1. Eschatologia jako nauka o osobie ludzkiej

Przedmiot eschatologii - spełnienie człowieka jako jednostki i kolektywu.

W eschatologii należy akcentować moment personalny i osobowy.

Eschatologia jest nauką o dynamicznym procesie historii zbawienia, o osobie ludzkiej w aspekcie ostatecznego spełnienia się.

Jest to całokształt problemów związanych z kresem doczesnego bytowania ludzkiego, z bezpośrednim losem duszy po śmierci.

oraz wydarzenia ostateczne: sąd ostateczny i jego następstwa. Wydarzenia eschatologiczne:

1. Śmierć jednostki

2. Jej życie po śmierci

a. Sad

b. Nagroda lub kara

3. Koniec świata

4. Zmartwychwstanie ciał

5. Paruzja

Chodzi tu o teraźniejszość zorientowana na rozwijająca się przyszłość. Eschatologia związana jest z historią. Dzieje się już teraz.

Eschatologia reflektuje nadzieje na spełnienie obecnego życia człowieka.

Ten proces to ruch w kierunku osiągnięcia celu i sam cel,

• aktywność- intensywność życia aż po osiągniecie celu.

• bierność - stan wiecznego spokoju, brak wzrastania
  Eschatologia jest tematyzowaniem napięcia, miedz)' ,.już a jeszcze nie".

Jest tu mowa o finale historii i o rzeczywistości ponadhistorycznej, która ma początek wewnątrz historii. Mamy tu rzeczy, które już są. ale my ich jeszcze nie mamy.

Tylko od stron}' Boga możemy mówić o „już", dla nas jest to Jeszcze nie'', czyn niezrealizowany. Zmartwychwstanie Jezusa dla Boga „już", dla nas Jeszcze nie". Eschatologia to opisywanie historii stworzenia, z ukierunkowaniem na cele ostateczne.

2. Schematy eschatologiczne (jednostkowy, nieruchomy, cykliczny, autokreacyjny stożkowy, linearny)

* Jednostkowy (atomistyczny)

Całość dziejów to luźne wydarzenia, nie mają wspólnego sensu, żadne wydarzenie nie jest dominujące. Dzieje są światem porozrzucanych przedmiotów, wszystko jest przypadkowe.

* Nieruchomy (i.mmobilistyczny)

Dzieje są niezmienne i nieruchome; wszystko jest nieruchome. Stagnacja, która zabija wszelkie działanie; brak przyszłości.

* Cykliczny (powracający)

Dynamika. Wszechpotężny ruch, który przekształca się. w kołowrót. Absurd kręcenia się dookoła. Wieczne powtarzanie się tego samego. Historia jest ciągłym powracaniem do tego samego punktu.

* Autokreacyjny (samostwarzajacy)

Siła samostwarzania wyłania się z człowieka. On kształtuje świat do własnych potrzeb i celów.

Człowiek chce zapanować nad światem, opanować historie. Czyn twórczy człowieka jest motorem zmian świata.

* Stożkowy (wzrastający)

Dążenie do doskonałości.

Historia jest jakościowym wzrastaniem. Dąży do tego. do czego przeznaczył ja Bóg.

* Linearny (ciągły)

Dzieje maja początek i kres:, treść i sens, które wyznaczają wielkość historii.

Jest to wzrastający rozwój ku spełnieniu, ku finałowi.

Wzrost, wydarzeń może też być degradujący, ku pozytywnemu wzrastaniu wzywa nas zmartwychwstanie Jezusa.

i. Eschatologia konsekwentna (A. Schweitzer)

Chodzi o konsekwencje przepowiadania rychłego przyjścia Królestwa Bożego.

Eschatologia jest rozumiana jako rzeczywistość pohistoryczna.

Skoro istotą, eschatologii jest królestwo Boże, to w konsekwencji królestwo to będzie miało miejsce \v niebie, jest wiec przyszłe

(a więc i zbawienie jest przyszłe). Zbawienie nastąpi kiedyś, w bliżej nieokreślonej przyszłości.

i. Eschatologia zrealizowana (Ch.H. Dodd)

Jest to koncepcja przeciwstawna do eschatologii konsekwentnej.

Eschatologia jest zwykłą teraźniejszością, stad istota (Królestwo Boże) jest też. teraźniejsza,

tzn. ono już się wydarzyło w sposób ostateczny w Jezusie Chrystusie, w krzyżu i zmartwychwstaniu.

