PYTANIA NA EGZAMIN Z FINANSÓW PUBLICZNYCH
I STOPIEŃ - II rok
1) Czym są finanse publiczne - co obejmują?
Gromadzenie środków pieniężnych przez podmioty sektora publicznego oraz ich rozdysponowanie na wytwarzanie i dostarczanie (podział) dóbr publicznych.
Obejmuje: gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych celem wykonywania zadań publicznych.
2) System budżetowy - czym jest, na czym polega oraz jakie narzędzia zalicza się do systemu budżetowego (NIP) ?
To całość urządzeń organizacyjnych dotyczących działalności budżetowej.
Polega na: gromadzeniu środków publicznych i ich wydatkowaniu.
N - normy prawne (akty prawne)
I -instytucje (budżet państwa i jst)
P - procedury (budżetowa, w zakresie naruszenia dyscypliny finansów)
3) System budżetowy w Polsce po 1 stycznia 1999 roku
System budżetowy w Polsce po 1 stycznia 1999 roku został podzielony na dwa szczeble:
I - szczebel centralny (budżet państwa w tym budżet województw (budżet .zcentralizowany)
II - szczebel lokalny (budżet zcentralizowany)
-wojewódzki [16]
-powiatowy [373]
-gminny [2489]
4) Decentralizacja - pojęcie i jej główne filary
To przeniesienie na niższy szczebel
a) ujęcie dynamiczne - przekazanie zadań i środków ich realizacji
b)ujęcie statyczne - stan wyposażenia w zadania i środki ich realizacji
FILARY:
-ustrojowy - wyposażenie ST w demokratycznie wybrane organy przedstawicielskie i status publiczno -prawny który zapewnia im ustrojową niezależność od państwa (wójt) (decentralizacja ustrojowa)
-administracyjny - przyznanie ST i jego instrumentom zadań uzależnionych od charakteru i szczebla jst (nakazy, zarządzenia) (decentralizacja administracyjna)
-finansowy - przekazanie na rzecz samorządów terytorialnych odpowiednich zasobów pieniężnych i władztwa do ich dysponowania (podatki, dotacje, subwencje)
5) Co oznacza jawność gospodarowania środkami publicznymi (jakie art. Ustawy o finansach publicznych traktują o jawności finansów publicznych?)
Zasada ta zapewnia powszechny dostęp obywatelom do najważniejszych informacji dotyczących wydatkowania publicznych pieniędzy i możliwość kontroli władzy państwowej i samorządowej
Rozdz. 4 art.33-34 Ustawy o finansach publicznych
6) Pojęcie potrzeb i ich klasyfikacja.
To odczuwane przez ludzi stany niezbędności użytkowania dóbr i usług.
KLASYFIKACJA:
a) Podstawowe- zaspokojenie głodu, zapewnienie odzieży, mieszkanie, bezpieczeństwo, edukacja, korzystanie z podstawowych dóbr kultury.
b) indywidualne- potrzeby które zgłaszane są przez indywidualne osoby. Każdy może mieć inne potrzeby
c) zbiorowe- zgłaszane są przez większą grupę ludzi.
d) wyższego rzędu- posiadanie dóbr luksusowych, spełnianie marzeń, wycieczki.
7) Różnica pomiędzy potrzebami podstawowymi a potrzebami wyższego rzędu (wyjaśnić-przykład)- kwestia ich rangi znaczeniowej.
PODSTAWOWE - zaspokajane w pierwszej kolejności, potrzebne do normalnego funkcjonowania (zaspokojenie głodu, zapewnienie odzieży, mieszkanie, bezpieczeństwo, edukacja, korzystanie z podstawowych dóbr kultury)
WYŻSZEGO RZĘDU - nie muszą być zaspokajane, ale kiedy są to zwiększa się zadowolenie. (posiadanie dóbr luksusowych, spełnianie marzeń, wycieczki)
Dobra podstawowe jak sama nazwa wskazuje muszą być zaspokajane w pierwszej kolejności, bez nich człowiek nie mógłby normalnie funkcjonować, natomiast potrzeby wyższego rzędu mogą być zaspokojone ale nie muszą. W odróżnieniu od potrzeb podstawowych możemy odłożyć je w czasie.
8) Dobra prywatne i dobra publiczne - ujęcie terminologiczne-przykłady.
PRYWATNE - dobra na które jednostki zgłaszają zapotrzebowanie (popyt) wydatkując swoje dochody. ) chleb, samochód, są to dobra, których konsumpcja dostępna jest tylko dla osób posiadających własne środki finansowe na ich zakup
*mechanizm rynkowy, transakcje kupna sprzedaży, podstawowe znaczenie ma tu cena
PUBLICZNE- dostarczane głównie przez instytucje publiczne. Nie ma typowej ceny lecz formę gotowości do ponoszenia ciężarów podatkowych. mogą być konsumowane jednocześnie przez wielu konsumentów, bez uszczerbku dla żadnego z nich. obrona narodowa, twórczość naukowa, program komputerowy, edukacja, parki publiczne.
*brak jednolitej ceny, powszechna dostępność, brak mechanizmu, podstawowe znaczenie ma tu odpłatność
9) Dlaczego, w przypadku dóbr publicznych możemy mówić o dwóch rodzajach dóbr jakie są dostarczane przez państwo?
-dobra na które popyt indywidualny nie istnieje- udostępniane poza rynkiem
-dobra na które kształtuje sie indywidualny popyt lecz są one udostępniane bezpłatnie lub za częściową odpłatnością
W przypadku dóbr publicznych można mówić o dwóch rodzajach dóbr dostarczanych przez państwo ponieważ na niektóre dobra nie zwracamy większej uwagi w życiu codziennym i nie są nam one niezbędne do życia np. oświetlenie ulic a inne tak jak np. służba zdrowia są przez nas bardziej pożądane i zgłaszamy na nie większy popyt.
10) Popyt i podaż dóbr prywatnych.
W odniesieniu do dóbr prywatnych mówimy o rzeczywistym popycie i rzeczywistej podaży. Podaż tworzą podmioty dostarczające określone dobra, natomiast popyt jest zgłaszany przez indywidualnego konsumenta.
