(CZ. I 15 pytań)

Pytanie 1. Wychowanie - pojęcie, istota, cechy

Wychowanie -to system działań, których celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka.

Cechy wychowania;

Złożoność- zachowania ludzki np. osobiste przeżycia, doświadczenie, aspiracje

Intencjonalność-świadomość celów wychowania

Interakcyjność- współdziałanie wychowawcy i wychowanka

Relatywność- trudności przywidywania skutków wychowania

Długotrwałość- osobowość człowieka podlega przemianom przez całe życie

Istota wychowania - jest to zwrócenie się przez podmiot działający do głębi doznającej ludzkiej, aby ona sama stawała się sobą, by szukała i odnalazła siebie

Wychowanie w szerszym znaczeniu -to całokształt oddziaływań rodziców i innych wychowawców na rozwój dziecka, czyli na rozwój fizyczny, umysłowy, moralny i estetyczny.

Wychowanie w węższym znaczeniu odnosi się do poszczególnych sfer osobowości dziecka np. rozwój moralny

Pytanie 2. Przyczyny włączania i wykluczania społecznego

Społeczne włączenie - polityka wyrównywania społecznych różnic między ludźmi mającymi dostęp do nowej wiedzy a tzw. Wykluczonymi.

Polityka ta opiera się na:

• Promowaniu lepszego zrozumienia społecznego poprzez podtrzymywanie ciągłego dialogu oraz wymianę informacji i doświadczenia

• Promocję włączenia społecznego do prowadzonych przez kraje lub wspólnoty polityk zatrudnienia, edukacji, szkoleń, zdrowia i mieszkaniowej.

• Ustalenie priorytetów oraz działań skierowanych do poszczególnych grup społecznych.

Wykluczanie społeczne to brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, a w szczególności dla osób ubogich.

najprościej ujmując - polega na niepodejmowaniu zwyczajowej i społecznie akceptowanej drogi życiowej lub wypadaniu z niej, dotyczy osób, rodzin lub grup ludności, które:

• żyją w niekorzystnych warunkach ekonomicznych (ubóstwo materialne),

• zostają dotknięte niekorzystnymi procesami społecznymi,

• nie zostały wyposażone w kapitał życiowy umożliwiający im: normalną pozycję społeczną, odpowiedni poziom kwalifikacji, wejście na rynek pracy lub założenie rodziny,

• nie posiadają dostępu do odpowiednich instytucji pozwalających na wyposażenie w kapitał życiowy, jego rozwój i pomnażanie, co ma miejsce w wyniku niedorozwoju tych instytucji spowodowanego brakiem priorytetów, brakiem środków publicznych, niską efektywnością funkcjonowania,

• doświadczają przejawów dyskryminacji, zarówno wskutek niedorozwoju właściwego ustawodawstwa, jak i kulturowych uprzedzeń oraz stereotypów,

• co dodatkowo utrudnia dostosowywanie się do zmieniających się warunków społecznych i ekonomicznych,

• niesprawności, uzależnienia, długotrwałej choroby albo innych cech indywidualnych,

• są przedmiotem niszczącego działania innych osób, np.: przemocy, szantażu, indoktrynacji.

Grupy poważnie zagrożone wykluczeniem społecznym w Polsce:

• Dzieci i młodzież wypadająca z systemu szkolnego,

• Osoby długookresowo bezrobotne,

• Opuszczający wiezienia,

• Niektóre kategorie ludności wiejskiej: pracownicy byłych Państwowych Gospodarstw Rolnych, chłopi nieprodukujący na rynek,

• Osoby zagrożone eksmisją z zamieszkiwanych lokali,

• Imigranci zarobkowi wchodzący do szarej strefy zatrudnienia,

• Osoby uzależnione od alkoholu i narkotyków,

• Bezdomni,

• Imigranci utrzymujący się z pracy nielegalnej,

• Osoby należące do romskiej mniejszości etnicznej.

Pytanie 3. Założenia i instytucje kształcenia ustawicznego

Edukacja ustawiczna jako idea współczesnych przemian oświatowych nie jest - jednakowo rozumiana w różnych środowiskach pedagogicznych. W kształtowaniu się pełniejszego zakresu tego pojęcia wystąpiły stadia pośrednie, które niekiedy błędnie utożsamiano z pełnym zakresem znaczenia. Oto kilka interpretacji rozumienia terminu "edukacja ustawiczna":

• jako doskonalenie zawodowe;

• jako wszystkie dziedziny oświaty dorosłych (wyraźne odcięcie idei kształcenia ustawicznego od szkolnictwa młodzieżowego, wychowania w rodzinie i środowisku);

• jako drożny system szkolny wraz ze szkolnictwem zawodowym, wyższym oraz studiami podyplomowymi, określany jako dalsze kształcenie;

• jako idea obejmująca całe życie człowieka i służąca jego rozwojowi.

Istotę edukacji ustawicznej najpełniej wyraża obecnie pogląd mówiący, iż obejmuje ona całe życie człowieka i służy jego rozwojowi

Podstawowym założeniem jest wyposażenie absolwentów w szereg umiejętności funkcjonowania na poziomie twórczym, tzn. w umiejętności i metodologię rozwiązywania problemów, z którymi się wcześniej nie spotkało, albo których nikt wcześniej nie rozwiązywał. Funkcjonowanie na poziomie twórczym, które pozwala w pełni samodzielnie wykonywać zawód, bez wsparcia przełożonych, a także sprawować funkcje kierownicze.

Instytucje kształcenia ustawicznego to głównie placówki i ośrodki kształcenia ustawicznego, kształcenia praktycznego i doskonalenia zawodowego. Wykaz ten rozszerzono o zakłady pracy, urzędy pracy, organizacje szkolenia bezrobotnych, organizacje zawodowe i branżowe, organizacje pracobiorców i rolników, a także instytucje naukowe, kościoły i organizacje kościelne, samorządy lokalne, fundacje, stowarzyszenia, a nawet instytucje centralne.

Pytanie 4. Praca jako wartość i współczesne zjawiska w miejscu pracy - wypalenie zawodowe, mobbing

Wartością jest wszystko to, co do życia ludziom jest ludziom potrzebne. Taką wartością dla człowieka jest praca, która pozwala nam zaspokoić nie tylko potrzeby materialne - potrzebne do życia, ale i na realizacje własnych ambicji i umiejscowienia siebie w hierarchii społecznej.

W życiu przeciętnego człowieka praca jest podstawową formą aktywności życiowej biorąc pod uwagę ze człowiek pracuje przez ok. 40 lat.

Stosunek niektórych ludzi do pracy jest lekceważący . Ludzie z zachwianym systemem wartości robią wszystko aby uniknąć pracy. Wolą żyć z zasiłków. Nie znają pojęcia samorealizacji przez aktywność zawodową, nie cenią możliwości rozwoju, Traktują pracę jako przymus i ostateczność.

Nawet ludzie zadowoleni z wyboru pracy czasami przechodzą kryzys , bowiem praca może stać, się źródłem problemów , lęków, zmartwień a czasem nie powodzeń.

Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Mobbing to bezprawne, systematyczne i długotrwałe zachowanie jednej lub kilku osób, podejmowane bez powodu lub z błahego powodu, skierowane przeciwko pracownikowi, godzące w jego dobra prawnie chronione, mające często na celu zmuszenie pokrzywdzonego do odejścia z pracy.
Nękany pracownik pracuje mniej efektywnie, brak mu motywacji, aż w końcu zmienia pracę. Zdarzają się nawet samobójstwa spowodowane mobbingiem.

Wypalenie zawodowe—stan fizycznego i psychicznego wyczerpania pracą zawodową. Stan ten powstaje w wyniku stałych ,długotrwałych negatywnych uczuć związku z obciążeniami zawodowymi. Zespol wypalenie nie jest zwykłym zmęczeniem, ale wynikiem długotrwałej flustracji. Wypalenie zawodowe pojawia się u przedstawicieli różnych zawodów np. pielęgniarek ,nauczycieli, terapeutów ,lekarzy. Zawód pracownika socjalnego wiąże się z wypaleniem zawodowym. Pomaganie innym jest zajęciem wyczerpującym. Stałe obcowanie z cierpieniem i ubóstwem może powodować stresujące pobudzenie emocjonalne działające niekorzystnie na psychikę. Wypalenie pojawia się wówczas gdy dochodzi do bliskiej interakcji z drugim człowiekiem. Koszty tej interakcji mogą być negatywne i prowadzić do wypalenia zawodowego. Obniża się satysfakcja z wykonywanego zawodu.

Objawy wypalenia

Zazwyczaj objawy wypalenia pojawiają się i narastają powoli, przez długi okres. Mogą obejmować sferę fizyczną lub psychiczną. Oto najczęstsze objawy wypalenia:

• Poczucie braku kontroli,

• Nieuzasadnione przekonanie o utracie zdolności,

• Narastająca tendencja do negatywnego myślenia,

• Utrata celu, sensu i energii,

• Wyłączanie się z życia społecznego, które może jeszcze bardziej nasilać istniejące problemy.

Pytanie 5. Metody i techniki badań w pedagogice

Pojęcie „metoda” pochodzi od greckiego słowa „methodos”, oznaczającego posuwanie się wzdłuż jakiejś drogi. Metoda jest zatem sposobem postępowania, który pokazuje określoną drogę do osiągnięcia założonego celu.

Według Bernarda filozofa francuskiego metoda jest glebą, w którą wrzucamy ideę, która jest ziarnem. W naukach o wychowaniu metody badawcze określają więc drogę oraz sposób dochodzenia do wiedzy z zakresu nauczania i wychowania.

Definicji metody jest bardzo dużo, można jasno określić, że ilu jest autorów opracowań na temat badań pedagogicznych, tyle jest definicji metody, aczkolwiek wszystkie zawierają taki sam sens.

W. Okoń stwierdza, że metoda to droga dochodzenia do prawdy, T. Pilch metodą określa działalność badacza nastawionego na rozwiązanie konkretnego problemu, natomiast według M. Łobockiego metoda to system reguł dotyczący szeregu operacji pozytywnych i praktycznych oraz działań skierowanych z góry na założony cel badacza.

Literatura przedmiotu wyróżnia też sporo klasyfikacji metod badawczych, podobnie jak w przypadku definicji metody, tak i klasyfikacji metod jest tyle ilu autorów opracowań.

Wspomniany wyżej M. Łobocki metody badań dzieli na: metodę obserwacji, metodę szacowania, eksperyment pedagogiczny, testy osiągnięć szkolnych, analizę dokumentów, metodę sondażu, dialogową i biograficzną.

Inny z autorów W. Goriszowski metody dzieli na:

1. Psychometryczne - które oparte są na pomiarze i wykorzystywane są do analizy wyników badań. Do ilościowych pomiarów zalicza się: testy, kwestionariusze, skalę ocen, inwentarz osobowości i metody matematyczne.

2. Nie psychometryczne- służą do jakościowej oceny zebranego materiału. Tutaj wyróżnia się: obserwację, wywiad środowiskowy, analizę dokumentacji szkolnej, analizę wytworów działań jednostki.

Ten sam autor dzieli metody na:

1. Naukowe - wyróżnia tutaj: obserwację, test, eksperyment pedagogiczny.

2. Poza naukowe - takie jak: wywiad, ankieta, analiza dokumentów.

Metody można też klasyfikować ze względu na sposób gromadzenia wiadomości, i tak wyróżniamy:

1. Metody oparte na tekście mówionym, np. wywiad.

2. Metody oparte na tekście pisanym, np. ankieta, test, analiza dokumentów.

3. Metody oparte na materiale zapisanym na taśmie lub po prostu w głowie badacza, np. obserwacja.

Jak więc widzimy klasyfikacja metod jest różna, ale sama istota bardzo zbieżna w różnych opracowaniach.

Metody badań zatem są to pewne, konkretne działania, sposoby poznawania elementu badanego, które charakteryzują następujące cechy: celowość, planowość, obiektywizm i dokładność.

