azbest

Czym jest azbest?

Nazwa azbest nie dotyczy żadnego konkretnego minerału, jest nazwą handlową grupy minerałów włóknistych, które pod względem chemicznym są uwodnionymi krzemianami różnych metali. W zależności z jakim metalem krzemiany tworzą związek wyróżnia się kilka typów azbestu o różnej szkodliwości dla zdrowia. Najgroźniejszy jest azbest niebieski ( krokidolit). Największe zastosowanie przemysłowe ma azbest biały ( chryzotyl), następnie azbest niebieski oraz brązowy ( amosyt).

Azbest jest minerałem znanym od kilku tysięcy lat. Ze względu na swoje zalety - odporność na wysokie temperatury, działanie mrozu, kwasów, substancji żrących, a także elastyczność stosowany był szeroko od ponad 100 lat w około 3 000 wyrobów przemysłowych. Mimo wielu zalet wiadomo, że jest szkodliwy dla zdrowia. DW związku z tym produkcja, stosowanie oraz obrót azbestem i wyrobami zawierającymi azbest zostały zakazane. W Polsce czyny te zagrożone są karą grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (ustawa z dnia 19.06.1997 r o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, Dz. U. z 2004 roku, nr 3, z późn. zm.).

Podział minerałów krzemianowych tworzących włókna

Azbesty właściwe:

- azbesty serpentynowe (chryzotylowe)

- amfibolowe (aktynolitowe, amiantowe, antofyllitowe, amozytowe, krokidolitowe - odmiana riebeckitu oraz magnesioriebeckitowe).

Do minerałów azbestopodobnych należą: attapulgit, sepiolit, talk włóknisty, wollastonit, serpentynit włóknisty, antygoryt włóknisty oraz zeolity włókniste.

Oprócz wyżej wymienionych należą tu jeszcze inne minerały krzemianowe - diopsyd, sillimanit, egiryn, lamprofyllit, astrofyllit i in.

W ostatnich latach do szkodliwych, biologicznie czynnych minerałów oddziaływujących na żywe tkanki (powodujących włóknienie płuc oraz rakotwórczych), zaliczono dodatkowo: goethyt, lepidokrokit, boehmit, brucyt, kaolinit, haloizyt, sepiolit, pałygorskit, erionit i kilka innych.

Techniczna klasyfikacja azbestów

Techniczną klasyfikację azbestów oparto na długościach i średnicach wiązek włókien. W różnych klasyfikacjach średnice agregatów uznawanych za wiązki zmieniają się znacznie; zazwyczaj są one rzędu milimetrów. Długość wiązek wynosi od dziesiętnych części milimetra do 100 mm. Azbesty poddawane obróbce mogą rozpadać się na mniejsze cząstki (tzw. fibryle). Stwierdzono, że wymiary pojedynczych włókien po rozdrobnieniu mogą się zmieniać w bardzo szerokim zakresie: od nanometrów (nm) i mikrometrów (µm) do milimetrów.

Zastosowanie azbestu w Polsce

Azbest posiada doskonałe właściwości techniczne i z tego względu do niedawna był powszechnie stosowany na całym świecie. W Polsce azbest stał się jednym z najpopularniejszych i najtańszych surowców do produkcji materiałów budowlanych.Z szacunkowych danych wynika, że połowa azbestu w Polsce zastosowana jest w budynkach indywidualnych. Na dachach i elewacjach znajduje się przeszło 1,3 miliarda m2 płyt azbestowo-cementowych, około 600 tys. ton innych wyrobów azbestowo-cementowych jak np. rury, kształtki, obudowy itp. (w sumie to około 15,5 milionów ton). Najbardziej popularnym materiałem zawierającym azbest jest eternit powszechnie stosowany w budownictwie.