11) Popyt i podaż dóbr publicznych.
w odniesieniu do dóbr publicznych o pseudo - popycie i rzeczywistej podaży.
Podaż tworzą instytucje publiczne, popyt tworzą konsumenci danych dóbr publicznych
12) Na czym polega zasada wyłączenia? W odniesieniu, do jakich dóbr ta zasada ma zastosowanie i dlaczego?
Polega na wyłączeniu określonych dóbr z konsumpcji. Dotyczy ona dóbr prywatnych, ponieważ od nas zależy czy chcemy zrezygnować z konsumpcji danego dobra. „osoby trzecie” są w stanie pozbawić nas określonych dóbr, natomiast dóbr publicznych nikt nie jest w stanie nam odebrać np. straż pożarna
13) O czym informuje struktura przedmiotowa Sektora Publicznego?
Określa co i dla kogo państwo oferuje, jakie dobra publiczne i w jakiej ilości. Dobra te są dostarczane w ramach specjalnych programów świadczeń pieniężnych (transferów) lub świadczeń w naturze. W miarę procesów rozwojowych, a więc w miarę narastania dobrobytu społeczeństw, rozmiar i struktura przedmiotowa sektora publicznego również ulegają rozbudowaniu. Powstają bowiem wciąż nowe obiekty użyteczności publicznej, tj. szkoły, szpitale, drogi, autostrady itp., które są składnikami majątku sektora publicznego (prawo Wagnera a prawo Gestoffa)
14) O czym informuje struktura podmiotowa Sektora publicznego?
Wyodrębnia podmioty, które zaliczane są do sektora publicznego. Na S.P. składają się państwo i jego zorganizowane struktury oraz samorządowe i obywatelskie instytucje/organizacje, które w swojej misji deklarują czynienie dobra publ. a nie działalność zarobkową. Dominuje państwo.
15) Jakie podmioty, (zgodnie z art. 5 Ustawy o finansach publicznych) zalicza sie do sektora finansów publicznych?
1) organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki;
2) jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;
3) fundusze celowe;
4) państwowe szkoły wyższe;
5) jednostki badawczo-rozwojowe;
6) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
7) państwowe lub samorządowe instytucje kultury;
8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;
9) Kasy Chorych oraz Krajowy Związek Kas Chorych;
10) Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
11) państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handloweg.
16) Budżet państwa i jego cechy.
To roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów - organu władzy publicznej w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów, uchwalonym przez sejm w formie ustawy.
*fundusz scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań
*na rangę najwyższego aktu prawnego ustawy
*gromadzenie środków w sposób przymusowy
*charakter ekonomiczny społeczny gromadz. i dziel. środków
*bezzwrotność
*plan dochodów i wydatków na z góry ustalony cel
*strumieniowość
*cechuję się specjalizacją
17) Podatek i jego cechy
Jest publiczno- prawnym, nieodpłatnym, przymusowym i bezzwrotnym świadczeniem pieniężnym na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej
Cechy:
Charakter formalno- prawny- zobowiązanie do zapłaty powstaje z mocy prawa
Nieodpłatność - z faktu zapłacenia podatku nie przysługuje żadne świadczenie
Przymusowość- organ władzy publicznej posiada prawo stosowania środków przymusu w celu wyegzekwowania podatku
Bezzwrotność- z chwilą zapłacenia podatek staje się własnością podmiotu.
Ogólność- jest nakładany na wszystkich
Pieniężność- stosowany w formie pieniądza
18) Co oznacza przestrzeganie zasady jawności w praktyce w odniesieniu do budżetu państwa?
Postuluje jawność procesu przygotowywania, uchwalania, realizacji i kontroli budżetu. Zarówno ustawa budżetowa, jak i sprawozdanie z jej realizacji mają być ogłaszane w sposób ogólnodostępny (Dziennik Ustaw).
19) Ustawy regulujące kwestie finansów publicznych szczebla państwowego i regionalnego.
- I Ustawa z dnia 2.04.1997r. Konstytucja RP
- Dz. U. nr 78 poz. 483
-Rozdział VII Samorząd Terytorialny (Art. 163 - 172) , (Art. 15 - 16)
-Rozdział X Finanse Publiczne (Art. 216 - 227)
-Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 o Finansach publicznych
20) Podatki stanowiące dochody budżetu państwa - podatki centralne
1. Podatek dochodowy od osób prawnych [1991]
2. od towarów i usług VAT [1993]
3. od akcyzy [1993]
4. tonażowy [2006] (związany z transportem ładunków lub pasażerów ratownictwa)
5. od gier. losowych [1994]
21) Podatki stanowiące dochody jst - gminy - podatki lokalne
1. od środków transportowych [1991]
2. od nieruchomości [1991]
3. leśny [2002]
4. rolny [1984]
5. od spadków i darowizn [1983]
6. od czynności cywilno-prawnych [2000]
22) Zasady reformy podatkowej w Polsce
- przyjęto, iż zostanie zachowana zasada centralnego władztwa podatkowego (podatek musi być ustalony na poziomie centralnym)
-przyjęto zasadę koncentracji dochodów władz publicznych za pomocą kilku wiodących podatków
-przekazano część podatków i opłat w gestię władz samorządowych jako wyłączne źródło zasilania budżetów gminnych
-oparcie się w większym stopniu na podatkach pośrednich, jako bardziej pewnych dla państwa i łatwiejszych do skontrolowania przy słabo jeszcze rozwiniętym aparacie skarbowym
-wprowadzenie podatku dochodowego jako głównego źródła dochodów budżetu państwa. Jego wprowadzenie warunkuje tworzenie świadomości podatkowej społeczeństwa jako ważnego czynnika obiektywizującego ciężary podatkowe, sposób ich nakładania, reguły rozłożenia ciężarów
-przyjęto, iż w podatkach centralnych będą z mocy ustawy trwale partycypować władze gminne, a obecnie także władze powiatowe i wojewódzkie
-uwzględniono możliwość używania podatków do realizacji celów pozafiskalnych (ulgi podatkowe, ulgi prorodzinne)
-reformowanie systemu podatkowego stopniowo ale konsekwentnie, dokonywane było zgodnie z podstawowymi zasadami obowiązującymi w UE tak aby wprowadzone zmiany w sferze podatków ułatwiły integracje Polski z Unią.
