Dydaktyka jest nauką o nauczaniu i uczeniu się, jej przedmiot stanowi nauczanie i uczenie się. Dydaktyka jest nauką o kształceniu.

Dydaktyka to nauka o celach, treściach, metodach i środkach i organizacji.

GŁÓWNE POJĘCIA DYDAKTYKI

Nauczanie - planowe, świadome, systematyczne współdziałanie nauczyciela i ucznia, polegające na wywołaniu określonych zmian w wiedzy, umiejętnościach, sprawnościach i nawykach uczniów ( w osobowości ucznia).

Uczenie się - działanie świadome, planowe i zamierzone, w toku którego cele, środki, metody, warunki kształcenia ustala sam uczący się podmiot.

Kształcenie - ogół zamierzonych planowych czynności i działań nauczania i uczenia się.

Wykształcenie - rezultat kształcenia.

Samokształcenie - działanie świadome, samorzutne podmiotu, skierowane na samego siebie, którego środki, metody i warunki ustala sam przedmiot, które prowadzi do nabywania samego siebie. Jest procesem samorzutnym i dynamicznym czyli ciągłym, bo po osiągnięciu jednego celu sięgamy po następny.

Samouctwo - jest to samodzielne uzupełnianie własnego wykształcenia w przypadku gdy nie dopełniła tego szkołą ( brak dynamiki, douczenie - podstawa uzupełnienia wiedzy do egzaminów)

System dydaktyczny (model kształcenia, model działający )- to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia ( elementy: cel, podmiot, przedmiot, metody, środki, warunki i rezultaty).

OKOŃ W. - cel ogólny
Podstawowym celem kształcenia ogólnego jest opanowanie przez uczniów określonego systemu wiadomości i umiejętności.

W tak rozumianym kształceniu ogólnym wyróżniamy dwie strony:

- rzeczową (obiektywną - poznawanie świata obiektywnego i zdobycia sprawności umożliwiających przeobrażenie otaczającej rzeczywistości)

- osobowościową (podmiotową - poznawanie samego siebie oraz zdobycie sprawności, które umożliwiają rozwój i doskonalenie własnej osobowości)

W harmonijnym procesie kształcenia obie strony są ze sobą integralnie związane
Kształcenie ogólne rozpatrywane od strony rzeczowej (obiektywnej):
1) opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce,
2) ogólne przygotowanie uczniów do działalności praktycznej,
3) kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości.

od strony osobowościowej (podmiotowej):
1) ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych,
2) kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań uczniów,
3) wdrożenie do samoedukacji.

DENEK K. - cel szczegółowy (operacyjny)
Szczegółowym celom edukacji systematycznej w szkole podstawowej nadaje się postać operacyjną - są to opisy zachowań uczniów, określające to, co uczniowie potrafią robić po zakończeniu lekcji, a czego, jak się zakłada, nie umieli oni wykonać przedtem. Chodzi tu zatem o efekty działań uczniów wyrażone w kategoriach ich zachowania się.

Cechy konstytutywne celów edukacji

(konstytutywny - stanowiący podstawę, główny składnik czego):
- dostrzegalny, rozróżnialny i określony w taki sposób, by można ustalić stan jego realizacji;

- wykonalny, możliwy do osiągnięcia w określonym czasie;
- logiczny - nie zawierający wewnętrznych sprzeczności;
- rzeczowy i precyzyjny, przedstawiający syntetyczny opis tego, co chcemy osiągnąć;

- wymierny;

PALKA ST. - budowa celu szczegółowego
Każdy cel szczegółowy powinien składać się z trzech elementów:
1. opisu sytuacji, w której uczeń będzie manifestował zmiany w swoich zachowaniach,
2. pojęć określających planowane zmiany w zachowaniach,
3. pojęć kwalifikacyjnych (norm), które dokładnie określają, jakie minimalne zmiany w zachowaniach ucznia można już uznać jako realizację celu;

Oto przykład konstrukcji szczegółowej celu:

1. obserwując rysunek typowej komórki

2. uczeń powinien umieć nazwać najważniejsze jej składniki

3. Cel można uznać za osiągnięty, jeśli uczeń potrafi poprawnie nazwać osiem spośród niżej wymienionych składników komórki: błona, mitochondria, retikulum, jądro, jąderko, centrosom, lizosom, aparat Golgiego, błona jądra, cytoplazma, wakuole.

Źródła celów wg Denka

1. system wartości,

2. przyjęta koncepcja człowieka,

3. ideologia społeczna,

4. potrzeby rozwojowe dzieci i młodzieży, ich pragnienia i oczekiwania,

5. wskazania społecznej nauki Kościoła,

Źródła celów kształcenia wg Nalaskowskiego

1. źródła filozoficzne

2. źródła społeczne

3. źródła historyczne

OPERACJONALIZACJA CELÓW to zamiana celu ogólnego na (równoważny)zbiór celów operacyjnych.
Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią światów odrębnych - granica między nimi jest płynna - zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na (równoważny) zbiór celów operacyjnych, czyli dokonujemy OPERACJONALIZACJI CELU.
Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania, plany dydaktyczno-wychowawcze). Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować - te właśnie procesy składają się na operacjonalizację celów kształcenia, która jest zabiegiem trudnym - wymaga dobrej znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia oraz precyzji językowej i wyobraźni.
Procedura (poniżej) operacjonalizacji celów kształcenia może pomóc nauczycielowi w tym procesie i zwiększa jego samokontrolę.

ETAPY TECHNIKI POMOCNICZE

1. Zapisanie celu w postaci ogólnej -

2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel A. Wyobrażenie populacji wzorcowej

3. Luźne zapisy celów operacyjnych B. Burza mózgów

4. Selekcja luźnych zapisów C. Próba inscenizacji

5. Klasyfikacja luźnych zapisów D. Wykorzystanie taksonomii celów kształcenia

6. Sformułowanie celów operacyjnych E. Próba komunikacji

7. Sprawdzenie celów operacyjnych F. Egzamin pomyślany

8. Ewentualne powtórzenie etapów 2-7 G. (techniki A-F)

GALLOWAY Ch., KRUSZEWSKI K. - taksonomia celów kształcenia.
Taksonomia celów kształcenia to wszelkie cele dydaktyczne dotyczące uczenia się w szkole opisane w kategoriach hierarchicznie uporządkowanego schematu klasyfikacyjnego. Hierarchiczność taksonomii polega na tym, że wyższe kategorie mieszczą w sobie kategorie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mówi nam, że cel niższy został także osiągnięty.
Za pomocą tej taksonomii można sklasyfikować trzy główne typy zachowania ludzkiego:
* poznawcze (myślące formy zachowania) - „Czy uczeń potrafi to wykonać?”,
* emocjonalne (postawy, przekonania, wartości) - „Czy uczeń chce to wykonać?”,
* psychomotoryczne (ruchy ciała) - „Czy uczeń potrafi to wykonać?”.
_________________________ uczenie się szkolne _________________ ________________

↓ ↓ ↓

SFERA POZNAWCZA SFERA EMOCJONALNA SFERA PSYCHOMOTORYCZNA

1.00 Wiedza 1.0 Recepcja 1.00 Czynności odruchowe

2.00 Zrozumienie 2.0 Reagowanie 2.00 Ruchy podstawowe

3.00 Zastosowanie 3.0 Wartościowanie 3.00 Umiejętności percepcyjne

4.00 Analiza 4.0 Organizowanie 4.00 Umiejętności fizyczne

5.00 Synteza 5.0 Charakteryzowanie 5.00 Ruchy wyćwiczone

6.00 Ocena 6.00 Komunikowanie się bezsłowne

Każde zachowanie zawiera komponenty pochodzące ze wszystkich sfer - poszczególne sfery w dużym stopniu zachodzą na siebie - żaden cel szczegółowy nie będzie nigdy wyłącznie poznawczym, emocjonalnym czy psychomotorycznym, lecz zawsze będzie zawierał elementy dwóch lub więcej sfer. Wszystkie cele szczegółowe dotyczą zarówno tego, aby uczeń potrafił coś zrobić (aspekt poznawczy lub psychomotoryczny), jak i tego, aby miał on poczucie (aspekt emocjonalny) zdolności zrobienia tego.

Metoda pochodzi od grec. Słowa methodos co znaczy badanie, droga dochodzenia do prawdy.

METODY NAUCZANIA - systematycznie, celowo, wypracowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych.

METODY A INNE ELEMENTY SYTEMU DYDAKTYCZNEGO

(Metody uzależnione są od wieku uczniów, przedmiotów nauki szkolnej, celów i zadań pracy wychowawczo - dydaktycznej i organizacji środków , którymi zamierza się posłużyć nauczyciel.)

Cel jest nadrzędny w stosunku do innych elementów systemu.

Nauczyciel jako podmiot kształcenia musi dobierać metody ze względu na wiek ucznia, zainteresowania i formy aktywności.

Uczeń jako przedmiot kształcenia - metody muszą być podporządkowane uczniowi.

Warunki powinny być optymalne (należy je tak dostosować, aby korzystać ze wszystkich metod)

Środki - powinny być dostosowane do metod

Rezultaty są uzależnione od metod (chodzi o to, aby osiągnąć cel)

METODY KSZTAŁCENIA (Okoń) - jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian osobowości uczniów.

WG. OKONIA - (podział metod)

1. metody asymilacji wiedzy, zwane podającymi, słownymi - oparte głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym:

1. pogadanka - rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna odpowiedź, ma potrójne zastosowanie: wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca

2. dyskusja - wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się do poglądów innych osób, odmienność stanowisk. Odmiany dyskusji: wspólne rozwiązywanie problemów, kształtowanie przekonań młodzieży, uzupełnienie własnej wiedzy

3. wykład - bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości. Sztuka wykładania - wiązanie treści wykładu z życiem, trafne przykłady, staranne wysławianie się, logiczna całość, systematyczna treść. Typy wykładów: konwencjonalny (treść przekazywana bezpośrednio w gotowej do zapamiętania postaci), problemowy (problem naukowy lub praktyczny), konwersatoryjny (przeplatanie fragmentów mówionych z wypowiedziami słuchaczy lub zadaniami teoretycznymi czy praktycznymi)

4. opis - wydarzenia historyczne, urządzenia techniczne, opis krajobrazu, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie przedmiotu lub rysunku

5. opowiadanie - przedstawienie akcji przebiegającej w określonym czasie, przedstawienie biografii, wypraw geograficznych, odkryć naukowych

6. praca z książką - opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych (czasopism, radio, telewizja, nagrania). Sposoby: uczenie się z podręcznika, sporządzanie notatek i posługiwanie się lekturą uzupełniającą.

2. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów. Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej, przekształcając ją w wiedzę czynną oraz sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce. Poziomy poznania: konkretów, modeli i teorii.

a) klasyczna metoda problemowa - dominacja uczenia się nad nauczaniem, cztery momenty wg Nawroczyńskiego: wytwarzanie sytuacji problemowej, formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania, weryfikacja pomysłów rozwiązania, porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach

b) metoda przypadków - polega na rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiegoś przypadku

c) metoda sytuacyjna - wprowadzenie uczniów w jakąś złożoną sytuację

d) giełda pomysłów - zespołowe wytwarzanie pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania

e) mikronauczanie - uczenie się złożonych czynności praktycznych

f) gry dydaktyczne - wspólna cecha: pierwiastek zabawy

3. waloryzacyjne zwane eksponującymi o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej

a) impresyjne- kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze dzieła np. czytamy literaturę, oglądamy wystawę,

b) ekspresyjne - sami uczestniczymy w wytwarzaniu

4. metody praktyczne - przewaga aktywności praktyczno-technicznej (na zajęciach zawodowych wychowanie przez pracę)

1. metody ćwiczebne - usprawnienie do zadań wytwórczych

2. metody realizacji zadań wytwórczych - bezpośrednia realizacja

WG. ZACZYŃSKIEGO

Celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym użyty ze świadomością możliwości jego zastosowania (odnosi się do rodzajów percepcji wiedzy i jej kontroli)

Zaczyński dzieli metody na

1. przekazywania wiadomości

1. oparte na obserwacji (pokaz)

2. oparte na słowie (pogadanka i dyskusja; opis, opowiadanie i wykład; praca z książką)

3. oparte na działaniu (m. laboratoryjna i m. zajęć praktycznych)

2. utrwalenia wiadomości

1. uczenie się na pamięć

2. powtarzanie

3. ćwiczenie

4. sprawdzanie

3. metody kontroli i oceny

1. konwencjonalne (ustne sprawdzenie wiadomości, pisemne sprawdzenie wiadomości, praca klasowa, posługiwanie się książką)

2. testy

3. kontrola maszynowa - komputer = maszyna

4. egzamin

4. metoda nauczania programowanego

WG. KUPISIEWICZA- wyróżnił metody oparte na :

1. słowie - wykład, opowiadanie, opis, pogadanka, dyskusja, praca z książką

2. obserwacji (oglądowe) - pokaz, pomiar

3. działalności praktycznej uczniów - laboratoryjna (tradycyjna i problemowa) i zajęć praktycznych

4. gry dydaktyczne - metody symulacyjne, sytuacyjne, inscenizacji i burza mózgów

WG. WIĘCKOWSKIEGO- podział metod na dwie grupy

1. informacyjne - wyjaśniania, opisu i narracji

2. heurystyczne - problemową, dyskusji, dialogu

WG KRUSZEWSKIEGO - podział gier dydaktycznych

Zabawy i gry i dydaktyczne podnoszą efektywność nauczania.

Zabawy - to działalność sprawiająca przyjemność. Cechy charakterystyczne: beztroska, relaks, integracja, dowolność ( można je przerwać w dowolnym momencie)

Gry - odmiana zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł ( ma znaczenie wynik pojawia się więc rywalizacja, zasady oraz cel , któremu należy się podporządkować, gra musi być przeprowadzona do końca)

Def. (Kruszewski) Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania należąca do grupy metod problemowych i organizujących treść kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego dzięki dostarczaniu okazji do manipulowania modelem.

BURZA MÓZGÓW

( można przerwać komunikację między fazą produkcji i szacowania pomysłów; po zakończeniu sesji i wpisaniu pomysłów na tablicy trzeba je wykorzystać; wytwory burzy mózgów stwarzają naturalny punkt wyjścia pracy w grupach) Metoda przeznaczona do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.

METODA SYTUACYJNA (naturalna) str.172

Polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, żeby był typowy dla dużej klasy zdarzeń. ( Fazy: opis sytuacyjny; polecenie; dodatkowe informacje o sytuacji; omówienie z oceną)

METODA SYMULACYJNA

W trakcie symulacji (inscenizacji) gracze mają znaczne możliwości oddziaływania na model, który wskutek działań podlega zmianom.

METODA BIOGRAFICZNA ( wymienić 7 pkt)

Polega na oparciu się na wzorach osobowych ( biografia jest opisem sytuacyjnym a uczeń wyciąga z niej wnioski aby wykorzystać je w rozwiązaniu problemu)

Faza przygotowawcza: 1) wybór postaci; 2)zebranie materiału; 3)określenie tematyki gry; 4)przygotowanie zestawu pytań; 5) opracowanie scenariusza gry; 6) zadania dla uczniów; 7)końcowe omówienie gry.

• Użyteczność i przydatność gier - ( inaczej: to podział ze względu na przeznaczenie)

1. przygotowują do podjęcia pracy w zespole,

2. wyrabiają umiejętność komunikowania się,

3. pomagają utworzyć obraz samego siebie,

4. kształtują szczerość, rzetelność, otwartość,

5. uwrażliwiają na informacje zwrotne w sytuacji społecznej,

6. wyrabiają refleksję nad procesem porozumiewania się,

7. ułatwiają wchodzenie w rolę i akceptację norm

8. tworzą nawyki i umiejętność współpracy

9. wyrabiają zdolność radzenia sobie w konfliktowych sytuacjach

10. wyrabiają twórczość, fantazję i spontaniczność

11. uczą prowadzenia rozmowy ukierunkowanej na partnera

12. uczą kierowników grup sposobów i nawyków samokontroli

• Wady gier -

1. czasochłonność i pracochłonność przygotowania gry

2. wydłużenie czasu opracowania danego tematu

3. zakłócenia spowodowane niezdyscyplinowaniem uczniów

4. skłanianie do niepoważnego stosunku do nauki

5. trudność w zazębianiu się z lekcjami prowadzonymi inną metodą

HEURYZY - reguły praktyczne, ukierunkowujące poszukiwania lub umożliwiające znalezienie rozwiązania, wiąże się z wykorzystaniem większego czasu niż na wykorzystanie algorytmu

ALGORYTM- niezawodny przepis jak działać, w dydaktyce lepsze nauczanie problemowe niż pamięciowe

PROBLEM - poważne zagadnienie , zadanie wymagające rozwiązania, sprawa, kwestia do rozwiązania, wymagające wiedzy do rozwiązania problemu

PROBLEM (WG. OKONIA) - zadanie wymagające pokonania jakiejś trudności o charakterze praktycznym lub teoretycznym przy udziale aktywności badawczej podmiotu.

PSEUDOPROBLEM- PROBLEM FIKCYJNY, SYMULOWANY, ZMYŚLONY , nie wymaga aktywności badawczej

ANALIZA METOD NAUCZANIA ;

Metody oparte na słowie :

1. Opowiadanie - polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu, musi być obrazowe, dużo przymiotników

2. Wykład - służy przekazaniu jakiś informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych, wymaga od słuchaczy myślenia dedukcyjnego.

1. wykład konwencjonalny- treść przekazana w gotowej formie do zapamiętania

2. wykład problemowy- ilustracja jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego

3. wykład konwersatoryjny- przeplatanie fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy

4. wykład monograficzny

5. wykład kursowy

3. Pogadanka - rozmowa kierowana przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel stawia uczniom pytania , na które oni udzielają odpowiedzi (najstarsza metoda dydaktyczna stosowana przez Sokratesa)

4. Dyskusja -wymiana poglądów na określony temat, wymaga specjalnego przygotowania uczestników (wiedzy i argumentów)

5. Praca z książką- uczenie, sporządzanie notatek, lektura uzupełniająca

Metody oglądowe- oparte na obserwacji:

1. Pokaz -demonstrowanie uczniom czegoś, metoda towarzysząca, występuje z inną

Metody oparte na działalności praktycznej:

1. Metoda laboratoryjna- uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment np. na chemii. Może wystepować w dwóch odmianach;

1. tradycyjna - uczniowie pod okiem nauczyciela samodzielnie wykonują eksperyment

2. problemowa- uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment , nie wiedząc z jakim skutkiem

2. Metoda zajęć praktycznych - stosowana na zajęciach praktycznych, uczniowie wykonują czynności związane z zawodem (szkoły zawodowe)

Metody problemowe (gry dydaktyczne)

1. Burza mózgów

2. Metoda sytuacyjna

3. Metoda symulacyjna- inscenizacja

4. Metoda przypadków

NAUCZANIE PROBLEMOWE

Zespół czynności takich jak organizowanie sytuacji problemowych, formułowanie problemów, udzielanie uczniom niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu problemów i sprawdzaniu tych rozwiązań, wreszcie kierowanie procesem systematyzowania i utrwalania tak uzyskanej wiedzy (Okoń)

Problem (Okoń) - to zadanie wymagające pokonania jakiejś trudności o charakterze praktycznym lub teoretycznym przy udziale aktywności badawczej podmiotu.

Pseudoproblem :
1) wynika z traktowania każdej trudności jako problemu,
2) zadania, które nie wymagają samodzielnego myślenia,
zadania, które były problemami dla dzieci, ale przestały być z chwilą znalezienia rozwiązania,
3) zadania tak sformułowane, że dzieci nie są w stanie na nie odpowiedzieć,
4) pytania zawierające fałszywe założenia,
5) pytania zawierające odpowiedź.

Sytuacja problemowa - to taka sytuacja, której podmiot chce jakieś trudne dla siebie zadanie rozwiązać, lecz brak mu do tego wystarczających danych i musi o nie zabiegać.

Rozpoznanie rodzaju problemu (Kruszewski, s.117):

1. problemy orientacyjne - decyzyjne - wykonawcze.

2. problemy „odkryj” - „wynaleź” - („przenieś ze stanu w stan”).

3. problemy otwarte - zamknięte.

4. problemy o jednym rozwiązaniu (konwergencyjne) - o kilku rozwiązaniach

(dywergencyjne).

d y w e r g e n c y j n e - mają wiele rozwiązań, których wartość może być taka sama lub

które można uszeregować według wartości.

Dwa rodzaje myślenia:
- produktywne - samodzielne, polega na wytwarzaniu nowych informacji (szkoła progresywistyczna)
- reproduktywne - niesamodzielne, sprowadza się do odtwarzania i stosowania posiadanych informacji (szkoła tradycyjna)

Heurystyczne - zachodzi w procesie rozwiązywania problemów

5 ogniw (Dewey):
- odczucie trudności,
- wykrycie jej i określenie,
- nasuwanie się możliwego rozwiązania (hipotezy),
- wyprowadzanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania,
- obserwacja i eksperymenty sprawdzające to przypuszczenie.