Historycznym punktem wyjścia badań pedagogicznych jest hermeneutyka. Pojęcie to pochodzi od greckiego słowa „hermeneuein” i oznacza objaśnianie sensu jakiejś wypowiedzi, inaczej przybliżanie się do jej zrozumienia, a rozumienie jest pojmowaniem znaczeń, inaczej jest to proces, w którym za pomocą znaków zewnętrznych, rozpoznajemy co skrywa się wewnątrz.

Innym bardzo istotnym elementem procesu badawczego są odpowiednie techniki badawcze.

T. Pilch uważa, że techniki badawcze są to czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów.

Natomiast M. Łobocki stwierdził, że techniki badawcze to: bliżej skonkretyzowane sposoby postępowania badawczego. Podporządkowane są metodom badawczym, pełniąc niejako wobec nich wyraźnie służebną rolę. Stanowią jakby „ostatni akord” danej metody badań, która jest dla nich zawsze istotnym punktem odniesienia i obejmuje kilka ich odmian. To też przysługująca im wartość poznawcza zależy w dużej mierze od dobrej znajomości metody badań, której stanowią one część składową.

H. Muszyński uważa, że po wyborze odpowiedniej metody badawczej następuje dobór techniki badawczej. Odbywać się to może poprzez skonstruowanie planu obserwacji, opracowanie kwestionariusza, ankiety czy też wywiadu, oraz wyborze określonych sytuacji testowych. Czynności te kończy badacz pełnym zestawem technik, które zamierza zastosować dla skonstruowania i pomiaru zmiennych.

W literaturze przedmiotu znajdziemy wiele sposobów klasyfikacji i podziału technik badawczych.

T. Pilch prezentuje następujące techniki badawcze:

wywiad, obserwacja, ankieta, badanie dokumentów, analiza treści,

eksperyment pedagogiczny, techniki projekcyjne.

M. Łobocki metody i techniki badań klasyfikuje w bardzo ścisłym powiązaniu, w taki sposób, że ściśle określonej metodzie przyporządkowuje określoną technikę, i tak:

Metodzie dialogu - przyporządkowuje takie techniki jak rozmowa grupowa, indywidualna, pośrednia, bezpośrednia czy oparta na słuchaniu czynnym lub biernym.

Metodzie sondażu - techniki sondażu z zastosowaniem ankiety anonimowej i jawnej, wywiadu jawnego lub ukrytego, częściowo lub całkowicie swobodnego.

Metodzie analizy dokumentów - analiza wypracowań, rysunków, dzienników, pod względem formalnym, ilościowym i jakościowym.

Metodzie sojometrycznej - techniki szeregowania rangowego, technikę „zgadnij kto to?”, plebiscyt życzliwości i niechęci.

Metodzie eksperymentu pedagogicznego - techniki jednej grupy, grup równoległych, czterech grup i rotacji.

Metodzie obserwacji - techniki obserwacji skategoryzowanej, konkretnej, techniki obserwacji dorywczych, obserwacji fotograficznych i próbek zdarzeń.

Metodzie szacowania - skale graficzne, numeryczne, opisowe, przymiotnikowe.

To powiązanie metod i technik jest istotne, bez tego badania będą mało precyzyjne.

Pytanie 6. Funkcje rodziny i jej przemiany. Rodzina zagrożona.

Rodzina - jest jednym z naturalnych środowisk wychowawczych, zaliczana jest do najważniejszych z tego typu środowisk, Jest pierwszą i fundamentalną grupą w życiu dziecka. Opiera się na związkach krwi, małżeństwa, czasami adopcji, spełnia ważne funkcje w utrzymaniu ciągłości biologicznej, jak też rozwoju psychospołecznego jednostki.

Funkcja prokreacyjna(biologiczna)-zapewniająca ciągłość biologiczną (zrodzenie dzieci)

Funkcja opiekuńcza- udzielanie konkretnej pomocy członkom rodziny , w różnych sytuacjach i okolicznościach życiowych

Funkcja gospodarcza (ekonomiczna) - dotyczy zapewnienia członkom rodziny niezbędnych warunków do życia.

Funkcja wychowawcza - przejawia się przez wprowadzanie członków rodziny w szeroko rozumiane życie społeczne łącznie z historią, obyczajami, wzorami zachowań i wartościami kulturowymi

Funkcja stratyfikacyjna- gwarantuje członkom rodziny odpowiedni status życiowy, przynależność do odpowiedniej klasy czy warstwy społecznej.

Na przemiany w rodzinie; polskiej w lat 90 bezpośredni wpływ mają procesy społeczne i kulturowe. Najważniejszym czynnikiem są przemiany cywilizacyjne w świecie. Typowa dla socjalizmu rodzina pracująca w gospodarstwie uspołecznionym ustępuje miejsca rodzinom utrzymujących się z pracy na własny rachunek, oraz pracy prywatnej. Towarzyszący okresowi przemian kryzys gospodarczy powoduje ze wysoka jest liczba rodzin utrzymujących się ze świadczeń społecznych w tym z zasiłków dla bezrobotnych. Taka sytuacja pogarsza sytuacje ekonomiczna i powoduje silne przeżycia emocjonalne u członków całej rodziny. Można zauważyć pewne zmiany zachodzące w strukturze rodziny .Współczesna rodzina to rodzina dwupokoleniowa, ograniczająca liczbę dzieci o1 do 2.

Rodzina zagrożona-jest to jednostka chora , społecznie niewydolna. Wzrasta liczba rodzin patologicznych, zdegenerowanych, dysfunkcjonalnych. Aby ratować taką rodzinę należy nazwać zagrożenie , a następnie określić źródła i próbować z nimi się zmierzyć.

Pytanie 7. Style wychowania w różnych typach rodzin

Styl wychowania demokratyczny - Polega na nawiązywaniu kontaktów ze swymi dziećmi i liczenie się z ich potrzebami. Dzieci wraz z rodzicami i innymi członkami rodziny omawiają i dyskutują rozmaite sprawy codzienne. Nawiązuje się silna wieź emocjonalna oparta na zaufaniu ,przyjaźni i wzajemnym poszanowaniu. Dzieci są lepiej przygotowane do życia, są samodzielne.

Styl wychowania autokratyczny- Charakteryzuje się dużym dystansem miedzy rodzicami a dziećmi .Od dzieci wymaga się bezwzględnej karności i posłuszeństwie, podporządkowania się wszelkim poleceniom i nakazom rodziców zwłaszcza ojca. Dziecko zna swoje prawa wie co mu wolno a co nie .Wszystkie decyzje podejmują rodzice. Dzieci przyjmują często wzorce postępowania rodziców , zachowują się despotycznie i okrutnie wobec młodszych lub słabszych kolegów.

Styl wychowania liberalny- Polega na całkowitym pozostawieniu dzieci samym sobie i żadnej kontroli ze strony rodziców. Rodzice ulegają namowom, dzieciom wszystko wolno, nie musza się tłumaczyć. Styl ten stwarza niczym nieskrępowane warunki dla swobodnej aktywności i spontaniczności. Dzieci wyrastają o wysokim poczuciu wartości.

Pytanie 8. Sieroctwo społeczne, emocjonalne dziecka i ich kompensowanie,

Sieroctwo społeczne polega na tym, że dziecko pozbawione jest normalnego środowiska rodzinnego. Główne przyczyny to rozpad rodziny, brak troski o dziecko, przestępczość i demoralizacja rodziców, alkoholizm, choroby Można powiedzieć, że określenie "sieroty społeczne" odnosi się do dzieci, które posiadają żyjących rodziców (a przynajmniej jedno z nich), ale nie mają wystarczającego kontaktu z nimi. Często wychowują się w placówkach opiekuńczo - wychowawczych.

Sieroctwo duchowe (emocjonalne) głównym jego wyznacznikiem jest brak lub niedobór opieki rodzicielskiej. Jest zjawiskiem niejednorodnym, ponieważ istnieją bardzo różne sytuacje rodzinne będące źródłem problemu. Jest ono zjawiskiem subiektywnym, występuje jako poczucie określonego stanu psychicznego, które tkwi w stosunkach między rodzicami i dziećmi.

Kompensowaniem sieroctwa zajmują się placówki opiekuńczo wychowawcze, w których najczęściej wychowują się „sieroty społeczne”.

Do form kompensacji psychicznych i intelektualnych w placówkach opiekuńczo wychowawczych należą między innymi:

1. Współpraca z psychologami i pedagogami w poradniach.

2. Prowadzenie zajęć integrujących (uroczystości urodzinowe, wspólne przygotowywanie posiłków, prace na rzecz domu itp.).

3. Objęcie terapią niedostosowanych społecznie.

4. Praca w kółkach teatralnych, muzycznych.

5. Zajęcia zorganizowane np.: pogłębiające wiedzę o świecie.

6. Pomoc w nauce - zajęcia indywidualne.

7. Ćwiczenia logopedyczne, zajęcia manualne.

8. Objęcie dzieci opieką specjalistów.

Pytanie 9. Przemoc nad dziećmi jako problem jednostkowy i społeczny

Przemoc fizyczna lub umysłowa to działanie na szkodę, wykorzystywanie seksualne, zaniedbanie, maltretowanie dziecka, wywoływanie u dziecka znacznego bólu fizycznego, bez względu na to czy na jego ciele pozostają ślady, czy nie. Przemoc może pojawić się w sytuacjach gdzie występują relacje podporządkowania, kiedy jeden człowiek ma przewagę nad drugim. Na taką formę przemocy narażony będzie np. podwładny wobec przełożonego, uczeń wobec nauczyciela, żona wobec męża lub dziecko wobec rodziców.

Jednak dla wielu dzieci rodzina, grupa rówieśnicza a nawet szkoła jest niebezpiecznym miejscem gdzie regularnie doznają cierpień fizycznych i emocjonalnych ,gdzie są również wykorzystywane seksualnie.

Dlaczego tak się dzieje? Zmiany społeczno-ekonomiczne niosą ze sobą wiele problemów współczesnej rodziny. Wśród nich to ; bezrobocie , alkoholizm , agresja i przemoc, ale też łatwy dostęp do Internetu i innych mediów, gdzie nie trudno wykreować negatywnego bohatera. Te z kolei rodzą przyczyny znęcania się nad dzieckiem.

Wśród nich wyróżniamy :

- trudności dotyczące kontroli emocji

- wzorowanie się na postępowaniu swoich pseudo idoli ze środków przekazu

- zmagania z poważnymi problemami życiowymi np. kłopoty finansowe ,zła sytuacja materialna, niska pozycja społeczna

- życie w izolacji społecznej np. ciągłe niepowodzenia z przezwyciężaniem trudności, problem z porozumiewaniem się z innymi

- zaburzenia psychiczne np. skłonności sadystyczne, zaburzenia osobowości

--alkoholizm np. znęcanie się nad członkami rodziny

Przez wiele lat wyrządzanie dzieciom krzywdy nie zostało rozpoznawane przez opinie publiczne za zło społeczne i wydawało się ze nie ma takiego problemu społecznego.

Stosowanie kar fizycznych wobec dzieci jest tak powszechne ,że sprawia iż uznanie ich za problem i to problem społeczny. Łatwiej jest przypisać ten problem rodzinom patologicznym, ale badania wykazują ze do aktów przemocy wobec dzieci dochodzi nie tylko w takich rodzinach.

Przemoc jednostkowa( indywidualna), to zachowanie się określonej osoby, w wyniku, którego inne jednostki ponoszą uszczerbek na ciele lub w zakresie funkcji psychicznych.

Przemoc zbiorowa (kolektywna) jest udziałem grup.

Pytanie 10. Mass - media a socjalizacja i wychowanie.

Masmedia - to wszelkiego rodzaju materiały, programy przekazujące informacje od nadawcy do odbiorcy . Do mediów zaliczamy więc podręczniki, czasopisma, obrazy na planszach i na ekranie, filmy video, radio telewizję, komputery, programy multimedialne, Internet" .Media poprzez oddziaływanie pośrednie i bezpośrednie kształtują zachowania dzieci, ich osobowość, wywierają wpływy na funkcjonowanie rodziny dziecka.
Dzieci coraz częściej są mniej sprawne, ociężałe, mniej zwinne, nie chce się im ćwiczyć, gdyż zamiast uprawiania sportów, zabaw z rówieśnikami, wybierają media.

