8069


Hormony - budowa i funkcja.

Wydzielanie substancji chemicznych - hormonów do krwi po raz pierwszy zaobserwował francuski fizjolog Claude Bernard. Nazwał on proces wydzielania wewnętrznego a naukę zajmującą się tym procesem nazwano endokrynologią.

Hormon jest to substancja wytwarzana przez określone komórki, a jego zadaniem jest regulowanie, koordynowanie i kierowanie czynnościami innych komórek w ustroju. Działanie hormonu jest bardzo szerokie i obejmuje większość procesów życiowych tzn. przemianę materii, rozmnażanie, rozwój. Gruczoły wydzielania wewnętrznego zwane są gruczołami dokrewnymi. Charakteryzują się bardzo bogatym ukrwieniem oraz brakiem przewodów odprowadzających łączących je z jamami ciała lub jego powierzchniami. Wydzielina gruczołów przenika do układu krwionośnego i z krwią dociera do odpowiednich narządów wpływających na ich czynności. Między poszczególnymi gruczołami istnieje ścisła współpraca, gdyż niektóre procesy ustrojowe są wynikiem współdziałania wielu hormonów. Tworzenie hormonów i ich wydzielanie następuje w zależności od potrzeb organizmu. Czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego podlegają układowi nerwowemu.

Funkcja hormonów:

Podział hormonów w zależności od miejsca wytwarzania:

Podział hormonów w zależności od budowy chemicznej:

Podział hormonów w zależności od miejsca powstawania w komórce:

Hormony są uwalniane z komórek lub gruczołów do krwi i działają na komórki docelowe nieraz bardzo odległe od miejsca samej produkcji hormonu. Pierwszym etapem działania hormonu jest interakcja fizyczna z własnym receptorem. Stymuluje ona rozpoczęcie szeregu reakcji.

Podwzgórze

Podwzgórze jest to struktura mózgu zajmująca brzuszną część międzymózgowia. Rozciąga się między skrzyżowaniem wzrokowym a śródmózgowiem. Pod względem anatomicznym wyróżnia się:

W przedniej części znajdują się dwa ważne czynnościowo jądra: nadwzrokowe i przykomorowe. W tych jądrach syntetyzowane są dwa pre - pro - hormony: wazopresyna i oksytocyna. Cząsteczki tych pre - pro - hormonów upakowane są w perykarionie do pęcherzyków neurosekrecyjnych. Następnie przechodzą do tylnego płata przysadki. W czasie tej wędrówki dochodzi do modyfikacji tych hormonów w pęcherzykach. W wyniku, czego w pęcherzykach neurosekrecyjnych znajdują się już oddzielne cząsteczki wazopresyny i oksytocyny. Wazopresyna i oksytocyna uwalniana jest z części nerwowej przysadki do krwi na zasadzie egzocytozy pęcherzyków sekrecyjnych z zakończeń aksonów.

Hormony nerwowej części przysadki to:

Wazopresyna (ADH)

Wazopresyna zwana jest hormonem antydiuretycznym. Cząsteczka wazopresyny składa się z 9 aminokwasów. Hormon ten powstaje przy niedoborze wody w organizmie a tym samym wzroście osmolarności osocza i spadku ciśnienia tętniczego krwi. Jego produkcja zachodzi również w stanach stresowych. Wazopresyna odgrywa ważną rolę w kurczeniu i rozkurczaniu mięśni gładkich oraz regulacji równowagi wodno - elektrolitycznej. W przegrzanym organizmie hamuje wydzielanie wody przez nerki, chroniąc tym samym ustrój przed odwodnieniem. Jest odpowiedzialna za utrzymanie termoregulacji w ustroju przy niezmniejszonym wydzielaniu wody przez gruczoły potowe. Wzrost resorpcje zwrotnej wody w częściach dolnych kanalików nerkowych i kanalikach zwrotnych odbywa się dzięki aktywacji znajdującej się tam adenozyno - 3 - monofosforanu i adenozyno - 5 - monofosforanu. Stężenie wazopresyny w ustroju zależy od stanu nawodnienia organizmu. Niedobór wazopresyny powoduje, że kanaliki zbiorcze nefronu nerki są nieprzepuszczalne dla wody, która jest nieresorbowana. W wyniku tego jest przyczyną nadmiernego wydalania moczu, czyli choroby zwanej moczówką prostą. Czas działania wazopresyny wynosi około 2 godzin, a okres jej półtrwania w krwiobiegu wynosi około 20 minut. Bezpośrednie podanie wazopresyny oddziałuje na baroreceptory serca i aorty, zwiększając ciśnienie krwi. Przy obniżonym ciśnieniu tętniczym wazopresyna jest wydzielana na skutek braku impulsów z baroreceptorów zatok tętnic szyjnych i łuku aorty oraz w wyniku wzrostu zawartości we krwi angiotensyny II. Wazopresyna stymuluje wydzielanie adrenokortykotropiny ACTH przez przysadkę i w konsekwencji kortyzolu przez nadnercza. Wazopresyna pobudza wydzielanie ACTH przez zwiększone działanie CRH kortykoliberyny. Oddziałuje również na komórki gruczołowej części przysadki stymulując sekrecję hormonu tyreotropowego TSH.