ETAPY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU (Kruszewski, s.122):

Czynności ucznia :

I. Przygotowawczy 1. Powstanie potrzeby rozwiązywania problemu, gdy :

A/ w wyniku rozpatrzenia sytuacji uczeń jest z niej

niezadowolony (uczeń decyduje, czy problem wart jest rozwiązania)

B/ problem zostaje przekazany uczniowi w gotowej postaci przez nauczyciela (kto inny decyduje, czy problem wart jest rozwiązania)

2. Określenie ważnych właściwości problemu

3. Sformułowanie pytań i hipotez

4. Opracowanie planu i strategii rozwiązania

5. Zlokalizowanie źródeł potrzebnych informacji

6. Gromadzenie potrzebnych informacji

II. Inkubacyjny 7. Organizowanie informacji, analizowanie, ocenianie

ich i interpretowanie; możliwa przerwa w pracy nad

problemem, możliwe zmiany decyzji o źródłach i zapotrzebowaniu na informacje

III. Olśnienia 8. Gromadzenie i tworzenie wstępnych rozwiązań

problemu bazujących na uzyskanych informacjach, zebranych pytaniach i hipotezach

IV. Wykonawczy 9. Wypracowanie i zademonstrowanie (uzewnętrznienie

rozwiązania)

V. Oceny 10.Szacowanie trafności rozwiązania - na ile trafnie

odpowiada na pytanie i rozwiązuje problem. Jeśli

rozwiązanie nie zadawala, czynności z poprzednich

etapów są powtórnie analizowane i podjęta decyzja

co zrobić, żeby poprawić rozwiązanie.

Zalety lekcji problemowej:

- lepsze opanowanie wiedzy przez ucznia,

- kreatywność,

- efektywność,

- możliwość przekazania większego zakresu wiedzy,

- dłuższy czas pracy, ale dłużej się pamięta,

- możliwość pracy w grupie - wzrost aktywności,

- mechanizm transferu wiedzy na nowe sytuacje.

ŚRODKI KSZTAŁCENIA inaczej środki dydaktyczne (Kupisiewicz)

Def.- To przedmioty materialne, które dostarczają uczniom określonych bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych i innych, dzięki czemu usprawniają proces kształcenia, a przez to wpływają korzystnie na jego przebieg i efekty.

• Środki kształcenia ( dydaktyczne) a elementy systemu kształcenia (dydaktycznego) str. 286

Cel - są podporządkowane.

Podmiot - nauczyciel dobiera środki.

Przedmiot - dopasowane do umiejętności uczenia.

Metody i środki - są im podporządkowane

Warunki - środki dostosowane do warunków (często dobieramy środki do warunków)

Funkcje środków kształcenia(Okoń)

Funkcje poznawcze - służą bezpośredniemu poznaniu przez uczniów określonych fragmentów rzeczywistości

Funkcje kształcące - są narzędziem rozwijania zdolności poznawczych oraz uczuć i woli dzieci i młodzieży

Funkcje dydaktyczne - stanowią źródło zdobywanych przez uczniów wiadomości, umiejętności; ułatwiają utrwalenie przerobionego materiału, weryfikację hipotez, sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy

( jeszcze ilustrująca, obrazująca itd.)

• Klasyfikacja środków dydaktycznych (Okoń)

Dwie grupy środków: proste - słowne i wzrokowe

złożone - mechaniczne: wzrokowe, słuchowe i słuchowo-wzrokowe (audiowizualne- opierają się na mechanizmach, które zastępują czynności słuchowe lub wzrokowe)

(Kupisiewicz) wzrokowe, słuchowe, wzrokowo-słuchowe, częściowo automatyzujące proces nauczania i uczenia się

(Adamek) ze względu na chronologię: proste ( rysiki, tablice); techniczne audiowizualne

(diaskop, projektory); maszyny dydaktyczne ( trenery, repetytory); komputery

Analiza środków dydaktycznych

PODRĘCZNIKI - to książka szkolna zawierająca wszystkie informacje zgodne z programem nauczania

Rodzaje podręczników (Tarnaś): tradycyjne ( konwencjonalne); obudowane (+ płyta, plansza, kaseta); multimedialne.

Funkcje dydaktyczne podręczników: motywacyjna, informacyjna, ćwiczeniowa ( a także OKOŃ: badawcza, samokształceniowa, praktyczna i wychowawcza i KUPISIEWICZ: integracyjna, kontrolna, transformacyjna)

Zalety książek: do ich czytania nie trzeba nic więcej, jest miejsce do wpisywania, podręcznik jest tańszy, obowiązek posiadania ale szkoła lub instytucje pomagają w zakupie gdy rodziców nie stać, podczas czytania koncentrujemy się tylko na czynności czytania.

KSZTAŁCENIE MULTIMEDIALNE (Kupisiewicz str. 133)

Istota: celowe i systematyczne posługiwanie się w pracy dydaktycznej zintegrowanymi zestawami środków nauczania, a jego efektywność stanowi pochodną właściwego wyboru owych środków zapisanych na określonym nośniku informacji, oraz zastosowanych urządzeń technicznych. Cechą podstawową jest wykorzystywanie różnorodnych mediów połączonych z urządzeniem sterującym ( komputer + monitory, magnetowidy itp.)

KOMPUTER (Kupisiewicz str. 134)

Funkcje: ogólne(Okoń) + upowszechnienie informacji + ćwiczebne

Wykorzystywanie komputera: Komputerowa symulacja i gry dydaktyczne,. Projektowanie wspomagane przez komputer; Automatyzacja kontroli i oceny osiągnięć szkolnych;

Wady: wtórny analfabetyzm; wady rozwojowe; przestajemy korzystać z książek; ograniczenie czasu dla rodziny; zaburzenia interpersonalne; błędne wyobrażenie o świecie realnym; agresja i okaleczenia emocjonalne.

DYDAKTYKA PRZEDMIOTOWA- zakres materiału z wykładów

DYDAKTYKA to teoria nauczania i uczenia się.

SYSTEM EDUKACJI W POLSCE

Rozporządzenie MENiS z 26.02.2002 r. w spr. Podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego poszczególnych typów szkół.

Etapy edukacji szkolnej

I. Klasy I -III SP - kształcenie zintegrowane

Ramowy plan nauczania - wykaz przedmiotów i zajęć edukacyjnych w danym etapie edukacji. Przewiduje liczbę godzin na realizację zajęć.

- zintegrowane - 54 h

- religia - 6h

- godz. Do dyspozycji dyrektora - 12 h razem 72 h

II. Klasy IV - VI - przedmioty, ścieżki edukacyjne, blok przedmiotowy

Razem 82 h

Ścieżki edukacyjne - to rodzaj zajęcia edukacyjnego realizującego treści nauczania o walorach wychowawczych.

Rodzaje ścieżek:

1. ed. prozdrowotna

2. ekologiczna

3. czytelniczo - medialna

4. wychowanie do życia w społeczeństwie:

a) wych. do życia w rodzinie

b) wych. regionalne - dziedzictwo kulturowe w regionie

c) wych. patriotyczne i obywatelskie

III. Klasy I-III gimnazjum - przedmioty ścieżki edukacyjne

Cele globalne - uczeń ma być wdrożony do naukowego poznania świata

Ramowy plan nauczania dla poszczególnych typów szkół gimnazjalnych ( dla osób upośl. umysł. itp.)

Razem 87 h

Ścieżki edukacyjne:

1. ed. filozoficzna

2. czytelniczo - medialna

3. prozdrowotna

4. ekologiczna

5. regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie

6. europejska

7. obrona cywilna

8. kultura polska na tle kultury śródziemnomorskiej

IV. Szkoły ponadgimnazjalne

Etap edukacyjny - okres nauki o sprecyzowanych celach zakończonych wynikami uczniów

Ścieżki eduk. - treści o wyraźnych walorach wychowawczych

Podstawa programowa - I część ogólna i II szczegółowa. Określa cele eduk., zadania szkoły, osiągnięcia uczniów. Jest podstawą wydania programu nauczania.

Program naucz. - zawiera zakres informacji naukowej z danego przedmiotu.

Blok przedmiotowy - rodzaj zadania edukacyjnego skupiającego treści z kilku przedmiotów.

Edukacja ponadgimnazjalna - zadania :

- ciągłość i spójność z celami kształcenia ogólnego i wychowania

- przygotowanie do interpretacji, globalizacji

- kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym dla wybranych przedmiotów LO

- ścieżki edukacyjne

Licea profilowane (14 profili)

1. chemiczne badanie środowiska

2. ekonom. - administracyjny

3. elektroniczny

4. elektrotechniczny

5. kreowanie ubiorów

6. kształtowanie środowiska

7. leśnictwo i technologie drewna

8. mechaniczne techniki wytwarzania

9. mechatroniczny

10. rolniczo - spożywczy

11. socjalny

12. transportowo - spedycyjny

13. usługowo - gospodarczy

14. zarządzanie informacją

PROCES DYDAKTYCZNY = PLANOWANIE- REALIZACJA - OCENIANIE

I. Planowanie ogólne

Cele globalnego kształcenia ogólnego z zakresie nauczania:

1. nauka swobodnego wypowiadania się, pisania czytania ze zrozumieniem

2. zdobyw. rzetelnej wiedzy, poznawanie wymaganych pojęć

3. dochodzenie do zrozumienia, unikanie pamięciowego opanowywania treści

4. dostrzeganie związków i zależności (przyczynowo - skutkowych)

Cele globalne osiągane są w zakresie umiejętności:

1. planowania, organizowania i oceniania własnej nauki i bycia za nią odpowiedzial.

2. skutecznego porozumiewania się, własny punkt widzenia

3. współdziałania w zespole, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji

4. poszukiwania,, porządkowania i wykorzystywania wiedzy

5. odnoszenia do praktyki zdobytej wiedzy

6. rozwijanie sprawności umysłowej

Cele globalne w zakresie wychowania:

1. rozwijanie dociekliwości poznawczej

2. poczucie użyteczności wiedzy

3. dążenie do dobra własnego i społecznego, odpowiedzialność za siebie

4. poszukiwanie, odkrywanie

5. przygotowanie do życia w rodzinie

6. kształtowanie w sobie postaw dialogu, umiejętność słuchania

II. Planowanie kierunkowe - cele kierunkowe - odnoszą się do poszczególnych przedmiotów, nie opierają się jeszcze na materiale rzeczowym.

III. Planowanie etapowe- cele etapowe - program nauczania

IV. Planowanie szczegółowe- cele szczegółowe - plan dydaktyczno wychowawczy
nauczycieli przedmiotu, wychowania itp.

Program nauczania - odnosi się do przedmiotu na danym etapie edukacyjnym; jest podstawowym elementem pakietu edukacyjnego

Warunki dopuszczenia programu nauczania do użytku szkolnego:

1. zgodność z podstawą programową

2. poprawność konstruowania programu:

- charakterystyka programu

- zestaw celów nauczania i oczekiwanych osiągnięć

- wykaz materiału nauczania

- opis procedur zmierzających do osiągnięcia celu

- opis procedur pomiaru osiągnięć ucznia

- sugestie do kryteriów oceny wewnątrzszkolnej

3. poprawność merytoryczna

- zgodność z ustaleniami dyscypliny naukowej

- najnowsze tendencje i osiągnięcia nauki

4. poprawność dydaktyczna

- materiał przystępny dla ucznia

- materiał zgodny ze stopniem trudności

- materiał o wartościach motywacyjnych - rozwój zainteresowań ucznia

- zróżnicowanie metod i form pracy - indywidualizacja

Kryteria doboru materiału nauczania:

1.Kryterium filozoficzne - materiał reprezentuje:

- całokształt dorobku ludzkiego

- wytwarza w uczniach cechy społecznie pożądane

- pozwoli rozwinąć zdolności poznawcze

Teorie doboru materiału nauczania:

1. utylitaryzm dydaktyczny (najważniejszy jest ten materiał, który rozwija zdoln. praktyczne. W Polsce od początku XX w.)

