pracy, bądź czwartym (obok pracy, ziemi, kapitału) czynnikiem produkcji; gł. cechy p. to: umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów oraz gotowość do podejmowania ryzyka.

Przedsiębiorczość, cecha działania zmierzającego do zapewnienia racjonalnej i efektywnej koordynacji zasobów gospodarczych przedsiębiorstwa oraz umożliwiającego osiąganie racjonalności gospodarowania oraz efektywności ekonomicznej, która wyraża stopień osiąganej racjonalności.

Motywem przedsiębiorczości jest dążenie do uzyskania efektywności pozwalającej na bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstwa i stwarzającej podstawy jego rozwoju. Przedsiębiorcze działanie jest utożsamiane bezpośrednio z osobą przedsiębiorcy.

Przedsiębiorczość jest zjawiskiem nieciągłym, pojawiającym się by zapoczątkować zmiany w procesie produkcyjnym, a następnie zanikającym do czasu, gdy ponownie się pojawia, by zainicjować inną zmianę.

K. Krajewski: Przedsiębiorczość, to próba urzeczywistnienia potrzeb społeczno-ekonomicznych danego społeczeństwa - np. bezpieczeństwa, wygody, dobrobytu, władzy, panowania itp. Na przestrzeni czasowej przedsiębiorczość odegrała i nadal wywiera zdecydowany wpływ na innowacje, podboje, kolonie, niewolnictwo, rozwój gospodarczy itp. problemy społeczno-cywilizacyjne. Przedsiębiorczość to też pewien szczególny element systemu gospodarki rynkowej, który określa jakie będą potrzeby jutra, a wtedy produkuje towary lub wykonuje usługi aby je zaspokoić. Przedsiębiorczość to podróż w nieznane, to sztuka, w której nie

każdy jest od razu doskonały, to wszelka działalność ludzka zmierzająca do zmiany swojego statusu społeczno-ekonomicznego i kulturowego, to wreszcie ciekawy świat wielu przygód i niespodzianek, to aktywność, odwaga i ryzyko, to też stres i ciężka praca.

R. D. Histrich: ,,Przedsiębiorczość” jest procesem tworzenia nowych wartości przy niezbędnym wysiłku i koniecznym czasie, uwzględniając ryzyko finansowe, psychologiczne i społeczne w oczekiwaniu na możliwości osiągnięcia zysków materialnych.

          Innymi słowy jest to pewien akt tworzenia lub wzrostu, polegający na:

-        ocenie szans uruchamiania przedsięwzięcia,

-        ocenie szans na zebranie efektów tych działań,

-        oszacowaniu stopnia towarzyszącego tym działaniom ryzyka.

R. W. Griffin: Przedsiębiorczość oznacza uruchomienie przedsięwzięcia gospodarczego i wykonywanie aktywnej roli w jego zarządzaniu.

Przedsiębiorczość można też określić jako wszelkie działania i przedsięwzięcia, polegające na dążeniu do zysku, co wiąże się z ryzykiem, polegające na wytwarzaniu, oferowaniu, dostarczaniu i sprzedawaniu produktów i usług uznanych za korzystne do zaspokojenia potrzeb oraz przyczyniających się do funkcjonowania gospodarki. Nie polega ona jednak na uzyskiwaniu maksimum korzyści z wykorzystywaniem tego, co istnieje, lecz na ciągłym stwarzaniu czegoś nowego - jest więc innowatorem.

P. Drucker:  przedsiębiorczość jest cechą - sposobem zachowania się - przedsiębiorcy, pod którą rozumie się gotowość i zdolność do podejmowania i rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów, umiejętność przystosowania się do zmieniających się warunków. Synonimami pojęcia przedsiębiorczość są określenia: zmysł przedsiębiorczości, duch przedsiębiorczości jak i postawy przedsiębiorcze, przedsiębiorczość (...) nie ogranicza się do sfery gospodarczej, chociaż z niej się wywodzi, (...)przedsiębiorczość jest ryzykowna ponieważ tak niewielu spośród tak zwanych przedsiębiorców wie, co robi, (...) innowacja jest specyficznym narzędziem przedsiębiorczości.

J. Reykowski: Celem instytucji zbudowanych na zasadach przedsiębiorczości jest przekształcanie rzeczywistości, wytwarzanie czegoś nowego, otwieranie nowych możliwości, przekraczanie istniejącego stanu rzeczy (...) instytucje te nastawione są na działania transgresyjne tzn. zawierające pierwiastki ekspansji, innowacji, twórczości.