Oksytocyna (OXY)

Oksytocyna jest to hormon wydzielany przez jądra podwzgórza i gromadzony w nerwowej części przysadki. Cząsteczka oksytocyny składa się z 9 aminokwasów. Jedną z najlepiej poznanych funkcji oksytocyny jest stymulowanie wytrysku mleka z gruczołu mlekowego przez pobudzenie receptorów znajdujących się na brodawce sutkowej. Odgrywa ona także istotna rolę w pobudzaniu skurczów macicy ułatwiając wędrówkę plemników oraz pobudza macicę do skurczów w czasie porodu. Oksytocynie przypisuje się wpływ na występowanie instynktu macierzyńskiego, a wprowadzenie przeciwciał przeciwko Oksytocynie redukuje ten instynkt.

Hormony podwzgórzowe działające pobudzająco - powodują wydzielanie hormonów przez przysadkę:

Hormony podwzgórzowe działające hamująco - zmniejszają lub hamują wydzielanie hormonów przez przysadkę:

Przysadka mózgowa

Przysadka mózgowa jest to najważniejszy gruczoł dokrewny kręgowców, który reguluje aktywność wydzielniczą innych gruczołów dokrewnych, a także działający wprost na narządy efektorowe i procesy metaboliczne komórek. Leży wewnątrz opuszki mózgowej we wgłębieniu kości klinowej zwanej siodełkiem tureckim i połączona jest szypułą z brzuszną powierzchnią mózgu, czyli z podwzgórzem. Przysadka mózgowa zbudowana jest z dwóch rozwojowo różnych części:

Część gruczołowa jest właściwym gruczołem wydzielania wewnętrznego. Tworzy ona przedni płat a u niektórych kręgowców również część pośrednią i guzową. Przedni płat otoczony jest z zewnątrz torebką łącznotkankową wnikającą do wnętrza wraz z naczyniami krwionośnymi tworzącymi gęstą sieć. Tkanka łata przedniego zawiera komórki należące do różnych typów morfologicznych. Ze względu na ich barwliwość dzieli się ja na komórki kwasochłonne, zasadochłonne lub barwnikooporne. Ze względu na rodzaj uwalnianych hormonów wyodrębnia się sześć typów komórek:

Synteza i uwalnianie hormonów przedniego płata przysadki mózgowej regulowane jest przez ośrodki mózgowe, których neurony wydzielają na zakończeniach peptydowe czynniki uwalniające lub hamujące. Docierają one do naczyń włosowatych wyniosłości pośrodkowej podwzgórza tworzących tzw. krążenie wrotne przysadki i z krwią są transportowane do części gruczołowej przysadki mózgowej. Cześć pośrednia przysadki mózgowej leżąca na granicy z częścią nerwową jest dobrze wykształcona u zwierząt zmiennocieplnych. Jej komórki wytwarzają hormon melanotropowy, czyli melanotropinę pobudzającą komórki barwnikowe. Do części pośredniej mogą też wnikać pojedyncze aksony z części nerwowej przysadki mózgowej. Część guzowa stanowi wąskie pasmo w okolicy szypuły, zbudowane z niezróżnicowanych komórek nabłonkowych. Płat nerwowy przysadki zbudowany jest z sieci włókien nerwowych i glejowych, sieci naczyń krwionośnych oraz charakterystycznych komórek glejowych.