2. formalizm dydaktyczny ( XX-lecie międzywoj. Rozwija umiejętn. Intelektualne, powinien rozwijać materiał)

3. encyklopedyzm / materializm dydaktyczny ( do II wojny świat. Uczeń miał poznawać wiedzę, zdobywać wiadomości)

2. Kryt. skuteczności dydaktycznej

Kiedy wprowadzamy wiedzę?

Wyróżniamy 3 obszary poznania ucznia:

I - to, co w danym wieku wie

II- to, co wie ale nie do końca wykonuje (rozumie)

III - to, czego na pewno uczeń nie wie

Jaką strukturę nadać materiałowi nauczania?

Struktura powinna być zgodna z zasadami:

1) uczeń poznaje rzeczy proste aż do bardziej złożonych

2) poznaje nowy materiał od rzeczy bardziej mu bliskich do tych odległych, które ma sobie wyobrazić

3) poznaje od rzeczy znanych (opanowane) do nowych elementów

Jeśli powyższe punkty zostaną spełnione materiał zostaje przyswojony.

Układ materiału w programie nauczania:

1) LINEARNY - jeden po drugim (nie jest najlepszy)

2) ROZGAŁĘZIONY

3) SPIRALNY ( koncentryczny) - nawiązywanie do podstaw. Uczeń wraca, przypomina.

4) MIESZANY

PLANOWANIE - REALIZACJA - OCENIANIE

ETAP I PLANOWANIE SZCZEGÓŁOWE

Planowanie - Realizacja - Ocenianie

Materiał nauczania

( zakres informacji

rzeczowej) cele nauczania

wymagania program. (oczekiwane osiągnięcia)

(przyporządk. szczegół. celów

do kilku poziomów. Ustala n-l)

standardy wymagań egzaminacyj.

(ustala Minister Edukacji)

TREŚĆ NAUCZANIA PLANOWANA- TREŚĆ NAUCZ. POZNAWANA - TREŚĆ NAUCZ. OPANOWANA

TAKSONOMIA CELÓW KSZTAŁCENIA WG. NIEMIERKI

Poziom	Kateoria	Czynności Ucznia (U)
I. Wiadomości	A) zapamiętanie wiadomości B) zrozumienie wiadomości	U pamięta terminy, fakty, prawa i teorie naukowe, zasady działania, nie myli ich i nie zniekształca U przedstawia je w innej formie niż zapamiętał, streszcza, porządkuje
II. Umiejętności	C) stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D) stosowanie wiadomości w syt. problemowych	U posługuje się wiadomościami wg podanych uprzednio mu wzorów co oznacza opanowanie umiejętności manualnych lub intelektualnych U stosuje wiadomości w syt. Nowych, lub znacznie złożonych, formułuje problemy, plan działania; tworzy oryginalne przedmioty, wartościuje wg kryteriów

Taksonomia celów w procesie nauczania - uczenia się biologii (Stawiński na podstawie Blooma):

1. Umiejętności intelektualne (podst. operacje myślowe) analizowanie, syntetyzowanie, porównywanie, klasyfikowanie, uogólnianie, konkretyzacja

2. Umiejętności manualne - korzystanie z dostępnych środków dyd., posługiwanie się przyrządami optycznymi, aparaturą laboratoryjną

3. Wyższe umiej. Intelektualne (złożone operacje myślowe) - wnioskowanie, definiowanie, wartościowanie, ekstrapolacja ( przewidywanie, przenoszenie z małej próby na całą rzeczywistość), abstrahowanie (tworzenie wyobrażeń

Operacjonalizacja celów - polega na formułowaniu celów w formie wykonawczej czyli zastosowanie czasowników operacyjnych wyrażających czynności

OPERACJONALIZACJA CELÓW NAUCZANIA

Poziom	Kategoria	Określenie wieloznaczne	Określenie konkretne (czasowniki operacyjne)
I. Wiadomości	A) zapamiętanie materiału B) zrozumienie wiadomości	- wiedzieć lub nie - znać, nie znać - zrozumieć	- nazwać - podać definicję - streścić, wyjaśnić, zilustrować, rozróżniać
II. Umiejętności	C) stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D) w syt. trudnych	-umieć - kształtować	- analizować, skonstruować, zastosować, porównać, sklasyfikować, narysować, rozwiązać, zmierzyć Scharakteryzować, wybrać sposób, dowieść, przewidzieć, wykryć, ocenić, zaplanować

TAKSONOMIA PRAKTYCZNYCH CELÓW NAUCZANIA (WG. NIEMIERKI)

(warsztaty zawodowe)

Poziom	Kategoria	Czynności ucznia
I. Działania	A) naśladowanie działania B) odtwarzanie działania	- planowe spostrzeganie przedmiotów i działań wzorcowych - etapowe wykonanie własnych działań z systematyczną kontrolą - wykonywanie działania w całości bez konieczności obserwowania wzoru, ale z niewielką płynnością
II. Umiejętności	C) sprawność działania w stałych warunkach D) sprawność działania w zmiennych warunkach	- dokładne wykonanie wyuczonego działania i osiąganie zamierzonego działania - automatyzacja działania, najwyższa skuteczność przy małym nakładzie energii i czasu. Struktura działania elastyczna.

3 krok to wymagania (materiał, planowanie, wymagania)

Poziom wymagania - zbiór poszczególnych celów odpowiadający określonemu stopniowi opanowania

WYMAGANIA PROGRAMOWE OCENA

1. Konieczne K 2

2. Podstawowe K+P 3

3. Rozszerzające K+P+R 4

4. Dopełniające K+P+R+D 5

Te 4 poziomy stanowią wymagania programowe

5. Wykraczające K+P+R+D+W 6

Wymagania podstawowe obejmują cele z kategorii A lub B lub A i B, C i wyjątkowo z kategorii D, które spełniają następujące warunki:

a) są łatwe do przyswojenia

b) są najpewniejsze, najobraźlejsze naukowo

c) niezbędne w kształceniu w obrębie przedmiotu

d) są bezpośrednio użyteczne w życiu pozaszkolnym lub pracy zawodowej

Wymagania dopełniające obejmują wiadomości z kategorii A i B oraz umiejętności z D, które są:

a) trudne do opanowania przez ucznia

b) twórcze naukowo

c) wyspecjalizowane ponad potrzeby przedmiotu

d) są z dala od bezpośredniej użyteczności

Kryteria wymagań programowych:

1. łatwość i przystępność materiału nauczania dla ucznia

2. pewność i doniosłość naukowa

3. niezbędność w dalszym uczeniu

4. użyteczność w życiu pozaszkolnym, pracy zawodowej

K+P zawiera 15-35 % wymagań pełnych programowych

Plan dydaktyczno - wychowawczy:

- plan kierunkowy (temat, katem. ABCD, środki, metody

- plan wynikowy ( określenie do każdego tematu wymagań programowych, przyporządkowanie szczegółowych celów do wymagań na poszczególne oceny szkolne

ETAP II REALIZACJA

Czynności mózgu warunkują uczenie się.

Lewa półkula odpowiada za:

- język - logikę - działania matematyczne

- pojęcie liczby - nadawanie porządku -linearność

- analizę - czytanie fonetyczne - tworzenie tekstów piosenek

- marzenia na jawie

Prawa odpowiada za:

- kształty i wzory - manipulowanie przestrzenią - rytmiczność

- muzykalność - wyobraźnię - intuicję

- postrzeganie wymiaru - syntezę czytanie całościowe

- postrzeganie luźnych faktów

TYPY UCZENIA SIĘ:

1) wzrokowy

- preferuje się: demonstracje i pokazy, wykresy tabele, opisy, robienie notatek, patrzenie i rysowanie

- reakcje fizjologiczne: ruchy gałek ocznych w górę, płytki oddech, wysoki głos, napięte mięśnie,

-Sposób wypowiedzi: chyba to widzę, możesz to sobie wyobrazić, jak to widzisz?

2) słuchowy

- preferuje się: dialog, rozmowy, powtarzanie na głos, słuchanie, pamiętanie brzmienia głosu, kojarzą imiona

- reakcje fizjolog. - gałki oczne na dolnym poziomie, oddech równomierny, czysty melodyjny ton głosu, słabe napięcie mięśniowe, przechylona głowa w momencie odbioru informacji

- sposób wypowiedzi: słucham cię, coś mi to mówi, jak to powiedzieć?

3) czuciowy

- preferuje się: uczenie się przez wykonanie i zaangażowanie, osoby takie nie lubią czytać i słuchać, pamiętają to co sami wykonali, muszą się poruszać, gestykulować

- reakcje fizjol.: gałki oczne w dół, głęboki oddech z udziałem przepony, niski głos, duża ruchliwość,

- sposób wypowiedzi: nie czuję się w tym dobrze, to mnie odpycha, łapiesz to?

