Formy pracy kulturalno - oświatowej

w okresie dwudziestolecia międzywojennego - część druga.

(Cz. 1 - Ania S. )

1.

Kursy początkowe dla dorosłych i młodocianych:

• Funkcje zastępcze w stosunku do 7-klasowej szkoły powszechnej;

• Cel: nauczanie jak najszerszych mas czytania i pisania w języku ojczystym.

Doświadczenie wykazało, że zdobycie samej umiejętności czytania i pisania powoduje NIEWIELKIE ZMIANY w psychice człowieka dorosłego. Nauczanie dorosłych przerwane po roku, choćby prowadzone z jak największym wysiłkiem i zaangażowaniem, prowadzi do WTÓRNEGO ANALFABETYZMU. Konieczne: przedłużenie okresu nauki, wzbogacenie i rozszerzenie programu!!!

2.

Kilkuletnie wieczorowe kursy przygotowawcze:

• Program: zakres 5 - 6 klas szkoły powszechnej;

• Język polski!

• Arytmetyka z geometrią!

Świadectwa ukończenia kursów nie były równoważne świadectwom szkolnym, więc zrodziła się nowa forma pracy oświatowej:

3.

Szkoły powszechne dla dorosłych i młodocianych:

• 1920/21 - „dla dorosłych” (3 lata)

• 1923/1924 - „dla młodocianych” (4 lata)

Przyjmowano do nich osoby, które zdobyły już wykształcenie w zakresie trzech klas szkoły powszechnej.

Kandydatów obowiązywał egzamin z języka polskiego i arytmetyki.

4.

Dla absolwentów szkół dla dorosłych prowadzone były dwuletnie kierunkowe kursy w uniwersytetach powszechnych.

Uniwersytety powszechne:

• 2 - letnie kursy

• zadanie: utrwalenie i rozszerzenie wiadomości uzyskanych w szkołach powszechnych

5.

W tym okresie nie istniało szkolnictwo dla dorosłych szczebla średniego. Działały jedynie prywatne kursy maturalne przygotowujące do egzaminów eksternistycznych:

1922 r. - w Krakowie powstały korespondencyjne kursy „Matura” , przygotowujące do egzaminu dojrzałości przed komisją państwową.

6.

Pod wpływem rozwoju kształcenia korespondencyjnego powstał Powszechny Uniwersytet Korespondencyjny. Prowadził kursy na różnych poziomach:

• kursy dla nauczycieli szkół powszechnych w zakresie wyższego kursu nauczycielskiego

• kursy uzupełniające dla niewykwalifikowanych, czynnych nauczycieli

• kursy w zakresie szkoły powszechnej i średniej

• kursy metodyczno - pedagogiczne dla matek i wychowawców

• cykle wykładów dla samouków

• poradnia dla samouków

Słuchacze mieli prawo zdawania egzaminów przed komisjami państwowymi i uzyskania dyplomu.

7.

Kwalifikacje zawodowe można było również uzyskać w formie korespondencyjnej.

I Kursy rolnicze im. S. Staszica:

a) Kurs wyższy:

• rolnictwo

• hodowla

• ogrodnictwo

• pszczelarstwo

b) Kurs niższy:

• ogólnorolniczy

• dostępny dla wszystkich rolników umiejących czytać i pisać

• cykl 22 wykładów

II Towarzystwo „Świetlice”

Czyli kursy dla mł. pracującej, która ukończyła szkołę powszechną:

• dla tych, którzy zajmowali się takimi dziedzinami, jak: handel, przemysł, rzemiosło

• kwalifikacje czeladnika i mistrza

8.

Obok tych kursów istniały też inne formy:

• Związek Młodzieży Wiejskiej Rzeczpospolitej Polskiej

• Towarzystwo Klubów Kobiet Pracujących

• Towarzystwo Opieki nad Więźniami „Patronat”

• - dla żołnierzy - Polski Biały Krzyż

9.

Częstą formą były także luźne Odczyty:

• łączone w krótsze lub dłuższe cykle

• uzupełnienie programu nauki systematycznej, prowadzonej na kursach wieczorowych lub w szkole

• poruszanie aktualnych spraw społecznych

• zaspokajanie indywidualnych zainteresowań uczestników

Pojawiały się głosy krytyki:

• forma ta przeżyła się i nie przetrwa wśród coraz liczniej tworzonych placówek kształcenia systematycznego

ale też i aprobaty:

+ forma ta zawsze będzie odpowiadała pewnym typom psychicznym (dla umysłów mało aktywnych, które asymilują wiedzę podaną w ciekawej formie przez kogoś innego)

+ wprowadzenie nowych zagadnień

10.

Odczyty i cykle przybrały formę o nawzie Powszechne wykłady uniwersyteckie (uniwersytety rozszerzone)

• Uniwersytet Lwowski

• Uniwersytet Jagielloński

• Uniwersytet Poznański

• Uniwersytet Warszawski

Cel: zainteresowanie sprawami wiedzy możliwie jak najliczniejszych sfer społeczeństwa. Nie został on jednak w pełni osiągnięty:

• Korzystali: młodzież szkolna i kobiety z warstw inteligenckich

• nie dotarły do robotników(przewaga tematów historycznych i literackich, odbiegających od ich potrzeb)

11.Zatem tworzono:

Powszechne uniwersytety regionalne

• cel: podniesienie gospodarcze, kulturalne i społeczne

• ogniska kultury

• pobudzenie miejscowych społeczności do czynnej współpracy badawczej, oświatowej i samokształceniowej

• współdziałanie z ludźmi nauki (utrzymanie wyższego poziomu intelektualnego)

12.

Formy pracy uniwersytetów regionalnych:

• koła naukowe - zadaniem było zbieranie materiału etnograficznego, gwaroznawczego, przyrodniczego, historycznego, antropologicznego z danego regionu, opracowywanego następnie w instytucjach naukowych;

• kursy wakacyjne - historyczno-literackie lub przyrodniczo-geograficzne; połączone ze zwiedzaniem muzeów i zabytków kultury lub krótkimi wycieczkami badawczymi po okolicy.

13.

Najcenniejszą formą były uniwersytety ludowe, na ten przykład:

• „fermy rolne” (Pszczelin, Kruszynek, Gołodczyzna) - pierwsza postać tych szkół; nazwa pozwalała na swobodę w działaniu ( w roku 1900, kiedy powstawały, warunki polityczne nie pozwalały otwierać szkół rolniczych jako ośrodków jawnej pracy oświatowo - wychowawczej

Spełniały podwójne zadanie:

Nauka gospodarstwa wiejskiego + realizacja programu szkoły ludowej

Skupiały chłopców i dziewczęta w wieku młodzieńczym. Duże znaczenie przypisywano wychowaniu przez wpływ silnej osobowości kierownika lub nauczyciela, czemu sprzyjał system internatowy i skupienie w szkołach najwybitniejszych oświatowców polskich. Mówiono:

„Człowiek w wieku 18 - 25 roku życia jest kwiatem, po którym następuje owoc dojrzały. Jeśli w tym wieku nadamy człowiekowi właściwy kierunek myśli, jeśli mu wytkniemy cel - to całe jego życie będzie dobrym żniwem.” (Irena Kosmowska)

14.

W okresie zaborów brak było uniwersytetów ludowych w pełnym znaczeniu tego słowa.

Towarzystwo Czytelni Ludowych

• Dalki pod Gnieznem - 1921r.

• pierwszy na ziemiach polskich uniwersytet ludowy

• założyciel - ks. Ludwiczak

• 18 - 40 lat

• charakter narodowo - klerykalny

Hasło uniwersytetów ludowych: „Przez naukę do cnót obywatelskich, do gorącej miłości ojczyzny na zasadach religijnych”

• w okresie zimowym dla chłopców - kurs 5-miesięczny

• w okresie letnim dla dziewcząt - kurs 4-miesięczny

15.

Program uniwersytetu ludowego obejmował następujące wykłady:

• język i literatura polska

• historia Polski, historia powszechna

• geografia

• przyroda gospodarcza

• fizyka

• chemia rolnicza

• astronomia

• geometria

• rachunki

• pogadanki religijne

• śpiew

• gimnastyka

• rachunki i księgowość gospodarcza (na kursach żeńskich - roboty ręczne)

• organizacja przedstawień amatorskich i wycieczek

Podstawową metodą zajęć były wykłady, dyskusje, często oparte na referatach słuchaczy.

16.