Media w dużej mierze kształtują język dziecka. Już małe dzieci używają wyrazów niezrozumiałych, wulgarnych, zasłyszanych z dobranocek, filmów dla dzieci (głupek, fujara, kretyn, cwaniak, barani ośle, pusty łbie, zabiję cię, dokopie ci, nienawidzę cię ...). Im dzieci są starsze, tym język jest bardziej wulgarny, dosadny, nacechowany słownictwem z dziedziny erotyki im dzieci są starsze, tym język jest bardziej wulgarny, dosadny, nacechowany słownictwem z dziedziny erotyki i fizjologii.
Dostrzega się rosnąca ubogość, niegramatyczność i niepoprawność językową dzieci. Wypowiedzi ustne i pisemne są często krótkie, lakoniczne, pozbawione sensu

Negatywny wpływ mass mediów na młodego człowieka
-odnotowuje się stały wzrost przestępczości wśród dzieci : rośnie liczba sprawców jak i liczby popełnianych przez nich czynów
-nieletni coraz częściej popełniają przestępstwa niebezpieczne dla zdrowia
i życia innych, jak; uszkodzenie ciała, bójki, pobicia, gwałty, kradzieże.
-dzieci piją alkohole (nawet w wieku 13 lat) , trafiają do izby wytrzeźwień, zażywają środki narkotyzujące, uciekają z domu, palą papierosy, stosują agresję słowna i instrumentalna, wchodzą w konflikt z prawem
-agresje dzieci ujawniają na stadionach, na ulicy, w szkole, na koncertach muzycznych, przy komputerze (gry komputerowe)
-stosują przemoc wobec rówieśników i ludzi dorosłych.
PRZEMOC W MEDIACH Przeciętnie co 4 minuty pokazywane są w programach polsko -języcznych sceny przemocy. Dziecko styka się w telewizji i w innych mediach z przemocą przedstawiana w sposób fikcyjny lub realistyczny, sceny przemocy występują we wszystkich rodzajach programów np. filmy fabularne, przyrodnicze, wiadomości aż po dobranocki i animowane filmy dla dzieci.
Codzienne obcowanie z okrucieństwem w mediach prowadzi do stałych zmian w psychice młodego człowieka.
Dzieci wychodzą już spod w pływu kościoła, rodziny, dla nich teraz staje się ważne to co dziej się w telewizji, z niej czerpią główne źródło wiedzy bez kompetencji poznawczych i kulturalnych , bez wrażliwości moralnej, stają się mass media niebezpiecznym środowiskiem wprowadzania młodzieży w bez emocjonalną kulturę przemocy oraz oporu wobec norm życia dorosłych.

Pytanie 11. Rodzaje i poziomy profilaktyki. Pojęcie psychoprofilaktyki.

W.Okoń w Słowniku Pedagogicznym definiuje profilaktykę jako "ogół działań zapobiegawczych niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi".

Ponadto podkreśla się w literaturze przedmiotu, że celem działalności profilaktycznej jest zapobieganie negatywnym stanom rzeczy zarówno tym, które dopiero mają zaistnieć, jak i tym, które w postaci zalążkowej lub też ciężkiej już istnieją. Każda odmiana profilaktyki zapobiega negatywnym stanom, które dotyczą różnych sfer życia społecznego, dlatego ogólnie mówi się o profilaktyce społecznej. Również w wychowaniu, podobnie jak w innych dziedzinach życia powinien skutecznie funkcjonować odpowiedni system działalności, zwany profilaktyką wychowawczą. Profilaktyka wychowawcza jest zatem systemem działań racjonalnych, zapobiegających występowaniu i rozpowszechnianiu się zjawisk patologii społecznej, określanych jako niedostosowanie czy wykolejenie społeczne młodzieży.

W literaturze wyróżnia się trzy poziomy profilaktyki niedostosowania społecznego.
- Profilaktyka pierwszego stopnia (pierwszorzędowa) obejmująca środki, które umożliwiają zwalczanie zasadniczych przyczyn patologii, promocję zdrowia psychicznego i fizycznego oraz przedłużanie życia człowieka.

- Profilaktyka drugiego stopnia (drugorzędowa) określająca postępowanie, które zmierza do ujawnienia i eliminowania możliwie najszybciej, wszelkiego rodzaju nie dostosowań i zaburzeń osobowości, zanim nastąpi stan charakterystyczny dla danego zjawiska patologii.

- Profilaktyka trzeciego stopnia (trzeciorzędowa), oznacza interwencję, która ma na celu zapobiec komplikacjom i następstwom społecznym z powodu wystąpienia stanu dewiacji.

Główne odmiany profilaktyki:
1. Profilaktyka eliminująco-uprzedzająca.
Wiąże się ona z możliwie najwcześniejszym wykrywaniem i usuwaniem biologicznych, psychicznych i społecznych czynników zwiększających ryzyko wykolejenia jednostki. Stosowanie takich działań wyraża się w blokowaniu patogennych czynników, lub zwiększaniu odporności jednostki na wpływ wymienionych czynników.

2. Profilaktyka eliminująco-objawowa.
Polega ona na możliwie wczesnym wykrywaniu i reagowaniu na początkowe objawy niedostosowania jak np. wagary, ucieczki z domu, agresywny stosunek do rodziców, nauczycieli czy rówieśników, niepowodzenia szkolne. Celem tych działań jest likwidowanie skłonności młodzieży do zachowań nieakceptowanych społecznie.

3. Profilaktykę powstrzymująca.
Za pomocą różnych środków uniemożliwia ona lub utrudnia podjęcie decyzji dotyczącej czynu nagannego, bądź też wywołuje zmianę takiej decyzji.

4. Profilaktyka kreatywna.
Wzmacnia ona i podtrzymuje formy zachowań alternatywne do nieakceptowanych społecznie, czyli takie, które mając charakter prospołeczny wywierają wpływ na ludzi tłumiąc siłę oddziaływania szkodliwych czynników konkurencyjnych. Zalążki postaw prospołecznych powinny być kształtowane w procesie wychowania. Wyniki wielu badań wskazują, że pod względem skuteczności i poniesionych kosztów ( materialnych, społecznych i etycznych) profilaktyka kreatywna jest znacznie bardziej opłacalna, niż oparta na destrukcji tradycyjna działalność profilaktyczna.

Psychoprofilaktyka (higiena psychiczna, prewencja psychologiczna) - to zespół działań, w których wykorzystuje się metody i środki psychologiczne w celu zapobiegania niekorzystnym zjawiskom w życiu człowieka powodującym zaburzenia w jego funkcjonowaniu somatycznym, fizycznym, psychicznym i społecznym.

Pytanie 12. Zasady i metody kształcenia. Istota i rodzaje.

Zasady kształcenia to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami wiedzy, rozwijać zainteresowania i zdolności poznawcze oraz wdrażać do samokształcenia.

1. Zasada poglądowości - inaczej nazywana zasadą bezpośredniości. Wskazuje ona zdobywania wiedzy poprzez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub przez zetknięcie się z nimi przy pomocy środków dydaktycznych (tj. modele, obrazy, schematy, wykresy, tabele). Funkcją tej zasady jest ułatwienie zrozumienia i zapamiętywania.

2. Zasada przystępności - inaczej zwana zasadą stopniowania trudności. Wyraża ona konieczność dostosowania treści i metody nauczania do rozwoju i możliwości uczniów.

3. Zasada systematyczności - w dużej mierze odnosi się do ucznia. Mówi, że jeśli uczeń chce trwale i skutecznie coś zapamiętać to powinien systematycznie utrwalać wiedzę.

4. Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa - to jedna z nowych zasad. Polega ona na aktywnym stosunku ucznia do celów uczenia się. Nauczyciel powinien znać swojego ucznia, żeby wiedzieć, czym go zainteresować.

5. Zasada łączenia teorii z praktyką - zasada ta orientuje nauczyciela na konieczność harmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej z praktyką codziennego życia

6. Zasada trwałości wiedzy - wskazuje na konieczność podejmowania takich zabiegów, żeby uczeń trwale przyswoił sobie wiedzę. Należy często odnosić się do praktycznych doświadczeń uczniów i zapewniać aktywny udział w procesie kształcenia, systematycznie kontrolować

Metody kształcenia- wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowany świadome w celu spowodowania złożonych zmian w osobowości uczniów. To sposób osiągania celów .
Metody oparte na słowie: pogadanka, opis, opowiadanie, wykład, dyskusja, posługiwanie się książką

Metody oglądowe: metoda laboratoryjna, różne odmiany pokazu

 Metody oparte na działaniu praktycznym: różne rodzaje prac technicznych, zajęcia o charakterze produkcyjnym.

Pytanie 13. Niepowodzenia szkolne: istota i rodzaje, przyczyny, wybrane formy pomocy uczniom w nauce.

Niepowodzenia szkolne:
- to wyraźne rozbieżności między wymaganiami dydaktyczno-wychowawczymi szkoły a niepowodzeniami w zachowaniu uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania.

Rodzaje niepowodzeń:
a) Wychowawcze - w zakresie kształtowania postaw, cech charakteru
b) Dydaktyczne - niepowodzenia szkolne w zakresie nauczania i uczenia

Niepowodzenia dydaktyczne mogą mieć charakter ukryty lub jawny:
a) Niepowodzenia ukryte - występują wówczas, gdy nauczyciel nie dostrzega braków w wiadomościach, umiejętnościach i nawykach uczniów mimo że braki z punktu widzenia wymagań programowych występują.
b) Niepowodzenia jawne - występują wówczas, gdy nauczyciel stwierdza określone braki w opanowywanym przez ucznia materiale, w rezultacie ocenia wyniki tej pracy jako niezadowalające.

Przyczyn niepowodzeń szkolnych:

1. Przyczyny społeczno-ekonomiczne. Zaliczamy tu: dochody rodziców ( opiekunów ) ucznia, mieszkanie rodziny, sposób odżywiania, zaopatrzenie w odzież, obuwie, przedmioty do nauki i wypoczynku, wykształcenie i zawód rodziców ( opiekunów ), jego pozycja w rodzinie, potrzeby kulturalne rodziców oraz możliwości ich zaspokajania, poziom życia umysłowego rodziny, potrzeby estetyczne, dostęp do środków służących upowszechnianiu kultury, poziom opieki intelektualnej i moralnej nad dziećmi.

2. Przyczyny biopsychiczne. brak motywów uczenia się, powolne tempo myślenia, skłonność do powierzchownego uogólniania, niestałość uwagi, szybkie męczenie się wykonywaną pracą umysłową.

3. Przyczyny dydaktyczne. treść, metody, organizacja, środki nauczania, kwalifikacje zawodowe nauczycieli, warunki pracy dydaktyczno- wychowawczej,

Formy pomocy psychologicznej: motywacja przez nauczyciela poprzez zrozumienie ucznia, następnie pomoc w dostrzeganiu w nim wartości pozytywnych, zachęcenie do podjęcia wyzwania aby pozbywać się i powstrzymywać negatywne skutki, tworzenie pozytywnego klimatu społeczno - emocjonalnego.

Formy pomocy dla uczniów słabych w nauce: nauczanie w małych zespołach (tzw. Zajęcia wyrównawcze), indywidualizacja nauczania, systematyczna kontrola pracy domowej, wywiady środowiskowe.

Pytanie 14. Klasa szkolna jako grupa społeczna, przestrzeń edukacyjna. Style kierowania klasą.

Klasa szkolna - jest zespołem składającą się z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, którzy różnią się zajmowanymi w nim pozycjami i rolami oraz mają wspólny system wartości i norm regulujących zachowań w klasie.