Formy nauczania w nowym systemie edukacyjnym

1. Lekcja

2. Praca domowa

3. Zajęcia terenowe - poza szkołą

4. Zajęcia fakultatywne

5. Zajęcia pozalekcyjne - przedmiotowe, koła zainteresowań

6. Zajęcia pozaszkolne - programowo nie związane z działalnością szkoły

Lekcja - to swoisty akt nauczania i uczenia się, który stanowi jedność całą i zamkniętą, celowo i porządnie zbudowaną, uwieńczoną określonym wynikiem kształcąco-wychowawczym (wg Klemensiewicza)

Cechy lekcji:

1. podstawowa forma w systemie klasowo-lekcyjnym

2. ma charakter gromadnego nauczania

3. zamyka się w jednej godzinie szkolnej

4. jest jednością (jeden temat z zamkniętą obudową dydaktyczną)

5. powinna przynosić wyniki z góry ustalone

6. 3 główne fazy: wstęp, całość właściwa i zakończenie

Klasyfikacja lekcji „nowej”:

1) o toku podającym (strategia A)

2) poszukującym (strategia P)

3) operacyjnym (strategia O)

4) emocjonalnym (strategia E)

Wyróżniamy także:

- lekcję powtórzeniową i kontrolną

Konspekt lekcji:

Część I ogólna ( krótko charakteryzujemy całą lekcję)

1. prowadzący, szkoła, klasa, data

2. temat (informuje o zakresie materiału nauczania lub/i czynnościach wykonywanych przez ucznia) - zapisujemy go na tablicy

3. cele kształcenia (cele poznawcze ABCD oraz postawy)

4. strategie i metody nauczania - uczenia się

5. formy pracy uczniów (jednostkowa, całościowa - cała klasa, grupowa - praca jednym frontem ( wszystkie zespoły jedno zadanie) lub różnym frontem (różne zadania w różnych zespołach)

6. środki dydaktyczne

Część II tok lekcji

1. ogniwo lekcji - moment lekcji - określają przebieg lekcji, na który składają się czynności n-la i uczniów

2. stosowana metoda nauczania - uczenia się, środki dyd. w danym ogniwie

3. miejsce na uwagi i spostrzeżenia

Procedury osiągania celów:

Strategia nauczania - uczenia się - to sposób organizowania procesu dydaktycznego; obejmuje kompleks działań tzn. dobór celów i wymagań, metod i środków stanowiących operacyjne założenie nauczania - uczenia się

Metoda nauczania - uczenia się to zweryfikowana droga działania; celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania przez n-la procesem uczenia się prowadzący do założonego wyniku;

Środki dydaktyczne - to przedmioty materialne, które oddziałują na wzrok, słuch, dotyk itp. Ułatwiają bezpośrednie i pośrednie poznanie rzeczywistości dzięki czemu usprawniają proces nauczania-uczenia się, umożliwiając uzyskanie optymalnych osiągnięć

Funkcje środków dyd. :

- upoglądowienie procesu kształcenia

- ułatwia przeprowadzenie procesów myślowych

- pomaga w wykonaniu ćwiczeń

- eksponowanie materiału wywołującego przeżycie

STRATEGIA A

Istota : przyswajanie gotowej wiedzy przez uczniów w wyniku:

- zetknięcia się ucznia z nową wiedzą (treści nauczania opisowe)

- skojarzenia nowej wiedzy z wiedzą już posiadaną (asocjacja)

- rozumowania odtwórczego ( wiedza z tzw. drugiej ręki)

Struktura lekcji

1. Wprowadzenie ładu zewn. i wewn.

2. ( Sprawdzenie pracy domowej)

3. Sprawdzenie wiedzy z poprzednich lekcji

4. Określenie celu lekcji i wprowadzenie do tematu

5. Opracowanie nowego materiału (sposobem całościowym lub etapowym)

6. Usystematyzowanie i utrwalenie nowej wiedzy

7. Wbudowanie nowej wiedzy w system wiedzy dotychczasowej

8. Zastosowanie nowej wiedzy w nowych sytuacjach

9. (Zadanie i objaśnienie pracy domowej)

Metody w tej strategii:

1) podające

a) wykład ( informacyjny, problemowy, konwersatoryjny) - polega na podawaniu informacji za pomocą db dobranego słowa. Dotyczy szerokiego zakresu informacji o społeczeństwie, technice, kulturze.

Powinien skł. się z 3 części:

- wprowadzenia - wykł. zapoznaje z celem, przedstawia plan wykładu, nawiązuje do wcześniejszych elementów

- część właściwa - to prezentacja materiału; słowo poparte przykładem

- zakończenie - zestawienie tego co obejm. wykład, tego co poznali uczniowie

Percepcja treści wykładowych to 20-50%

Metoda ta powinna pojawić się dopiero w IV etapie edukacyjnym ( w szkole ponadgimnazj.)

Wykład problemowy - omawianie nowych treści w układzie badawczym. N-l formułuje problem i sam go rozwiązuje formułując hipotezę i ją uzasadniając

Wykład konwersatoryjny - przeplatanie informacji podawanych przez wykładowcę z rozmową z uczniami (dyskusja, pogadanka) lub wykonanie krótkich ćwiczeń obrazujących treść.

b) odczyt - polega na zapisaniu treści nowego tematu przez n- la i dosłownym odczytaniu. Nie powinna być stos. w szkole ze wzgl,. na jednostronny przepływ informacji

c) prelekcja - składa się z 2 części:

1. odczyt nowych informacji prezentowanych w formie tez

2. przeprowadzenie dyskusji

Dwustronny kontakt; wymaga dobrego przygotowania; rzadko stosowana w szkole

d) referat ucznia - wymaga sformułowania przez n-la wymagań i tematu. Zwraca uwagę na czas (5 -10 min. lekcji). Po referacie następuje dyskusja, pytania do prowadzącego

e) opowiadanie - polega na przedstawieniu zdarzeń gdzie istotną rolę odgrywa czas, kolejność zdarzeń. Przedmiotem mogą być wydarzenia rzeczywiste lub fikcyjne. Dobre opowiadanie to ukazanie cech nadrzędnych. Ważna jest barwa głosu. Szerokie zastos. w każdym etapie edukacyjnym.

f) opis - charakteryzowanie cech, właściwości obiektów , zjawisk. Zastosowanie - każdy etap edukacyjny. Towarzyszy temu pokaz.

g) wyjaśnienie - dotyczy interpretowania przedstawionych prawd, zasad, definicji; Zastosowanie w naukach mat.-przyr. w każdym etapie eduk.

h) anegdota - stosowana marginalnie; szczególny rodzaj wypowiedzi który rozwesela ucznia. Ma kontekst z treścią tematu i kończy się puentą. Ułatwia przyswojenie pojęć.

i) pogadanka dydaktyczna - rozmowa n-la z uczniami w której n -l stawia pytania i oczekuje od uczniów odpowiedzi w danym momencie; Uczeń ma odwołać się do wiedzy, którą posiada i powiązać z tym o co pyta n-l. W ten sposób dochodzi do nowej wiedzy. N-l wie do czego zmierza; jest to ciąg powiązanych pytań prowadzący do celu który zna n-l.

Pogadanka to nie dyskusja dydaktyczna

Rodzaje pogadanek:

1. wstępna - uniwersalna; stos. we wszystkich strategiach

2. właściwa - typowa dla strategii A

3. utrwalająca - w zakończeniu lekcji, w różnych strategiach

4. kontrolna - służy do oceny opanowanego materiału

j) pokaz - zespół czynności dyd. n-la polegających na demonstrowaniu uczniom przedmiotów lub ich modeli określonych zjawisk, wydarzeń oraz objaśnianiu ich istotnych cech

Cechy:

- postrzeganie przez uczniów ukierunkowane, istotne, nie przypadkowe,

- stale towarzyszy uczniom w obserwacji i służy do wyjaśniania jej przebiegu i wyników

- odpowiednikom słownym towarzyszy właściwy obraz /treść zgodnie z zasadą poglądowości, wg której „uczniowie uczą się o rzeczach a nie o cudzych wyobrażeniach tych rzeczy”.

- występuje łącznie z innymi metodami ( opowiadanie, opis, wykład)

- warunki pokazu: wszyscy uczniowie powinni mieć właściwy dostęp aby dokładnie obejrzeć.

STRATEGIA P

Istota:

1. Samodzielne zdobywanie wiedzy przez ucznia w wyniku rozwiązywania problemów teoretycznych lub praktycznych poprzez:

- Znalezienie się w sytuacji problemowej, sformułowanie wynikających z nich pytań - problemów (zadań do rozwiązania)

- wyłonienie na podstawie odpowiednich poszukiwań proponowanych samodzielnie przez ucznia rozwiązań (hipotez)

- sprawdzenie tych hipotez na drodze teoretycznej lub praktycznej (empirycznej)

2. Wdrażanie uczniów do aktywnego poznawania świata poprzez poszukiwanie istoty rzeczy i zjawisk, wyjaśnianie „dlaczego?” oraz stosowanie najlepszych i racjonalnych form działania indywidualnego i zbiorowego

3. Rozumienie twórcze, które zapewnia wszechstronny rozwój zdolności poznawczych ucznia

Problem w procesie dydaktycznym

Problem to struktura niepełnych danych; to zadanie wymagające pokonania jakiejś trudności o charakterze praktycznym i teoretycznym przy udziale aktywności badawczej podmiotu; to rodzaj zadania które uczący się powinien rozwiązać w sytuacji wystąpienia braku niezbędnej wiedzy.

Klasyfikacja problemów:

1. Ze względu na rodzaj rozwiązania

- problem orientacyjny (poznawczy, wyjaśniający)

- decyzyjny (rozwiązaniem jest podjęcie decyzji)

- wykonawczy ( rozwiązaniem jest określenie wykonania zadania)

2. Ze względu na sposób dochodzenia do rozwiązania

- problem typu „odkryj” ( np. prawo Archimedesa, właściwości ruchu planet, formy przystoi. się do środowiska)

- problem typu „wynaleźć” (np. urządzenie do …)

3. Ze względu na liczbę rozwiązań

- otwarty - liczba rozwiązań nieograniczona

- zamknięty - zawiera zestaw możliwych rozwiązań ; konwergencyjny (1 rozwiązanie) i dywergencyjny ( wiele rozwiązań)

Struktura lekcji

1. Wprowadzenie ładu zewn. i wewn.

2. ( Sprawdzenie pracy domowej)

3. Sprawdzenie wiedzy z poprzednich lekcji

4. Uruchomienie wiedzy wyjściowej

5. Stworzenie sytuacji problemowej (np. pogadanka, film)

6. Sformułowanie problemu (tematu lekcji) i podproblemów

7. Plan pracy nad rozwiązaniem problemu i podproblemów (sformuł. hipotez)

1. sformułowanie hipotez

2. określenie sposobu ich weryfikacji - ustalenie metody

3. weryfikacja hipotez - uczeń sam bada

4. rozwiązanie problemów

1. Rozwiązanie problemu głównego poprzez usystematyzowanie i uogólnienie rozwiązań problemowych

2. Utrwalenie wiedzy

3. Wbudowanie nowej wiedzy w system wiedzy dotychczasowej

4. Zastosowanie nowej wiedzy w nowych sytuacjach

5. (Zadanie i objaśnienie pracy domowej)

Metody nauczania:

1. Dyskusja dydaktyczna - polega na zorganizowanej wymianie myśli, poglądów, wiedzy uczestników grupy na dany temat.

Celem dyskusji jest:

a) znalezienie rozwiązania problemu

b) zgłębienie tematu (poprzez zestawienie różnych pkt. widzenia i poglądów)

c) uzgodnienie stanowiska (wybór między racjami lub opracowanie stanowiska kompromisowego)

d) wybór jednego stanowiska

Przebieg dyskusji:

1. Zagajenie (sformułowanie problemu, zapoznanie z istotą omawianego zagadnienia celem pobudzenia do myślenia)

2. Dyskusja właściwa (sprowadza się do zespołowego rozwiąz. problemu)

3. Podsumowanie wyników ( realizuje prowadzący)

Warunki dobrej dyskusji:

- zachowanie właściwego kierunku dyskusji, zgodnego z celem (plan dyskusji)

- „uchylanie” wypowiedzi nie na temat

- precyzja i zwięzłość wypowiedzi

- kultura słowa, szacunek w stosunku do współrozmówców

Znaczenie dyskusji w procesie dydaktycznym:

- pobudza i rozwija myślenie

- pomaga kształtować poglądy, formułować opinie, sądy przekonania

- uczy wartościowania wypowiedzi innych ludzi

- uczy krytycznego spojrzenia na własne poglądy

2. d. plenarna - (cechy: kolejność wypowiedzi, nadzoruje prowadzący, podsumowanie)

3. d. okrągłego stołu - polega na swobodnej wymianie zdań między prowadzącymi dyskusje a uczącymi się bez względu na ich status wśród dyskutujących. Celem jest doprowadzenie do zbliżenia stanowisk różnych grup biorących udział w dyskusji i osiągnięcie pewnego kompromisu tzn. konsensusu.