Uniwersytety Towarzystwa Czytelni Ludowych:

1. Uniwersytety charakterze katolickim

2. Uniwersytety regionalne

3. Uniwersytety w celach wychowania państwowego

4. Uniwersytety postępowe, demokratyczne, chłopskie

17.

ad.4 - Uniwersytet Ignacego Solarza ( kierownik)

• 1924 - 1931: Szyce pod Krakowem

• praca wychowawcza oparta na chłopskiej tradycji kulturowej

• wydobywanie dorobku kulturowego i społecznego wsi

• cel: wzmożenie aktywności społeczno - kulturalnej wsi polskiej i przygotowanie młodego pokolenia do czynnego udziału w życiu wsi

• 17 - 30 lat

18.

Zajęcia dla chłopców na uniwersytecie Solarza obejmowały:

• dzieje świata i Polski

• literaturę

• przyrodę

• podróże

• gospodarstwo społeczne

• zagadnienia gospodarcze wsi

• spółdzielczość

• kulturę ludową

• rodzinę

• zdrowie

• rachunki

• nauka mowy polskiej

• śpiew

• gimnastyka

19.

Kurs dla dziewcząt na uniwersytecie Smolarza:

• ograniczenie historii, literatury i śpiewu

• nacisk na zdobnictwo, czytanie i zagadnienia rodziny

Praca opierała się na żywym słowie. Podstawą był internatowy charakter placówki i bliskie współżycie wychowanków z wychowawcami.

20.

Świetlice:

• „młodzież wychodząca ze szkół”

• zaspokajanie potrzeb nie ogarnianych przez szkołę, rodzinę ani środowisko

Domy kultury:

• = domy ludowe

• = domy społeczne

• = domy oświatowe

• zróżnicowany zakres działania i charakter pracy

• prowadzone przez samorządy i stowarzyszenia

21.

Rozwój oświaty i szkolnictwa spowodował wzrost zapotrzebowania na książkę.

Wkrótce po odzyskaniu niepodległości obok prawa do wiedzy pojawiło się prawo do książki.

• 1920r. - Biblioteka Obywatela Rzeczypospolitej (publiczna)

• biblioteki przy zakładach pracy, spółdzielniach związkowych, zawodowych itp.

• wypożyczalnie prywatne

• biblioteki wędrowne - ruchome szafki z celowo dobranym księgozbiorem, docierające do najmniejszych i najbardziej oddalonych osad

22.

Inne formy działalności kulturalno - oświatowej:

• amatorski ruch teatralny

• radio - oddziaływanie informacyjne i kulturalno - artystyczne; organizacja odczytów, lekcji języków obcych i wykładów dla maturzystów

23.

Przygotowanie pracowników oświatowych:

Kursy instruktorskie

• krótkie kursy informacyjne

• kursy organizacyjno - metodyczne

Studium Pracy Społeczno - Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej:

• 2 lata

• podstawa: nauki społeczne i pedagogiczne oraz metodyka pracy umysłowej i organizacyjnej

• dziedziny: organizacja oświaty pozaszkolnej i systematyczne kształcenie młodzieży pracującej i dorosłych

• „urządzenia kulturalne”

• profilaktyka społeczna

• inspekcja pracy

• opieka społeczna nad młodzieżą pracującą i dorosłymi

• bibliotekarstwo i organizacja czytelnictwa

• opieka społeczna nad dziećmi

24. - Podsumowanie:

• zła organizacja polityki oświatowej.

• znikomy udział państwa - działalność filantropijna;

• oświata jako narzędzie pracy politycznej;

• •ciężar pracy oświatowej spoczywał często na barkach jednostek;

• niejednolitość pod względem oświatowym - rozproszone i nieskoordynowane wysiłki

• - // - - różnorodne tendencje społeczno - polityczne

• brak stałych postaw finansowych, budynków i badań naukowych

25. - B:

Funkcje społeczne oświaty dorosłych:

• umacnianie nadziei na złagodzenie konfliktów społecznych

• integracja grup społecznych

• ułatwianie adaptacji do nowych warunków życia

• kształtowanie poglądów społeczno - politycznych

• pobudzanie aspiracji intelektualnych

• łagodzenie „nędzy psychologicznej” bezrobotnych

26.

Poszukiwano nowych metod pracy - słynna była metoda „czwórek oświatowych”:

Z apelem tym zwróciła się do społeczeństwa Polska Macierz Szkolna. Osoba wykształcona poszukiwała w danej okolicy (miejscowości) 3 osoby nie umiejące pisać i czytać i podejmowała pracę z nimi. Nauka odbywała się:

• 3 razy w tygodniu

• 2 godziny dziennie

Każdy, kto nauczył trzech analfabetów:

• czytanie i pisanie

• rozumienie Konstytucji

otrzymywał od Zarządu Głównego Polskiej Macierzy Szkolnej dyplom oświatowy.

27.

Nie rozwiązane problemy oświatowe:

• nie uporano się z analfabetyzmem

• nie rozwinięto średniego szkolnictwa dla dorosłych

• zabrakło środków na tworzenie pełnej sieci bibliotek publicznych

System oświatowy niedomagał.

Dominowało kształcenie dorosłych na poziomie elementarnym. Najwięcej było tych form kształcenia, w których słuchacz znajdował się w pozycji odbiorczej.

27. - stworzono model oświaty dorosłych:

wiedza plus mózg!!!

1. Podnoszenie ogólnego rozwoju umysłowego

2. Poszerzanie horyzontów myślowych

3. Kształtowanie sfery uczuciowej

28.

Główne rysy oświaty dorosłych okresu międzywojennego:

• postulat indywidualizacji pracy

• ważne funkcje oświatowo - wychowawcze bibliotek

• zaakcentowanie roli samouctwa i samokształcenia jako głównych metod edukacji obejmującej cały okres życia

• programy nauczania dla dorosłych

• rozwój czasopism i badań naukowych

• łączność polskiej oświaty dorosłych z myślą oświatową na świecie

Oświata dorosłych w zaborze rosyjskim

Szczególnie nieszczęśliwy dla szkolnictwa polskiego stał się wynik powstania listopadowego. Wobec przegranej Polaków władze carskie podjęły szczególnie ostre represje, a szkoły zostały całkowicie zrusyfikowane. Dopiero niepomyślny wynik wojny krymskiej i manifestacje ludności w 1861 roku spowodowały pewną poprawę stosunku władz rosyjskich do oświaty polskiej. Przywrócono komisję rządową wyznań religijnych i oświecenia publicznego, której dyrektorem został Aleksander Wielopolski.

Twórca postępowej reformy szkolnictwa, którą zaczął wcielać w życie w 1862r. Niestety reforma szybko została obalona. Wielopolski sam zresztą się do tegoż przyczynił przyspieszając wybuch powstania styczniowego swą bezwzględną polityką.

Po upadku powstania znów nasilono rusyfikację. Do szkół średnich wprowadzono język rosyjski, jako wykładowy.

Reakcją polskich działaczy było utworzenie polskiego ruchu oświatowego.

Działali w nim przede wszystkim pozytywiści warszawscy, głoszący prawa rozumu, świecki światopogląd i wolność myślenia. Głównym celem była walka z analfabetyzmem, do której to przyczynił się w znacznej mierze Konrad Prószyński ( pseudonim Kazimierz Promyk).

Dział I

POSTACIE:

Konrad Prószyński ( pseudonim Kazimierz Promyk) - główny propagator oświaty elementarnej wśród dorosłych.

1875 - utworzył z grupą młodzieży Towarzystwo Oświaty Narodowej (tajne stowarzyszenie o charakterze postępowym).

Autor elementarzy dla dorosłych:

• „Elementarz, na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni” /1875/

• „Obrazkowa nauka czytania i pisania” /1887/

Redaktor „Gazety Świątecznej” /od 1881r./, w której głosił pozytywistyczny program.

Stanisław Michalski - inspirator ruchu samokształceniowego na szczeblu średnim i wyższym. Oświatową działalność rozpoczął w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności jako sekretarz Wydziału Czytelni. Więziony w Cytadeli, po odzyskaniu wolności działał w towarzystwie „Jedność” szerzącym oświatę wśród pracowników i rodzin kolei.

Autor „Poradnika dla samouków”, który stał się główną lekturą w ruchu samokształceniowym w końcu XIX i na początku XX stulecia.

Poradnik:

• Podawał wiedzę,

• Instruował samouków.

Posiadał 3 stopnie:

- elementarny,

- średni,

- wyższy.

Ludwik Krzywicki - wybitny uczony i znakomity popularyzator, działacz oświatowy. Wkładał na Uniwersytecie Latającym, był jednym z redaktorów i autorów prac zamieszczanych w „Poradniku dla samouków”, redagował „Poradnik dla czytających książki”. Działał aktywnie przy tworzeniu Uniwersytetu dla Wszystkich.