Nie ma sensu mówić o eschatologii przyszłej.-

i. Eschatologia uniwer.salistyczno-historyc.zna (O. Cullmann)

Cullmann złączył w całość koncepcje Dodd^ra i Schweitzera. Mówił o eschatologii przyszłej i teraźniejszej.

Wg niego Królestwo Boże jest równocześnie teraźniejsze (już) i przyszłe (jeszcze nie).

Zbawienie jest rozumiane jako „historia" i tym samym sprowadza ona eschatologię, do idei przepowiadania, i realizowania Królestwa Bożego.

Cullmann. proponuje, aby nawiązać relacje miedzy eschatologia i historią zbawienia. Historia zbawienia jest początkiem eschatologii, rozpoczyna się w stworzeniu.

Zbawienie dzieje się już teraz, a nie dopiero w przyszłości. Jednak to „teraz" nie jest jeszcze pełne, potrzebuje ostatecznego spełnienia w Duchu Pańskim - w paruzji.

Zbawienie ma znaczenie dla konkretnej mojej egzystencji. Mówienie o końcu świata jest mitem, stad trzeba go odrzucić

i na to miejsce zastosować egzystencjalna interpretację świata (spojrzeć na świat obecnej sytuacji człowieka).

Ponieważ nasza egzystencja nie obejmuje końca świata, to eschatologia dzieje się teraz.

W konkretnej egzystencji człowieka dokonuje się eschatologia. Stawiam się jednocześnie w perspektywie końca świata.

W konkretnej sytuacji życiowej jestem za Jub przeciw zbawieniu.

W mojej decyzji dokonuje się nowe stworzenie (dziś zadecydowałem - dziś jestem nowym stworzeniem).

Cala historia, człowieka sprowadza się do punktu decyzji, która ma znaczenie dla naszej egzystencji.

7. Eschatologia doczesna (J. Moltmaim)

Ma ona swoje korzenie w protestantyzmie (w teologii nadziei Moltmana i teologii politycznej Metza).

Jest to eschatologia wyzwolenia.

Wg teologii wyzwolenia wszystkie teksty biblijne mówią o zbawieniu nadprzyrodzonym, które się dokona.

Te teksty trzeba teraz zinterpretować współcześnie, przełożyć na prakseologię zbawienia dzisiaj.

Jest tu mowa p zbawieniu doczesnym.

Królestwo Boże jest również Królestwem doczesnym (teraźniejszym), łączy się z sytuacją doczesną człowieka.

Zbawienie doczesne to wyzwolenie ludu z nędzy, ucisku, niewoli. Wyzwolenie jest głównym punktem eschatologii.

Ta. eschatologia dokonywana jest przez człowieka, ponieważ jego sytuacja jest sytuacja eschatologicznego piekła.

W jego miejsce trzeba zrobić eschatologiczne niebo dziś. Sprawiedliwość ma nastąpić na ziemi, a nie w niebie.

Staje się to poprzez cierpienie ludzi (na wzór cierpiącego Chrystusa),

8. Teologiczne rozumienie śmierci

Śmierć - koniec ziemskiego życia a jednocześnie początek rzeczy ostatecznych (sąd, oczyszczenie, zmartwychwstanie),

Chodzi tu o religijne, interpretowanie śmierci jako definitywnego końca życia, punktu, z którego nie ma już powrotu. Śmierć jawi się jako zmiana formy życia, wejścia w rzeczywistość zaufania i miłości.

1. Każdy człowiek jest śmiertelny.

Śmierć nie jest rozumiana negatywnie jako unicestwienie życia.

Śmierć .nadaje sens naszemu dotychczasowemu życiu.

Często rozumiana jest jako opuszczenie przez Boga. doświadczana jako siła, która oddala, nas od miłości i przejmuje

lekiem przed nicością - brak życia, brak miłości jako „motoru".

Jezus zmienia rozumienie śmierci — śmierć stwarza możliwość odnalezienia na nowo Boga,

2. Śmierć jest zakończeniem ziemskiego pielgrzymowania.

• . "Narodziny i śmierć wyznaczają historyczny międzyczas-jest to czas pielgrzymowania, decydowania, o naszym przyszłym życiu po śmierci.

Śmierć to ostateczny finał i kres naszego życia historycznego, jest. ukierunkowaniem w wierze na dopełnienie tego życia.

3. Śmierć jest skutkiem grzechu.

Śmierć człowieka jest następstwem grzechu pierworodnego (dogmat). Wszyscy ludzie obciążeni grzechem pierworodnym podlegają prawu śmierci.