Nadnercza

Nadnercza są to parzyste gruczoły dokrewne, które przylegają do szczytów nerek. Zbudowane są z komórek międzynerkowych i chromatochłonnych, różniących się pochodzeniem, budową i wydzielanymi hormonami.

Komórki międzynerkowe tworzą część zewnętrzną nadnerczy zwaną korą a komórki chromatochłonne budują część wewnętrzną zwaną rdzeniową. Obie te części stanowią całość, ale funkcjonują jako odrębne gruczoły wydzielania wewnętrznego. Czynność wydzielnicza nadnerczy kontrolowana jest autonomiczny układ nerwowy.

Hormony wydzielane przez korę nadnerczy i nazwane zostały kortykoidami. Kora nadnerczy podzielona jest na trzy histologicznie różne warstwy:

Rdzeń nadnerczy zbudowany jest z nieregularnego układu pasm komórkowych oplecionych bogatą siecią naczyń włosowatych. Główną populację komórek rdzenia nadnerczy stanowią komórki chromatochłonne z drobnymi ziarnami wydzielniczymi, produkujące adrenalinę i noradrenalinę. W rdzeniu nadnerczy obecne są wielobiegunowe komórki zwojowe układu sympatycznego. Synteza i wydzielanie hormonów rdzenia nadnerczy regulowane jest przez autonomiczny układ nerwowy, którego włókna kontaktują się z komórkami chromatochłonnymi oraz przez hormony kory nadnerczy docierają do rdzenia za pośrednictwem naczyń krwionośnych łączących obie części gruczołu.

Hormony kory nadnerczy:

Udowodniono ze istnieje czynnościowo wzajemne uzupełnianie się glikokortykoidów i mineralokortykoidów. Aldosteron wykazuje główny wpływ na przemiany mineralne a w niewielkim stopniu oddziałuje na przemiany cukrowców zaś kortyzol oprócz oddziaływania na cukrowce bierze udział w przemianach mineralnych.

Testosteron jest metabolizowany jest do estradiolu przez aromatyzację oraz do androstendiolu dihydrotestosteronu przez redukcję. Oba androgenne metabolity powstają w męskim układzie rozrodczym i są bardzo aktywne biologicznie w przeciwieństwie do niektórych związków, które tworzą się przez hydroksylację. W taki oto sposób wzmacnia się działanie testosteronu u samca. Katabolizm testosteronu zachodzi głównie w wątrobie, prostacie a także w skórze. Czas półtrwania testosteronu u człowieka wynosi 12 minut, dlatego do utrzymania stałego poziomu testosteronu w surowicy krwi konieczny jest ciągły dopływ tego hormonu z jąder.

Niedoczynność kory nadnerczy określana jest jako choroba, Addisona objawia się ona przebarwieniem powłoki, ogólnym osłabieniem, utratą łaknienia, wymiotami, wychudzeniem. Podłożem tej choroby są zmiany gruźlicze, zanik kory nadnerczy oraz zmiany nowotworowe. Natomiast nadmierny wzrost kory nadnerczy prowadzi do jej nadczynności z równoczesnym wysokim poziomem hormonu adrenokortykotropowego we krwi, co powoduje wystąpienia tzw. zespołu Cushinga. Typowe objawy tej choroby to osłabienie mięśniowe, łatwe powstawanie siniaków i wybroczyn, zaokrąglenie i zaczerwienienie twarzy, otłuszczenie tułowia i karku, poduszki tłuszczowe w dołkach nadobojczykowych, zaniki mięśni, czerwone rozstępy skóry, nadciśnienie tętnicze, skąpe miesiączki albo brak krwawień miesięcznych, osłabienie potencji, cukrzyca, osteoporoza, obniżenie odporności na zakażenia, niedobór potasu, zahamowanie wzrostu u dzieci. Leczenie w chorobie Cushinga polega na ingerencji neurochirurgicznej, w przypadkach nowotworów kory nadnerczy zalecane jest leczenie operacyjne.