Tadeusz Rechniewski - członek kierownictwa partii „Proletariat”, skazany na 14 lat katorgi i zesłania. Po powrocie do kraju działacz PPS - Lewicy. Bliski współpracownik Ludwika Krzywickiego, działał na rzecz oświaty robotniczej. Twórca kół samokształceniowych i redaktor jedynego legalnego oświatowego tygodnika socjalistycznego, który wychodził pod nazwami „Wiedza”, „Światło”, „Nowe Życie”, „Kuźnia”.

Wielkie ożywienie pracy oświatowej na ziemiach Królestwa Polskiego przyniósł ruch rewolucyjny 1905 roku. Do strajku powszechnego przyłączyła się także młodzież szkolna. Pod wpływem nacisku władze zezwoliły prywatnym szkołom średnim na prowadzenie lekcji w języku polskim.

W atmosferze wrzenia rewolucyjnego i wymuszonych na władzach ustępstw powstało w Królestwie wiele stowarzyszeń i organizacji oświatowych.

Dział II

ORGANIZACJE

Stowarzyszenie Kursów dla Analfabetów Dorosłych - 1905r. ( prezes: Bolesław Prus; działaczki: S. Sempołowska, W. Weychert - Szymanowska, J. Unszlicht - Bernstein)

Cel: praca nad kulturalnym podniesieniem upośledzonych warstw narodu.

Środki wiodące do celu:

• Nauczanie czytania i pisania oraz początków arytmetyki.

• Urządzanie systematycznych pogadanek, wykładów, odczytów ze wszystkich dziedzin nauki.

• Wspólne zwiedzanie galerii, muzeów, organizowanie wspólnych przedstawień.

I co jeszcze….

• Działało głównie wśród robotników. Nauczano w salach fabrycznych, w szkołach i lokalach prywatnych.

• Treści nauczania nacechowane były postępową tendencją społeczną.

• Stowarzyszenie wydawało materiały pomocnicze do nauki „ Po pracy Czytania dla Dorosłych”; „Z bliska i z daleka. Cz. I Człowiek i ludzkość Cz. II Człowiek i wszechświat.”

• Zamknięte zostało w 1908r., oczywiście przez władze rosyjskie.

Uniwersytet dla Wszystkich - 1905r. (L. Krzywicki, S. Posner, S. Kruszewski, A. Sujkowski, F. Perl)

Cel: szerzenie wszystkich gałęzi wiedzy i sztuki na terenie całego Królestwa.

Środki wiodące do celu:

• Serie wykładów i pojedynczych odczytów.

• Prowadzenie czytelni i bibliotek.

• Organizowanie zebrań, konferencji i wycieczek.

• Prowadzenie poradnictwa metodycznego.

• Wydawanie i rozpowszechnianie wydawnictw naukowych.

I co jeszcze….

• Na początku działał nielegalnie, po 1906r. wzmożona działalność, po złagodzeniu restrykcyjnego prawa.

• Placówka bezpartyjna, przeznaczona głównie dla robotników.

• Zajęcia dydaktyczne o charakterze popularnym, ale oparte na mocnych podstawach naukowych.

• O poziom Uniwersytetu dbał Komitet Naukowy, który opracowywał program i dobierał wykładowców (przewodniczący L. Krzywicki).

• Działał także poza Warszawą.

• Prowadził trzy typy wykładów:

- pojedyncze, nie powiązane ze sobą odczyty z różnych dziedzin wiedzy, których celem było budzenie zainteresowań wykładaną tematyką;

- krótkie cykle luźno powiązanych ze sobą odczytów, dających ogólną orientację w danej dziedzinie wiedzy;

- wykłady systematyczne z różnych gałęzi nauki, przeznaczone dla tych, którzy pragnęli zdobyć głębsze wykształcenie.

Stopień trudności był dostosowany do poziomu słuchaczy. Dla słabiej przygotowanych prowadzono kursy i odczyty w możliwie uproszczonej formie.

Nieoficjalnym organem Uniwersytetu był tygodnik oświatowy „Wiedza”. Artykuły stanowiły często pomoc merytoryczną i metodyczna dla słuchaczy. Jesienią 1908r. władze rosyjskie urządziły pogrom Uniwersytetu dla Wszystkich, aresztowano wielu działaczy, wykładowców i słuchaczy.

Kontynuacja działalności Uniwersytetu dla Wszystkich były prace oświatowe V Oddziału Towarzystwa Kultury Polskiej. Po 1908 roku było jedyną pozostałą przy życiu większą organizacją społeczno - oświatową.

Słów kilka o Towarzystwie Kultury Polskiej…

• Grupowało naśladowców idei pozytywizmu, na czele z Aleksandrem Świętochowskim.

• Posiadało 4 wydziały w Warszawie i 36 na prowincji.

• Prowadziło akcję odczytową (na systematyczne wykłady nie zezwoliły władze), która rozpoczęto odczytami o tematyce przyrodniczej, następnie historycznej, religioznawczej i filozoficznej. Odczyty grupowano w cykle tematyczne.

• Zamknięte w czerwcu 1913 roku.

Polska Macierz Szkolna - maj 1905r., legalizacja działalności czerwiec 1906r. (prezes: Antoni Osuchowski, pozostali działacze: J. Grałowski, S. Libicki, K. Stawecki, K. Chełchowski, Henryk Sienkiewicz)

Hasła naczelne:

„Przez oświatę do wolności.”

„Oświata ludu dokona cudu.”

Zadania statutowe Polskiej Macierzy Szkolnej:

• Zakładanie, utrzymanie i popieranie ochronek, szkół ludowych, kursów dla analfabetów, seminariów nauczycielskich, czytelni ludowych i bibliotek, szkół średnich i wyższych.

• Zakładanie domów ludowych.

• Urządzanie odczytów i wykładów.

• Wydawanie i rozpowszechnianie podręczników i czasopism.

• Udzielanie stypendiów i zapomóg.

Pomimo wszelkich obietnic władz, tak różowo nie było, bowiem utrudniały one działalność Macierzy jakimś idiotycznymi przepisami i wymogami, no. W związku z tym organizowała ona także tajne trzyletnie szkółki.

Wydziałem Oświaty Ludowej PMS kierował Mieczysław Brzeziński. W Wydziale owym obok sekcji szkolnej działały również sekcja nauczania dorosłych i sekcja czytelnicza.

Sekcja nauczania dorosłych:

• Organizowała zwalczanie analfabetyzmu.

• Wydała wskazówki metodyczne „Jak uczyć analfabetów”. - przedstawiając w nich sposób organizacji i program nauczania, obejmujący trzy stopnie nauczania języka polskiego i rachunków.

• Urządzała odczyty i pogadanki popularnonaukowe.

• Zakładała domy ludowe, koła samokształceniowe wśród ludności miast i wsi.

W Warszawie Macierz otworzyła Uniwersytet Ludowy, w którym prowadzono cykle odczytów przeznaczone przede wszystkim dla młodych robotników i rzemieślników. Placówką kontrolował Adam Jaczynowski. Uniwersytet korzystał z pomocy finansowej przemysłowców. Polska Macierz Szkolna zakładała też biblioteki terenowe i rozpowszechniała wydawnictwa popularnonaukowe. W grudniu 1907 roku warszawski generał - gubernator Skałon zawiesił działalność Polskiej Macierzy Szkolnej, po czym decyzję zatwierdził nowy gubernator Stołypin.

Lubelskie Towarzystwo Szerzenia Oświaty Światło”

Działało w Królestwie w początkach XX stulecia, zostało zalegalizowane w sierpniu 1906 roku. Siedziba Towarzystwa był Lublin, a terenem działania gubernia lubelska.

Działalność:

• Organizowanie czytelni, biblioteki, szkoły i ochronki;

• Urządzanie przedstawień i uroczystości z okazji rocznic narodowych;

• Prowadzenie odczytów.

Do najprężniej działających kół Towarzystwa należało kolo nałęczowskie, w którym działał aktywnie Stefan Żeromski. Urządzał odczyty popularnonaukowe dla miejscowej ludności. Dotyczyły one zagadnień historycznych, społecznych, prawniczych, literackich, medycznych i z zakresu ochrony zdrowia i higieny. Uroczyście obchodzono rocznice powstań listopadowego i styczniowego.

Koło dramatyczne, kierowane przez rzeźbiarza Józefa Bardeckiego wystawiało narodowe dramaty: „Wesele”, „Dziady”, „Kordiana”

Towarzystwo „Światło” zlikwidowano w okresie reakcji stołypinowskiej.