Przebieg: wyjaśnienie „reguł gry”, przedstawienie wszystkich możliwych zestawów rozwiązania problemu, opracowanie harmonogramu realizacji przyjętego rozwiązania, podsumowanie dyskusji.

4. debata - polega na przeanalizowaniu 2 różnych stanowisk „za” i „przeciw”. Celem może być podjęcie decyzji lub rozważenie sytuacji bez dokonywania wyboru.

Przebieg:

Faza I . sformułowanie problemu, wydzielenie 2 grup lub więcej, podział naturalny lub losowy. Przygotowanie argumentów (10-15 min) i zapisanie ich na kartkach

Faza II . Prezentacja argumentów przez grupę (zestawienie na kartce)

Faza III. Podjęcie decyzji na podstawie argumentów. Celem było poznanie rzeczywistości, stanowisk i pogodzenie grup.

5. burza mózgów

Etap I

Faza I

- wprowadzenie- wstępne określenie problemu

- sprecyzowanie problemu

Faza II (myślenie twórcze)

- zgłaszanie pomysłów, wstrzymanie się od oceny, wszystkie pomysły są dobre

Etap II

Faza III (myślenie krytyczne)

- wartościowania, ocenianie pomysłów w wąskim gronie (bez laików)

- dokonanie wyboru przez ekspertów najlepszych pomysłów

Faza IV

- omówienie na spotkaniu plenarnym pomysłu uznanego przez ekspertów za najbardziej wartościowy

-

6. d. panelowa - uczestniczą w niej 2 gremia: dyskutujące (eksperci tworzą panel dyskusji) i słuchający (audytorium- uczący się). W I fazie biorą udział eksperci a w II mogą zabrać głos osoby z audytorium.

Przebieg:

Faza 0 (przygotowanie panelu) dobór specjalistów przedstawiających problem z różnych stron i pkt. widzenia

Faza 1.

-wprowadzenie do dyskusji

- wypowiedzi ekspertów o charakterze informacyjno- postulatywnym

- dyskusja między członkami panelu

Faza 2.

- pytania składane przez osoby z audytorium pod adresem ekspertów

- uzupełnianie wypowiedzi, odp. na pytania

- dyskusja plenarna - udział wszystkich

Faza 3.

- ostateczne ustosunkowanie się osób z audytorium do stanowisk reprezentowanych przez panel

- podsumowanie przez prowadzącego, który jest członkiem panelu. Jego zadania to: umiejętne wprowadzenie do tematu, udzielenie głosu członkom panelu, dbałość o dyscyplinę, zabieranie głosu.

Zastosowanie :

- konferencje, sesje naukowe, telewizyjne

7.d. punktowana - warunkiem jest obecność planu dyskusji i zapoznanie uczniów z kryteriami oceny. Dyskutanci zajmują miejsce w kręgu przed klasą.

Kryteria oceny:

- prezentacja informacji opartej o fakty +2

- zajęcie stanowiska +2

- dostrzeganie analogii podobieństw +2

- komentarze do informacji lub jej uzupełnianie +1

- zwrócenie uwagi na błąd +1

- wypowiedzi nie na temat -1

- rozpoczęcie dyskusji +1

- posunięcie dyskusji do przodu +1

- wciągnięcie do dyskusji osoby która się jeszcze nie wypowiadała +

- przeszkadzanie innym -3

- monopolizowanie dyskusji-2

- atak osobisty -3

8. d. wielokrotna

- sprowadza się do dyskusji w małych grupach

Faza I - charakter plenarny (podział na grupy i wybór liderów, określenie źródeł informacji)

Faza II - zapoznanie się z grupą i zadaniami; analiza źródeł informacji, dyskusja w grupie nad wyborem rozwiązania, przyjęcie i uzasadnienie określonego rozwiązania)

Faza III

Wariant A

- prezentacje wyników dyskusji grupowych przez liderów

- wybór optymalnego rozwiązania w drodze dyskusji plenarnej

- uzasadnienie wyboru

Wariant B

- prezentacja, wybór rozwiązania i podsumowanie wyników pracy każdej z grup analizującej problemy.

9. metaplan - to graficzny zapis dyskusji (stworzenie plakatu który jest zapisem rozwiązań) Pracuje się tu z całą klasą lub z poszczególnymi grupami. N-l przedstawia problem, który będzie przedmiotem dyskusji i przygotowuje materiały. Wyznacza czas na przedyskutowanie problemu i wykonanie plakatów; zespoły prezentują plakaty; podsumowanie.

Schemat metaplanu:

1.Jak jest?

2. Jak powinno być?

3. Dlaczego nie jest tak jak powinno być?

4. Wnioski

10. drzewo decyzyjne - to graficzny zapis analizy procesu podejmowania decyzji.

Uświadomienie uczniom że każda decyzja powoduje określone skutki. Uczy przewidywania konsekwencji postępowania i ponoszenia odpowiedzialności. Forma graficzna zmusza do logicznego myślenia.

Poprawny schemat wymaga: zdefiniowania problemu, sformułowania warunków rozwiązania problemu, określenie pozyt. i negat. skutków wyboru oraz podjęcie decyzji.

11. śniegowa kula - polega na przeprowadzaniu dyskusji w coraz większych zespołach. pkt. wyjścia jest podział klasy na zespoły dwuosobowe, następnie te zespoły rozwiązują zadania wybierają pomysły i łączą się w zespoły 4 osobowe. Potem następuje kolejne łączenie grup aż do utworzenia . Podjęta decyzja jest wspólnym wyborem.

12.dywanik pomysłów - podczas dyskusji powstaje plakat; kartki z pomysłami umieszczamy na dywaniku. Po zakończeniu zgłaszania pomysłów następuje punktowanie tych rozwiązań (każdy uczestnik ma do dyspozycji pkt 1-2-3, które przydziela wg własnego uznania)

13. myślowe kapelusze - problem jest tu analizowany w kilku aspektach, każdy aspekt to oddzielny kolor kapelusza,

* biały kapelusz - wprowadza do dyskusji, gromadzi fakty, podaje informacje źródłowe

*czerwony - wyraża emocje, zbiera argumenty, kieruje się uczuciami

*żółty - to optymista, przekazuje tylko pozytywne informacje

*czarny - to pesymista, informacje negatywne, patrzy na problem w sposób negatywny

* zielony - proponuje nowe rozwiązania

*niebieski - jest obiektywny, pełni rolę szefa grupy dyskusyjnej, czuwa nad przebiegiem dyskusji

Formy pracy: grupowa lub cała klasa

14. PMI (plus minus)

I. Studium przypadku - rozpatrzenie przez grupę zdarzenia zawierającego problem. Podstawą tej metody jest zwięzła relacja zdarzenia, opis nie powinien zawierać wszystkich danych.

Przebieg:

Faza 0 - przygotowanie opisu zdarzeń

Faza 1 - wyjaśnienie celu i tematu lekcji, istoty metody przypadku, wstępna analiza zdarzenia

Faza 2 - uzupełnienie informacji (metoda krótkoterminowa - pytania stawiane nauczycielowi, analiza materiałów źródłowych w klasie. Metoda długoterminowa - gromadzenie danych przez bezpośrednią lub pośrednią działalność poznawczą uczniów.

Faza 3 - analiza i selekcja informacji na ważne i drugoplanowe

Faza 4 - propozycje rozwiązań i wybór rozwiązania; ocena trafności stawianych pytań, prawidłowości wnioskowania.

II. Metoda sytuacyjna

Faza 0 - przygotowanie pełnego opisu zdarzeń przez n-la; przekazanie uczącym się całości do zapoznania się z analizowaną sytuacją w domu; sformułowanie pytań przez uczniów

Faza 1 - wyjaśnienie istoty metody sytuacyjnej (nie podaje się materiału nauczania lecz formułuje sytuację problemową); dyskusja nad problemem

Faza 2 - wybór i uzasadnienie wspólnego rozwiązania

Faza 3 - ocena i podsumowanie.

III. Metoda inscenizacji

Uczniowie są bezpośrednio zaangażowani w zdarzenie; przyjmują role osób w nim występujących. Role odgrywane są w warunkach sztucznych.

Faza 0 - przygot. scenariusza (osoby, dialogi, rekwizyty); rozdanie ról, próba generalna

Faza 1 - n-el wyjaśnia istotę tej metody

Faza 2 - inscenizacja; dyskusja nad problemem przedstawionym w scenie; przyjęcie i uzasadnienie wspólnej oceny tego problemu

Faza 3 - ocena inscenizacji (ról, sposobu prezentacji treści); ocena przebiegu i wyniku dyskusji dokonana prze n-la i uczniów.

IV.Drama

Polega na odegraniu ról bez wcześniej napisanego scenariusza w sytuacji fikcyjnej w oparciu o aktualne przeżycie i doświadczenie lub zabawę. Rola n-la: wprowadza uczniów w sytuację, wyznacza grających, może być uczestnikiem.

Metody badawcze:

1. Metoda obserwacji (laboratoryjnej w środowisku naturalnym lub społecznym)

2. Metoda eksperymentu

Metody te opierają się na doświadczeniu

3. Metoda modelowania

4. Metoda projektów

5. Pomiary z obliczeniami

METODA OBSERACJI I EKSPERYMENTU opierają się na doświadczeniu. Uczeń poznaje rzeczywistość i ją doświadcza.

Obserwacja

I. Faza przygotowawcza (koncepcyjna):

1. przygotowanie teoretyczne:

1. sformułowanie celu

2. uruchomienie wiedzy wyjściowej

3. sformułowanie problemu i hipotez

4. zaprojektowanie sposobów posterowania

5. zaprojekt. środków dydaktycznych

6. stworzenie planu ( instrukcji) obserwacji

2. przygotowanie techniczne:

1. zestawienie środków wg instrukcji

2. próba ich działania

II. Faza realizacyjna

1. realizacja wg. instrukcji

2. notowanie przebiegu

III. Faza interpretacyjna

1. systematyzacja i grupowanie wyników

2. konfrontacja wyników z hipotezami

3. rozwiązanie problemu, sformułowanie wniosków

Eksperyment

I. Faza przygotowawcza (koncepcyjna):

a)przygotowanie teoretyczne:

1) sformułowanie celu

2)uruchomienie wiedzy wyjściowej

3) sformułowanie problemu i hipotez

4)zaprojektowanie zmiennych zależnych i niezależnych

5)wydzielenie grup (prób)

6)zaprojektowanie sposobu postępowania

7) zaprojekt. środkow dyd.