Hormony rdzenia nadnerczy

Tarczyca

Wszystkie kręgowce począwszy od najniższych ryb aż do człowieka posiadają w okolicy szyjnej parę gruczołów dokrewnych zwanych tarczycą. U człowieka gruczoły te połączone są wąskim pasem tkanki biegnącym w poprzek tchawicy tuz poniżej krtani. Tarczyca składa się z grupy komórek nabłonka sześciennego tworzącego pęcherzyki wypełnione wewnątrz substancją koloidalną. Charakteryzuje się ona wychwytywaniem jodu z krwi. Hormon wydzielany przez tarczycę jest białkiem tyreoglobuliną a aktywnym składnikiem tego hormonu są aminokwasy:

Tyroksyna i trójjodotyronina po przejściu do krwiobiegu łączą się z białkami osocza a następnie w naczyniach włosowatych zostają uwolnione i przenikają do komórek. Czynność sekrecyjna tarczycy jest regulowana przez hormon tyreotropowy wytwarzany w części gruczołowej przysadki mózgowej. Pod wpływem hormonu tyreotropowego następuje proteoliza tyreoglobuliną oraz uwalnianie hormonów z pęcherzyków tarczycy oraz zwiększone wychwytywanie jodu przez tarczyce. Przy niskim poziomie hormonu tyreotropowego czynność tarczycy jest obniżona. Istnieje bardzo ścisła współpraca między hormonami tarczycy a hormonami przysadki mózgowej. Zwiększona ilość hormonów tarczycy hamuje uwalnianie hormonu tyreotropowego a niski poziom pobudza wydzielanie tego hormonu.

Kalcytonina jest hormonem wytwarzanym przez komórki tarczycy i przytarczyc. Wytwarzanie i wydzielanie kalcytoniny jest regulowane przez stężenie wapnia we krwi. Wzrost stężenia jonów wapnia powoduje wydzielanie kalcytoniny. Rola biologiczna tego hormonu polega na zmniejszaniu stężenia wapnia we krwi. Kalcytonina zostaje uwalniana pod wpływem trypsyny, chymotrypsyni i pepsyny. Liczne badania wykazały ze oddziałuje ona na układ kostny, nerki, przewód pokarmowy. Jej funkcja polega na zwiększaniu wydalania wapnia i fosforanów nieorganicznych z moczem przez zahamowanie wchłaniania zwrotnego fosforanów. Tak, więc kalcytonina jest antagonistą parahormony gdyż obniża poziom wapnia w osoczu krwi.

Hormony te regulują procesy energetyczne w komórkach ciała. Syntetyczna tyroksyna podawana jest przy zaburzeniach czynnościowych tarczycy. Podstawowe działanie tyroksyny polega na przyswajaniu powstałych energodajnych reakcji utleniania we wszystkich tkankach ciała w procesie fosforylacji przeprowadzanych przez układ przenośników elektronów. Po podaniu większej ilości tyroksyny ciało zużywa więcej tlenu, ciepła i produktów przemiany materii niż zazwyczaj. Objawami nadczynności tarczycy jest wzrost napięcia nerwowego, drażliwość, podwyższenia ciśnienia krwi oraz słabość mięśni. Najbardziej charakterystycznym objawem jest nadczynności tarczycy jest wytrzeszcz oczu. Nadczynność tarczycy leczy się chirurgicznie przez usunięcie części gruczołu lub też przez zniszczenie go promieniami X. Nadczynność tarczycy u dzieci jest przyczyna zahamowani wzrostu i rozwoju narządów rozrodczych. Wczesne i regularne podawanie hormonów tarczycy likwiduje objawy niedoczynności tarczycy i choroby zwanej kretynizmem. Niedoczynność tarczycy z wiekiem dojrzałym powoduje schorzenie objawiające się niską przemianą materii w wyniku, czego zmniejsza się ilość wytwarzanego ciepła. Chory może mieć obniżona temperaturę ciała nawet o kilka stopni od normy i tętno bardzo zwolnione. Znajduje się fizycznie i psychicznie w stanie ospałości, apetyt ma normalny, lecz nie wykorzystuje on dostatecznie pokarmu co powoduje skłonności do otyłości. Skóra chorego w wyniku gromadzenia się śluzowatego płynu w tkance podskórnej wygląda jak nawoskowana, włosy zwykle wypadają. Schorzenie to zwane obrzękiem śluzowatym może być leczone przez podawanie tyroksyny lub specjalnie przygotowanej suszonej tarczycy. W przypadku braków w pokarmie dostatecznej ilości jodu tarczyca powiększa się i powstaje tzw. wole. Wytwarzanie i wydzielanie tyroksyny regulowane jest nie przez układ nerwowy, lecz przez hormon tyreotropinę - wydzielana przez przedni płat przysadki mózgowej.