C.A. Kent: Przedsiębiorczość jest procesem samoniszczącym, nowe pomysły przyciągają olbrzymie stado imitatorów, którzy nasycają rynek, eliminując wszelkie krótkookresowe zyski. Nowa fala przedsiębiorczego geniuszu zmiata stare produkty i technologie, niszcząc stare rynki i firmy, które je dostarczały. Ten właśnie proces twórczej destrukcji leży u podstaw postępu gospodarki.

Przedsiębiorczość jest ideą, mającą doprowadzić do istotnych zmian w systemie gospodarczym kraju, to kierunek myślenia przyjęty w rozwiązywaniu problemów przede wszystkim ekonomicznych, dający ludziom możliwość uczestniczenia w tworzeniu i przekształcaniu gospodarki, w której nie są już biernymi wykonawcami ale inicjatorami działań.

W powszechnym znaczeniu przedsiębiorczość pojmowana jest jako cecha osobowości, zdolność do przejawiania inicjatywy, a także zaradność i umiejętność podejmowania wszechstronnych działań związanych z przystosowaniem się do reguł i wymogów gospodarki rynkowej. Jest więc szczególną cechą zasobów ludzkich, a także istotnym czynnikiem osiągania sukcesu. Jedni uważają, że to wrodzona cecha osobowości, inni zaś, że to sposób zachowania, umiejętność, której można się nauczyć.

do spisu

57

Przedsiębiorstwo, zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych czynników wytwórczych zorganizowanych i skoordynowanych w celu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług - a zatem podejmowanym przedsięwzięciem gospodarczym - i wytwarzania w ten sposób nowych wartości, tworzących w sumie dochód narodowy.

Ten ostatni element odróżnia przedsiębiorstwo od gospodarstwa domowego, będącego drugim podmiotem sfery realnej gospodarki, które jest tylko beneficjentem wytwarzanych przez przedsiębiorstwo dóbr i usług. Cechami charakteryzującymi przedsiębiorstwa są odrębności: ekonomiczna, organizacyjna, prawna oraz techniczno-produkcyjna, jak również racjonalność ekonomiczna oraz przedsiębiorczość.

Osoba tworząca przedsiębiorstwo z rozproszonych i często pojedynczo nieproduktywnych składników zasobów gospodarczych jest określana mianem przedsiębiorcy. W polskiej praktyce gospodarczej przedsiębiorstwa funkcjonują w różnych formach organizacyjno-prawnych, którymi są: spółki prawa cywilnego i handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz jednoosobowe formy prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo, jedna z najważniejszych form życia zbiorowego. Posiada złożoną organizację i dynamiczną strukturę wytwarzania dóbr materialnych lub świadczenia usług. Jest samodzielną jednostką gospodarczą, przemysłową, handlową itp. - prywatną, zorganizowaną w formie spółek bądź państwową lub spółdzielnią pracy.

Przedsiębiorstwo, to podmiot gospodarczy wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści, obejmujący jeden zakład produkcyjny bądź większą ich liczbę. Zatrudnia ono różnorodne czynniki produkcji (pracę, kapitał, ziemię) w celu wytwarzania określonych dóbr lub świadczenia określonych usług, które sprzedaje na rynku innym przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym bądź władzy centralnej lub władzy lokalnej.

do spisu

58

 

do spisu

59

Przychód, utarg, kwota pieniędzy wpływająca do przedsiębiorstwa w określonym czasie z tytułu sprzedaży wytworzonych produktów (dóbr lub usług). Rozróżnia się przychód całkowity, przeciętny i krańcowy.

1) przychód całkowity jest sumą iloczynów ilości sprzedanych produktów i uzyskanych za nie cen.

2) przychód przeciętny, odnoszący się do jednego, konkretnego produktu, jest relacją przychodu całkowitego uzyskanego ze sprzedaży tego produktu do ilości sprzedanych jednostek. W warunkach stałości ceny w okresie, dla którego oblicza się przychód przeciętny, jest on równy tej cenie, w warunkach zmienności ceny w czasie wyraża średnią cenę uzyskaną ze sprzedaży jednostki produktu w badanym okresie.