Zastosowanie azbestu:

•kominy i kanały dymowe (wszystkie branże)

•chłodnie wentylatorowe i kominowe (płyty i rury)

•hutnictwo, metalurgia, przemysł chemiczny, petrochemia i przemysł ceramiczny

•tkaniny azbestowe i ognioodporne farby

•masy i kity uszczelniające •masy ogniotrwałe i termoizolacyjne

•uszczelki, masy uszczelniające i zaprawy specjalne

•dachy i elewacje

•izolacja cieplna (rury starych instalacji CO)

•PCV

Udział azbestu w poszczególnych wyrobach:

• Płyty płaskie prasowane - 9,5-11 %

• Płyty faliste o długości 1200 mm- 11 - 12,5 %

• Płyty faliste o długości 2400 mm 12-13 %

• Rury 14-18%

• Uszczelki 8-20 %

• Sznury azbestowe 80-96 %

Ze względu na udowodnioną szkodliwość włókien azbestu dla zdrowia, produkowanie i stosowanie materiałów zawierających azbest jest zabronione!!!

Szkodliwość azbestu

Oddychanie powietrzem, w którym znajdują się niewidzialne dla oka włókna azbestu prowadzi do szeregu chorób układu oddechowego : pylicy azbestowej (azbestozy), raka płuc, międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej. Azbest staje się zagrożeniem dla zdrowia, gdy dojdzie do korozji lub jakiegokolwiek uszkodzenia wyrobów zawierających (łamanie, kruszenie, cięcie i każda inna obróbka). Procesy te powodują uwalnianie się włókien do powietrza i możliwość wdychania ich do płuc. Szkodliwość włókien azbestowych zależy od średnicy i długości włókien. Większe włókna nie są tak szkodliwe, gdyż w większości zatrzymują się w górnych drogach oddechowych skąd są usuwane przez rzęski, włókna bardzo drobne są usuwane przez system odpornościowy. Najbardziej niebezpieczne są włókna długie (>5μm), ale cienkie (do 0,01 μm), przenikają one do dolnych dróg oddechowych, wbijają się do płuca gdzie pozostają i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują nowotwory. Organizm nie jest w stanie rozpuścić włókien azbestu ze względu na ich dużą odporność chemiczną. Takie włókna powstają między innymi podczas ścierania okładzin hamulcowych i sprzęgłowych w samochodach starszego typu. Azbest dobrze zabezpieczony i nieuszkodzony nie stanowi zagrożenia.

Zachorować mogą nie tylko, które miały bezpośredni kontakt z azbestem ze względu na charakter wykonywanej pracy, ale i te, które narażone są na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym stężeniu lub przebywanie w miejscu o ich bardzo wysokim stężeniu. Ból w klatce piersiowej, silny kaszel lub duszności powinny być sygnałem, by udać się do lekarza. Obecnie nie wiadomo, jaka minimalna ilość pyłu azbestowego wywołuje choroby.. Wiemy jednak, że im więcej włókien wdychanych jest do układu oddechowego, tym większe jest ryzyko choroby.

Usuwanie i utylizacja azbestu

Ustaleń prawnych dotyczących azbestu powstało już sporo, ale nie zawsze odnajdują one odzwierciedlenie w rzeczywistości. W 2002 roku został przyjęty program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, w którym między innymi ustalono, że wszystkie wyroby zawierające azbest musza być wyłączone z użytku i unieszkodliwione do końca 2032 roku. Zostały tam również określone zadania prowadzące do realizacji tego zamierzenia i to, na kim one spoczywają. Zgodnie z [przepisami obowiązek usunięcia azbestu spoczywa na właścicielach budynków.

Usuwać groźne odpady mogą tylko firmy posiadające zezwolenie, odpowiednie wyposażenie techniczne i przeszkolonych pracowników. Przy usuwaniu płyt powinno stosować się nawadnianie, w celu zmniejszenia pylenia. Przy prowadzeniu prac należy ustawiać tabliczki ostrzegawcze:” Uwaga! Zagrożenie azbestem!”. Zdemontowane wyroby muszą być składowane w opakowaniach z folii i umieszczane w zamkniętych pomieszczeniach. Istnieje metoda usuwania azbestu za pomocą kwasu fluorowodorowego. Wszystko to niestety tylko teoria. W praktyce większość takich zdemontowanych materiałów wciąż trafia do lasów i rzek. Brakuje odpowiednio przygotowanych wysypisk do składowania niebezpiecznych odpadów.

---