Przytarczyce

Gruczoły przytarczyczne są to niewielkie gruczoły dokrewne zazwyczaj cztery. Występują w obrębie torebki otaczającej tarczycę na jej górnym i dolnym biegunie. Miąższ przytarczyc podzielony jest tkanką łączną wiotką na zraziki, które tworzą ułożone w skupiska i pasma komórki dwóch typów:

Parahormon jest hormonem niezbędnym do życia gdyż reguluje stężenie wapnia i fosforu we krwi i w tkankach. U zwierząt, którym wycięto tarczycę i przytarczyce wystąpiły skurcze i konwulsje przy słabych bodźcach. Stan taki zwany jest tężyczką i zależy on od nadmiernej wrażliwości mięśni i nerwów. Ilość wydzielanego parahormony jest regulowana przez odpowiednie stężenie wapnia we krwi. Niedoczynność gruczołów przytarczycznych jest bardzo rzadka, choć może nastąpić przypadkowe usunięcie tego gruczołu przy operacji tarczycy lub jego degeneracja w wyniku infekcji. Niedoczynność przytarczyc spowodowana jest głównie przez nowotwory lub przez powiększenie się gruczołu. Cechuje je wysoki poziom wapnia we krwi, ponieważ przenoszony jest on częściowo z tkanki kostnej. Nadczynność przytarczyc objawia się zmiękczeniem kości, które łatwo się gną i łamią. Mięśnie zaś są mniej wrażliwe i mogą ulec atrofii i sprawiać ból.

Grasica

Grasica jest dość dużym gruczołem leżącym w górnej części klatki piersiowej i pokrywającym górną część tchawicy. U noworodków i we wczesnym dzieciństwie osiąga największe rozmiary, a około 12 roku zaczyna stopniowo zanikać. Zbudowana jest z wielu zrazików, w których można wyodrębnić część korową i rdzenną. Grasicę zalicza się zarówno do układu dokrewnego, gdyż produkuje hormony i do układu chłonnego, ponieważ produkuje i wydziela do krwiobiegu limfocyty T. Hormony grasicy zostały nazwane czynnikiem grasicy. Mają budowę peptydową i wykazują w obrębie grasicy działanie miejscowe lub ogólne. Komórki rdzenia grasicy produkują hormony takie jak:

Szyszynka

Szyszynka jest to nieparzysta struktura leżąca nad grzbietowo - tylnym uchyłkiem trzeciej komory. Zawiera komórki neurosekrecyjne (pinealocyty), podporowe komórki glejowe oraz tkankę łączną wraz z licznymi naczyniami krwionośnymi. Pinealocyty wywodzą się z przekształconych neuronów fotorecepcyjnych, które utraciły wrażliwość na światło. Wytwarzają one hormon - melatoninę w sposób zależny od światła padającego na siatkówkę oka. Następnie impuls z siatkówki biegnie do jądra nadskrzyżowaniowego w podwzgórzu a następnie do jądra trzykomorowego, do neuronów zwojowych współczulnych rdzenia kręgowego, do zwoju szyjnego górnego i do szyszynki. Biosynteza melatoniny odbywa się w ciemności, ponieważ światło jest czynnikiem hamującym aktywność enzymu syntetyzującego ten hormon. Cechą charakterystyczną melatoniny jest to, że wykazuje ona cykl okołodobowy tzn. ze szczyt jej uwalniania przypada między godziną 24 - 3 w nocy w czasie snu, także snu zimowego u zwierząt. Z wiekiem ilość syntetyzowanej melatoniny w organizmie jest coraz mniejsza. Wytwarzana w szyszynce melatonina ma różnorodne działanie hormonalne:

Trzustka

Trzustka jest to gruczoł układu pokarmowego produkujący enzymy trawienne a także gruczoł dokrewny wytwarzający hormony wydzielane do krwi. Komórki dokrewne trzustki produkujące hormony zgrupowane są w wyspy trzustkowe Langerhansa. Zbudowane są z czterech typów komórek:

Glukagon - uwalnia zmagazynowaną glukozę. Hiperglikemia jest to stan, w którym stymulowane jest wydzielanie insuliny zaś stan obniżonego stężenia glukozy we krwi to tzw. hipoglikemia, powodująca zahamowanie jej wydzielania tym samym pobudza wydzielanie glukagonu uruchamiającego procesy glikogenolizy i przywrócenie normalnego stężenia glukozy we krwi.