3) przychód krańcowy jest to dodatkowy przychód (przyrost przychodu całkowitego) uzyskany ze zwiększenia sprzedaży o jednostkę produktu - inaczej mówiąc, jest to cena, po której sprzedawana jest każda kolejna jednostka produktu.

Analiza poszczególnych rodzajów przychodu w połączeniu z analizą analogicznych rodzajów kosztów jest podstawą ustalania w przedsiębiorstwie optymalnych z ekonomicznego punktu widzenia rozmiarów produkcji i sprzedaży.

do spisu

60

Ricardo David (1772-1823), ekonomista, geolog, matematyk angielski. Współtwórca klasycznej szkoły angielskiej, kontynuator i zarazem krytyk prac A. Smitha.

Stworzył spójny system poglądów ekonomicznych. Jego podstawą była teoria wartości opartej na pracy wydatkowanej na wytworzenie towaru w procesie produkcji. Wartość ta podlega wg Ricarda podziałowi pomiędzy właścicieli trzech czynników wytwórczych: siły roboczej, kapitału i ziemi, tworzących ich dochody: płacę, zysk i rentę gruntową.

Za źródło renty uznał rzadkość (ograniczoną ilość) ziemi i zróżnicowanie jej urodzajności, natomiast zysk był wg niego potrąceniem z produktu wytworzonego przez robotnika. Prawa rządzące podziałem dochodów w różnych stadiach rozwoju gospodarczego są wg Ricarda głównym przedmiotem badań ekonomii.

Innymi płaszczyznami zainteresowań Ricarda były także problemy pieniądza i procentu (jego propozycje stały się podstawą reformy walutowej w Anglii w 1819), podatków oraz handlu zagranicznego (jest twórcą teorii kosztów komparatywnych). Był zwolennikiem liberalizmu gospodarczego. Teoria ekonomiczna Ricarda została w znacznym stopniu przejęta przez marksizm.

Wa¿niejsze prace: The High Price of Bullion. A Proof of the Depreciation of Bank-Notes (1809), Essay of the Influence of a Low Price of Corn on the Profits of Stock (1815), Proposals for an Economical and Secure Currency (1816), Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania (1817, wydania polskie 1826, 1827, 1919, 1929, 1957), Essay on the Funding System (1821).

do spisu

61

Rozwój gospodarczy, długofalowy proces przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i in. wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym.

Do tych drugich zaliczyć należy przede wszystkim postęp techniczny i technologiczny, doskonalenie systemu powiązań wewnątrzgospodarczych i powiązań z gospodarką światową, wzrost poziomu kwalifikacji siły roboczej, zmiany struktury gospodarki zmierzające do jej unowocześnienia, wzrost poziomu efektywności w skali mikro- i makroekonomicznej, pojawianie się nowych produktów i doskonalenie jakości już produkowanych. Możliwy jest wzrost gospodarczy bez rozwoju, rozwój bez wzrostu nie jest możliwy.

do spisu

62

Rynek, instytucja lub mechanizm umożliwiający kontakt osobom posiadającym dobra i usługi (producentów) z chętnymi do ich zakupu (konsumentami).

Rynek pomaga ustalić optymalną dla konsumentów i producentów cenę i ilość. Nieodłącznym elementem rynku jest konkurencja.

W zależności od obszaru geograficznego rynek możemy podzielić na: lokalny, krajowy, międzynarodowy, globalny etc. Rynek to także ogół operacji dot. konkretnej dziedziny (kapitałowy, mięsny, samochodowy).

W zależności od tego, kto ma większy wpływ na kształtowanie się transakcji kupna-sprzedaży rynek można podzielić na rynek producenta lub konsumenta. Rynek głównie kształtuje procesy gospodarcze, których celem jest spowodowanie rozwoju gospodarczego.

do spisu

63

Say Jean Baptiste (1767-1832), ekonomista i przemysłowiec francuski. Przedstawiciel klasycznej szkoły angielskiej. Po ukończeniu studiów handlowych w Anglii, które pozwoliły mu zapoznać się z pracami A. Smitha, zajmował się publicystyką gospodarczą i polityką, będąc członkiem komisji finansów. Zmuszony do rezygnacji ze stanowiska wskutek konfliktu z Napoleonem I, założył przędzalnię bawełny, w której pracował także fizycznie. Od 1815 wykładał ekonomię w Ateneum, w 1830 został profesorem Collčge de France.