Wobec niechęci polskie młodzieży do studiowania na uniwersytecie w Moskwie, po zamknięciu Szkoły Głównej, w Królestwie, zwłaszcza w Warszawie rozwinął się żywy ruch samokształceniowy. Obok kółek samokształceniowych młodzieży, w duchu emancypacji powstawały kółka kobiet. Z kółek tych narodziły się pod koniec XIX stulecia tajne kursy samokształceniowe pod nazwą Uniwersytetu Latającego.

• Uczelnia zdecentralizowana;

• Organizatorem i koordynatorem pracy była Jadwiga Szczawińska - Dawidowa (żona Jana Władysława Dawida zresztą ;) )

• Wykładano: socjologię, ekonomię polityczna, psychologię, filozofię, literaturę polską, naukę o języku, historię, estetykę, nauki przyrodnicze, matematykę, nauki o ziemi.

• Mieli znakomitych profesorów, a zatem i wysoki poziom wykładów, toteż szybko ów uniwersytet stał się popularny.

• Zajęcia odbywały się w mieszkaniach słuchaczy, u profesorów, w nielegalnych pensjach żeńskich, itp. Początkowo uczestniczyły tylko kobiety -> „babski uniwersytet”, później również młodzież męska.

• Zalegalizowany po 20 latach działalności, w 1906r. jako Towarzystwo Kursów Naukowych, które działało do 1918 roku, a w niepodległej Polsce przekształciło się w Wszechnicę Polską.

Towarzystwo miało początków 4 wydziały:

- matematyczno - przyrodniczy,

- humanistyczny;

- techniczny;

- rolniczy.

Później utworzono wydziały:

- pedagogiczny;

- ogrodniczy;

- leśny.

Słuchacze dzielili się na rzeczywistych (z wykształceniem średnim) i wolnych (bez szkoły średniej).

WNIOSKÓW OGÓLNYCH KILKA….

1. Praca oświatowa pod zaborem rosyjskim związana była ściśle z rozwojem ruchów społecznych i wyrażała tendencje społeczno - polityczne reprezentowane przez ugrupowania, które jej patronowały. - to oczywiste przecież.

2. Ruch rewolucyjny pobudzał i aktywizował działalność oświatową. - i bardzo dobrze, ktoś musiał te Polskę odbudować.

3. W warunkach zagrożenia praca oświatowa była skierowana głownie na pielęgnowanie polskości (ochrona języka ojczystego, ojczystej kultury, historii i tradycji) i wyzwalanie uczuć patriotycznych.

4. Praca oświatowa pod zaborami dostarczyła Niepodległej Polsce wzorów działania i przykładów rozwiązań, dzięki czemu odbudowujące się państwo polskie nie stanęło wobec pustki oświatowej.

ZASADY KSZT DOROSŁYCH

Zasady wg Okonia:

- poglądowości

- systematyczności

- świadomości i aktywności uczniów

- łączenia teorii z praktyką

- stopniowania trudności

- trwałości wyników nauczania

Zasady kształcenia dorosłych:

Zasada wykorzystywania doświadczeń osób dorosłych

Jest to dodatkowa zasada kształcenia w porównaniu z nauczaniem dzieci i młodzieży, ponieważ doświadczenia dorosłych są bogate i różnorodne. Nawiązywanie do nich ma już duże znaczenie przy realizacji zasady łączenia teorii z praktyką. W tym przypadku podkreśla się charakter posiadanych doświadczeń (pozytywne i negatywne) oraz ich wpływ na proces nauczania - uczenia się. Doświadczenia pozytywne wyniesione z poprzednich etapów kształcenia lub związane z aktywnością zawodową, kulturalno-oświatową, zwłaszcza samokształceniową, pomagają lepiej zrozumieć zagadnienia programowe, szybciej je opanować i trwalej zapamiętać. Z kolei doświadczenia negatywne, jakie zdobył dorosły we wcześniejszej edukacji, stanowią najpoważniejszą barierę w podjęciu decyzji o dalszym kształceniu. W trakcie procesu kształcenia złe nawyki edukacyjne i/ lub brak umiejętności uczenia się znaczenie utrudniają jego realizację. W tej sytuacji nauczyciel musi wyjaśnić złe lub błędne doświadczenia oraz podjąć stosowne kroki w celu ich korekty.

Zasada indywidualizacji i zespołowości

Środowisko osób dorosłych jest bardziej zróżnicowane niż grupy młodzieżowe pod wieloma względami, przede wszystkim: wieku, doświadczeń, celów kształcenia. W związku z tym proces kształcenia musi być w ich przypadku bardziej zindywidualizowany, by właściwie reagować na potrzeby i możliwości uczących się. Jednocześnie należy wspierać zasadę zespołowości kształcenia, która pozwala na zdobywanie oprócz kwalifikacji twardych, także kwalifikacje miękkie, takie jak: umiejętność współdziałania, odpowiedzialność za wykonanie przydzielonego zadania, zdolności negocjacyjne, rozwiązywanie nieprzewidzianych problemów, wzajemne uczenie się. Praca zespołowa łączy się ściśle z indywidualizacją, kiedy dobieramy wykonawców do określonych zadań.

W procesie kształcenia dorosłych w znacznie większym stopniu niż w środowisku młodzieży występuje potrzeba poradnictwa, konsultacji, zajęć uzupełniająco-korekcyjnych lub innych form wspomagających skuteczność nauczania.

Zasada kształtowania umiejętności uczenia się

Zasada ta wynika z założeń edukacji ustawicznej, w której szczególny nacisk kładzie się na rozwijanie umiejętności pracy umysłowej i przygotowanie do samokształcenia. Polega na przygotowaniu do świadomego i samodzielnego planowania oraz organizowania pracy umysłowej, jak i na doskonaleniu podstawowych metod nabywania informacji i rozwijania umiejętności, takich jak: obserwacja, korzystanie z komunikatów, wypowiedzi nauczyciela i współuczestników procesu oświatowego, korzystanie z podręczników i innych materiałów dydaktycznych oraz środków kształcenia, nowoczesnych przekazów informacji słownej, obrazu, czynności lub ruchu na ekranie. Inną grupę umiejętności stanowią sposoby rejestrowania informacji w formie notatek, schematów, rysunków, zapisu multimedialnego. Niezmiernie istotne jest także prawidłowe rozumienie poznawanych informacji czy umiejętności z racjonalną selekcją, syntezą i własnym ujęciem opanowywanych zasad. Równolegle należy kształtować sposoby wykorzystania nabytej wiedzy, np. w dyskusji, referacie, w trakcie egzaminu. Zasada ta stanowi podstawę wdrażania do samokształcenia.

Zasada ustawiczności kształcenia

Zasada ta wskazuje na całożyciowy charakter edukacji - od dzieciństwa po starość, co oznacza, że obejmuje ona także cały system oświaty. Taka edukacja służy aktualizacji wiedzy, podnoszeniu kwalifikacji, nadążaniu za rozwojem nauki i techniki, a przede wszystkim zapewnia możliwość stałego rozwoju i wzbogacania osobowości. Oświata realizowana wg tej zasady powinna być: demokratyczna (dostępna dla wszystkich), otwarta (na innowacje), pluralistyczna (różne podmioty organizujące oświatę, formy, programy). Proce kształcenia obok zadań poznawczych powinien realizować także zadania motywacyjne, rozbudzać potrzebę dalszego uczenia się, rozwoju zainteresowań, wdrażać do samokształcenia.

OFICJALNA SYTUACJA OŚWIATY POLSKIEJ w latach 1939 - 1945

I Tereny włączone do III Rzeszy (Śląsk, Poznańskie, Pomorze)

• zlikwidowane wszystkie polskie szkoły - polskie dzieci w ramach germanizacji miały UCzęszczać do szkół niemieckich

II Generalne Gubernatorstwo (do linii Bugu; większe miasta: Kraków - stolica, Warszawa, Lublin, Radom, Częstochowa; po 1941 również Lwów)

• zlikwidowano szkoły średnie i wyższe

• pozostały tylko szkoły podstawowe i zawodowe, ale z okrojonym programem nauczania (zakazana była nauka języka polskiego, historii i geografii)

III Tereny włączone do ZSRR (Lwów, Wilno)

• sytuacja do 1941 roku

• pozostawiono szkoły podstawowe, średnie i wyższe, jednakże reorganizowano je:

a) część polskich nauczycieli (zaangażowanych patriotycznie i duchownych) zamieniono na nauczycieli z ZSRR

b) zmiana programu nauczania: dodanie przedmiotów związanych z komunistyczną ideologią, usunięcie religii, zmiany w programach nauczania historii, geografii itd.

c) likwidacja szkół prywatnych

d) szkoły stały się koedukacyjne

e) rusyfikacja uczelni wyższych

• sytuacja po 1941 roku

• okupant niemiecki zlikwidował szkoły pozostawione przez ZSRR - sytuacja wyglądała podobnie jak w GG