Insulina - jest wielopeptydem zbudowanym z dwóch łańcuchów połączonych mostkami cystyny. Kontroluje ona procesy metaboliczne zachodzące z udziałem glukozy, kwasów tłuszczowych i białek. Insulina zwiększa przepuszczalność błon komórkowych dla glukozy i magazynuje jej nadmiar w wątrobie i mięśniach. Brak insuliny spowodowany uszkodzeniem trzustki jest przyczyna cukrzycy.

Somatostatynę - jej funkcją jest hamowanie wydzielania insuliny i glukagonu a także absorpcję składników odżywczych w układzie pokarmowym.

Komórki PP - rola polipeptydu trzustkowego nie została jeszcze dokładnie poznana.

Jądra

Narządy te , oprócz produkcji plemników posiadają także właściwości endokrynne. Produkcja komórek rozrodczych męskich odbywa się w kanalikach nasiennych, które otaczają komórki Leidiga , czyli komórki śródmiąższowe. Komórki Leidiga są miejscem syntezy hormonów sterydowych, z których najważniejszym jest testosteron. Testosteron warunkuje prawidłowe funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego a także wykształcenie się typowych cech męskich ( niski głos, owłosienie na klatce piersiowej i w okolicach narządów płciowych , zarost na twarzy, męska sylwetka ciała ). Testosteron odpowiedzialny jest także za popęd seksualny.

Jądra są męskimi narządami płciowymi produkującymi komórki rozrodcze, czyli plemniki. Oprócz wytwarzania plemników , jądra wykazują także funkcje endokrynne, syntetyzując hormony. Jądra większości ssaków zbudowane są w ten sam sposób, tzn. miąższ jądra stanowią mocno poskręcane kanaliki nasienne oraz otaczające je komórki śródmiąższowe, czyli komórki Leidiga. W kanalikach nasiennych znajdują się komórki nasienne, z których na drodze podziałów wykształcają się plemniki. Między tymi komórkami, w kanaliku nasiennym znajdują się jeszcze komórki Sertoliego, których funkcją jest odżywiane komórek nasiennych.

Komórki śródmiąższowe, czyli komórki Leidiga stanowią część wewnątrzwydzielniczą jąder. Syntetyzują one sterydowy, męski hormon płciowy - testosteron. Testosteron odpowiedzialny jest za wytworzenie się drugorzędowych cech płciowych męskich, męskiej sylwetki i męskiego typu owłosienia. Warunkuje on także popęd płciowy u mężczyzn oraz zachowania seksualne. Testosteron jest produkowany także w organizmach kobiet, lecz w bardzo niewielkich ilościach.

Wikipedia:

Podobnie jak jajniki (których są odpowiednikami), jądra są składnikiem dwóch układów: rozrodczego (jako gonady) oraz endokrynnego (jako gruczoły dokrewne). Funkcje jąder, to:

Obie funkcje jąder, spermotwórcza i endokrynna znajdują się pod kontrolą hormonów produkowanych przez przedni płat przysadki:

Testosteron (Testosterone, 17ß-hydroksy-4-androsten-3-on, ATC: G 03 BA 03) - podstawowy męski steroidowy hormon płciowy należący do androgenów. Jest produkowany przez komórki śródmiąższowe Leydiga w jądrach, a także w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy, jajniki i łożysko.

We krwi tylko niewielka część testosteronu występuje w postaci wolnej, reszta jest związana z białkiem transportowym SHBG (sex hormone binding globuline).

W tkankach docelowych dochodzi do przemiany testosteronu w 2,5 raza silniejszą formę 5-α-dihydrotestosteron. Aby wywrzeć swoje działanie biologiczne testosteron łączy się z receptorami dla hormonów sterydowych znajdujących się w cytoplazmie i jądrze komórek efektorowych. Po połączeniu dochodzi do zmian konformacji, które umożliwiają przyłączenie do specyficznych sekwencji nukleotydowych łańcucha DNA. W wyniku tego dochodzi do zmian aktywności transkrypcyjnej określonych genów.