Przyjmując za Smithem, że przedmiotem zainteresowań ekonomii jest proces tworzenia bogactwa, Say skonstruował własny, w wielu punktach odmienny od Smithowskiego, system poglądów składający się z trzech części: teorii wytwarzania bogactwa, teorii podziału i teorii konsumpcji. Sformułował tzw. prawo rynku (Saya prawo rynku), dowodząc wbrew zaistniałym faktom, że w gospodarce rynkowej kryzysy są niemożliwe.

W swej teorii czynników produkcji zdolność do wytwarzania wartości towarów przypisał Say trzem czynnikom: pracy robotników i przedsiębiorcy, kapitałowi (wartość narzędzi i surowców) oraz zasobom natury (ziemia i prawa przyrody). Naturalną konsekwencją istnienia tych trzech czynników było to, że każdy z nich, świadcząc w procesie produkcji określone usługi, musi otrzymywać dochody: płacę, procent i rentę. Każdy z tych dochodów Say nazywa zyskiem właścicieli poszczególnych czynników i w ten sposób zaprzecza twierdzeniu D. Ricarda (a także K. Marksa), iż dochody właścicieli ziemi i kapitału pochodzą z wyzysku robotników.

Konsumpcję rozumiał Say's jako proces niszczenia rzeczy. Wprowadził pojęcie konsumpcji indywidualnej i publicznej, szczególną uwagę poświęcając wydatkom publicznym i źródłom ich pokrycia.

Znaczna część poglądów Say'sa została przejęta przez subiektywistyczny kierunek myśli ekonomicznej. Główne prace: Traktat o ekonomii politycznej... (1803, wydanie polskie 1960), Catéchisme d'économie politique (1817).

do spisu

64

Schumpeter Joseph Alois (1883-1950), ekonomista austriacki, przedstawiciel kierunku historycznego w ekonomii. Profesor uniwersytetów w Grazu (1911-1919) i Bonn (1925-1932), od 1932 profesor ekonomii na Uniwersytecie Harvarda.

Zajmował się problematyką rozwoju gospodarczego, za główne jego czynniki uznawał przedsiębiorczość oraz innowacje techniczne i organizacyjne, był autorem nowatorskiej teorii wahań koniunkturalnych (cykl gospodarczy). Przewidywał transformację kapitalizmu w socjalizm na drodze rozwoju wielkich spółek akcyjnych.

Główne prace: Teoria rozwoju gospodarczego (1912, wydanie polskie 1960), Business Cycles (tom 1-2, 1939), Capitalism, Socialism and Democracy (1942), History of Economic Analysis (tom 1-2, 1954).

do spisu

65

Siła robocza, ogół ludzi pracujących i poszukujących pracy (bezrobotnych). W tym znaczeniu siła robocza jest jednym z zasobowych, tradycyjnych czynników produkcji.

do spisu

66

Smith Adam (1723-1790), ekonomista brytyjski, z pochodzenia Szkot. Twórca i najwybitniejszy przedstawiciel klasycznej szkoły angielskiej. Po ukończeniu studiów wykładał literaturę angielską, logikę i estetykę na uniwersytecie w Edynburgu, a później (od 1755) filozofię moralną (teologia, etyka, prawo i polityka) oraz ekonomię na uniwersytecie w Glasgow. W latach 1764-1767 odbył podróż po Francji i Szwajcarii, zetknął się z encyklopedystami oraz twórcami i propagatorami fizjokratyzmu, co skłoniło go do większego zainteresowania się ekonomią. Od 1778 sprawował urząd komisarza celnego Szkocji.

Analiza i krytyka koncepcji merkantylizmu i fizjokratyzmu doprowadziła Smitha do stworzenia nowego, pełnego systemu ekonomicznego, który zdecydował nie tylko o powstaniu nowego kierunku poglądów ekonomicznych - klasycznej szkoły angielskiej, ale także o wyodrębnieniu się ekonomii jako samodzielnej nauki.

W systemie ekonomicznym Smitha istnieją dwie, wzajemnie uwarunkowane części: teoretyczna (ekonomia polityczna) i aplikacyjna (polityka ekonomiczna). Głównymi elementami teorii ekonomicznej są: analiza procesu tworzenia wartości, jej podziału i wymiany, z teorią wartości opartej na pracy i wynikającymi z niej teoriami płacy, zysku i renty gruntowej oraz koncepcją "niewidzialnej ręki rynku", a także analiza procesu gromadzenia i reprodukcji kapitału. Część aplikacyjna obejmuje wskazania pod adresem polityki gospodarczej państwa - tu Smith jest zwolennikiem liberalizmu gospodarczego, widzi jednak potrzebę aktywnej polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza w dziedzinie obronności.