23) Jednostka budżetowa - cechy charakterystyczne.
-wszystkie swoje wydatki pokrywa bezpośrednio z budżetu,
- wszystkie dochody odprowadzane są odpowiednio, albo na rachunek budżetu państwa, albo na rachunek jst
-działa na podstawie statutu i jest prowadzona na podstawie planu finansowego.
-Forma rozliczenia z budżetem: brutto
24) Zakład budżetowy - cechy charakterystyczne.
-odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania i pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych.
-Nie posiada osobowości prawnej.
-Prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w przepisach prawa budżetowego (art.6.1).
-Podstawą jest roczny plan finansowy
25) Gospodarstwo pomocnicze - cechy charakterystyczne.
wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym albo też finansowym, część jej działalności podstawowej lub działalność uboczna. Tworzone są przez kierowników jednostek budżetowych po otrzymaniu zgody od organu, który utworzył daną jednostkę budżetową.
Prowadzi działalność na podstawie rocznego planu finansowego:
przychody własne
dotacje z budżetu jednostki budżetowej
wydatki będące kosztami
rozliczenie z budżetem (stan należności i zobowiązań na początek i na koniec okresu rozliczeniowego)
-Koszty działalności pokrywają z uzyskanych przychodów własnych (założenie).
-Forma rozliczenia z budżetem: netto
26) Podstawy prawne funkcjonowania sektora finansów publicznych - od 1991 do chwili obecnej (akty prawne regulujące te kwestie).
- Konstytucja, określa m.in. ogólne zasady gospodarki budżetowej, podstawy systemu dochodów publicznych oraz ustrój banku centralnego Rozdział X Konstytucji zatytułowany „Finanse publiczne” Rozdział VII Konstytucji (Samorząd terytorialny)
- ustawa o finansach publicznych, która pełni rolę swoistej konstytucji finansów publicznych
- inne ustawy - regulacje albo konkretne kwestie dotyczące sektora publicznego (np. dochody jednostek samorządu terytorialnego, zasady prawa podatkowego, zamówienia publiczne, wynagrodzenia w sferze budżetowej, zasady udzielania poręczeń i gwarancji, zasady udzielania i warunki dopuszczalności pomocy publicznej), albo ustrój, organizację i finanse poszczególnych instytucji sektora publicznego
- rozporządzenia wydane na podstawie wcześniej wymienionych ustaw
1991 - Prawo budżetowe - pierwsza kompleksowa ustawa w dziedzinie finansów publicznych;
1991- 1997 - nowelizacje aktu;
1997 - Konstytucja z rozdziałem dotyczącym finansów publicznych; Art. 61
1 styczeń 1999 r. - wprowadzenie w życie pakietu trzech reform finansów publicznych (reforma administracyjna, systemu emerytalnego i systemu opieki zdrowotnej) 30 czerwca 2005 - nowa ustawa o finansach publicznych
30 czerwca 2005 - nowa ustawa o finansach publicznych
27) Czym jest nota budżetowa?
szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej
28) Jaki rozdział oraz jakie artykuły Konstytucji RP odnoszą się do zasad funkcjonowania samorządu terytorialnego ?
rozdział VII, art. 163-172
29) Jaki rozdział oraz jakie artykuły Konstytucji RP odnoszą się do zasad funkcjonowania finansów publicznych?
Rozdział X, art. 216-227
30) Czym są środki publiczne - jak je można klasyfikować?
To dochody publiczne, środki pochodzące z UE, środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi inne niż z budżetu UE, przychody BP i budżetów jst oraz innych jednostek sektora finansów publicznych
Można je podzielić na:
a) wpływy bezzwrotne
- dochody publiczne (dochody publiczno- prawne, cywilno - prawne, pomoc zagraniczna)
- inne wpływy bezzwrotne
b) wpływy zwrotne
c) transfery wewnętrzne
31) Czym są dochody publiczne zgodnie z ustawą o finansach publicznych?
1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne
świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa,
jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek
sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa
budżetowa, zwanych dalej „odrębnymi ustawami”;
2) inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom
samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów
publicznych;
3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora
finansów publicznych;
4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza
się w szczególności:
a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,
b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,
c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,
d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;
5) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora
finansów publicznych;
6) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;
7) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu
udzielonych poręczeń i gwarancji;
8) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w
rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b;
9) inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone
w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych.
32) O jakie środki publiczne chodzi w ustawie o finansach publicznych w części nazwanej: „Środki pochodzące z budżetu UE”?
1) środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych;
2) środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności;
3) środki Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych „Sekcja
Gwarancji”;
4) inne środki.
33) Co obejmuje układ podmiotowy finansów publicznych?
* władze ustawodawcze (parlament, rady regionalne, rady gminne)
* władze wykonawcze
* władze kontrolne
* aparat skarbowy
* jednostki opłacane ze śr.publ. (szkoły, wojsko, szpitale)
34) Co obejmuje układ prawny finansów publicznych?
* ustawa zasadnicza (Konstytucja RP)
* prawo budżetowe
* uchwały budż. samorządów oraz sporządzane corocznee ust.budż.
* ustawy podatkowe, o funduszach pozabudżetowych finansach sam.teryt., karno-skarbowa ustawa regulująca działalność Ministra Skarbu (Finansów) i aparatu skarbowego, ustawa o zobowiązaniach podatkowych
* akty wykonawcze do ustaw - wydawane w celu wykonania ustawy
35) Co obejmuje układ instrumentalny finansów publicznych?
* podatki i opłaty lokalne
* dotacje, subwencje
* cła, dywidendy
* wypłaty z zysku
* składki na ubezp. społ.
* dochody z majątku publ.
* kredyty i pożyczki publ.
36) Co obejmuje układ instytucjonalny finansów publicznych?