Klasa szkolna jest środowiskiem wychowawczym. Posiada względnie stała liczbę uczniów, określone przepisy i zasady funkcjonowania. Jest grupą zdaniową której celem jest przyswajania treści nauczania. Dokonuje się w niej kształtowanie postaw, przekazywanie wzorów zachowań i norm moralnych.

STYLE KIEROWANIA KLASĄ

1. Styl liberalny-pasywny ,unika interwencji, daje pełna swobodę, na pytanie dostajemy odpowiedz zgodną z naszymi oczekiwaniami, kierujący nie przedstawia na ogół własnych koncepcji zależy mu tylko na wykonaniu zadania. Unika ocen ludzi
i nie pobudza do działania. Takie kierowanie prowadzi do chaosu, ważniejsza staje się struktura nieformalna w grupie a po pewnym czasie wyłania się nowy przywódca.
2. Styl demokratyczny-zachęca członków grupy do wspólnego dyskutowania
i decydowania o celach, przedmiocie i zakresie aktywności jej członków a przy ocenie działalności zabiega o przedstawienie obiektywnych postaw i ocen.

3. Styl autokratyczny-Kierujący sam ustala cele grupy i metody działania sam dokonuje podziału pracy. Oddziałuje przez polecenia i kary. Motywuje strachem
i sankcjami jego stosunek do podwładnych zależy od nastoju.
W zespole klasowym tworzą się mniejsze grupy koleżeńskie, w których porozumiewanie jest znacznie ułatwione.

Pytanie 15. Nauczyciel - definicja, rola, zadania i funkcje, tendencje w kształceniu współczesnych nauczycieli.

Nauczyciel- Specjalista w dziedzinie ludzkiego zachowania, którego praca polega na intencjonalnym motywowaniu do jego zmiany w kierunku społecznie pożądanym

Funkcje nauczyciela;

1 funkcja kierownicza: -prowadzenie lekcji, -planowanie i wykonywanie określonych działań wychowawczych, - integrowanie klasy, - zaprowadzenia ładu i porządku, kształtowanie motywacji u uczniów, -przeprowadzanie kontroli i postępów uczniów

2.funkcja interakcyjna na którą składa się: -realizacja właściwego przebiegu lekcji z doborem właściwych właściwości metodycznych

3.Funkcja organizacyjna- związana jest z profesjonalizacją czynności nauczycielskich i wychowawczych, obejmuje także współpracę z rodzicami, dyrekcją i innymi pracownikami szkoły .

Rola nauczyciela ;

- jasne przedstawienie celów lekcji
- ścisłe określenie zakresu nauki
- umieszczenie uczniów w grupach pracy, zanim rozpocznie się lekcja
- śledzenie skuteczności pracy w grupach
- udzielanie pomocy, odpowiadając na pytania
- dbanie o poszerzanie umiejętności podtrzymywania kontaktów interpersonalnych przez uczniów czy też pogłębianie umiejętności pracy w grupie
- ocenianie osiągnięć uczniów

3. Do zadań nauczyciela należy w szczególności:
- prawidłowa organizacja procesu dydaktycznego,
- wspieranie rozwoju psychofizycznego uczniów, ich zdolności oraz zainteresowań,
- bezstronność i obiektywizm w ocenie uczniów oraz sprawiedliwe traktowanie,
- udzielanie pomocy uczniom w eliminowaniu niepowodzeń szkolnych,
- dbanie o pomoce dydaktyczne i sprzęt szkolny oraz wnioskowanie w sprawie do- posażenia klasopracowni,
- przestrzeganie bezpieczeństwa uczniów i higieny pracy,
- doskonalenie umiejętności dydaktycznych i podnoszenia poziomu wiedzy zawodowej,
- współpraca z instytucjami wspierającymi statutowe zadania szkoły.

Nowoczesny nauczyciel to:

a) nauczyciel o szerokiej i głębokiej wiedzy w zakresie specjalizacji przedmiotowej, wychowawczej i psychospołecznej

b) obciążony odpowiedzialnością za udział w osiągnięciu społecznych i ekonomicznych celów ucznia, szkoły i państwa,

c) ale aby osiągać powyższe musi mieć stworzone odpowiednie warunki pracy (pracownie, pomoce dydaktyczne i.t.p.)

c) musi poszerzać współpracę z innymi nauczycielami, rodzicami, uczniami.

(CZ II. 20 pytań)

Pytanie 1. Pojęciowy model pedagogiki opiekuńczej.

Pedagogika opiekuńcza jest nauką o opiece, zwłaszcza nad dzieckiem i jej wielorakich aspektach wychowawczych. Wyróżniamy trzy podstawowe części składowe tej dyscypliny: opiekę międzyludzką, wychowanie przez opiekę i wychowanie opiekuńcze.

Teoria opieki międzyludzkiej: jej doniosłą częścią jest teoria potrzeb ludzkich, zwłaszcza w aspekcie diagnozowania, zaspakajania, regulowania, oraz niezdolności i przeszkód ich samodzielnego zaspakajania.

Teoria wychowania przez opiekę, odpowiada na pytanie według jakich zasad, form, metod i technik należy sprawować opiekę, żeby mogła ona równolegle z zaspokajaniem potrzeb podopiecznych kształtować ich osobowość zgodnie z przyjętymi celami wychowania.

Wychowanie opiekuńcze jest to każda dziedzina, forma wychowania, w trakcie którego, realizując jego cele, uświadamiamy sobie równocześnie jako wychowawcy wielorakie potrzeby wychowanków i zaspakajamy je.

Pytanie 2. Cechy opieki nad dzieckiem w okresie II Rzeczypospolitej.

Opieka jest świadczona niezależnie od tego, jaki system wartości uznaje podopieczny.

Oto przykładowe określenia opieki według autorów zajmujących się tą dyscypliną:

Według W. Okonia „opieka nad dzieckiem to ogół działań podejmowanych przez odpowiednie instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci....”.

Z. Dąbrowski definiuje opiekę, jako: „zaspokojenie potrzeb ponad podmiotowych ludzi, czyli takich, których oni sami nie są w stanie zaspokoić. Opieka jest ciągłym i bezinteresownym zaspokojeniem przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego w stosunku opiekuńczym”.

W okresie II Rzeczypospolitej nastąpił przełom w opiece nad dzieckiem. Pojawienie się dzieci sierot „dzieci ulicy” pozbawionych opieki rodziny naturalnej spowodował, iż głównym zadaniem wychowawcy - opiekuna stała się kompensacja podstawowych potrzeb dziecka, uznanie prawa do radości, osobistej własności oraz indywidualnego traktowania.

W koncepcji J. Babickiego wychowawca to już nie tylko towarzysz dzieci, ale także uważny obserwator ich rozwoju oraz rzecznik ich praw i interesów.

Najpełniej i najbardziej wszechstronnie sylwetkę opiekuna - wychowawcy opisywał Jan Korczak, dla którego, dzieci były odrębną kategorią społeczną i przeciwstawiał się temu, aby były dodatkiem do życia dorosłych oraz przedmiotem ich beztroskiej manipulacji.

Wg niego wychowawca był badaczem, posiadał czujną myśl i nie zaćmione uczucie. Taki nauczyciel rozumiał potrzeby dzieci w każdym wieku, wnikał w ich wewnętrzny świat, poznawał ich marzenia i tajemnice.

Sposobem zdobywania wiedzy o dziecku jest dialog z nim i pytania stawiane samemu sobie. Ciągłe upewnianie się, systematyczne gromadzenie notatek, zwracanie uwagi na wszystkie, nawet najbardziej nikłe i pozorne bez znaczenia szczegóły.

Po II wojnie światowej napływa coraz więcej dzieci z hitlerowskiej Rzeszy i Związku Radzieckiego. Zapewnienie opieki całkowitej tak dużej ilości sierot staje się bardzo trudnym zadaniem dla wychowawców - opiekunów. Czynią oni wiele starań mających na celu zbliżenie warunków życia wewnętrznego placówki do dużej rodziny.

Ich działania dotyczą głównie złagodzenia tragicznych konsekwencji i przeżyć wojennych, następstw sieroctwa i osamotnienia, choroby oraz wyczerpania fizycznego i psychicznego.

Podstawowym zadaniem opiekunów - wychowawców było zaspokojenie potrzeb zdrowotnych wychowanków polegających na doprowadzeniu chorych dzieci do przychodni lekarskich, sygnalizowaniu niepokojących objawów chorobowych, realizowaniu zaleceń farmakologicznych. Ponadto starają się zaspokoić potrzeby materialne dzieci, takie jak: wyżywienie, mieszkanie i odzież.

W latach 50 - tych podstawy wychowawcze wzorowano na wychowaniu kolektywnym. Wg A. Makarenki wychowawca pozostając w stałym kontakcie ze swoimi podopiecznymi, powoduje ciągłe zmiany, nie tylko natury wychowawczej, ale przede wszystkim psychicznej, zmierzające do podporządkowania sobie myśli, dążeń, a nawet woli wychowanków.

Głównym zadaniem wychowawcy było stworzenie poczucia spoistości i więzi w zespole cechującej wszystkich jej członków, utożsamienie własnych celów z dążeniami grupy, równy podział zadań i obowiązków oraz podział funkcji i ról oparty na samorządności.

W latach 60 - tych pojawiło się nowe spojrzenie na rolę opiekuna - wychowawcy. Istotną przesłanką był powrót do nurtu poszukiwań idealnego nauczyciela, czy rozwój badań nad sieroctwem dzieci. W związku z tym konieczną umiejętnością jaką posiadał nauczyciel - wychowawca była umiejętność organizowania wychowankom atrakcyjnych zajęć, nawiązywanie kontaktów z wychowankami, poznawanie wychowanków, zaspokojenie ich potrzeb, organizowanie radości i uczestniczenie w ich przeżyciach. Dlatego też wychowawca - opiekun musiał posiadać przygotowanie zawodowe i wiedzę. Wychowawca - opiekun powinien być w życiu codziennym uważny, opanowany, konsekwentny, surowość z czułością, troską i szacunkiem dla wychowanków. Wychowawcę domu dziecka winna cechować miłość do wychowanków, która przejawiła się tym, że wychowawca stale musi pamiętać, że jest odpowiedzialny za wychowanków i za ich dalsze losy.

W latach 70 - tych obserwuje się brak modelu wzorowego opiekuna - wychowawcy. Dlatego swoje propozycje takiego modelu przedstawili między innymi J. Maciaszkowa i F. Moskal. Wg F. Moskala „Wzorowy opiekun - wychowawca” to nauczyciel przyszłości posiadający wiedzę, umiejętności, jak i dyspozycje osobowościowe. Nauczyciel - wychowawca wyróżnia się zarówno umiejętnościami instrumentalnymi służącym wartościowej i atrakcyjnej organizacji pracy z grupą i poszczególnymi wychowankami, jak i umiejętnościami korzystania z dorobku i osiągnięć innych ludzi dla konfrontacji z własnymi doświadczeniami w celu korygowania i doskonalenia własnego warsztatu pracy.

J. Maciaszkowa uważa że, wychowawcę winny charakteryzować dyspozycje osobowościowe umożliwiające prawidłowe, życzliwe interakcje między wychowawcą a wychowankiem oraz między wychowawcą a rodzicami wychowanków.

Wychowawca winien więc posiadać pogodne usposobienie, cierpliwość, takt, życzliwość, być zrównoważonym, o dużej odporności psychicznej i nerwowej. Ponadto powinna go cechować silna identyfikacja z zawodem.

Ponieważ po 1989 r. funkcję oświaty i wychowania uległy znacznym przeobrażeniom, wyeksponowane zostały wartości o charakterze nieprzemijającym, jak: prawda, dobro, piękno.

Dlatego też w myśl nowej doktryny edukacyjnej hołdującej przemiany w obszarze stosunków nauczyciel - wychowanek współczesnego wychowawcę - opiekuna cechuje: przedmiotowość, rozumiana jako współdziałanie i partnerstwo, zdolność do dialogu i zachowań empatycznych oraz otwartość na drugiego człowieka. Działalność opiekuna - wychowawcy w ostatnim dziesięcioleciu ukierunkowana zostaje przede wszystkim na pomoc i pracę z rodziną. Niejednokrotnie jego praca wychowawcza utożsamiana jest z działalnością profilaktyczną i interwencyjną.