NIEOFICJALNA SYTUACJA OŚWIATY POLSKIEJ w latach 1939 - 1945

• Tajna Organizacja Nauczycielska (TON):

• konspiracyjna organizacja powstała w X 1939 w Warszawie

• jednoczyła Związek Nauczycielstwa Polskiego i pięć innych organizacji nauczycielskich

• założyciele: Zygmunt Nowicki, Kazimierz Maj, Wacław Tułodziecki, Teofil Wojeński i Czesław Wycech

• swoim zasięgiem obejmowała tereny Generalnego Gubernatorstwa, Śląsk i Pomorze (czyli tereny wcielone do III Rzeszy)

• organizowała tajne nauczanie

• prowadziła akcje wydawnicze dla potrzeb nauczania

• przeprowadzała egzaminy - również maturalne

• organizowała pomoc dla nauczycieli

• ukrywała poszukiwanych przedstawicieli inteligencji

• pomagała osadzonym w obozach koncentracyjnych i więzieniach

• Departament Oświaty i Kultury Delegatury Rządu na Kraj

• szef: Czesław Wydech

• powstał 1940 r. przy rządzie na emigracji - przez co tajny system nauczania w Polsce zyskała aprobatę na emigracji

• Tajne uniwersytety (działały pod przykryciem legalnych kursów zawodowych):

• w Warszawie działały: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Ziem Zachodnich, Politechnika Warszawska, Wolna Wszechnica Polska, Akademia Medyczna, SGH, SGGH, Polskie Konserwatorium Muzyczne

• w Krakowie działały: Uniwersytet Jagielloński, Akademia Górnicza, Instytut Pedagogiczny ZNP

• we Lwowie działały: Uniwersytet Jana Kazimierza, Politechnika Lwowska

• Organizowanie książek i podręczników:

• wykorzystywano i powielano zachowane przedwojenne wydawnictwa

• studenci samodzielnie opracowywali skrypty z własnych notatek, a potem je powielali

• wynoszenie książek z bibliotek (uważano to za obywatelski obowiązek)

• Tajne komplety

• lekcje tajnych kompletów odbywały się zwykle w mieszkaniach prywatnych uczniów lub nauczycieli

• dzieciom ze szkół powszechnych przekazywano wiedzę zakazaną przez okupanta, z zakresu historii, geografii oraz języka polskiego

• program liceum ogólnokształcącego był przerabiany pod przykryciem dozwolonych szkół zawodowych II stopnia (kursy krawiectwa, prostego rzemiosła, kursy handlowe).

PODSUMOWANIE:

• stworzono system nauczania oparty na całym społeczeństwie

• tajnym nauczaniem zostało objętych:

a) szkoła podstawowa - 1,5 mln dzieci

b) szkoła średnia - 100 tys. młodzieży

c) szkolnictwo wyższe - 10 tys. studentów

• koncentrowano się na krzewieniu polskiego dziedzictwa kulturowego i polskiej historii

• za udział w tajnym nauczaniu groziło więzienie, obóz koncentracyjny a nawet śmierć

• tylko na terenie okupowanym przez Niemcy śmierć poniosło 8,5 tys. polskich nauczycieli i wykładowców

ZABÓR AUSTRIACKI

Początkowo próby wprowadzenia powszechnego kształcenia w Galicji rozbijały się o opór właścicieli ziemskich, którzy uważali oświatę ludu za niepotrzebną i szkodliwą. Wskutek tej postawy w początkach XIX stulecia było w Galicji tylko 2260 szkół elementarnych( w tym 2195 trywialnych czyli takich, które nauczały jedynie religii, czytania, pisania i rachunków).

Wewnętrzne i zewnętrzne klęski monarchii austriackiej: ruchy Wiosny Ludów, przegrane wojny, przyniosły przekształcenie państwa w dualistyczną monarchie Austro-Węgry z autonomicznymi krajami należącymi do części austriackiej.

Sejm Galicyjski dzięki staraniom Józefa Dietla (rektora UJ) utworzył w 1966 RADĘ SZKOLNA KRAJOWĄ, której podlegały szkoły wszystkich stopni. Uzyskała ona zatwierdzenie ustawy o narodowym języku nauczania w szkołach ludowych i średnich. Zajęła się przede wszystkim zaniedbanym szkolnictwem ludowym.

Podstawą organizowania tych szkół stała się ustawa austriacka, która wprowadziła (1869) w całym państwie powszechną szkołę ludową z ojczystym językiem nauczania i obowiązkową (!!!) dla dzieci od 6 do 14 roku życia.

Jej działalność napotkała na przeszkody ze strony Austriaków i ziemiaństwa polskiego sprzeciwiającym się szerzeniu oświaty. Wzrosło upowszechnienie oświaty z 34 do 51% dzieci uczęszczających do szkoły. Rozkwit szkolnictwa wyższego: 2 uniwersytety( Lwowski i Jagielloński), 5 wyższych szkół zawodowych.

TOWARZYSTWO UNIWERSYTETU LUDOWEGO im. ADAMA MICKIEWICZA

Utworzyły go postępowe koła młodzieży w 1898 roku. Długoletni kierownik Bronisław Koszutski.

Statutowe zadania:

• Upowszechnienie wiedzy

• Urządzanie systematycznych kursów i odczytów zarówno na wsi jak i w mieście

• Wydawanie tanich książek

• Organizowanie wycieczek- cel nowej placówki

Odczyty miał nawet Lenin, na wykłady zapraszano nawet Piłsudskiego.

Dzięki staraniom Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza wydano w Krakowie w 1913 pierwszy nowoczesny podręcznik oświaty dorosłych pt. „Praca oświatowa”.

GWIAZDA

1868, Lwów, rzemieslicze stowarzyszenie oświatowe;

Zadania: szerzenie wiedz i godziwej rozrywki

• Zakładano czytelnie, organizowano wykłady popularne, urządzano gry towarzyskie

• „gwiazda” działała w miastach(wschodnia Galicja)

• Wydawała 2tygodnik „Rękodzielnik”

TOWARZYSTWO SZKOŁY LUDOWEJ

• Powstało z inicjatywy komitetu obchodu 100 rocznicy konstytucji 3 maja(1791);

• Pierwsze walne zgromadzenie odbyło się w marcu 1892, które wybrało zarząd główny: Asnyk, Sokołowski, Boroński

• Organizowano KOŁA na terenie Galicji, Śląska i Bukowiny

• Po roku: 33 koła, 5tyś członków

• KOŁA: wala z analfabetyzmem, z ciemnotą ludu, z obojętnością i z egoizmem warstw posiadających.

• 1908 - STATUT, wysuwał zakładanie i wyposażanie szkół ludowych, średnich i seminariów z polskim językiem nauczania, organizowanie kursów nauki początkowej dla analfabetów, szerzenie wiedzy przez ODCZYTY i POGADANKI PUBLICZNE ,

zakładanie bibliotek, czytelni ludowych, urządzanie obchodów narodowych, koncertów, przedstawień, organizowanie wycieczek, wydawanie i wspieranie czasopism i wydawnictw popularnych, zwoływanie kongresów i wieców oświatowych.

• Najwyższa władza TSL był WALNY ZJAZD zwoływany co roku na 2dniowe obrady

• Tereny: zachodnie - repolonizacja ludności

Wschodnie - obrona przed zruszczeniem ludności

• Oświata pozaszkolna - systematyczne nauczanie dorosłych analfabetów

• DOMY LUDOWE - zebrania, przedstawienia, obchody

• Czytelnie ludowe, biblioteki

• WĘDROWNI PRELEGENCI - prowadzili akcję odczytową

• AMATORSKA TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA

• Wydawano „Przewodnik Oświatowy”

ROZWÓJ CZŁOWIEKA DOROSŁEGO

4 wymiary rozwoju:

- psychiczny

- biologiczny (fiz.)

- społeczny (role społeczne, ciągłe zmiany i umiejętnosc dostosowania się)

- kulturowy

Modele rozwoju:

BIOLOGICZNY - MOCNY -prowadzi do określonego momentu-dojrzałości (fiz i psych), dotyczy każdego, są to zmiany powszechne, są konieczne, nie da się ich ominąć, są nieodwracalne, przewidywalne.

PSYCHICZNY - SŁABY -etapowość-cecha taka sama jak w mocnym modelu, inne cechy to np. to, że etapy mogą mieć różny przebieg, nie mają określonego celu, jest on nieprzywidywalny. Rozwój psych człowieka to względnie trwałe zmiany jego zachowania, które sprzyjają rozwiązywaniu wyłaniających się przed człowiekiem zadań w sposób korzystny nie tylko doraźnie, ale także z pktu widzenia pomyślnego przebiego dalszego jego życia, jako złozonej i wielowymiarowej całości.