8) stworzenie planu eksperymentu

b)przygotowanie techniczne:

1)zestawienie środków wg instrukcji

2)próba ich działania

II. Faza realizacyjna

A)realizacja wg. instrukcji

B)notowanie przebiegu

III. Faza interpretacyjna

A)systematyzacja i grupowanie wyników

B)porównanie wyników

C)rozwiązanie problemu, sformułowanie wniosków

Hipoteza w eksperymencie informuje jak zmienna zależna wpływa na niezależną.

Metoda modelowania

Polega na tworzeniu modeli (syt. modelowych) o charakterze rzeczywistym lub myślowym; jest wyjaśnieniem wcześniej stwierdzonych / opisanych przez badacza (na drodze empirycznej) zjawisk.

Za model przyjmuje się:

1) określoną wypowiedź o pewnych cechach danego zjawiska lub przedmiotu stanowiącego oryginał

2) symboliczny opis

3) określony obiekt materialny

Zastosowanie:

• modele służą do wyjaśniania i interpretowania zjawisk, zdobywania nowych informacji, sprawdzania słuszności rozumowania; nie mogą być one utożsamiane z poznawaniem rzeczywistości.

• Każdemu modelowi powinien odpowiadać określony oryginał (przedmiot lub zjawisko); między modelem a oryg. wyst. odpowiednia analogia

• Rozpoczynamy pracę z uczniem od modeli rzeczywistych, stopniowo wprow. abstrakcyjne. Symulacje komputerowe i modele trójwymiarowe nadrabiają niedojrzałość wyobraźni przestrzennej.

Metoda projektów

Jest traktowana jako metoda nauczania jak również forma organizacyjna pracy n-la z uczniem. Polega na wykonaniu przez ucznia projektu ozn. „duże zadanie”. Uczeń realizuje je samodzielnie a n-l koordynuje. W sposób ogólny określa merytoryczne ramy projektu a uczniowie sami wybierają temat. Projekty mają odpowiednio zainteresować uczących się i wiązać pracę praktyczną z umysłową, rozwijać samodzielność.

* najczęściej jest realizowany przez uczniów w dłuższym okresie

* wymaga korzystania wiedzy z różnych przedmiotów nauczania. Uczniowie samodzielnie zbierają dane do wyk. projektu; opracowują a potem prezentują innym.

STRATEGIA OPERACYJNA „O”

Celem jest wyćwiczenie przez ucznia podczas lekcji określonej operacji (zespołu czynności); jest to lekcja ćwiczeniowa

Cechuje ją powtarzalność działań wg wcześniej przedstawionego wzorca. Treści nauczania mają charakter normatywny; uczeń postępuje wg zasad, reguł, korzysta z instrukcji postępowania, obsługi.

Struktura lekcji:

1) Wprowadzenie ładu zewn. i wewn.

2) ( Sprawdzenie pracy domowej)

3) Uświadomienie celu lekcji (podanie nazwy i znaczenia danego działania; sformułowanie tematu)

4) Ustalenie zasad i reguł

5) Wzorcowy pokaz danej rzeczywistości przez n-la

Stworzenie sytuacji problemowej (np. pogadanka, film)

6) Wykonanie zadania przez ucznia pod kontrolą n-la

7) systematyczne i samodzielne ćwiczenie (posługiwanie się daną operacją)

8) Usystematyzowanie i utrwalenie wiedzy

9)Wbudowanie nowej wiedzy w system wiedzy dotychczasowej

10)Zastosowanie nowej wiedzy w nowych sytuacjach

11) (Zadanie i objaśnienie pracy domowej)

Metody:

1. ćwiczenia utrwalające wprowadzoną operację:

a) słowne (wymowy, znajomości słów, odczyt danych)

b) pisemne (nanoszenie danych na mapy, zadania matem.)

c) praktyczne / manualne (wyszukiwanie informacji w słowniku, czynności laboratoryjne, obsługa urządzeń)

2) gry dydaktyczne (planszowe, komputerowe, quizy, konkursy) - to rodzaj zabawy; musi posiadać określone zasady; motywuje do działania za wzgl. na przyjemny charakter, rywalizację i dążenie do sukcesu.

a) symulacyjne - ilustruje model rzeczywistości, zachowania ludzkie, zjawiska przyrody; uczestnik wykonuje powtarzające się działania które mają charakter urozmaicony.

b) decyzyjne- opiera się też na symulacji rzeczywistości. Uczestnik działa przez zdobywanie informacji podejm. decyzji i ocenianie jej skutków.

c) logiczne (krzyżówki, rebusy) stos. w fazie wstępnej lub zakończ.

STRATEGIA EMOCJONALANA „E”

Istotą jest uczenie się przez przeżywanie; przedmiotem przeżyć mogą być: rzeczywistość przyrodnicza, społeczna, sztuka, eksponowane na lekcji dzieła.

Ekspozycja dzieła powinna wywoływać emocje podczas których następuje analiza części składowych „dzieła” a następnie ich uogólnianie (synteza, scalanie)

Dobrane treści nauczania wyzwalają stany uczuciowe (solidarność, koleżeńskość, ambicję, szacunek, współczucie, przyjaźń).

Struktura lekcji:

1) Wprowadzenie ładu zewn. i wewn.

2) ( Sprawdzenie pracy domowej)

3) Część wstępna nawiązująca do „dzieła”

4) Ekspozycja - przedstawienie dzieła

5) Analiza i interpretacja wartości poszczególnych elementów dzieła

6) Dokonanie syntezy wiedzy odnośnie dzieła

7) Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy

8) Wbudowanie nowej wiedzy w system wiedzy dotychczasowej

9) Zastosowanie nowej wiedzy w nowych sytuacjach

10) (Zadanie i objaśnienie pracy domowej)

Metody - te które wyzwalają ucznia

Lekcja powtórzeniowa

Etapy przygotowania:

1) selekcja materiału nauczania do powtórzenia, poprzez analizę treści nauczania, w celu ustalenia jakie wiadomości, umiejętności i nawyki powinny być utrwalone

2) analiza braków w wiedzy ucznia

3) analiza korelacji między powtarzanymi treściami a treściami z innych działów

Metody utrwalania materiału:

1. uczenie się na pamięć

2. powtarzanie i ćwiczenie

3. sprawdzenie -które jest ponownym przeglądem nabytych wiadomości i umiejętności dla przekonania się o stopniu ich opanowania

Odmiany powtarzania:

1. łańcuchowe - odtwarzanie przebiegu lekcji z zachowaniem uprzedniego układu informacji i tych samych sformułowań; nadużywanie grozi „mechanizmem” i utratą zapamiętywania logicznego

2. wyrywkowe - stanowi uzupełnienie w/w; uczy wyodrębniania części - wyrywków z całości; nadużywanie grozi zapamiętywaniem elementów wyrwanych z całości

3. strukturalne - utrwalanie wiadomości podstawowych wokół których grupują się treści pochodne. Nie obciąża się w ten sposób pamięci ucznia zbędnymi szczegółami, które mogą oni sami wprowadzić przez logiczne rozumowanie.

4. Syntetyczne (problemowe) - powtarzanie przez rozwiązywanie problemu; treści są poddawane jakby nowej obróbce; następuje tu proces powtarzania z pogłębianiem i systematyzowaniem treści.

5. Powtarzanie przez ćwiczenie - ćwiczenie powinno mieć przebieg urozmaicony żeby nie utrwalały stereotypów i zmuszały do myślenia i działania twórczego.

Struktura lekcji:

- powtarzanie strukt. przez ćw. - ogniwa lekcji odp. strategii „O”

- powt. syntetyczne - „F”

- powt. łańcuchowe - „A”

Metody nauczania i uczenia się jak w podanych strategiach

Karta pracy - środek dyd. który:

* ukierunkowuje pracę ucznia na lekcji

* zawiera zbiór zadań z objaśnieniami

* zapewnia samodzielną pracę ucznia, formułowanie wniosków

*porządkuje informacje poprzez strukturyzację treści i uogólnienie

*optymalizuje powtórzenie, utrwalenie i przygotowanie się do pracy klasowej.

SYSTEM OCENIANIA

WSO OCENIANIE ZEWNĘTRZNE

- organizują n-le w ciągu -obejm. Spr. w VI kl., egzamin gimnazja.,maturalny i zawodowy

całego roku szkolnego - organiz. OKE

- służy głównie wspieraniu rozwoju - służy głównie spr. osiągnięć ucznia(funkcja diagnostyczna przeważa ucznia wobec standardów

nad klasyfikacyjną). wymagań egzaminacyjnych.

- służy spr. osiągnięć uczniów - funkcja klasyfikacyjna

Ocenianiu podlegają osiągnięcia i zachowanie ucznia

• ocena osiągnięć polega na rozpoznawaniu poziomu i postępów w opanow. przez ucznia wiadomości i umiejętności w stos. do wymagań edukacyjnych (określ. przez n-la) wynikających z podstawy programowej

• ocena zachowań rozpoznawania przez n-la stopnia respektowania zasad współżycia społ., norm etycznych i obowiązków.

Funkcja diagnostyczna WSO obejmuje:

1. udzielanie uczniom pomocy w samodzielnym planowaniu własnego rozwoju

2. motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zach.

3. dostarczanie rodzicom i n-lom inform. o postępach, trudnościach w nauce oraz specj. uzdolnieniach

4. umożliwia n-lom doskonalenie metod i organizacji pracy

Funkcja klasyfikacyjna WSO obejmuje:

1. informowanie ucznia o poziomie osiągnięć , zachowania.

WSO obejmuje:

1. formułowanie przez n-la wymagań edukacyjnych

2. ustalenie kryteriów oceniania zachowania

3. ocenianie bieżące wg skali i w formach przyjętych w danej szkole

• ustalanie semestralnych i rocznych ocen wg skali przyjętej w całym kraju.

• N-le na początku roku informują uczniów i rodziców o wymaganiach edukacyjnych, o sposobach sprawdzania osiągnięć. Wychowawca informuje o kryteriach oceniania, o skutkach uzyskania np. oceny nast..

• Oceny są jawne. Na wniosek ucznia lub rodzica n-l uzasadnia ocenę, udostępnia prace lub inne dokumenty

• N-le na podstawie orzeczenia PPP zobowiązani są do ustalenia wymagań pod kątem tego ucznia

• Przy ustalaniu oceny z w-f, tech., plast., muzyki należy brać pod uwagę wysiłek, wywiązywanie się z obowiązków.