Główna praca: Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776, wydanie polskie 1954).

do spisu

67

Spółdzielnia, dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Spółdzielnia prowadzi wspólną działalność gospodarczą, społeczną lub kulturalno-oświatową w interesie swoich członków.

Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Założyciele spółdzielni, których liczba nie może być mniejsza od dziesięciu osób fizycznych lub trzech osób prawnych (w spółdzielniach produkcji rolnej co najmniej pięć osób fizycznych), muszą uchwalić statut spółdzielni oraz dokonać wyboru jej organów (rady nadzorczej i zarządu) - najwyższym organem jest walne zgromadzenie lub zebrania grup członkowskich (przedstawicieli). Spółdzielnia musi być wpisana do rejestru sądowego (nabywa osobowość prawną).

Spółdzielnie mogą zakładać związki gospodarcze i przystępować do takich związków.

do spisu

68

.Spółka, określone w umowie zrzeszenie osób bądź kapitału utworzone celem prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka stanowi jeden z rodzajów formy organizacyjno-prawnej, pod postacią której funkcjonują przedsiębiorstwa.

Z punktu widzenia podstawy ekonomicznej utworzenia spółki, dzieli się je na spółki: osobowe (spółki cywilne, spółki jawne, spółki komandytowe) i kapitałowe (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne).

Z punktu widzenia źródła prawa regulującego powstanie i działalność spółek: na spółki prawa cywilnego (spółki cywilne) oraz spółki prawa handlowego (spółki jawne, komandytowe, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne).

Spółki prawa cywilnego są uwidaczniane w ewidencji działalności gospodarczej, podstawą ich funkcjonowania jest kodeks cywilny. Spółki prawa handlowego są umieszczane w rejestrze handlowym prowadzonym przez właściwe sądy. Podstawą ich funkcjonowania jest kodeks handlowy.

do spisu

69

..Spółka akcyjna, według prawa polskiego spółka kapitałowa utworzona w rezultacie zgromadzenia przez wspólników kapitału akcyjnego w wysokości co najmniej 100 tys. zł, pokrytego gotówką bądź aportami, dzielącego się na akcje o równej wartości nominalnej.

Akcja stanowi podstawę nabycia praw wspólnika (akcjonariusza), może mieć charakter imienny lub na okaziciela, zwykły lub uprzywilejowany co do prawa głosu, dywidendy bądź podziału majątku w razie likwidacji spółki akcyjnej.

Utworzenie spółki akcyjnej wymaga ustanowienia jej statutu w formie aktu notarialnego. Spółka nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru handlowego i jako osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem. Akcjonariusze osobiście nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Władzami spółki akcyjnej są: zgromadzenie wspólników, zarząd oraz rada nadzorcza i komisja rewizyjna.

do spisu

70

...Spółka cywilna, spółka działająca na podstawie prawa cywilnego. Wspólnicy (minimum dwóch) spółki cywilnej zobowiązują się do dążenia do określonego, wspólnego celu gospodarczego. Wspólnicy tworzą kapitał spółki cywilnej z wniesionych przez siebie wkładów w postaci gotówki lub aportu, a później również dochodów spółki.

W spółce cywilnej nie istnieje możliwość odsprzedaży wkładu udziałowego osobom trzecim, a przyjęcie nowego wspólnika wiąże się ze zmianą w umowie spółki cywilnej. Za zobowiązania spółki cywilnej wszyscy wspólnicy odpowiadają zarówno majątkiem spółki, jak i każdy majątkiem osobistym.

Spółkę cywilną można założyć na czas nieograniczony lub na czas ograniczony w celu wykonania jakiegoś pojedynczego przedsięwzięcia. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej.

do spisu

71

....Spółka jawna, spółka działająca na podstawie prawa handlowego. Nie różni się w zasadzie od spółki cywilnej, konieczne jest natomiast jej zarejestrowanie w rejestrze handlowym oraz ścisłe przestrzeganie reguł oznaczenia firmy, czyli nazwy spółki. Firma spółki jawnej musi zawierać nazwiska wszystkich wspólników albo nazwisko i przynajmniej pierwszą literę imienia jednego lub kilku wspólników z dodatkiem wskazującym na tę spółkę.