Czynniki:

-biologiczne (uwarunkowania genetyczne, zmysły)

-społeczne (wychowanie, środowisko, doświadczenie, wydarzenia historyczne-np wojny)

- aktywność (wymuszona przez otoczenie, autonomiczna)

Rozwój zależy też od stylu życia jaki się preferuje:

- ekspansywny (dąży do zmiany, która ma coś na celu, ciągle się rozwija)

- zachowawczy (stabilizacja, osiągnięcie tego co się zaplanowało-jedyny cel to utrzymanie tego)

Dorosłośc ma 2 wymiary:

- subiektywny ( osobiste odczucia)

- obiektywny (chronologia, normy społeczne)

Koncepcje:

I Malewski

Rozpatruje dorosłość jako: -stan społeczny

-proces rozwoju psych.

-proces społ-kulturalny

II Tyszkowa

Dorosłość to stan wewnętrzny, wyrażający się w poczuciu dojrzałości i autonomii. Dorosłość to część cyklu życia jednostki, która nastepuje po zakończeniu procesu wzrastania i bilogicznego dojrzewania organizmu do pelnienia wsystkich funkcji życiowych. zaczyna się w wieku 18/22 do poźnej starości

III Knowles

Dorosłość - jako proces rozwoju psychicznego

Dorosłość rozumiana jest jako finalny rezultat ciągu zmian i przekształceń jakim w procesie życiowego dojrzewania ulegają strultury psychiczne jednostki. Wiodący ku dorosłości proces dojrzewania jest procesem wieloplaszczyznowym i obejmuje calą jej egzystencję.

Wyróżnia się 15 wymiarów rozwojowych, w których można osiągnąć dorosłość: (5trzeba umieć)

1. od zależności do autonomiii

2. od subiektywności do obiektywizmu

3. od wierności do aktywnosci

4. od ignorancji do erudycji

5. od niskiej sprawności do wyskoiej sprwanosci

6.od wąskiego zakresu odpowiedzialności do szerokiego

7. od wąskiego zainteresowania do szerokiego

8. od egoizmu do altruizmu

9. od braku samoakceptacji do samoak.

10. od amorficznej tożsamości do zintegrowanej

11. od koncentracji na szczególach do koncentracji na zasadach

12. od powierzchownych wniosków do głębokich

13. od odtwórczości do oryginalnosci

14. od potrzeby pewności do tolerancji dla nieokresloności

15. od afektywności do racjonalności

IV Elżbieta Dubas

Osiągniecie doroslości jest kategorią rozwojową, w której ważnym czynnikiem jest edukacja.

Wyróżniła linie edukacyjne rozwoju czlowieka dorosłego:

1.Linia ciągła (utozsamia to z kształceniem bez wiekszych, znaczacych przerw)

2.Linia cykliczna (człowiek podejmuje edukację w sytuacji kiedy jest zmuszony przez czynniki zew.)

3.Linia rekurencyjna (wraca do kształcenia po dłuższej przerwie, głownie ze wzgl. na realizacje sowich zaineteresowań)

FAZY ROZWOJU OSOBOWOŚCI

Wg. Szewczuka:
1. Etap stabilizacji planów życiowych. Na tym etapie konkretyzują się nasze plany życiowe, przystosowujemy nasze plany do rzeczywistości, możliwości. tzw. wczesna dorosłość.

2. Etap progresywnej ekspansji z opus magnum u szczytu czyli z wielkim dziełem. Etap największej naszej aktywności; charakteryzuje się nastawieniem na wielkie dzieła, na przyszłość, szczyt naszych możliwości, marzeń.

3. Regresywna ekspansja, gdzie zaczynają się pojawiać elementy starzenia się człowieka. Pojawiają się takie wyjątkowe zdarzenia zwane momentami zrywów. (kryzys wieku średniego)

4.Starość wiąże się z przejściem na emeryturę. Cecha charakterystyczna- bilansowanie i przekraczanie tego co się dokonało w przeszłości. U każdego starość przebiega inaczej. Jest ona wykładnikiem tego co robiliśmy wcześniej. Jeśli bilans wychodzi na +człowiek jest pogodzony z losem-ma czas, który może wykorzystać dla siebie, jeśli - trudno jest się pogodzić, oczekiwanie na śmierć.

Koncepcja wskazuje na to, że przechodzenie w stadia nie jest na tyle ostre, żeby można było to zaznaczyć, nie ma lat zaznaczonych.

Wg. Levinsona

1. Dzieciństwo i dorastania - do 17rż

2. Wczesna dorosłość 17-22 wkraczanie we wczesna dorosłość (II faza przejściowa)

22-28 debiut w świecie dorosłych

28-33 wkraczanie w lata 30

33-40 stabilizacja

3. Wiek średni 40-45 wkraczanie w wiek średni (III faza przejściowa)

45-50 początek wieku średniego

50-55 wkraczanie w lata 50

55-60 kulminacja wieku średniego

4. Późna dorosłość 60-65 wkraczanie w późną dorosłość (IV faza przejściowa)

Wg. Ericksona

Rozwój człowieka przebiega w kolejno następujących po sobie stadiach, kryzysach. Są 3 fazy przchodzenia przez kryzys :

1. Powstanie i narastanie problemu

2. Szczególna wrażliwość (zachowania regresywne)

3. Rozwiązanie problemu

Kryzysy, przez które przechodzi człowiek:

1. 1 rokżycia - ufność - nieufność

2. 2-3 rż autonomia a wstyd i zwątpienie

3. 4-5 rż inicjatywa-poczucie winy

4. 6-12 rż pracowitość-poczucie niższości

5. 13-18 rż adolescyjny kryzys tożsamości

6. 19-30 rż intymność-izolacja

7. 31-50 rż twórczość-stagnacja, kryzys wieku średniego

8. od 51 rż integralność-rozpacz

Uczeń dorosły - to osoba dorosła, która podlega zorganizowanemu oddzialywaniu i podejmuje, w miare swiadomie, trud uczenia sie za pomoca oznych źródeł wiedzy (slowa zywego, ksiązek, czaspoism, obserwacji, praktycznej dzialanosci, radia, telewizji).

Ewolucja poglądów - Możliwości edukacyjne człowieka dorosłego

I nurt

W początkach XIX stulecia przeważal biologiczno-fizjologiczny okt widzenia, uzalezniajacy mozliwosci edukacyjne czlowieka od jego psychofiz. i biologicznego rozwoju, zwiazanego z wiekiem i oranicznymi uwarunkowaniami. Poglada ten wywyodzil sie z paralelizmu zjawisk psych. i fizjologicznych.

W. James uważał, że jesli czlowiek ok 21 rż osiąga dojrzałośc fiz, i fizjolog., to w tym okresie konczy sie takze w zasadzie jego rozwoj psych.

Empiryczne badania nad mozliwosciami uczenia sie doroslych, zapoczatkowane w poł. lat dwudziesych XXw. przez E. Thorndike'a, stopniowo zmieniy poglada na te kwestię. Thorndike twierdzil, że nikt kto nie przekroczyl lat 45 nie powinien powstrzymywac sie od podejmowania wysilku uczenia sie czegokolwiek z powodu przekonan lub obawy, ze jest na to za stary. Uważal, że przy uczeniu sie wiek, sam jako taki, odgrywa mala role,z arowno w powodzeniu, jak i w niepowodzeniu.

Badania te sprzyjaly szerokimu ruchowi oswiaty doroslych, zachecaly do tworzenia roznych nowych form edukacji doroslych.

II nurt

W końcu lat 20 rosyjski psych. M.P. Fieofanow oglosil wyniki badan nad mozliwoscia uczenia czytania doroslych analfabetów. Jego wyniki byly podobne do Thorndike'a i wkazywaly na to, że w niektorych zespolach dorosli w uczneiu sie uzyskiwali lepsze wyniki niz dzieci.

W połowie XX wieku badania nad plastycznoscia psychiki czlowieka doroslego byly badane w roznych krajach. W Polsce, w latach 50tych badania takie podjal

W. Szewczuk. Na ich podstawie Szewczuk twierdzil, że ludzie dorośli mogą uczyc się w roznych okresach swojego zycia. Zwrócił przy tym uwagę na wieloraką złożoność psychiki czlowieka doroslego i jej roznorodne uwarunkowania wieloma czynnikami, głownie zew., zwlaszcza natury spol-zawodowej, oddzialującymi przez dlugi okres czasu.

Ważne badania przeprowadzili równiez inni polscy pscyholodzy.