Każdy pedagog powinien postrzegać dziecko podmiotowo, szanować godność osobistą i niezależność podopiecznych, pomagać im w odkrywaniu i zrozumieniu świata i ludzi. Opiekun - wychowawca ma posiadać cechy charakteru wymagane od wychowanków takie, jak: uczciwość, obowiązkowość, kulturę, karność, zamiłowanie do pracy z dziećmi oraz wiedzę. Ponadto powinien być wyposażony w umiejętności spojrzenia w głąb istoty dziecka, optymizm, autorytet, zdolność doskonalenia się.

Pytanie 3. Prekursorzy i reprezentanci pedagogiki opiekuńczej po II wojnie światowej.

a) Maria Grzegorzewska- zajmowała się opieką i kształceniem dzieci specjalnej troski. W pracy z dziećmi niepełnosprawnymi polecała korzystanie z opracowanych już metod: metody indywidualnych przypadków i metody pracy. W swojej pracy kierowała się hasłem ? NIE MA KALEK JEST

b) Aleksander Kamiński- nosił pseudonim ?Kamyk?, skupiał się przede wszystkim na unowocześnieniu pracy harcerstwa, zwracał uwagę na opiekuńcze funkcje organizacji młodzieżowych. Wcielał w życie hasło ?STAĆ PRZY SŁABSZYM?, które realizowano w formie opieki starszych nad młodszymi. Był organizatorem kolonii. Wprowadził pojęcie opieki w wojsku i szerokim znaczeniu. W życiu kierował się zasadą ŻYCIE TYLKO WTEDY MA SENS JEŚLI JEST SŁUŻBĄ.

c) Ks. Bronisław Markiewicz- salezjanin, poświęcił się dzieciom opuszczanym i ubogim. Założył placówkę opiekuńczo- wychowawczą dla chłopców, w której prowadził szkołę powszechną, gimnazjum oraz warsztaty i pracownie. Wychowankowie produkowali wyroby skórzane i zabawki. W pracy kierował się hasłem POWŚCIĄGLIWOŚĆ I PRACA. Wychowaniem chłopców zajmowali się klerycy. Po lekcjach prowadzili zajęcia muzyczne, plastyczne i teatralne.

d) Kazimierz Lisiecki- wychował się w bursie rady głównej opiekuńczej w Żbikowie kierowanej przez Babickiego. Studia z pedagogiki opiekuńczej zakończył w Warszawie w wolnej Polsce. Współpracował z Jeżewskim będąc wychowawcą w gnieździe sierocym. Stworzył nowy typ placówki tzw. Ognisko wychowawcze. Dzieci przebywały w placówce przez cały dzień, a na noc wracały do domu. Dla tych którzy nie mogli wracać otworzył mały hotelik. Jego wychowankowie nazywali go dziadkiem. W pracy opiekuńczo- wychowawczej stosował dwie reguły: wstyd za zło oraz nic za darmo. Starał się oddziaływać na ambicje dzieci, na ich postawę moralną.

e) Janusz Korczak- pedagog, lekarz i pisarz. W latach 1911-1942 organizator i kierownik domu sierot w Warszawie dla dzieci żydowskich oraz sierocińca Nasz Dom dla dzieci polskich. Stworzył system wychowania w domu dziecka łącząc zasadę kierowania dziećmi z zasadą ich samodzielności.

f) Józef Babicki- Zajmował się dokształcaniem kadry placówek opiekuńczo- wychowawczych. Redagował czasopismo ?Wychowawca?. Opracował podstawy prawne opieki nad dzieckiem, prowadził kursy dla wychowawców, a jako profesor opracował metodyki pracy opiekuńczo- wychowawczej

g) Helena Orsza Radlińska- zawdzięczamy jej ład terminologiczny dotyczący pojęć opieka i wychowanie. Krytykowała zakłady opieki całkowitej, które w okresie RP miały charakter zakładów zamkniętych. Zakłady opieki całkowitej według niej powinny mieć charakter przejściowy. Proponowała przede wszystkim rozwój form opieki częściowej: żłobków, przedszkoli, świetlic, kolonii, obozów, poradni a także urlopów macierzyńskich.

a) Antoni Makarenko-. Był prekursorem pedagogiki opiekuńczej, który miał wykształcenie pedagogiczne. Ukraiński pedagog. W swojej pracy zajmował się bezprizornymi, czyli taką młodzieżą, która w trakcie rewolucji w Rosji straciła dom i środki do życia. Była to młodzież która żebrała, kradła, gwałciła. Wychodził z założenia, że aby człowieka przywrócić do życia społecznego należy ukształtować go po nowemu.

b) Wasyl Suchomliński- działał na Ukrainie, po II wojnie światowej pracował we wsi Pawłysz na Ukrainie. Nawiązywał do dorobku Pestalozziego, Szackiego i Korczaka. Rozwinął koncepcję wiejskiej szkoły środowiskowej. Zwracał uwagę iż w wychowaniu najważniejszy nie jest rozwój intelektualny lecz kształtowanie wrażliwości na piękno, dobroć, zaszczepienie człowieczeństwa, serdeczności oraz chęci niesienia i okazywania pomocy innym ludziom

c) Mary Richmond- zapoczątkowała na zachodzie nową teorię opieki społecznej, założenia jej przedstawiła w pracy ?Diagnoza społeczna?. Udowodniła, że nędza i niezdolność do samodzielnego życia, oraz wykolejenia mają swe źródła w sytuacji środowiskowej. Dlatego punktem wyjścia poczynań opiekuńczych powinno być rozpoznanie środowiskowych przyczyn ludzkich kłopotów.

d) Carl Rogers- amerykański pedagog i psychoterapeuta. Twórca pedagogiki wolności, w Polsce zwaną pedagogiką niedyrektywną. Podstawy teoretyczne tego kierunku zaczerpnięto z psychologii. Podstawą stały się postulaty: samo urzeczywistnienie, autonomia i współzależność pedagogiczna, ponoszenie odpowiedzialności za swoje postępowanie i życie, orientacja człowieka na cel i sens swojego życia, holizm.

Pytanie 4. Opieka jako kategoria prawa.

Prawny charakter opieki stanowi system zabezpieczeń i świadczeń prawnie zagwarantowanych, gwarantujące opiekę nad dzieckiem ,młodzieżą i rodziną.

Do zakresu opieki prawnej należy:

1.stanowienie prawnych norm opieki- prawodawstwo opiekuńcze

2.nadzór nad jego wdrażaniem i realizacja w praktyce

3. działalność sądów, a przede wszystkim ich wydziałów rodzinnych i nieletnich rozstrzygających sprawy opieki w rodzinie, kurateli i opieki nad nieletnimi

4. Realizacja określonych świadczeń

5. Tworzenie i prowadzenie form opieki( placówki opiekuńczo-wych, zakłady poprawcze)

Opieka jako kategoria prawna -opiera się na inwentarzu normatywno-prawnych regulatyw opieki zawartych głownie w Konstytucji i kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Normami prawa można ustanawiać i egzekwować pewne minimum świadczeń materialnych np. alimenty, umożliwianie wykonywania obowiązku szkolnego podopiecznym, zapewnienie im elementarnych warunków życia i zdrowia, pewne minimum ochrony rodziny, ograniczanie i pozbawianie władzy rodzicielskiej i przywracanie jej , karanie opiekunów za znęcanie się nad podopiecznym.

Kategoria prawna—zawiera podstawowe normy dotyczące opieki które zawarte są w konstytucji.

Pytanie 5. Opieka jako kategoria społeczna.

Opieka jest społeczna wtedy gdy jej podmiotem jest społeczeństwo, opiera się na społeczeństwie i realizowana jest przez specjalne powołane instytucje opiekuńcze.

W ramach tej opieki wyróżniamy dwa zakresy działalności: normalną i interwencyjno - kompensacyjną, pierwsza ma charakter powszechny i w ramach jej możemy wyróżnić:

Świadczenia opiekuńcze państwa o charakterze powszechnym (np. opieka zdrowotna)

Opiekę zakładową w stosunku do określonych kategorii obywateli, najczęściej jako działania wspomagające opiekę rodzinną, np. żłobek, przedszkole, internat.

Funkcje opiekuńcze spełniane przez różne instytucje społeczne, c w naszej rzeczywistości staje się coraz bardziej faktem i oczekiwaniem.

Głównym jej celem jest pomoc i wsparcie ludzi, a głownie opieka i pomoc dzieciom i młodzieży , daje poczucie bezpieczeństwa socjalnego.

Opieka jest zatem społeczna wtedy gdy:

- jej podmiotem jest społeczeństwo

- opiera się na jego siłach i środkach.

Opieka społeczna przejawia się :

-udzielaniem świadczeń ze strony instytucji społecznych

- spełnianie określonych funkcji opiekuńczych

- w poczuciu bezpieczeństwa.

Pytanie 6. Struktura opieki.

Wg Z. Dąbrowskiego:
Opieka - jest opartym na odpowiedzialności kompensacyjnej ciągłym i bezinteresownym zaspakajaniem przez opiekuna opiekuńczych potrzeb podopiecznego.

Wg A. Kelma:
Opieka - to działania podejmowane wobec osób ze względu na faktyczne lub potencjalne zagrożenie ich istnienia, przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia własnymi siłami tych osób. Elementy składowe pojęcia opieka:

• przedmiot - dziecko (jego potrzeby)

• podmiot - osoby i instytucje podejmujące działania

• treść opieki - środki i czynności użyte w toku działania

• cel opieki - zaspakajanie potrzeb, działalność opiekuńcza

Pytanie 7. Opieka a pomoc.

Opieka - dawanie oparcia, wsparcia, zaspokajanie potrzeb (właściwości ludzkich, będących potrzebą), których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, żeby zachować równowagę biologiczną i psychiczną, przeżyć, zachować zdrowie, jakość życia, zapewnić prawidłowy rozwój (doprowadzić jednostkę do dojrzałości) i ciągłość gatunku.

Pomoc ma na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. W ramach pomocy można wspierać osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Pomoc może być krótkotrwała, np. pomóc komuś przejść na przejściu dla pieszych lub pomóc komuś podnieść ciężką torbę i.t.p., natomiast opieka nad kimś jest raczej dłuższa, bo opiekujemy się w czasie choroby, nie dysponowania psychicznego czy fizycznego.

Pytanie 8. Rodzina jako środowisko opiekuńczo - wychowawcze.

Spośród naturalnych środowisk wychowawczych pierwszym i najważniejszym w życiu człowieka środowiskiem wychowawczym jest bez wątpienia rodzina. Jest ona podstawowym, pierwotnym i naturalnym środowiskiem życia człowieka. Rodzina zaspokaja różnorodne potrzeby człowieka: psychiczne, biologiczne, społeczne i inne.

Prawidłowo funkcjonująca rodzina jest najbardziej wartościowym środowiskiem wychowawczym, jest ona zdolna zapewnić optymalne warunki wychowania i rozwoju.

Poprzez tworzenie środowiska wychowawczego, rodzina w największym stopniu kształtuje osobowość dziecka. To właśnie w rodzinie dziecko po raz pierwszy uczy się norm i wartości obowiązujących w danym społeczeństwie oraz kieruje procesem poznania zjawisk i faktów. Tu dokonuje się wprowadzenie dziecka w krąg kontaktów społecznych. W rodzinie dziecko nabiera pewności siebie, przeżywa swoje pierwsze rozczarowania oraz zdobywa równowagę uczuciową.

Rodzina w sposób naturalny uczy życzliwości i miłości do drugiego człowieka,
a przy tym zaspokaja potrzeby fizyczne i psychiczne swoich członków
w szczególności potrzebę przynależności, bezpieczeństwa i miłości.