* budżet państwa
* budżety samorządowe
* FUS, KRUS i inne fundusze publiczne celowe (PRFON, EGSP, FOSi, GW
* formy organizacyjno-prawne jednostek sektora fin. publ. (jednostki, zakłady budż.)
* fundacje publiczne
37) Jaki akt prawny reguluje kwestie związane z odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny budżetowej?
Ustawa z dnia 17 grudnia 2004r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. nr 14, poz. 114.)
38) Kto ponosi odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny budżetowej i jakie działania można uznać za takie naruszenie?
-osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
-osoba, której można przypisać winę w czasie popełnienia naruszenia.
-osoba, która wydała polecenie wykonania czynu naruszającego dyscyplinę finansów publicznych.
-osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet (organu wykonawczego)
-kierownicy jednostek samorządu terytorialnego
-pracownicy jednostek samorządu terytorialnego i ich jednostek organizacyjnych
-osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom, które nie są zaliczane do sektora finansów publicznych.
39) Jakie możliwe kary wymienia się w ramach odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny budżetowej?
1) upomnienie;
2) nagana;
3) kara pieniężna;
4) zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.
40) Jakie organy orzekają w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych (w I i II Instancji)?
I - Komisje orzekające.
II - Główna Komisja Orzekająca
41) Klasyfikacja dochodów budżetowych w Polsce (podział ogólny i udział % dochodów po wejściu Polski do UE).
Klasyfikacja dochodów budżetowych:
a) ekonomiczne
- krajowe (podatkowe, nie podatkowe)
b) prawne
-zwrotne np. pożyczki
-bezzwrotne np. podatki
-odpłatne np. opłaty
-nieodpłatne np. podatki
-przymusowe np. podatki
-dobrowolne np. pożyczki
-zasadnicze np. podatki
-uboczne np. cła
c) organizacyjne
-dochody budżetu państwa
-dochody budżetów jst
Dochody krajowe 93%
- podatkowe (88-92%)
-nie podatkowe (8-12%)
Dochody zagraniczne 7%
42) Dlaczego państwo zgłasza popyt na pieniądz? Z czego to wynika? i jaka jest polityka państwa w tym zakresie?
Państwo zgłasza popyt na pieniądz m.in. dlatego że dług publiczny i deficyt budżetowy z roku na rok jest coraz wyższy. Spowodowane jest to nadmiernymi wydatkami, zbyt niskimi podatkami, złą polityką rozporządzania środkami pieniężnymi. Polityka państwa polega na podwyższaniu podatków (VAT w 2011 roku), zniesienie ulg podatkowych, wydłużenie wieku emerytalnego, ograniczanie wydatków budżetowych.
43) Istota wydatków budżetowych.
W nich koncentruje się sens istnienia sektora publicznego. Środki zgromadzone przez administrację publiczną są wykorzystywane na płatności, której celem jest wykorzystywanie zadań publicznych. W ten sposób środki pobierane od obywateli i innych podmiotów w formie podatków i innych obciążeń "wracają" do podatników przekształcone w usługi społeczne.
44) Klasyfikacja wydatków budżetowych z punktu widzenia przeznaczenia.
- dotacje, subwencje 60%
- świadczenia pieniężne na rzecz ludności 8%
- wydatki bieżące jedn. sekt. publ. 16%
- obsługa długu publ. 10%
- wydatki majątkowe 3%
- wydatki na rzecz instytucji UE 3%
45) Klasyfikacja wydatków budżetowych - wydatki zdeterminowane i wydatki elastyczne (udział %, rodzaje wydatków zaliczanych do obu grup, co jest podstawa do zaliczania określonych rodzajów wydatków do danej grupy)?
ZDETERMINOWANE [70%]
* sztywne 47% (subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego,finansowanie budowy i remontów dróg,obsługa długu publicznego)
* quasi sztywne 23% (KRUS, FUS, świadczenia emerytur i rent dla żołnierzy, policjantów, sędziów i prokuratorów, wydatki naczelnych organów władzy, kontroli i sądownictwa)
ELASTYCZNE [30%] (wynagrodzenia i wydatki bieżące jednostek zaliczanych do sfery budżetowej, dotacje dla jst, dotacje dla podmiotów gospodarczych, dotacje dla szkół wyższych, wydatki majątkowe)
46) Salda budżetu państwa. Z których z wymienionych sald mamy do czynienia w Polsce? z czego wynika taka sytuacja?
Dochody > wydatki - nadwyżka budżetowa
Dochody = wydatki - równowaga budżetowa
Dochody < wydatki - deficyt budżetowy
W Polsce mamy do czynienia z deficytem budżetowym, wydatki przewyższają dochody.
-Przyczyną mogą być zbyt niskie podatki które nie pokrywają w pełni wydatków.
- Zbyt wysokie wydatki
- zbyt niskie dochody
47) Deficyt budżetowy - pojęcie i przyczyny.
Występuje w sytuacji gdy wydatki przewyższają dochody. Przyczyny:
-nadmierne wydatki budżetowe
-zbyt niskie podatki lub wadliwy mechanizm ściągania podatków
-nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji państwa
-deficyt w trakcie realizacji budżetu
48) Deficyt budżetowy - skutki.
- powstanie inflacji
-ryzyko
-aprecjacja waluty
-pogorszenie sie bilansu handlowego
- zwiększenie popytu na pieniądz wyemitowanym przez państwo np. podatki na prywatnych przedsiębiorców przez co jest mało ruchów pieniądza w obiegu
- pułapka pożyczkowa: ciągle się zadłużanie spowoduje ze gdy nie będziemy oddawać nikt nie będzie chciał nam pożyczać.
49) Deficyt budżetowy - tendencja w ostatnich latach, a wymóg Traktatu z Maastricht.
wymóg Traktatu z Maastricht - deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB
w roku 2009 deficyt budżetowy wyniósł 7,1% PKB co oznacza przekroczenie wymogu Traktatu z Maastricht. Obecnie 21 z 27 krajów UE nie spełnia wymogu.