W latach 1949-1950 badania nad uczeniem czytania i pisania doroslych przeprowadzili N. Reuttowa. Plastycznośc psychiki człowieka dorosłego podkreslal takze Sz. Szuman.

Natomiast J. Pieter pisał, że człowiek dorosły przewyższa dziecko bo ma już doświadczenie i może z niego korzystać, okazuje chęć i możliwość wykorzystania wiedzy w praktyce.

Następnie pojawiły się rozbieżności co do granic możliwości człowieka dorosłego i i ich uwarunkowań oraz kwestii faz, w których te mozliwości nasilaja sie badz slabna.

W lit. zachodniej byly rozne stanowiska. R. B. Lovell podzielil zycie ludzi na 5 faz (od wczesnej mlodości do starosci) i stwierdzil, ze w wieku lat 40 wplyw procesu starzenia sie na latwosc uczenia sie zaczyna byc coraz bardziej widoczny. Jego fazy starości doprowadzily do tzw. deficytowego modelu starości, wg. ktorego wraz z wiekiem opadaly krzywe sprawnosci psychofiz., nastepowal regres.

Temu modelowi sprzeciwila sie U. Lehr. Jej zdaniem, opieranie sie na biol-psych. krzywych starzenia sie daje wypaczony obraz procesu rozwoju osobowosci. Rowniez D. Savicevic zauwazyla, ze w licznych badaniach istnieje tendencja do zaniedbywania rozwoju a skupienie uwagi na regresie.

III nurt

Rosyjscy psychologowie B. G. Ananiew i E. I. Stiepanow przeprowadzili badania nad ludzmi doroslymi w wieku 18-40 lat, dotyczyly swoistosci w zakresie neurodynamiki, psychomotoryki, uwagi, pamieci i myslenia. Stwierdzili, że lata 18-25 charakteryzują się duzą ruchliwościa i dynamika, zaznacza sie pewna autonomicznosc i niezaleznosc poszczegolnych funkcji w strukturze intelektów. Od ok.26 rż zaczyna sie pewna stabilizacja na wyzszym poziomie integracji. Z wiekiem (26-29) nastepuje podwyzszenie stopnia intefracji calego systemu intelektualnego, a w latach 30-35 na nowo nasila sie zroznicowanie poszczegolnych funkcji. I ten stan pewnego optimum intelektualnego moze utrzymywac sie przez wiele lat,a nawet dziesiecioleci, do ponej starosci, stwarzajac doroslym duze mozliwosci edukacyjne.

Porównanie dorołsych do dzieci:

- dorośli mogą korzystać z bogatego doświadczenia, mogą wykorzystać wiedze w trakcie nauki-uzytecznosc wiedzy

- motywacja u dzieci jest zew. a u doroslych czesciej wew, ale moze byc tez zew(np wymagania w pracy)

- dorosli maja wieksza świadomosc, posiadaja dojrzalosc emocjonalno-wolincjonalna

- pamiec u doroslych lepsza jest slowno-logiczna i bezposrednia, choc u starszych ludzi nalezy ja cwiczyc-np krzyzowki,czytanie bo lepiej pamietaja co bylo kiedys niz wczoraj; u dzieci lepsze pamiec mechaniczna

- dorosly dluzej moze sie skupic, uwaga dlugotrwala, dowolna, u dzieci mimolona. Nalezy pamietac o tym, ze rozne czynniki wplywaja na uwage: attrakcyjnosc zajec, zmeczenie, glos, intoancja, poruszanie sie, motywacja wew-intersuja tresci, warunki w jakich prowadzi sie zajecia.

- postrzeganie u doroslych jest bardizej swiadome,schematy poznawcze sa dobrze rozbudowane, dorosly postrzega obiektywnie, mysli opiera na pojeciach a nie na kokretach, np.liczby, pojecie milosci

- dzieci nie maja granic wyobrazni, lacza ja z rzeczywistoscia "bujna wyobraznia", u doroslego jest zwiazana z rzeczywistoscia, potrafi oddzielic rzeczywoistosc od fikcji, ma charakter tworczy

- inne jest doswiadczenie i dojrzalosc a przez to indywidualny proces nauczania, duzo samokstalcenia u doroslych

ANALFABETYZM

Analfabetyzm polega na tym, że człowiek w wieku powyżej 7 lat życia nie umie czytać i pisać

Analfabetyzm - brak umiejętności pisania i czytania oraz wykonywania czterech podstawowych działań matematycznych u osób dorosłych, tj. wg kryteriów UNESCO - powyżej 15. roku życia.

Analfabetyzm pierwotny - jeśli analfabeta nigdy nie uczył się czytać i pisać.

Analfabetyzm wtórny (pwowrotny) - jeśli analfabeta zapomniał umiejętnościc czytania i pisania nabytej w szkole.(nie jest dobrze wyćwiczone, utrwalone)

Półanalfabetyzm- to brak umiejętności pisania, mimo, że człowiek umie czytać

Analfabetyzm funkcjonalny - gdy człowiek nie potrafi zastosowac wiedzy w zyciu codziennym np. w dziedzienach technicznych, instrucji obsługi, wypełniania dokumentów, aktów prwanych, wykresów, diagramow, czytania ze zrozumieniem. (brak wiedzy, umiejetnosci i wychowania w odpowiednich dziedzinach)

Alfabetzzacja - przeciwdziałanie analfabetzymowi

Przyczyny analfabetyzmu

Bezpośrednie:

-brak szkoły na miejscu zamieszkania dziecka, lub jej znaczna odległośc

-niedostateczne egzekwowanie obowiazku szkolnego, brak zroumienia u rodzicow znaczenia wyksztalcenia szkolnego

-choroba umysłowa, kalectwo, choroba w dziecinstwie

-rozbicie rodziny, sieroctwo, ubóstwo rodziców

-wydarzenia wojenne,ktore utrudnily lub uniemozliwily nauke szkolna

Pośrednie, przede wszystkim społeczne:

-w przeszlości rozbiory Polski i polityka oswiatowa zaborców

-ustrój klasowy społeczeństwa polskiego i zacofanie stosunków społecznych

-warunki ekonomiczne kraju

Zapobieganie analfabetyzmowi:

Musi obejmować 2 zagadnienia:

-ścisłą kontrolę, czyli każde dziecko podlegajce obowiazkowi szkolnemu chodzi do szkoly i zdecydowane egzekwowanie tego obowiazku

-należytą opiekę nad kazdym dzieckiem, aby wynioslo ono ze szkoly umiejetnosć czytania i pisania. Chodzi tu zwlaszcza o opieke nad dziecmi wymagajacymi specjalnej troski, dzieci fiz uposledzone, kalekie, chorowite i opznione w rozwoju umyslowym.

-ma tu znaczenie takze jakosc pracy dydaktycznej i wychowawczej w szkoly, ktora powinna stwarzac warunki zachecajace dziecko do nauki i chodzenia do szkoly.

- ważne jest wyrobienie u dizeci zainteresowania ksiazka i wdrozenie ich do siegania po ksiazke do bibilioteki szkolnej lub publicznej

PROCES KSZTAŁCENIA CZŁOWIEKA DOROSŁEGO

Kształcenie formalne - cel ustawiony z zewnatrz,aby osiagnac poziom wyzszy musimy miec dyplom z niszego szczebla, minimum programowe, metody, środki, treści

Kształcenie nieformalne - spontaniczne, wynika z wew potrzeby, jest to odpowiedz na zaspokojenie potrzeb, różnorodnosc form, programow, wielopoziomowość, otwartosc, kadra, organizuja instytucje oswiatowe,nie potrzeba dyplomu, wielośc organizatorów, otwartosć, np.kursy, kluby dyskusyjne, koła oswiatowe

Kształcenie incydentalne - trwający przez całe życie, nie zorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez jednostke sprawnosci, umiejstnosci, wiadomosci, przekonan i postaw opartych na wlasnych, codziennych doswiadczeniach oraz oddzialywaniu srodowiska:rodziny, rowisnikow, sasiadow, otoczenia spolecznego, a takze publikacji, dziel sztuki i komunikatów przekazyanych przez srodki masowego przekazu. Nie można utożsamiać z samoksztalceniem, ktore jest procesem swidaomym, to jest przypadkowe, nieswiadome.