Testosteron spełnia szereg istotnych funkcji:

Androgeny są to hormony płciowe o budowie sterydowej o działaniu maskulinizującym fizjologicznie występujące u mężczyzn, jak i w małych stężeniach u kobiet.

U mężczyzn androgeny produkowane są przez:

U kobiet androgeny wytwarzane są przez:

Pierwotnym materiałem do syntezy androgenów jest cholesterol. Jest on wstępnie syntetyzowany z glukozy i kwasów tłuszczowych lub pobierany z dostarczanych drogą krwi cząsteczek lipoprotein LDL.

Produkcja androgenów pozostaje pod kontrolą hormonu tropowego wytwarzanego przez przedni płat przysadki mózgowej lutropiny (LH - hormon luteinizujący). Między wydzielaniem lutropiny a androgenów zachodzi ujemne sprzężenie zwrotne. Z kolei wydzielanie lutropiny zależy od wydzielanego przez podwzgórze hormonu uwalniającego GnRH czyli gonadoliberyny.

Do androgenów wytwarzanych w jądrach należą:

Do androgenów wytwarzanych w jajnikach należą:

Do androgenów wytwarzanych w korze nadnerczy należą:

Fizjologiczne działanie androgenów:

Nadmiar androgenów u kobiet powoduje szereg zaburzeń, między innymi wykształcanie się męskiej budowy ciała (maskulinizacja), męskiego typu owłosienia (wirylizacja), a także zaburzenia płodności, trądzik, łojotok, łysienie typu męskiego.

Androgeny, męskie hormony płciowe (testosteron, dwuhydrotestosteron) wytwarzane głównie przez komórki śródmiąższowe Leydiga w męskich gruczołach płciowych (jądrach). Androgeny wpływają na wytwarzanie cech męskich, pobudzają wzrost m.in. kośćca, prącia, moszny, gruczołu krokowego, powodują występowanie zarostu oraz zmiany krtani objawiające się mutacją głosu (dojrzewanie płciowe), stymulują ogólną przemianę materii.

5-α-dihydrotestosteron - jest to aktywna forma testosteronu, odpowiedzialna za większość efektów jego działania, która powstaje w wyniku obwodowego działania enzymu 5-α-reduktazy (5 α reduktaza steroidowa typu II). Testosteron przed tą przemianą jest praktycznie nieczynny biologicznie.

Rozwój embrionalny narządów płciowych zewnętrznych zależny jest od poziomu 5-α-dihydrotestosteronu. U mężczyzn jest on niezbędny do transformacji guzka płciowego w prącie i tworzeniu moszny.

Może powodować łysienie typu męskiego, szczególnie gdy jego prekursor (testosteron) jest dostarczany z zewnątrz (np. stosowanie dopingu). Blokuje również oś podwzgórze-przysadka-gonady, co jest elementem fizjologicznej kontroli wydzielana androgenów, jest też niezbędny do wystąpienia przerostu gruczołu krokowego, oraz stymuluje rozwój raka prostaty.

Istnieją leki wybiórczo blokujące tą przemianę stosowane w sytuacjach nadmiernej lub niepotrzebnej stymulacji adrenerginczej, przykładem jest finasteryd (nazwy handlowe Penester, Finaride, Propecia, Proscar na 2006r.), stosowany głównie w łagodnym przeroście prostaty, a także w łysieniu typu męskiego (wyłącznie u mężczyzn)

Dehydroepiandrosteron (DHEA) jest naturalnym hormonem sterydowym produkowanym z cholesterolu przez nadnercza, a konkretnie przez warstwę siateczkowatą kory nadnerczy. Dehydroepiandrosteron jest chemicznie podobny do testosteronu i estradiolu i może łatwo być w nie przekształcony. Produkcja tego hormonu osiąga szczyt we wczesnym wieku dorosłym i później zaczyna spadać. Znacznie tego hormonu w warunkach zdrowia i choroby nie zostało dokładnie ustalone. Postuluje się, że uzupełnianie może być korzystne w pewnych schorzeniach:

Jest jednak za mało naukowo potwierdzonych danych, żeby zalecać stosowanie DHEA na szerszą skalę, poza wyspecjalizowanymi ośrodkami endokrynologicznymi.




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
8069
8069
8069
praca-magisterska-wa-c-8069, Dokumenty(2)
8069
8069
8069

więcej podobnych podstron