W roku 2001 wysokość deficytu budżetowego znacznie wzrosła w stosunku do roku 2000, nieznaczny spadek odnotowano w roku 2003, w 2004 roku ponownie wielkość deficytu wzrosła. Od roku 2005 deficyt budżetowy spadał w bardzo szybkim tempie. Od roku 2008 poziom deficytu zaczął wzrastać. W roku 2010 odnotowano najwyższy wzrost deficytu budżetowego.
50) Deficyt budżetowy - źródła finansowania deficytu w Polsce. Tendencje zmian w źródłach finansowania deficytu budżetowego w Polsce po 1989 roku.
Źródła finansowania:
-nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych, pożyczki, kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, wypłaty z emisji papierów wartościowych. podatki
W latach 80- tych deficyt budżetowy finansowany był prawie całkowicie kredytem zaciąganym w NBP, od 1991 roku nastąpiła radykalna zmiana w kierunku wzrostu udziału finansowania przez banki komercyjne i system pozabankowy. Deficyt w latach 1991 - 1993 tylko w 70% był finansowany przez kredyty zaciągane w NBP. Rozpoczęto zaciąganie pożyczek w systemie pozabankowym, głównie od gospodarstw domowych oraz podmiotów gospodarczych. Wprowadzono nowe instrumenty takie jak: bony skarbowe, obligacje oszczędnościowe i obligacje nominowane w dolarach USA, w związku z ich wprowadzeniem zmniejszyła się rola kredytów.
51) Co oznacza stwierdzenie, iż dany kraj wpada w "pułapkę zadłużenia" z czego to wynika?
To sytuacja, w której związek publicznoprawny, nie będąc w stanie spłacać na bieżąco zadłużenia wraz z odsetkami, zaciąga nowe pożyczki na spłatę odsetek i zadłużenia. Może to doprowadzić do repudiacji (odmowy zapłacenia należności wynikających z zadłużenia).
52) Dług publiczny pojęcie i rodzaje długu.
Zobowiązania Skarbu Państwa wynikające z zaciągniętych kredytów i pożyczek w krajowym i zagranicznym systemie finansowego oraz z emitowanych od 1989 roku papierów wartościowych.
podmiotowy punkt widzenia
- dług globalny, dotyczy całego sektora finansów publicznych
-dług Skarbu Państwa
-długi jednostek samorządu terytorialnego
-dług innych jednostek sektora finansów publicznych
ze względu na źródło finansowania
- wewnętrzny (krajowy)
-zagraniczny
wg kryterium czasu
- krótkoterminowy (płynny)
- długoterminowy (funowany)
53) Dług publiczny - struktura długu - wymóg Traktatu z Maastricht a wielkość długu w Polsce.
-dług sektora publicznego- całość zobowiązań władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów
-dług publiczny budżetu państwa- zobowiązania Skarbu Państwa wynikające z zaciągniętych kredytów i pożyczek w krajowym i zagranicznym systemie finansowym oraz emitowanych od 1989 roku papierów wartościowych
Wymóg Traktatu z Maastricht 60% PKB
W roku 1998 wysokość ługu publicznego spadła w stosunku do roku 1997. następnie nastąpił wzrost a później znowu spadek. W roku 2002 i 2003 nastąpił wzrost długu publicznego, jednak przez te wszystkie lata spełniał wymóg Traktatu
W roku 2009 dług publiczny wzrósł do 49,9% PKB
54) Przyczyny długu publicznego.
-uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy
-okresy wzmożonych wydatków (zasiłki, wojny, klęski)
-realizowana doktryna ekonomiczna (keynesizm, neoliberalizm)
-osiąganie celów politycznych rządzącej elity
- wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia
55) Dług publiczny - procedury ostrożnościowe i sanacyjne w Ustawie o finansach publicznych.
a) gdy wartość długu publicznego w relacji do PKB jest większa od 50% a nie większa od 55%, to na kolejny rok Rad Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż z roku bieżącego
b)jest większa od 55% a mniejsza od 60% to:
-na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej w którym
*nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej
*waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu odpowiadającego wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny za poprzedni rok budżetowy
*wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z wyjątkiem rat kredytów i pożyczek udzielonych w latach poprzednich
*nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach, o których mowa w art. 139 ust. 2, na poziomie wyższym niż w administracji rządowej
- Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich,
-Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a,
-wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok mogą być wyższe niż dochody tego budżetu powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, jedynie o kwotę związaną z realizacją zadań ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 3;
c) jest równa lub większa od 60%, to:
-Rada Ministrów, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie tej relacji do poziomu poniżej 60%,
-wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok nie mogą być wyższe niż dochody tego budżetu,
-poczynając od siódmego dnia po dniu ogłoszenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji.
Program sanacyjny obejmuje:
1) wskazanie przyczyn kształtowania się relacji państwowego długu publicznego, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a;
2) program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do ograniczenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, uwzględniający w szczególności propozycje rozwiązań prawnych mających wpływ na poziom wydatków i rozchodów w sektorze finansów publicznych;
3) trzyletnią prognozę dotyczącą relacji państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto, wraz z przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej kraju.
56) Pojęcie procedury budżetowej. Jakie etapy zawiera w sobie procedura budżetowa?
proces prawnie określonych zasad postępowania z budżetem. Pierwszym elementem procedury jest przygotowanie projektu budżetu na następny rok. W przypadku niedotrzymania terminu rząd zmuszony jest do uchwalenia prowizorium budżetowego. Gdy ustawa budżetowa nie zostanie uchwalona w okresie czterech miesięcy od przedłożenia Sejmowi projektu, prezydent może skrócić jego kadencję. Następnymi etapami procedury budżetowej są: uchwalenie, a później wykonanie budżetu, a na końcu sprawozdawczość i kontrola wykonania budżetu.
57) Uchwalanie budżetu państwa. Procesy podczas projektowania budżetu. Zasady i terminy (zgodnie z ustawą Konstytucja RP).
Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej
Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.
W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określić ustawa o prowizorium budżetowym.
Inicjatywa ustawodawcza w zakresie m.in. ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowy, zmiany ustawy budżetowej przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.
Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W niektórych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.
Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi
Prezydent RP podpisuje ją w ciągu 7 dni. W przypadku zwrócenia się Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy budżetowej z konstytucją przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy o dnia złożenia wniosku w Trybunale.
Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu Ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi RP do podpisu, Prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu
58) Wykonywanie budżetu - pojęcie oraz organy występujące podczas wykonywania budżetu?
Wykonywanie budżetu polega na pobieraniu dochodów i dokonywaniu wydatków. Podmioty:
- podmioty bezpośrednie (organy państwowe i podlegające im jednostki budżetowe)
-podmioty pośrednie (sprawujące nadzór i kontrolę nad wykonywaniem budżetu
-banki (kontrola kasowa, obsługują budżet)
59) Kontrola wykonania budżetu - podmioty i terminy.
Na Ministrze Finansów spoczywa obowiązek przedstawienia komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu i Najwyższej Izbie Kontroli w terminie do dnia 10 września roku budżetowego informacji o przebiegu wykonania budżetu państwa za I półrocze tego roku. Parlamentarna kontrola wykonania budżetu ma charakter następczy. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Jednocześnie NIK przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu.
Kryteria kontroli- legalność, gospodarność, celowość i rzetelność
60) Czym jest odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, kiedy mamy do czynienia z naruszeniem takiej dyscypliny?
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych to szczególny rodzaj odpowiedzialności prawnej, jest niezależna od odpowiedzialności określonej przepisami prawa. Sprawca naruszenia dyscypliny finansów publicznych podlega w/w ustawie w sytuacji gdy:
-podejmuje określone czynności, które ustawa wymienia jako naruszenie
- nie podejmuje takich czynności które powinny być wykonane a zatem powstrzymuje się od działania do którego był zobowiązanym
Zamknięty katalog przypadków naruszenia dyscypliny finansów publicznych odnajdujemy w art. 5-18 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
61) Przyczyny występowania sektora publicznego w gospodarce.
Występowanie sektora publicznego w gospodarce jest bardzo ważnym elementem, gdyż zajmuje się dostarczaniem dóbr i usług dla państwa i obywateli. Aktywność sektora publicznego opiera się przede wszystkim na zapewnieniu obywatelom opieki socjalnej, gwarantowaniu bezpieczeństwa narodowego i planowaniu zagospodarowania przestrzeni
62) Czym są zadania publiczne, jakie rodzaje zadań realizuje sektor publiczny?
To każde działanie administracji, które realizuje ona na podstawie ustaw. Adresatami takich zadań mogą być osoby fizyczne - obywatele, ich wspólnoty, osoby prawne oraz jednostki nie posiadające osobowości prawnej.
1) wykonywanie władczych funkcji państwa (stanowienie, egzekwowanie prawa, bezpieczeństwo obywateli, wymiar sprawiedliwości)
2) zarządzanie finansami
3) zarządzanie majątkiem publ. (zakres ochrony środowiska i dziedzictwa narodowego)
4) świadczenie usług publ. (edukacja, kultura, opieka społ.)
5) utrzymanie infrastruktury powszechnego użytku ( urządzenia przeciwpowodziowe)
6) wspieranie zadań dokonywanych przez org. społeczeństwa obywatelskiego
7) wypłata świadczeń pieniężnych (renty, emerytury, dotacje)
-stosowanie i egzekwowanie podatków
-uchwalanie budżetu
-zaciąganie długu publicznego
-finansowanie deficytu (emisja papierów wartościowych)
63) Etapy postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
- zawiadomienie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych
-postępowanie przed właściwym rzecznikiem odpowiedzialności dyscyplinarnej (czynności sprawdzające i wyjaśniające)
-postępowanie przed komisją orzekającą I stopnia
-postępowanie odwoławcze przed Główną Komisją Orzekającą
-wykonanie orzeczonej kary i egzekwowanie kosztów postępowania
-postępowanie sądowe przed wojewódzkim sądem administracyjnym
-nadzwyczajne tryby postępowania po uprawomocnieniu się orzeczenia (stwierdzenie nieważności prawomocnego rozstrzygnięcia, wznowienie postępowania)
64) Przykłady naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
*wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem
*nie rozliczenie otrzymanej dotacji
*zaniżenie należności
*nieprawidłowe dokonywanie wydatków publicznych
*wypłata wynagrodzenie bez opłacenia składek
65) Wymień segmenty sektora finansów publicznych i dokonaj ich krótkiej charakterystyki
-Budżet państwa - roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy publicznej w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów. Jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego
-Budżet JST- Uchwalony jest w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy. Stanowi roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki, przychodów i wydatków: zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych, funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego.
-Fundusze celowe - mogą działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz, stanowią „małe” budżety - z własnymi dochodami i wydatkami , cel główny - finansowanie tylko określonych zadań, podstawą gospodarki funduszy celowych są roczne plany finansowe
-Formy organizacyjno - prawne (dla 1 i2)- jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, fundusze celowe, fundusze motywacyjne
-Narodowy Fundusz Zdrowia- państwowa jednostka organizacyjna działająca na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Fundusz wypełnia w polskim systemie opieki zdrowotnej funkcję płatnika: ze środków pochodzących z obowiązkowych składek ubezpieczenia zdrowotnego, NFZ finansuje świadczenia zdrowotne udzielane ubezpieczonym i refunduje leki.
66) Fundusze Celowe - rodzaje, główne źródła finansowania
- mogą działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz
-stanowią „małe” budżety - z własnymi dochodami i wydatkami
-cel główny - finansowanie tylko określonych zadań
- podstawą gospodarki funduszy celowych są roczne plany finansowe
Główne źródła dochodów
-przychody własne (bieżące składniki)
-dotacje z budżetu państwa lub budżetów JST
-środki z okresów poprzednich (nadwyżki)
-pożyczki z budżetu państwa (gdy deficyt)
-środki z UE (fundusz pracy)
W 2009r. łączne przychody funduszy 181,6mld zł w tym dotacje z budżetu państwa 46,9mld zł
Do grupy funduszy celowych korzystających z dodatkowego zasilenia w postaci dotacji z budżetu państwa
-Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
-Fundusz Emerytalno - Rentowy
-Fundusz Prewencji i Rehabilitacji
-Fundusz Administracyjny
-Fundusz Pracy
-Państwowy Fundusz Kombatantów
-Fundusz Alimentacyjny
-Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
67) FUS- pojęcie, przychody, główne kierunki wydatkowania środków
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest polskim funduszem państwowym, którego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. FUS realizuje zadania z zakresu I-go Filaru ubezpieczeń społecznych w systemie redystrybutywnym.