Rodzina jest bogatym źródłem wzorów zachowań w różnych sytuacjach, przez wiele lat wpływa na życie dziecka, wyznacza jego miejsce w grupie rówieśniczej, stymuluje aspiracje i ambicje życiowe. W prawidłowo ukształtowanej rodzinie tkwią walory wychowawcze, których nie mogą być zastąpione przez inne środowiska.

Rodzina jako podstawowa grupa społeczna wypełnia istotne dla społeczeństwa funkcje. Zaspokaja zarazem potrzeby psychiczne, emocjonalne oraz społeczne swoich członków. Stanowi podstawowe i jednocześnie pierwotne środowisko opiekuńczo - wychowawcze i socjalizacyjne dla dziecka począwszy od jego narodzenia. Uczestniczy w mniejszym lub większym stopniu w fazach jego rozwoju. Spełnia ważne funkcje zarówno dla utrzymania ciągłości biologicznej, jak również normalnego rozwoju psychospołecznego jednostki i społeczeństwa.

Podstawowe funkcje rodziny według Z. Tyszki:

• materialno-ekonomiczna,

• opiekuńczo-zabezpieczająca,

• prokreacyjna,

• seksualna,

• legalizacyjno-kontrolna,

• socjalizacyjna,

• klasowa,

• kulturowa,

• rekreacyjno-towarzyska,

emocjonalno ekspresyjna

Wśród przedstawionych powyżej klasyfikacji poszczególnych funkcji rodziny można wyszczególnić również funkcję opiekuńczą i wychowawczą. Funkcja opiekuńcza ujawniana jest w kontekście innych funkcji. W psychologii czy socjologii połączona jest ona z funkcją usługową, prokreacyjną, biologiczną czy psychohigieniczną. W tym kontekście zasadniczą uwagę zwraca się na sens opieki w rodzinie i na to w jaki sposób zapewnia ona warunki do właściwego rozwoju fizycznego członków rodziny (głównie dzieci i młodzieży) oraz w jaki sposób zabezpiecza byt materialny.

Pytanie 9. Czynniki zagrażające funkcjonowaniu współczesnej rodziny.

Do czynników zewnętrznych zagrażających rodzinie zalicza się:

- brak zagwarantowania rodzinie odpowiednich warunków i praw - pracy, mieszkania, utrzymania, ochrony zdrowia i życia, wychowania dzieci;
- fałszywy obraz miłości, małżeństwa i rodziny lansowany w środkach masowego przekazu;
- działalność sekt i nowych ruchów religijnych

Do czynników wewnętrznych zagrażających rodzinie zalicza się natomiast:
- zaburzone relacje między członkami rodziny (nieporozumienia małżeńskie, konflikty rodzinne)
- alkoholizm jednego lub obydwojga rodziców;
- rozpad życia małżeńskiego i rodzinnego;
- brak pełnej rodziny (samotne matki, samotni ojcowie).

Wśród zagrożeń polskiej rodziny na pierwsze miejsce wysuwa się alkoholizm, a następnie bezrobocie, brak mieszkań, spadek autorytetu rodziców, rozwody, narkomania. W związku z tym iż bezrobocie dotyka coraz więcej rodzin, iż zjawisko to samo w sobie jest zagrożeniem, a ponad to jest źródłem wielu innych zagrożeń. W niemal co czwartej polskiej rodzinie dochodzi do kłótni i awantur przynajmniej parę razy w miesiącu. Najczęstszym ich powodem są właśnie: brak środków finansowych, bezrobocie. Najbardziej cierpią jednak najmłodsi, którzy często nie potrafią zrozumieć, że nie jest to ich winą, iż maja gorszy status materialny. Poza rodzinami bezrobotnych w najgorszej sytuacji znajdują się rodziny rolników w których deklarowana sytuacja materialna w końcu lat dziewięćdziesiątych nie różniła się zbytnio od sytuacji rodzin bezrobotnych. Z tego powodu niezbędna jest pomoc, wsparcie, interwencja itp. wobec rodzin dotkniętych destrukcją, ponieważ prawidłowość ta przenosi się bezpośrednio na dzieci i dlatego tkwi w tym dodatkowy czynnik dezintegracji ich osobowości, socjalizacji i wychowania. W dalszej kolejności wymienia się podział obowiązków domowych oraz problemy z wychowaniem dzieci. Zwiększa to obciążenie rodzin opieką nad ludźmi starymi, której nie będą w stanie sprostać systemy zabezpieczenia społecznego. Takie zagrożenia są dostrzegane w krajach bogatszych od Polski i o rozwiniętych funkcjach opiekuńczych, tym większe są więc w Polsce.
Następnym problemem jest wiek par które decydują się na zawarcie związku małżeńskiego. Opóźnianie wieku zawierania małżeństw przynosi ze sobą spadek dzietności oraz pojawienie się tak zwanego ujemnego przyrostu naturalnego. Tymczasem dla społeczeństwa „polityka prorodzinna” to dla przeszło połowy naszych obywateli pomoc dla młodych małżeństw w uzyskaniu mieszkania, a dla mniej więcej jednej czwartej rozbudowa ogólnych funkcji socjalnych państwa i likwidowanie bezrobocia.
Rodzina jako grupa społeczna funkcjonuje tylko wtedy prawidłowo, kiedy zostają spełnione warunki integracji. Brak więzi uczuciowych, poczucie wyobcowania i odrzucenia może być przy tym czynnikiem znaczniej patogennym niż niedostatek materialny, co potwierdzają przypadki wykolejenia dzieci i młodzieży z rodzin dobrze sytuowanych. Ludzie zapracowani nie mogą zapominać o tym, że rodzina jest najważniejsza i to właśnie swoim najbliższym trzeba poświęcać najwięcej uwagi. Współcześni członkowie rodziny powinni okazywać sobie zainteresowanie i brać udział w swoim życiu, spędzać czas na wspólnych wyjazdach, zabawach, spacerach. Powinni szanować się nawzajem, służyć pomocą w trudnych sytuacjach, być solidarni na wypadek niebezpieczeństwa zagrażającego któremuś z krewnych. Warto zadbać również o miłą, domową atmosferę, dzięki której można czuć się bezpiecznie i pewnie.

Pytanie 10. Polskie środki prawne ochrony rodziny.

W prawie polskim, inaczej niż w prawie kanonicznym, nie ma w tekście prawnym definicji małżeństwa. Sytuacja taka nie sprzyja ochronie małżeństwa. Podstawowe polskie zasady prawne, dotyczące małżeństwa i rodziny, zostały zawarte w postanowieniach Konstytucji RP oraz kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) z 1964 r. Z przepisów tych wynika, że Państwu Polskiemu zależy na tym, aby małżeństwa i rodziny były trwałe. W art. 79 Konstytucji stwierdza się, że „małżeństwo, macierzyństwo i rodzina znajdują się pod opieką i ochroną. (...) Rodziny o licznym potomstwie państwo otacza szczególną troską”. Ochrona małżeństwa i prawidłowe wychowanie dzieci są niemożliwe bez wspomagania trwałości małżeństwa. Dlatego też dążenie za pomocą „wszelkich dostępnych dla prawa środków do zapewnienia trwałości małżeństwa powinno być jednym z istotnych przejawów opieki i ochrony, jakiej państwo udziela małżeństwu i rodzinie”.Małżeństwo jest instytucją wyjątkową, gdyż małżonkowie nie mogą jej sami rozwiązać, jak to jest możliwe przy innych kontraktach. Jedynie w kodeksie postępowania cywilnego sformułowano wyraźnie zasadę trwałości małżeństwa. W art. 436 § 1 podkreśla się bowiem „społeczne znaczenie trwałości małżeństwa”. Ochronie małżeństwa służy ustawowa wspólnota majątkowa małżonków oraz przepisy o obowiązku alimentacyjnym między małżonkami (art. 60-61 k.r.o.).

O prawach rodziny decydują w dużym stopniu prawa i obowiązki małżonków, które dotyczą relacji osobowych i majątkowych w rodzinie, a określone zostały w art. 23-51 k.r.o. Prawa rodziny chronione są także przez normy zakazujące udzielenia rozwodu, gdy wystąpi jedna z dwu przesłanek: 1) jeśli wskutek rozwodu „miałoby ucierpieć dobro wspólne małoletnich dzieci małżonków”; 2) „albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego” (art. 56 § 2 k.r.o.), np. zakaz udzielenia rozwodu na żądanie małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia (art. 56 § 3).Na temat ochrony praw rodziny wypowiada się także obowiązujący konkordat polski w art. 10-11

Pytanie 11. Podstawowe założenia pracy opiekuńczo - wychowawczej.

Podstawowe założenia:

• dziecku należy się szacunek, powinno być traktowane jako podmiot, gdyż rozwija się dzięki własnej aktywności

• wychowanie powinno być traktowane jako proces oparty na partnerstwie

• dziecko powinno mieć zapewnione prawo do opieki

• całe społeczeństwo dorosłych powinno być odpowiedzialne za warunki życia dziecka

• powinno się poszukiwać i pogłębiać wiedzę o dziecku

• wszelkie techniki zastosowane w działaniach pedagogicznych powinny wynikać z założeń danego systemu opiekuńczo - wychowawczego

Trzy główne przesłania Nowego Wychowania to:

• treści ogólne, które powinny być przedstawiane wszystkim członkom społeczeństwa, zarówno rodzicom, jak i dzieciom

• treści pedagogiczne, które powinny być umiejętnie wykorzystane podczas kształcenia kadry pedagogicznej

• treści szczegółowe, które powinny służyć pomocą zwłaszcza wychowawcom pracującym w instytucjach opiekuńczo wychowawczych

Pytanie 12. Diagnoza i terapia w pedagogice opiekuńczej.

W diagnozowaniu potrzeb opiekuńczych należy poznać określone zjawiska i fazy i potrzeby ludzkie, aby móc je zaspokoić. Potrzeb tych jest bardzo wiele więc diagnoza opiekuńcza jest wysoce złożona. Tylko niektóre potrzeby można ustalić przez obserwacje ,większość diagnozowania wymaga zorganizowanych i systematycznych czynności badawczych, przy wykorzystaniu wielostronnej wiedzy o ludziach i ich życiu.

Diagnoza pedagogiczna - jest to rozpoznanie na podstawie zebranych i ocenionych danych różnych źródeł z poszczególnego stanu ,genezy lub przyczyn, wyjaśnienia znaczenia i etapu rozwoju, oraz możliwości jego zmiany w kierunku pedagogicznie pożądanym.

 W diagnozie pedagogicznej ważną rolę spełnia zastosowanie metody postępowania .Techniki jakie możemy zastosować to: obserwacja, wywiad , ankieta, badanie dokumentów, test socjometryczny, pomiar i statystyka.

Narzędzie to ;magnetofon, aparat fotograficzny, kwestionariusze ankiety,..

W pedagogice opiekuńczej najczęściej stosuje się diagnozę jednostkową, grupową lub środowiskową

Przykładowy rejestr czynności w diagnostyce opiekuńczej

1.opis życia jednostki lub grupy.

2sformuowanie problemu badawczego i cel poszukiwań

3.Rozpoznanie i analiza sytuacji badanej

4.Pobieranie informacji z dostępnych źródeł celem ustalenia hipotezy badawczej

5.przyjęcie określonego zestawu metod, technik i narzędzia badawczego

6.przeprowadzenie badania ,zebranie wyników

7.opracowanie diagnozy

8.podjecie praktycznych czynności w zakresie działania opiekuńczego

9. opracowanie prawidłowości i zasady działań opiekuńczych.

Terapia pedagogiczna—to działanie mające na celu niesienie pomocy dzieciom ujawniającym rożnego nieprawidłowości w rozwoju i zachowaniu.

Zaburzenia te koryguje się przez odpowiednie działanie specjalistyczne o charakterze psychologiczno-pedagogicznym, profilaktycznym i medycznym. Jest to bardzo ważne na początku kariery szkolnej dziecka. Braki osiągnięć w nauce wiąż się z trudnościami czytania, pisania, liczenia i innych czynnościach szkolnych i odnosi się to do dzieci z zaburzeniami mowy, funkcjami wzrokowymi i słuchowymi itp.