Rz 5,12 - śmierć nie oznacza, że gdyby człowiek nie zgrzeszył, to by nie umarł.

Śmierć fizyczna nie jest skutkiem grzechu. Jest widziana w znaczeniu duchowym jako oddalenie łaski i daru nieśmiertelności.

Śmierć Jezusa na. krzyżu jest rozumiana jako przemiana tej śmierci, przywrócenie daru uczestnictwa w życiu Bo«a. Bóg nie karze nas śmiercią, to myją tak doświadczamy.

Śmierć jest najwyższym aktem zespolenia ze zbawczą śmiercią Jezusa. Leży w centrum ekonomii zbawczej każdego z nas. Następuje zawsze w słusznym momencie. Rozumiana jest jako dopełnienie egzystencji człowieka.

4. Śmierć jako „oddanie się".

Jest oddaniem się w ręce Ojca, pozwoleniem na przemianę.

. Punkt oparcia dla nowego bytu po śmierci

'o śmierci rozpoczyna się-nowy sposób trwania człowieka. ?zujemy, że jesteśmy skończeni i dążymy do nieśmiertelności, odstawa życia po śmierci-nieśmiertelność duszy i ciała. « _ST .

Czlowiek jest istota cielesna. Jego życie kończy się nagroda lub kara. Dotyczy to jednak tylko duszy, a nie ciała.

- NT "

Mt 10,28 - mówi o nieśmiertelności duszy, ale też o zmartwychwstaniu ciała.

Platon - człowiek składa się z 2 elementów (jedność diadyczna) - duchowej nieśmiertelnej duszy i śmiertelnego ciała. Ciało stanowi wiezienie dla dusz.)¹.

Augustyn - nauka o nieśmiertelności duszy - po śmierci ciała dusza nadal istnieje

Arystoteles - jedność hylemorficzna. dusza jest forma substancjalną ciała, kształtuje je i jest „motorem wewnętrznym".
y/Śmierć dotyczy całego człowieka, także i duszy. Dusza będzie dalej istniała po śmierci, ale nie jest człowiekiem.
^ . Św. Tomasz- najważniejsza jest idea zmartwychwstania ciała.

'iJŁcUoSC. dur- <2.

i u. rousiawa życia po śmierci: perspektywa nieśmiertelności, zmartwychwstania

1. Nieśmiertelność jest darem Bożym.

2. Człowiek tworzy jedność psycho-soroatyczną.

1. śmierć jest oddzieleniem duszy od ciała,
   Dwie idee:

1. Jahwe jest panem życia. On wszystkim daje życie i pociąga do siebie, jako źródła żvcia.
   Rodzi się tutaj nadzieja pośmiertnego wskrzeszenia.

2. Bóg jest wierny wobec tych, którzy są mu poddani i mu służą. Umieram jako oddany Bogu.
   Bóg przez swoja wierność wobec człowieka sprawił jego nieśmiertelność.

Perspektywa zmartwychwstania

Idea zmartwychwstania związana była z tradycją apokaliptyczną.

Dr> 12,1-2; 2 Mch - teksty te mówią o zbudzeniu do nowego życia oraz o nowym tchnieniu życia, wskazują na. zmartwychwstanie ciała

jako powrót do życia całego człowieka.

Bóg jest tym, który wskrzesi człowieka z powrotem, do życia. Wskazuje nam to na jedność bytu ludzkiego. Nie ma tu platońskiej myśli,

ale arystotelesowska jedność człowieka.

Śmierć oznacza, że w niej ginie cały człowiek. Idzie on do Szeolu., czyli krainy, gdzie nie ma życia. Ale nadejdzie dzień, gdy wszyscy

zostaną podniesieni z tego snu i otrzymają nowe życie.

Perspektywa nieśmiertelności

Należ)' do tradycji sapiencjalnej.

Mdr 4 - autor księgi ma kontakty z myślą grecką.

Biblia mówi nam tutaj o 2 rodzajach nieśmiertelności:

• Henoch i Eliasz — zaraz po śmierci wzięci, do nieba

• Pokolenie Lewiego - ze względu na służbę Bogu zostaje zachowane od śmierci

Mdr mówi o zniszczalnym cieje oraz o duszy, która jest dziedziczką nieśmiertelności. Dzięki duszy człowiek może stanąć obpk Boga. Te idee przeplatają się w NT. jfiUiŁlc!' -Vo nTx K-d-oV:^<Q. ,, ^>oKI'x. r 4 \U-<^„^^C^c=Xex--<-x_<^tlX ?t c>v'>,

N T bardziej koncentruje się na, wydarzeniu zmartwychwstania. (•--

Znamienna jest formuła „wejść w życie".,. wejść do królestwa'".