Przychody:
-składki na ubezpieczenia społeczne
-dotacje z budżetu państwa
-krótkoterminowe kredyty komercyjne
Ze środków zgromadzonych w funduszu finansowane są wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego, wydatki na prewencję rentową i inne.
68) Reforma ubezpieczeń społecznych w Polsce - od kiedy nowy system emerytalny i jakie są główne zasady jego działania
Nowy system emerytalny funkcjonuje od 1.01.1999r. W Polsce państwowa emerytura przysługuje osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i mają udokumentowany wymagany okres zatrudnienia, wysokość emerytury zależy od wysokości kapitału zgromadzonego przez całe życie.
W Polsce wiek emerytalny wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Świadczenia społeczne są obsługiwane oddzielnie dla rolników (KRUS) oraz dla reszty pracujących (ZUS)
filar - Fundusz Ubezpieczeń Społecznych obsługiwany przez ZUS,
II filar - Otwarty fundusz emerytalny (w skrócie OFE),
III filar - np. Indywidualne konto emerytalne (w skrócie IKE).
O ile I i II filar są obowiązkowe, o tyle III filar jest dobrowolny.
69) FER - Fundusz Emerytalno - Rentowy - pojęcie, przychody, główne kierunki wydatkowania środków
- dotacje budżetowe (uzupełniające lub przeznaczone na ubezpieczenie zdrowotne opłacone przez fundusz.
-składki na ubezpieczenia emerytalno - rentowe (raz na kwartał) refundacja ze środków FUS na pokrycie wydatków związanych m.in. z wypłatą świadczeń z innego ubezpieczenia
FER- w 92% dofinansowany przez państwo, składki rolników to tylko 8% finansują wypłaty rent i emerytur rolników
Przychody 2009 17,1 mld zł, skł 1,4 mld zł (8,2%) wydatki 2008 17,0 mld zł
70) FRD - Fundusz Rezerwy Demograficznej - pojęcie, przychody, główne kierunki wydatkowania środków
(Ust. 13.10.1998r. o systemie Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U 2007 Nr 11 poz 74)
Główny cel:
-zwiększenie bezpieczeństwa dla wypłaty świadczenia społecznego (skutek przewidywanego spadku liczby osób pobierających świadczenia)
Jest on tworzony ze środków pozostających na koniec każdego roku na rachunku FUS, pomniejszonych o kwotę niezbędną na wypłaty świadczeń w styczniu kolejnego roku.
Od 2003r. składka na ten fundusz stanowiła 0,1% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, obecnie wynosi 0,2% podstawy wymiaru. Odpisy były dokonywane do końca 2008r.
Od 2009r. można wykorzystywać środki tego funduszu zgodnie z przeznaczeniem środków z prywatyzacji (2010 - 9,5 mld zł)
71) KRUS - zasady funkcjonowania
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ( ust. 20 20.12.1990r.) o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U 1998 nr 7 poz 25)
Ustawa zlikwidowała działający wcześniej Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Rolników, którego dysponentem był ZUS
KRUS:
-odpowiada za realizację zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych rolników a interesy ogółu ubezpieczonych i świadczeniobiorców w zakresie ubezpieczenia i działania KRUS reprezentuje Rada Ubezpieczeń Społecznych Rolników
-nie jest tak do końca funduszem celowym choć w jej skład wchodzą 3 fundusze celowe
* fundusz emerytalno- rentowy
*fundusz Prewencji i Rehabilitacji
*fundusz Administracyjny
72) FP - Fundusz Pracy - pojęcie, przychody, główne kierunki wydatkowania środków
(ust. Z dnia 29.12.1989 o zatrudnieniu (Dz. U. 1989 nr 75 poz 446) w kolejnych latach na podstawie (Ust. Z 16.10.1991r. o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz. U. 1991 nr 106 poz 457)
Cel- aktywizacja zawodowa osób poszukujących pracy i łagodzenie skutków bezrobocia
Przychody - (2009 - 10,3 mld zł)
- wpływy ze składek płaconych przez pracodawców
- dotacje z budżetu państwa
- środki z budżetu
Finansuje:
-zasiłki dla bezrobotnych i świadczenia przedemerytalne
-wydatki na szkolenie osób bezrobotnych
- prace interwencyjne i roboty publiczne
- pożyczki udzielane bezrobotnym
73) PFRON - Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - pojęcie, przychody, główne kierunki wydatkowania środków
Ust. Z dn. 27.09.1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. 1997 nr 123 poz 776), (Dz. U. 2008 nr 14 poz 92)
Dochody 2009 - 4,6 mld zł
- wpłaty zakładów z tytułu zatrudnienia mniej niż 6% osób niepełnosprawnych więcej niż 51 osób
- wpłaty zakładów pracy chronionej
- dotacje z budżetu państwa
-środki z UE
Wydatki 4,61 mld zł
Finansuje
-część składnki na ubezpieczenie społeczne pracowników niepełnosprawnych
-refundacje kosztów wynagrodzeń osób niepełnosprawnych skierowanych przez PUP
-organizacje nowych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych lub przystosowanie istniejących do wymagań wynikających z niepełnosprawności
- dofinansowanie lub refundacja wynagrodzeń osób zatrudnionych w Zakładach Pracy Chronionej w których stwierdzono upośledzenie umysłowe
- dofinansowanie kredytów bankowych zaciąganych przez Zakład Pracy Chronionej
74) NFZ - Narodowy Fundusz Zdrowia - pojęcie, przychody, główne kierunki wydatkowania środków
Ust. z dnia 23.01.2003r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. 2003 nr 45)
NFZ
-do 1998r w Polsce obowiązywał budżetowy model finansowania służby zdrowia
-usługi medyczne świadczone były przez Państwowe Zakłady Opieki Zdrowotnej, działający w formie jednostek budżetowych a więc finansowanych bezpośrednio z budżetu państwa