Spółki jawne najczęściej zakładane są w celu prowadzenia działalności gospodarczej na większą skalę.

do spisu

72

.....Spółka kapitałowa, rodzaj spółki, w której najważniejszym elementem jest majątek spółki (kapitał). Należy do nich spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Od spółek osobowych wyróżnia je: zmienny kapitał i skład osobowy, posiadanie osobowości prawnej, skierowanie odpowiedzialności za zobowiązania spółki na samą spółkę, wyodrębnienie majątku spółki, prowadzenie spraw spółki pośrednio przez wspólników i ukształtowanie praw i obowiązków wspólników wobec spółki w sposób zróżnicowany.

do spisu

73

......Spółka komandytowa, spółka osobowa oparta na prawie handlowym, powstała w wyniku umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Spółka komandytowa stanowi w zasadzie formę pośrednią pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi. Przynajmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) odpowiada wobec wierzycieli całym swoim majątkiem (jak w przypadku spółek osobowych), odpowiedzialność zaś przynajmniej jednego (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości wniesionego wkładu (jak w przypadku spółek kapitałowych).

do spisu

74

.......Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), spółka działająca na podstawie prawa handlowego. W sp. z o.o. wspólnicy odpowiadają za zobowiązania przedsiębiorstwa jedynie do wysokości swoich wkładów, tzn. nie odpowiadają majątkiem osobistym, z jednym wyjątkiem - z majątku prywatnego udziałowca sp. z o.o. mogą być egzekwowane kwoty zadłużenia, jakie ma spółka z tytułu nie płaconych podatków. Prawo nie wyznacza ani dolnej, ani górnej granicy liczby wspólników, oznacza to, że udziałowcem może być jedna osoba fizyczna lub osoba prawna.

Spółka powstaje z chwilą wpisania do rejestru handlowego, nabywając jednocześnie osobowość prawną. Korzyścią, jaką spodziewa się osiągnąć wspólnik, jest, podobnie jak w spółce akcyjnej, dywidenda. Najważniejszymi organami spółki są zarząd oraz zgromadzenie wspólników. Ponadto umowa spółki może przewidywać powołanie komisji rewizyjnej lub rady nadzorczej (bądź obu jednocześnie), natomiast gdy liczba wspólników przekracza 50, jest obligatoryjny wymóg powołania któregoś z tych organów.

do spisu

75

Sprzedaż, umowa sprzedaży, umowa, na podstawie której sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu ją, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

do spisu

76

Strategia, w teorii gier, schemat określający możliwe kierunki działania dla gracza w zależności od stanu gry oraz poprzednich działa przeciwnika.

do spisu

77

Środki pracy, część kapitału rzeczowego (realnego) uczestnicząca w procesie produkcji, obejmująca dobra materialne, przy pomocy których człowiek oddziałuje na przedmioty pracy w celu wytworzenia produktów zaspokajających jego potrzeby.

Wśród środków pracy wyróżnia się narzędzia pracy (narzędzia proste, maszyny, urządzenia, aparaturę) bezpośrednio przekształcające przedmiot pracy oraz materialne warunki produkcji (hale fabryczne, budynki administracyjne, infrastrukturę techniczną), które nie biorą bezpośredniego udziału w wytwarzaniu produktów, ale są niezbędne do ich powstawania.

Dla potrzeb rachunkowości środki pracy dzieli się na środki trwałe, podlegające amortyzacji (o wartości przekraczającej określony przepisami poziom i okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok) oraz przedmioty nietrwałe, nie podlegające amortyzacji (o wartości niższej niż wartość środków trwałych lub okresie użytkowania krótszym niż jeden rok).

do spisu

78

Świadczenie, przedmiot stosunku zobowiązaniowego, który polega na zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i zmierza do ochrony najczęściej majątkowego interesu wierzyciela. Świadczenie może polegać na działaniu lub zaniechaniu, musi być oznaczone i możliwe do spełnienia.

do spisu

79

Taylor Frederick Winslow (1856-1915) , amerykański twórca organizacji produkcji opartej na podziale pracy, specjalizacji, nadzorze, centralizacji i hierarhii organizacyjnej, której celem było zwiększenie efektywności produkcji i jej jakości.

do spisu

80

„Ucząca się organizacja”  - koncepcja przedsiębiorstwa, które „wie”, „rozumie”, „myśli” i „uczy się” warunków panujących w otoczeniu - wytwór epoki wiedzy i informacji, oraz optymalnie korzystnego reagowania na nie.

do spisu

81

Wartość dodana, rzeczywisty wkład podmiotu gospodarczego w wartość wytworzonych produktów, obejmuje: zysk netto, podatek dochodowy, amortyzację, zapłacone odsetki od kredytów i pożyczek oraz koszty pracy (wynagrodzenia brutto wraz z narzutami).