• Dyrektor szkoły zwalnia ucznia z w-f, inform., na podstawie opinii wydanej przez lekarza

• Klasyfikacja śródroczna - co najmniej 1 raz w roku

Śródroczna i roczna ocena z zachowania uwzględnia:

1. wywiązywanie się z obowiązków ucznia

2. postępowanie zgodne z doborem społ. Szkolnej

3. dbałość o honor i tradycję szkoły

4. dbałość o piękno mowy ojczystej

5. dbałość o bezpieczeństwo i zdrowie własne i innych

6. godne i kulturalne zachowanie się na terenie szkoły i poza nią

7. okazywanie szacunku innym

STRATEGIE SPRAWDZANIA I OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ

1. strategia systematyczna (zgodna z rozporz. MEN z 30.04.07 r. w spr. warunków i sposobu oceniania…)

2. strategia spóźnionej analizy

3. strategia pryzmatu metod sprawdzania (zarzut: jednostronne spr. osiągnięć ucznia; stos. jednej formy przez n-la

4. strategia przemocy wychowawczej - zachowanie ucznia jako metoda nagrody lub kary.

Zasady spr. i oceniania:

1. upodobnienie sytuacji sprawdzania do naturalnego stosowania wiedzy (egz. pisemny i ustny)

2. sprawdzanie wiadomości poprzez umiejętności (spr. wiadom. które uczeń zrozumiał na tyle aby je zastosować)

3. unikanie dydaktyzmu- nie branie pod uwagę wysiłku ucznia przy wystawianiu ocen końcowych

4. odroczone korygowanie wymagań - n-l nie powinien rezygnować z planowanych prac klasowych.

LEKCJA KONTROLNA

Proces kontroli to przekonanie się o stanie wiedzy uczniów. Odbywa się on w 3 etapach:

1. zdobywanie informacji o stanie wiedzy uczniów

2. porównanie uzyskanej informacji z postawionymi wymaganiami programowymi

3. ocena stopnia zdolności uzyskanej informacji z wymaganiami.

Rodzaje kontroli ze względu na termin ich przeprowadzania:

1. kontrola bieżąca - obejmuje sprawdzanie śródlekcyjne (sprawdzian lub odpytyw. ustne z ostatnich lekcji)

2. kontrola końcowa - prace klasowe, semestralne i roczne, egzaminy zewnętrzne.

Formy kontroli:

1. praktyczna - demonstruje działanie; pisemne -tworzy wypowiedź lub wybiera odpowiedź; ustna - indywidualne odpytyw., dyskusja lub pogadanka.

Znaczenie kontroli:

• funkcja dydaktyczna - jest niezbędnym elementem procesu kształcenia gdyż odzwierciedla jakei treści zostały zaplanowane, jakie opanowane przez uczniów. Pełni funkcję motywującą do pracy oraz funkcję społeczną - ustala miejsce ucznia w społeczeństwie.

• Ocena to sąd odzwierciedlający pozytywny lub negatywny stosunek ucznia do nauki.

Wyróżniamy 3 rodzaje ocen: opisowa (kl. 1-3), alternatywna (zależna i niezależna), kwantytatywno - stopniująca (6 stopni w szkole) od 4 klasy SP.

Test osiągnięć szkolnych jest zbiorem zadań celowo dobranych i przeznaczonych do rozwiązania w oznaczonym czasie, reprezentujący wybrany zakres treści nauczania w taki sposób, aby z ich wyników można było wnioskować o stopniu opanowania tej treści.

Kolejne zadania rozwiązywane są niezależnie od siebie (od wyniku poprzedniego zadania). Zadania o wspólnym materiale źródłowym tworzą zbiór zadań.

Rodzaje pomiaru:

1. test różnicujący ( pkt odniesienia wyniku ucznia są wyniki innych uczniów)

2. sprawdzający jednostopniowy - jeden stopień wymagań)

3. sprawdzający wielostopniowy -pkt odniesienia wyniku ucznia są kilkustopniowe poziomy wymagań

Formy zadań

1. wielokrotnego wyboru

- jedna odp prawdziwa

- jedna odp fałszywa

- najlepsza odp

- zmienna liczba prawidłowych odp

b) na dobieranie (D)

- przyporządkowanie odpowiedzi do haseł (D1)

- klasyfikacja (D2), wybierz, uszereguj

c) prawda-fałsz

- wybór alternatywny (tak-nie)

- wybór skalowany (wyżej - niżej)

Ocena zadań otwartych

• zadanie rozszerzające odpowiedzi

zalety:

- wszechstronność (opisywanie, ocenianie, klasyfikowanie)

- pozytywny wpływ na uczenie się (gruntowne przygotowanie)

- związek z działaniem praktycznym (podanie, życiorys)

- wybiórczość treści nauczania

- wyniki są uzależnione od zdolności np. językowych

- punktowanie zadań jest mało obiektywne i czasochłonne

• zadanie kilku odpowiedzi z luką:

Zalety:

- zachowują reprezentatywność treści nauczania

- bardziej obiektywne punktowanie w stosunku do zadania rozszerz.

- niepodatność na zgadywanie

- łatwość konstrukcji

Wady:

- punktowanie treści nauczania

- dążenie ku niskim kategoriom celów nauczania

- niepełne obiektywne punktowanie w stosunku do zadań zamkniętych

Zadania zamknięte

Zalety:

- wszechstronność

- sprawność pomiarowa (uczeń czyta i myśli)

- obiektywne i sprawne punktowanie

- wdrażanie do podejmowania decyzji

Wady:

- niemożność tworzenia syntez

- obszar rzeczywistości sprowadzany do zamkniętych reguł

- przewaga formy zadań nad treścią

- trudność i czasochłonność konstrukcji

Budowa pisemnego sprawdzianu:

1. Sporządzenie planu sprawdzianu

2. Budowa zadań wg planu sprawdzianu

3. Ocena treści i formy zadania

4. Skonstruowanie drugiej lub kilku wersji sprawdzianu

5. Ustalenie normy ilościowej w dwóch rodzajach pomiaru

A) wg spełnionych wymagań (pomiar wielopoziomowy)

B) w odniesieniu do wszystkich zadań (jednopoziomowy)

Ad.1. Plan sprawdzianu: (wykonując plan korzystamy z planu wynikowego)

1. ustalenie liczby zadań. Nie więcej niż 2 formy zadań.

2. Ustalenie jaka będzie liczba zadań do poziomu wymagań

(poz. podst. 50%

poz. rozsz. 25%

poz. dodatk. 25%)

3. ustalenie liczby zadań do kategorii celow poznawczych (nauczania)

(A -min. 10%

B - min. 20/30%

C - min. 50% część czynności musi być w wymaganiach na 3

D- min. 20/10%)

Ad.2. Budowanie zadań wg planu sprawdzianu:

1. zadania sytuacyjne - trzeba podać materiał źródłowy

Ad.3. Ocena treści i formy zadania:

Bierze się tu pod uwagę:

1. poprawność merytoryczną

2. czy jest zgodne z planem sprawdzianu

3. jednoznaczność wypowiedzi

4. czy zadanie jest interesujące

Ad. 4. Druga wersja sprawdzianu opiera się na tym samym planie jak wersja 1. (ten sam poziom czynności)

Ad.5. Ustalenie normy ilościowej w 2 rodzajach pomiaru

norma ilościowa - to minimum jakie uczeń musi spełnić do zaliczenia

a) norma A wg spełnionych wymagań - wielopoziomowy -

min.ok. 70% poziom P,R,D- ocena bdb. Poziom może być wyższy (do 90%). Jeśli uczeń spełnia ok. połowę - ocena dop.

b) norma B w odniesieniu do wszystkich zadań - jednopoziomowy

40-54% dop.

55-69% dst.

65-69% dst +

70-74% db

85-100 bdb

Interpretacja wyników sprawdzania

1) punktowanie rozwiązań zadań

2) uszeregowanie prac uczniów wg spełnionych wymagań (od wym. pełnych, najpierw w układach regularnych (+++, ++-,+--, ---) na końcu w układach nieregularnych (-+-,-++,--+) lub od najwyższej punktacji w odniesieniu do wszystkich zadań.

3) uporządkowujemy to w celu by stworzyć tabelę zbiorczą wg poziomów wymagań

Tabela daje możliwość ustalenia oceny szkolnej, badania umiejętności.

4) ustalenie stopnia oceny szkolnej

5) analiza jakościowa i ilościowa zadań kontrolnych (wartościowanie zadań ze wzgl na ich przydatność do określonego testu osiągnięć szkolnych)

Sprawdzian w VI klasie SP

1. miejsce - macierzysta szkoła ucznia

2. termin - początek kwietnia

3. czas - 60 min.

4. cechy:

1. powszechny (jednakowy w całym kraju)

2. obowiązkowy (nie przystąpienie - powtarzanie kl. VI; w syt. losowych przystąpienie w innym terminie do 20 sierpnia; zwolnienie ze spr - decyzja dyrektora OKE)

3. ponadprzedmiotowy - standardy wymagań egzaminacyjnych dot. uniwersalnych umiejętności (ogólnych kompetencji)

standardy: czytanie, pisanie, rozumowanie, korzystanie z informacji, wykorzystanie wiedzy w praktyce

1. forma: pisemna ( 6 form zadań które są powiązane motywem przewodnim; uczniowie o specj. potrzebach edukacyjnych - inne formy. Wyniki są podawane w pkt (max. 40) i nie wpływają na ukończenie szkoły.

Egzamin gimnazjalny

1. Miejsce - szkoła macierzysta

2. Termin - połowa kwietnia

3. Czas - 120min.

4. Forma - pisemna

a) część humanistyczna ( j. polski, historia, wos, sztuka, ścieżki : filozof., regionalna, czytelnicza i medialna, europejska, kultura polska na tle kultury europejskiej)

Standardy:

*czytanie i odbiór tekstów kultury;

*tworzenie własnego tekstu

b) część matematyczno - przyrodnicza ( matematyka, biologia, geografia, chemia, fizyka, ścieżki filozoficzne: prozdrowotna, ekologiczna, czytelnicza, regionalna i europejska)

Standardy:

• umiejętne stosowanie terminów i procedur z zakresu przedmiotów mat.-przyr.

• Wyszukiwanie i stosowanie informacji

• Wyszukiwanie i wskazywanie związków i zależności

• Stosowanie zintegrowanej wiedzy i umiejętności do rozwiązania problemu

c) wynik nie ma wpływu na ukończenie szkoły ale jest brany pod uwagę przy wyborze szkoły.

Egzamin maturalny

Wymagane do zaliczenia 30 % - można zdawać do 5 lat od daty pierwszego zdawania

1. część ustna (j. polski, j. obcy, j. mniejszości) przeprowadzana jest przez komisję szkolną; kierownikiem jest dyrektor (do końca maja)

2. pisemna (j. polski, j. obcy, j. mniejszości) (przeprowadza i ocenia OKE) ; przebieg nadzorują komisje szkolne.

W zespole tym musi być n-l z innej szkoły. Dodatkowe przedmioty od 1 do 3.

---