-osoby uprawnione do świadczeń publicznej służby zdrowia (wszyscy obywatele) miały prawo do bezpłatnych usług medycznych
NFZ
- w 1999r na podstawie ust. 26.02.1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. nr 28 poz. 15) przeprowadzona została zasadnicza reforma systemu funkcjonowania i finansowania służby zdrowia, oddziałują na świadczenia służb medycznych od ich finansowania
Polegało to na:
- większość Zakładów Opieki Zdrowotnej przekształcono w samodzielne publiczne ZOZ-y będące osobami prawnymi samodzielnie zarządzającymi gospodarką finansową
- finansowanie ochrony zdrowia wyodrębniono z budżetu państwa tworząc kasy chorych
- ustanowiono nowy rodzaj dochodów publicznych składki na ubezpieczenia zdrowotne będące głównym źródłem dochodów Kas Chorych
-od 1.04.2003 regionalne Kasy Chorych zostały przekształcone w oddziały wojewódzkie. NFZ oddziały Kasy Chorych włączono do odpowiednich oddziałów NFZ a jej centrale do centrali NFZ
NFZ funkcjonował w pierwotnej postaci (do 30.06.2004r. a następnie został zastąpiony NFZ - ust. Z dnia 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
Finansowanie:
- składki na ubezpieczenie zdrowotne
-darowizny i zapisy
-środki przekazane na realizację zadań zleconych
-dotacje
-środki z lokat bankowych
75) FPR - Fundusz Prewencji i Rehabilitacji - pojęcie, przychody, główne kierunki wydatkowania środków
Przychody:
-dotacja z budżetu państwa ok. 90%
- odpis z funduszu składkowego w wysokości do 5% jego planowanych wydatków
Finansuje działania w zakresie przekwalifikowania zawodowego rencisty w okresie pobierania renty szkoleniowej
Zapobieganie wypadkom przy pracy rolniczej i rolniczym chorobom zawodowym
Pomocy dla osób ubezpieczonych i uprawnionych do świadczeń które nie mogą pracować w gospodarstwie rolnym ale w wyniku leczenia i rehabilitacji mogą odzyskać zdolność do pracy.
76) Polityka budżetowa - pojęcie i rodzaje, główne instrumenty
polega na regulacji wysokości oraz proporcji dochodów i wydatków budżetowych. Obejmuje politykę podatkową oraz politykę wydatków budżetowych. Jej cele muszą być zgodne z celami polityki gospodarczej i społecznej państwa.
Instrumenty
-wykorzystywanie dochodów i wydatków publicznych do realizacji określonych zadań
- Dochody i wydatki budżetowe wykorzystywane są do zapewnienia wykonania określonych usług publicznych, ochrony istniejących instytucji polityczno-ustrojowych, zapewnienia rozwoju i ochrony określonych dziedzin i form działalności gospodarczej i realizacji określonych przemian w gospodarce
Rodzaje:
-Polityka budżetowa pasywna
-Polityka budżetowa aktywna
77)Polityka budżetowa pasywna - pojęcie i główne instrumenty
opiera się na koncepcji działania Automatycznych Stabilizatorów Koniunktury (ASK).
ASK:
- mechanizmy wbudowane w system fiskalny danego kraju;
- zwiększają popyt globalny, gdy wzrost gospodarczy maleje;
- obniżają popyt globalny, gdy okres ożywienia gospodarczego;
- działają samoistnie (równolegle ze zmianami koniunktury), bez konieczności podejmowania żadnych dodatkowych decyzji, co do ich zastosowania.
fundamentem polityki pasywnej jest założenie, że pewne elementy dochodów i wydatków budżetowych automatycznie reagują na zmiany aktywności gospodarczej wyzwalając impulsy łagodzące wahania koniunkturalne
78) Polityka budżetowa aktywna - pojęcie i główne instrumenty
polega na stosowaniu przez rząd określonych środków oddziaływania na popyt globalny. W celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom w gospodarce, stabilizacji cen, ograniczenia bezrobocia. Ten rodzaj polityki wymaga wprowadzania zmian w programach budżetowych i wiąże się z opóźnioną reakcją zmian na zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki
Instrumenty
- zmiana stawek i struktury podatków
-Zmiany wypłat przelewów np. dla samorządów
-zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne
79) Polityka budżetowa ekspansywna - pojęcie i główne instrumenty
- zwana miękką, łagodną polityką budżetową. Celem jej jest stymulowanie wzrostu gospodarczego poprzez pobudzanie popytu globalnego w kraju. Jej efektem będzie zmiana w saldzie budżetu państwa (in minus). Powinna być prowadzona w okresach osłabienia gospodarczego, aby ograniczyć spadek aktywności gospodarczej.
Instrumenty:
- obniżanie stawek podatkowych oraz innych obciążeń fiskalnych,
- wprowadzanie ulg podatkowych,
- zwiększanie skali istniejących ulg podatkowych,
- zwiększanie liczby podmiotów uprawnionych do korzystania z ulg podatkowych,
- zwiększanie wydatków publicznych,
- wspieranie nowych dziedzin (finansowanie, dofinansowywanie)
80) Polityka budżetowa restrykcyjna - pojęcie i główne instrumenty
Zwana twardą polityką budżetową. Jej celem jest poprawa stanu finansów publicznych, również ograniczenie popytu globalnego. Preferowana w okresach prosperity, by nie dopuścić do przegrzania koniunktury, a zatem głębszego jej pogorszenia w przyszłości. Efektem podejmowanych działań jest poprawa salda budżetowego.
Instrumenty
-podwyższenie stawek podatkowych
-objęcie podatkami większej liczby podmiotów, towarów lub usług (VAT)
-likwidacja dotychczas stosowanych ulg podatkowych (efekt mniejsza liczba osób skorzysta z ulg podatkowych)
- obniżenie wydatków publicznych.