Zasady kształcenia dorosłych:

1. Zasada wykorzystywania doswiadczen

2. Zasada indywidualizacji i zespołowości

3. Zasada kształtowania umiejętności uczenia się

4. Zasada ustawiczności kształcenia

Metody kształcenia:

Metody podające:

- wyklad, odmiana formy wykladowej odczyt i pretekcja

- zblizone do wykladu opis, pokaz i pogadanka

- dyskusja - podobna do pogadanki, wiąże się z uczeniem problemowym

Metody poszukujące:

- konsultacje indywidualne

- konsultacje zbiorowe

- metoda instruktażu - bliska kons. indywidualnym

Meotdy laboratoryjne:

Występuja w dwóch odmianach:

- tradycyjnej (należy do metod podających jak i opartych na działaniu praktycznym)

- problemowej (samodzielne rozwiazywanie problemow)

- metoda zajęc praktycznych - odmiana metody laborat.

Metody kształcenia:

Są to tzw. gry dydaktyczne, a wśród nich:

- inscenizacja

- meoda sytuacyjna

- metoda przypadku

- tzw. "burza mózgów"

- tzw. mikronauczanie

Metoda nauczania-uczenia się programowanego.

Zabór Pruski - Wielkie Księstwo Poznańskie

- utworzone w 1815 r. z departamentów Księstwa Warszawskiego: poznańskiego i bydgoskiego;

- władca - król Prus Fryderyk Wilhelm III; namiestnik - książę A.H. Radziwiłł;

- 29 tys. km., 776tys. mieszkańców.

Sytuacja w latach 1815 - 1830

- dekret o równouprawnieniu ludności polskiej i niemieckiej w dostępie do urzędów;

- język polski w szkołach, sądach i administracji;

- obowiązek nauki elementarnej nadzorowanej na wsi przez proboszczów - zwierzchników nauczycieli;

- dobrowolne niedzielne szkoły wyznaniowe (zapobieganie wtórnemu analfabetyzmowi);

- utworzenie prowincjonalnego sejmu stanowego;

- 1823 - reforma uwłaszczeniowa chłopów.

Konsekwencje Powstania Listopadowego:

~ pierwsza fala germanizacji:

- usunięcie języka polskiego z sądów i administracji;

- ograniczenia nauki w języku polskim w szkołach;

- zmiana nazwy Wielkie Księstwo Poznańskie na nazwę „Prowincja Poznańska”;

Okres Wiosny Ludów i Powstania Wielkopolskiego (1848):

- przywrócenie zasady nauczania elementarnego w języku polskim dzieci.

Karol Liebelt:

- filozof i działacz narodowy;

- głosił potrzebę słowa żywego wśród ludu;

- konieczność upowszechnienia popularnych, łatwych, jasnych książek;

- wygłaszał publiczne wykłady z literatury, historii, estetyki.

Towarzystwo Pedagogiczne (1848 r.):

- czas działania: 1 rok;

- twórca: Ewaryst Estkowski (pedagog i działacz oświatowy);

- cel: „podniesienie ludu polskiego przez szkoły”;

- forma pracy - tworzenie czytelni publicznych przez ziemian i księży;

- organizowanie wieczorów lektury patriotycznej, pogadanek rolniczych i historycznych.

Towarzystwo Pracujących dla Oświaty Ludu Górnośląskiego

- twórca: Józef Lompa (nauczyciel ludowy);

- staranie o równouprawnienie Polaków;

- popieranie oświaty ludu Śląskiego i polskiej mowy;

- organizacja i prowadzenie bibliotek i czytelni polskich.

Ks. Bernard Bogedain

- naczelny inspektor śląskich szkół elementarnych elementarnych latach 1848 - 1860;

- nauczanie dzieci w języku polskim;

- spolszczenie szkół elementarnych elementarnych seminariów nauczycielskich.

1862r. O. Bismarck nowym premierem i ministrem spraw zagranicznych

- „Żelazny Kanclerz” prowadzi politykę „krwi i żelaza”;

- akcja przeciw polskości i katolicyzmowi (Kulturkampf);

- zniesienie nadzoru duchownego nad szkołami;

- usunięcie nauki języka polskiego ze szkół średnich, nauka religii w języku niemieckim;

- od 1873 wprowadzenie języka niemieckiego do szkół elementarnych;

- zamykanie prywatnych szkół polsko - katolickich;

- zakaz prywatnych lekcji języka polskiego;

- usuwanie religii katolickiej ze szkół, zamykanie seminariów duchownych.

Towarzystwo Oświaty Ludowej ( I 1972r.)

- założyciele: Mieczysław Waligórski, Franciszek Dobrowolski (redaktor „Dziennika Poznańskiego”), Władysław Bentkowski;

- cel: szerzenie oświaty w języku polskim wśród ludu;

- zakładanie bibliotek ludowych i wydawnictw dla ludu;

- kolportowanie książek polskich i obrazków po jak najniższych cenach;

- tworzenie i wspieranie ochronek;

- środki utrzymania: składki i dary prywatne;

- 1875 - powstanie 96 bibliotek wiejskich i 8 miejskich;

- wzmocnienie organizacji przez wpływy kościoła - szerzenie oświaty „na podstawie katolickiej”;

- zmiana orientacji społecznej z narodowo - liberalnej na narodowo - klerykalną;

- organizowanie wieców publicznych w obronie praw języka polskiego w szkole i nauczania religii w języku ojczystym dzieci;

- 1878 r. - rozwiązanie TOL przez władze pruskie.

Towarzystwo Czytelni Ludowych

- czas działalności: X 1880 - IX 1939r.

- założyciele: F. Dobrowolski, M. Łysakowski, W. Niegolewski, W. Bentkowski;

- cel: szerzenie dostępności do książek „pożytecznych i religijnych”, zakładanie bibliotek;

- zaniechanie rozwijania form opartych na żywym słowie oraz organizowania zebrań (unikanie konfliktu z władzami);

- centralny zarząd w Poznaniu, objęcie działalności w całym zaborze pruskim;

- dobór książek przez 7-osobową komisję, której przewodniczył W. Bentkowski;

- w spisach książek: klasyka, książki o tematyce gospodarczej, przyrodniczej, religijnej i historycznej (natomiast TOL drukowało głównie książki popularne)

- cenzura:

• komisja odrzucała pozycje bezwartościowe i książki o ostrzejszych akcentach politycznych i narodowych

• spisy prohibitów(zakazów)

• niespodziewane kontrole bibliotek

- „procesy o książki”- gdy Towarzystwo nie godziło się na wycofanie jakieś książki z księgozbioru, wówczas sprawę rozstrzyga sąd;

- dynamiczny rozwój organizacji mimo prześladowań:

• do 1882r TCL założyło 230 bibliotek wiejskich i 31 powiatowych,

a w 1885r. liczba bibliotek wzrosła do 665;

• szybkie tempo narastania liczby książek w bibliotekach terenowych;

• rozwój zawdzięczano energicznym organizatorom i bibliotekarzom( traktowali ta pracę światową jako zaszczyt i honor);

- 1886r. poważne zagrożenie bytu TCL:

• dokładne rewizje w lokalach TOL;

• zakwestionowanie wielu książek;

• podatek nałożony na bibliotekarzy;

• niekiedy pociągnięcie ich do odpowiedzialności sądowej;

- reakcja: kolportaż książki religijnej

- ostateczne zniemczenie szkół elementarnych

- sejmiki oświatowe TOL ( od października 1909r)- doniosłe znaczenie dla rozwoju działalności TOL, gdyż wzmacniały strukturę organizacyjna, doskonaliły i unowocześniały formy pracy, koordynowały wysiłki;

- ks. Antoni Ludwiczak - odgrywał główna rolę w TOL od 1912r.(zdolny działacz oświatowy, sekretarz generalny, a następnie kierownik zarządu centralnego TOL);

- przed I wojną światową Towarzystwo osiągnęło swój szczyt: 1685 bibliotek i 14 czytelni;

- TCL - wynikiem godnego podziwu wysiłku społeczeństwa polskiego w zaborze pruskim.

Towarzystwo Popierania Niemczyzny w Marchiach Wschodnich

- potem: Związek Kresów Wschodnich; („Ostmarkverein”) zwany potocznie „Hakatą” od początkowych liter nazwisk założycieli;

- celem: niszczenie polskości drogą rugowania właścicieli polskich, zwalczania języka polskiego w szkołach i w życiu publicznym, prześladowania prasy i towarzystw polskich.

- 1901 r. strajk we Wrześni - reakcja na wprowadzenie przez pruskie władze oświatowe nauczania religii w języku niemieckim w szkołach elementarnych

- wzrostowi nastrojów patriotycznych towarzyszyło wzmożenie działalności TCL:

• wykłady popularnonaukowe

• ruchome biblioteki

• czasopismo dla bibliotekarzy „Czytelnia Ludowa”( potem: miesięcznik „Przegląd Oświatowy”

• czytelnie czasopism przy bibliotekach

• „Samouczek św. Anny”- elementarz języka polskiego, przeznaczony do nauki czytania w środowisku domowym

---