Wielkość wytworzonej wartości dodanej stanowi m.in. podstawę dla ustalenia wysokości tzw. podatku od wartości dodanej, zwanego także podatkiem od towarów i usług.

do spisu

82

Wierzyciel, osoba fizyczna lub prawna, uprawniona na podstawie powstałego zobowiązania, do otrzymania świadczenia pieniężnego lub rzeczowego od dłużnika.

do spisu

83

Zarządzanie, ogół działań zmierzających do efektywnego wykorzystania zespołów ludzkich i środków materialnych, podejmowanych w celu osiągnięcia wcześniej sformułowanych założeń. W procesie zarządzania można wyróżnić pięć podstawowych funkcji: planowanie, organizowanie, przekazywanie poleceń, koordynację i kontrolowanie. W ramach każdej z tych funkcji zarządca może wykorzystywać określone zbiory instrumentów, służących do ich realizacji. Także nauka o metodach, zasadach i instrumentach dotyczących realizacji powyższych założeń.

W zależności od obszaru rozróżnia się zarządzanie: personelem (zasobami ludzkimi), produkcją, marketingiem (zarządzanie marketingowe). Z punktu widzenia horyzontu czasowego i rangi podejmowanych decyzji wyodrębnia się zarządzanie: operacyjne (bieżące) oraz strategiczne.

.Zarządzanie to zbiór działań obejmujących: planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie, zorientowanych na sprawne wykorzystanie zasobów: ludzkich, informacyjnych, finansowych i rzeczowych, realizowanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji.

do spisu

84

Zasoby ekonomiczne, podstawowe składniki wzrostu gospodarczego; należą do nich: ziemia (jej powierzchnia, atmosfera, wody, rośliny, minerały itp.), zasoby ludzkie (podaż pracy, wykształcenie itp.), kapitał (maszyny, wyposażenie, budowle itp.), technologia i przedsiębiorczość.

do spisu

85

Zobowiązania, 1) wyrażony w pieniądzu dług, który musi być uiszczony przez dłużnika na rzecz konkretnego wierzyciela. Występuje wówczas, gdy zachodzi różnica w czasie między sprzedażą (dostawą towaru, wykonaniem usługi itp.) a zapłatą, i w związku z tym istnieje wierzyciel, dłużnik i określona w pieniądzu wielkość długu.

Zobowiązania można dzielić ze względu na:

a) rodzaj procesu, w którym powstają, np. zobowiązania z tytułu dostaw robót i usług, wynagrodzeń;

b) sposób zapłaty, np. zobowiązania pieniężne, towarowe;

c) osobę wierzyciela, np. zobowiązania podatkowe, bankowe;

d) termin płatności - zobowiązania krótkoterminowe, średnioterminowe, długoterminowe;

e) punktualność płacenia - zobowiązania prawidłowe, przeterminowane;

f) tryb zapłaty - zobowiązania inkasowe, wekslowe.

2) w porozumieniach (umowach) handlowych klauzule postanawiające, że w czasie, gdy porozumienie obowiązuje, żadne opłaty taryfowe, wyższe od ustalonych, nie będą nakładane.

do spisu

86

Zysk, dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa, oznacza, że ma ono wyższe przychody niż koszty ich uzyskania. Jest jednym z najważniejszych wskaźników pozwalającym określić, czy działalność gospodarcza przedsiębiorstwa jest opłacalna, czy nie.

W rachunkowości mówi się o tzw. zysku operacyjnym, który nie uwzględnia dochodów i kosztów związanych z funkcjonowaniem rynku pieniężnego, salda strat i zysków nadzwyczajnych oraz podatku dochodowego. Natomiast czystym zyskiem jest tzw. zysk netto, który obejmuje wszystko to, co nie zostało wliczone lub odjęte od zysku operacyjnego.

do spisu

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---