Trudnościom szkolnym często towarzyszu trudności wychowawcze, zaburzenia aktywności, zaburzenia emocjonalne.

Terapia pedagogiczna stwarza dzieciom z zaburzeniami rozwoju możliwości wszechstronnego rozwoju.

Terapię pedagogiczną prowadzi się w formie indywidualnej i grupowej liczba uczestników wynosi o 2-5uczniów

W szkole terapia odbywa się w postaci zajęć korekcyjno-kompensacyjnych i wyrównawczych.

Celem terapii jest;

---stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych

---wyrównywanie braków wiadomościach i umiejętnościach ucznia.

_ eliminowanie niepowodzeń szkolnych

Zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej.

Pytanie 13. Metodyka pracy opiekuńczo - wychowawczej z dzieckiem sierocym.

Za sierotę społecznego uznaje się dziecko, które jest pozbawione naturalnego środowiska rodzinnego, nie utrzymujące z nim systematycznego kontaktu i przebywające pod stałą lub okresową opieką całkowitą poza rodziną.

Metodyka pracy opiekuńczo - wychowawczej zajmuje się analizowaniem procesu opiekuńczo - wychowawczego i jego organizacją, formułuje metody i techniki niezbędne do realizacji założonych celów i zadań. W działalności praktycznej uwzględnia się ogólne reguły teorii wychowania. Metodyka bowiem nie jest samodzielną dyscypliną naukową ale szczególnym działem teorii wychowania. I dlatego w działaniu praktycznym należy stosować wiedzę o wychowaniu. Metodyka wychowania to zbiór dyrektyw określających sposoby prawidłowego wykonywania czynności wychowawczych. Dyrektywy te muszą być dostosowane do warunków, w których przebiega proces wychowania. Można wyodrębnić 3 rodzaje metodyk:
1. ze względu na rodzaj instytucji np. metodyka wychowania w domu dziecka, internacie, szkole, świetlicy;
2. ze względu na pełnione przez wychowawcę funkcję, np. metodyka pracy wychowawcy klasowego, opiekuna grupy wychowawczej w domu dziecka, kierownika zajęć poza lekcyjnych;
3. ze względu na cele, które chce się osiągnąć przez określone działania wychowawcze, np. metodyka wychowania do czasu wolnego, metodyka pracy samorządności.

Metodyka pracy opiekuńczo -wychowawczej zajmuje się ustalaniem celów i zadań opieki i wychowania w odniesieniu do konkretnych instytucji opiekuńczo - wychowawczych oraz wykrywaniem i opisywaniem zasad, sposobów i warunków realizacji procesu opiekuńczo - wychowawczego w tych instytucjach i środowiskach wychowawczych. Praca opiekuńczo - wychowawcza polega na organizowaniu warunków dla: prawidłowego rozwoju osobowości wychowanków, zaspokajaniu potrzeb indywidualnych, wyrównywaniu opóźnień i braków. Działalność op. - wych. odbywa się nie tylko w instytucjach ale także w rodzinie, wiosce dziecięcej itp. Celem pracy opiekuńczo - wychowawczej jest przygotowanie wychowanka aby mógł samodzielnie żyć, osiągnięcie przez wychowanka możliwości i umiejętności kierowania własnym rozwojem, samodoskonalenia i samoakceptacji, umiejętności podejmowania własnych wyborów i decyzji, wyrabiania poczucia odpowiedzialności oraz oceny własnych osiągnięć i błędów5. Opisywanie doświadczeń i osiągnięć konkretnych placówek w pracy opiekuńczo - wychowawczej w celu wymiany i wzbogacenia doświadczeń.

Placówki socjalizacyjne: zapewniają dzieciom całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokajają ich podstawowe potrzeby. Większość tego typu placówek to domy dziecka; prowadzone są tu zajęcia: socjalizacyjne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne. Podejmowane są działania w celu powrotu dziecka do rodziny lub umieszczenia w rodzinnej opiece zastępczej.
(inne domy dziecka: prowadzone przez zgromadzenia zakonne - małe placówki - kilkunastu wychowanków; 1-2 zakonnice na dziecko - te domy są dobrze wyposażone)
W domu dziecka dziecko nie musi przebywać całe lata, jeżeli sytuacja w domu ulega zmianie może tam powrócić.

Rodzina zastępcza jako forma kompensacji sieroctwa ma uzupełniać wszelkie straty związane z niemożnością wychowywania się w rodzinie biologicznej. W związku z tym ma ona: stworzyć w domu atmosferę wzajemnego zaufania, zrozumienia i życzliwości; zapewnić dziecku bezpieczeństwo i opiekę lekarską, racjonalne żywienie, odpowiednią odzież i kulturalne warunki życia codziennego; umożliwić dziecku systematyczne uczęszczanie do szkoły i motywować je do nauki i zdobycia zawodu; zapewnić dziecku warunki wszechstronnego rozwoju osobowości, kształcenie umiejętności i nawyków pracy, rozwijać wrażliwość estetyczną; przygotować dziecko do życia społecznego i udzielać pomocy w starcie do samodzielnego życia Dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych bardzo często potrzebują wsparcia i pomocy specjalistów. Niestety częstym zjawiskiem jest brak należytego oparcia w psychologach i psychoterapeutach specjalizujących się w pracy z dziećmi przebywającymi w opiece zastępczej. Wynika to z faktu, że takich specjalistów jest po prostu niewielu.

Pytanie 14. Dramowe metody pracy wychowawczej.

Drama służy osiągnięciu nadrzędnego celu, jakim jest rozwijanie dziecka i doskonalenie w nim pozytywnych zmian. Metoda ta odwołuje się do indywidualności każdego dziecka i jego przeżyć. Pełni rolę terapeutyczną, gdyż pozwala bliżej poznać swoich wychowanków i zrozumieć ich uczucia.

W dramie wykorzystuje się spontaniczność, chęć aktywnego działania i zabawy. Polega ona na wczuwaniu się w role, na improwizacji angażującej ruch, gest, mowę i uczucia

Dzięki rozpoznawaniu, wyrażaniu, nazywaniu emocji dziecko pozbywa się lęku czy agresji, dowiaduje się, co przeżywają jego koledzy i koleżanki. Brak możliwości wyrażania swoich emocji jest przyczyną życia w napięciu, a to często bywa przyczyną szukania zapomnienia w alkoholu, narkotykach lub agresywnych zachowaniach. Dzieci dysponując pewnym zasobem pojęć moralnych, stają się zdolne do kwalifikowania zachowań w kategoriach dobra i zła.

Dramę stosuje się jako:

• metodę uzupełniającą, dydaktyczną;

• przedmiot artystyczno - wychowawczy,

3. Cele dramy.

1.Wszechstronny rozwój osobowości, ekspresji i uczuciowości;

• Kształtowanie wrażliwości uczniów;

• Doskonalenie umiejętności rozmowy o uczuciach: własnych, wewnętrznych przeżyciach, stanach, lekach, kłopotach i radościach;

• Wyrażanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć;

• Uświadamianie własnej indywidualności przy poszanowaniu odrębności innych;

• Kształtowanie określonych zachowań społecznych;

• Panowanie nad emocjami, koncentracja, współdziałanie w grupie;

• Integracja zespołu klasowego;

• Wytwarzanie poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania w grupie;

• Budzenie więzi emocjonalnej z rówieśnikami i nauczycielem;

• Kształtowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów społecznych i rozwiązywania problemów w grupie.

• Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze;

• Rozwijanie słownictwa, frazeologii, zakresu pojęć;

• Rozwijanie fantazji, pobudzanie do aktywności i odkrywania rzeczy nowych;

• Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu poprzez umiejętne i

• świadome korzystanie z dóbr kultury (muzyki, tańca, teatru).

Pytanie 15. Ubóstwo jako zjawisko społeczne i przedmiot pracy socjalnej.

Bieda (ubóstwo) - to pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie: jedzenia, schronienia, ubrania, transportu i podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych. Wyróżnia się kilka kategorii ubóstwa:

• ubóstwo absolutne

• ubóstwo względne

• ubóstwo subiektywne

• ubóstwo ustawowe - w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej.

Czynniki ubóstwa: bezrobocie, wielodzietność, niski poziom wykształcenia rodziców, patologie. Takie rodziny nie uczestniczą w życiu społecznym a ich dzieci mają niewielkie wyrwać się z tej sytuacji.

Praca socjalna - w zakresie nauk socjologicznych, jest to specjalizacja stosowana, zajmująca się naświetlaniem i zrozumieniem problemów socjalnych jak i przeciwdziałaniem im. To samo odnosi się także do ich przyczyn.

Praca socjalna ma na celu wdrożenie rozwiązań społecznych jak i pomoc indywidualną. Pracownicy socjalni angażują się w pomoc osobom, rodzinom, organizacjom, grupom i nawet całym społecznościom. Praca socjalna jest zawodem, którego główną zasadą jest szerzenie sprawiedliwości społecznej, prowadzącej do podniesienia jakości życia, przez osiągnięcie pełnego potencjału każdego, każdej grupy i każdej społeczności w przekroju demograficznym czy kulturowym społeczeństwa.

Pytanie 16. Bezdomność - obraz zjawiska i profilaktyka społeczna.

Bezdomność jest to względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nie posiadającego własnego mieszkania. Wielu badaczy podkreśla że, bezdomność jest przede wszystkim zjawiskiem społecznym.

Jerzy Marszałkowicz dzieli bezdomnych na dwie kategorie: bezdomnych aktualnych i bezdomnych potencjalnych. „Bezdomni aktualni są to ludzie nie mający dachu nad głową, którzy od rana do wieczora myślą, gdzie można by znaleźć schronienie na noc (...). Bezdomni potencjalni są to ludzie nie posiadający własnego mieszkania, chwilowo gdzieś wegetujący, ale w każdej chwili mogący utracić dach nad głową. Do nich należy zaliczyć bezdomnych przebywających w zakładach karnych, szpitalach, sanatoriach.

Małgorzata Kostecka wymienia bezdomność „ukrytą”, która wyraża się zagęszczeniem lokali mieszkalnych z powodu braku możliwości wyprowadzenia się części lokatorów. Chodzi tu zwłaszcza o dorosłe dzieci zakładające własne rodziny (gospodarstwa domowe) w mieszkaniu rodziców, czy też małżeństwa po rozwodzie, lecz wspólnie zamieszkujące lokal .
Przyczyny bezdomności dokonany przez Eugeniusza Moczuka to :

a) z sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju, w tym wzrostu bezrobocia, brak miejsc w szpitalach, zakładach opiekuńczych, brak opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończenie 18 roku życia

b) z sytuacji prawnej, polegającej na możliwości wyeksmitowania lokatora „do nikąd” za długi i zaległości w opłatach czynszowych;

c) z przyczyn związanych z patologiami, w tym z powodu alkoholizmu, przestępczości, odrzucenia lub braku opieki ze strony najbliższych, rozwodu lub trwałego rozpadu więzi formalnych lub nieformalnych, prostytucji kobiet, przemocy w rodzinie
i) przyczyny związane z piciem i nadużywaniem alkoholu.
Według materiałów rządowych, najczęstszymi powodami bezdomności są: rozpad rodziny, eksmisje, powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania, brak stałych dochodów, przemoc w rodzinie, brak tolerancji społecznej, uzależnienia, likwidacja hoteli pracowniczych, opuszczenie domu dziecka, powrót ze szpitala psychiatrycznego, uchodźstwo.
Problem bezdomności został uznany za na tyle poważny, że w 2000 roku w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej opracowano resortowy Program „Bezdomność”, w którym zostały uwzględnione działania o charakterze:
profilaktycznym - zapobiegające utrwalaniu się i poszerzaniu zjawiska bezdomności, skierowane do najbardziej zagrożonych bezdomnością grup społecznych
osłonowym - zapobiegające degradacji biologicznej i społecznej.

aktywizującym, zmierzające do wyprowadzania z bezdomności . Działania aktywizujące to przede wszystkim indywidualny program wychodzenia z bezdomności,

Program taki jest opracowywany wspólnie przez bezdomnego i pracownika socjalnego, a jego realizacja wymaga aktywnego współdziałania ze strony bezdomnego w rozwiązywaniu własnych problemów życiowych. Ze strony pracownika socjalnego bezdomny może oczekiwać pomocy m.in. w leczeniu uzależnień, uzyskaniu zatrudnienia, uzyskaniu konsultacji prawnej i psychologicznej, rozwiązaniu problemów rodzinnych i mieszkaniowych.

System zwalczania bezdomności jest w Polsce nastawiony na ratownictwo, ma charakter pomocy doraźnej, opisać można go takimi hasłami jak ratownictwo, interwencja.

1. Profilaktyka - zapobieganie wchodzenia w bezdomność - jest przestrzenią zaniedbaną, by nie powiedzieć nieistniejącą w praktyce przeciwdziałania temu zjawisku.

Pytanie 17. Hospicjum w służbie umierającym.

Hospicjum-pojęcie ukształtowało się w historycznej Europie jako nazwa miejsca przyjmującego i otaczającego opieką podróżnych

Opieka hospicyjna oznacza aktywną i wszechstronną opiekę nad osobami cierpiącymi na postępujące przewlekłe choroby o niekorzystnym rokowaniu. Opieką nad pacjentami w hospicjum powinni zajmować się zespół składający się z lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeuty, psychologa, pracownika socjalnego, duchowego oraz wolontariuszy. Opieka odbywa się na leczeniu objawowym

Istnieją dwa rodzaje hospicjum:

• hospicjum domowe- najbardziej typowe, opieka prowadzona w domu, zespół hospicyjne współpracuje z rodzina roztacza opiekę nad chorym

• Hospicjum stacjonarne- jest przeznaczone dla osób samotnych, bezdomnych lub tych którzy wymagają całodobowej opieki

Pacjenci Hospicjum cierpią nie tylko fizycznie ale i psychicznie , nie mogą sobie radzić ze świadomością ze niedługo umrą. Pracownicy starają się stworzyć atmosferę ciepła i życzliwości. Zawsze znajdują czas by porozmawiać ze swym podopiecznym.

Pytanie 18. Sieroctwo społeczne - istota zjawiska.

Sieroctwo społeczne - to wszystkie braki opieki społecznej które wymagają odłączenie dziecka od rodziny naturalnej z uwagi na zaburzenia więzi miedzy dzieckiem i rodzicami.

Przyczyny sieroctwa : bezrobocie, bieda, bezdomność, nieprawidłowe postawy rodzicielskie, patologie( alkoholizm, narkomania, przestępczość), niski poziom wiedzy pedagogicznej, przemoc w rodzinie, wielodzietność, nie pełnosprawność.

Następstwa sieroctwa to ; dzieci pozbawione opieki matki są prawie zawsze opóźnione w rozwoju fizycznym, umysłowym i społecznym. Okresem krytycznym rozłąki w wieku dziecka jest między szóstym miesiącem a 3 rokiem życia dziecka

U dzieci wychowywanych od niemowląt poza własna rodziną - są zmiany fizjologiczne, obniżenie zdolności myślenia, niedojrzałość uczuciowa, słabe przystosowanie do działania.

Problem sieroctwa -jest groźnym i niebezpiecznym zjawiskiem społecznym. Trzeba podejmować działania profilaktyczne by zapobiec temu zjawisku

Najlepszym rozwiązaniem jest współpraca, powinny ja podjąć szkoły, policja ,poradnie , sądy, świetlice terapeutyczne , pogotowia opiekuńcze. Ale instytucje nie zastąpią dziecku rodziny naturalnej.

Pytanie 19. organizacje działające na rzecz dzieci - cele i specyfika.

Dziecięca przystań-powstała by pomagać dzieciom w trudnej sytuacji życiowej, osieroconych, zagrożonych patologią społeczna, pozbawionych rodzicielskiej troski. Podejmując działania na rzecz opieki, wychowania ,poprawy zdrowia dzieci. Podstawą jest wspieranie naturalnego prawa dziecka do godnego życia.

Cele są realizowane przez działalność wspierania rodziny naturalnej dziecka, jak również przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziców zastępczych i adopcyjnych

Arka—prowadzą szeroką działalność społeczną ,edukacyjno-wychowawczą i kulturalną na rzecz dzieci, młodzieży studentom. Niosą pomoc psychologiczno-pedagogiczną i organizują czas wolny młodzieży.

Fundacja Bank brzdąca- wspiera rehabilitacja i edukacją dzieci niepełnosprawnych. Budując specjalistyczne ośrodki, stwarzanie nieuleczalnie chorym dzieciom komfortowe warunki do rozwoju psychicznego i fizycznego.

Bądź dobroczyńcą -celem fundacji jest udzielanie pomocy : dzieciom i młodzieży bedącej w trudnej sytuacji materialnej z rodzin niepełnych lub wielodzietnych, niepełnosprawnym, w zaopatrzeniu dzieci w sprzęt rehabilitacyjny, kobietom samotnie wychowującym dzieci.

Cele realizuje przez;

-zakup sprzętu leczniczego, środkow pielęgnacji, poprawienie opieki i efektow leczenia,

,,Mimo wszystko,, Anny Dymnej - pomoc osobom niepełnosprawnym intelektualnie.

SOS. Fundacja obrony poczętego życia -fundacja prowadzi na terenie całej Polski domy dla samotnych matek, ośrodki rehabilitacji dla dzieci z pirażeniem mózgowym, prowadzi osrodki dla samotnych matek i ofiar przemocy.

Mam Marzenie -do programu fundacji może zostać zakwalifikowane każde dziecko miedzy3 -18 rokiem życia, które cierpi na chorobę zagrażającą jego życiu.

Pytania 20. Szanse i zagrożenia instytucjonalnej opieki nad dzieckiem.

Adopcja-przyjąć do rodziny dziecko. Pojęcie adopcji rozumianej jako przyjęcie kogoś do rodziny uległo znaczącej ewolucji. Pierwotnie adopcja oznaczała przyjęcie do rodu lub klanu. Działacze TPD uznali , że nie każda rodzinna, która chce przyjąć dziecko jest w stanie zapewnić mu odpowiednie warunki rozwoju . Uznali że dokonanie odpowiedniego doboru rodzinny dla dziecka jest działaniem niezwykle odpowiedzialnym , gdyż podjęcie nieprawidłowych decyzji może być brzemienne w skutki , widoczne dopiero po dłuższym czasie , a więc nie do odwrócenia.

Warunki adopcji

-adoptowane może być dziecko, które jest pełną sierotą, którego rodzice wyrazili przed sądem zgodę na adopcję, dziecko, którego rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub dziecko, którego rodzice zostali całkowicie ubezwłasnowolnieni. Dziecko adoptowane ma takie same prawa i obowiązki w rodzinie jak dziecko, które w niej się urodziło.
Procedura adopcyjna:

Adopcję orzeka sąd opiekuńczy na wniosek kandydatów na rodziców adopcyjnych. Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy jest placówką pomocy społecznej, którego zadaniem jest inicjowanie i wspomaganie zastępczej opieki rodzinnej ;szkolenie i kwalifikowanie kandydatów na rodziny zastępcze i adopcyjne.

Szanse: dziecko rozwija się prawidłowo, osiąga pełny rozwój emocjonalny i fizyczny.

Zagrożenia: dziecko trafia do rodziny patologicznej ukrytej


Adopcja zagraniczna:

Adopcja zagraniczna jest szczególnym rodzajem przysposobienia. Dzieci wychowujące się w Polsce poza rodziną własną, których sytuacja prawna dopuszcza adopcję i dla których nie zdołano zapewnić odpowiedniego zastępczego środowiska rodzinnego, mogą być adoptowane przez obywateli innych państw.

Szanse: status ekonomiczny

Zagrożenia: mniejsza liczba ludności

Rodzina zastępcza jako instytucja pomocy społecznej

Rodzina zastępcza, mając cechy normalnej rodziny, staje się lepszym środowiskiem opieki i wychowania niż zakład opiekuńczy. Rodzina ma największe szanse zapewnienia dziecku bliskich więzi międzyludzkich, zaspokajających przede wszystkim potrzeby bezpieczeństwa, miłości i przynależności do określonego środowiska, stworzenie w domu atmosfery wzajemnego zaufania, umożliwienie dziecku systematycznego uczęszczania do szkoły i motywowanie do kontynuowania nauki i zdobycia zawodu. (szanse)

Zagrożenia: jak każda rodzina jest narażona na wszelkiego rodzaju patologie i zagrożenia ekonomiczne.

Struktura działalności rodzinnych domów dziecka.

U podstaw powstania i rozszerzania się inicjatywy tworzenia rodzinnych domów dziecka leżała potrzeba wyprowadzenia wychowanka ze swoistej izolacji w placówce opiekuńczo-wychowawczej do normalnych warunków życia społecznego. Ogólnie koncepcja rodzinnych domów dziecka opiera się na założeniu, że można stworzyć środowisko wychowawcze dla kilkorga dzieci pozbawionych własnej rodziny, pod serdeczną opieką odpowiedzialnej pary małżeńskiej czy samotnej kobiety. Proces opiekuńczo-wychowawczy uzależniony jest od potrzeb dzieci w zakresie: dbanie o higienę i porządek; przygotowania i spożywania posiłków; pobytu w przedszkolu lub nauki w szkole; nauki własnej; różnego rodzaju prac w gospodarstwie domowym ; udziału w życiu społeczności lokalnej; kontaktów rodzinnych i koleżeńskich.

Wyznacznikiem atmosfery wychowawczej rodzinnych domów są takie cechy, jak:

-przekonanie rodziców o lepszych efektach wychowania w domu rodzinnym niż w placówce wychowania zbiorowego;

-postawa akceptacji dziecka takiego, jakie jest;

-świadomość, że każde dziecko, a szczególnie osierocone, potrzebuje miłości i poczucia bezpieczeństwa;

-dążenie do zaspokojenia ambicji i pragnień dziecka, bez akcentowania własnych ambicji rodzicielskich, typowych w rodzinach naturalnych;

-podtrzymywanie więzi z rodziną naturalną dziecka, jeżeli nie wpływają negatywnie na proces wychowania. (Szanse)

Zagrożenia: te wynikające z codziennego życia, przykład rodzina Hani i Marka z M jak Miłość.

Dom dziecka - opieka i wychowanie:

Dom dziecka jest to placówka opieki całkowitej nad dzieckiem, typu zakładowego, przeznaczona dla dzieci całkowicie lub częściowo pozbawionych opieki rodzicielskiej, prawidłowej z punktu widzenia społecznego i prawnego.

Decyzja o umieszczeniu w domu dziecka opiera się na indywidualnej diagnozie sytuacji życiowej dziecka i jego rodziny oraz perspektyw rozwoju. Powinna ona brać pod uwagę zarówno interes dziecka jak i społeczeństwa utrzymującego placówki opiekuńcze. Typowymi przyczynami decyzji o umieszczeniu w placówce opieki całkowitej bywają : sieroctwo biologiczne, dysfunkcjonalność czy wręcz patologia rodzin na różnym tle i w różnych zakresach, wytwarzająca zjawisko tzw. sieroctwa społecznego, różne zdarzenia losowe, kryzysy indywidualne, rodzinne i ogólnospołeczne, burzące normalny bieg życia.

Trudności i porażki:

W warunkach domów dziecka bardzo są utrudnione następujące zadania:

- nauczenie wychowanków społecznych form życia, tych bardziej prywatnych i osobistych ,

- nauczenie samodzielnego nawiązywania i utrzymywania stabilnych stosunków interpersonalnych,

- zaspokojenie potrzeb psychicznych ,

Brak stałego opiekuna dziecka, poczynając od kilku miesięcy jego życia do końca wieku przedszkolnego, zbyt częste zmienianie go, niezaspokajanie potrzeb dziecka - szczególnie bezpieczeństwa i miłości - deformuje rozwój.








---