Wejście w życie jest przeciwne wejściu do Szeolu.

Egzystencja po śmierci nie jest jednak dalej wyjaśniona. Mam 3 możliwości:

1. Powrót do życia przez, zmartwychwstanie (_~) ^f°-^ⁿt--\

2. Dalsze życie dzięki nieśmiertelności duszy. GW? ^K-hs^ -..

3. Nieśmiertelna dusza otrzyma przemienione chwalebne ciało, (jpot^ cn-cnź.*- A * 2.)

1 Tes 4,13-18 -wszyscy oczekują paruzji Jezusa., ale niektórzy mieszkańcy Tesalonik umierają w czasie lego oczekiwania - oni posnęli,

zostaną wskrzeszeni w dniu paruzji

l Kor 15 - ci, którzy zmarli, powstaną z martwych, ci. którzy żyją zostaną przyobleczeni w nieśmiertelność

l Kor 5,,i-I() —Paweł nie. mówi o zmartwychwstaniu w sensie kolektywnym, ale indywidualnym. Każdy z nas musi porzucić śmiertelne

;iało, aby spotkać się z Jezusem. Przyobleczone ciało niebieskie czeka na nas w niebie.

Koi 2,12-13 — Paweł powraca do idei zmartwychwstali ia - jest to tzw. zmartwychwstanie przez chrzest. Chrzest czyni nas żywvmi.

Srnart wy ch wstanie nie jest przemianą cielesną po śmierci, ale doskonałym życiem w Bogu. Przez chrzest wszyscy zmartwychwstaniemy

v Jezusie.

'J. Problematyka duszy i ciała w antropologii greckiej

Ukierunkowana jest na eschatologie, a konkretnie na śmierć.

Dualizm duszy i ciała.

-lomer opisuje ciało jako ..tamaie", dusze jako „thymos" — oddech, tchnienie. Później pojawia się słowo „orfik" — ruch religijny,

lynamizm w kierunku uzyskania szczęśliwości, Człowiek przez przemianę miał uzyskać pełna szczęśliwość życia.

Człowiek jest złożony z elementów ziemskich i niebiańskich - ciała, i duszy. Dusza musi przezwyciężyć elementy ziemskie, cielesne. Dusza musi się wyzwolić z ciała.

..Foidon" - Dialog Platona - na miejsce duszy jako elementu boskiego wkracza idea. że dusza, sama w sobie nie jest boska, lecz stoi w relacji do ciała -jest to przyporządkowanie (ciało musi być w relacji do duszy, dusza, do ciała nie). Mamy do czynienia ze stałym dążeniem duszy za życiem - katharsis (oczyszczenie) jest zadaniem duszy każdego dnia. każdy dzień d!a duszy jest małym umieraniem. Pytanie o człowieka jest określane przez jego wieczne, przeznaczenie.

2. Problematyka duszy i ciała w antropologii biblijnej

est to antropologia teoretyczna, ukierunkowana na Boga. na soterioiogie, na zbawienie.

odstawowym doświadczeniem Izraela jest wybranie - wybrany nie jest tylko naród, ale każdy człowiek tego narodu. Ta antropologia nie

jst analityczna, ale syntetyczna. Dzięki relacji człowieka do Boga antropologia ta kreśli indywidualne, ale i konkretne rozumienie

złowieka.

Rdz 1,27 - człowiek jest stworzony przez Boga jako Jego odbicie i obraz 'złowieka w Biblii charakteryzują 4 pojęcia:

1. Nefesz.- To osoba indywidualna. To słowo oznacza gardio. gardziel; wiąże się z procesem oddychania, siła życia.

Nefesz staje się synonimem osoby, która ma pragnienie oddychania, życia. 1. Ruah - Oznacza silę natury podporządkowaną Bogu Stwórcy, ale też i tchnienie.

Rozwinęło się więc rozumienie d.ucha, moment całego człowieka. Ruah to jest to. co człowiek otrzymuje od Boga i dzięki czemu jest w szczególnej relacji do Boga. Dzięki temu jednostka może być uczestnikiem narodu wybranego. Ruah to duchowa rzeczywistość człowieka. Ruah to „esse ad Deum" - być od Boga.

_s -c,—- ~~.,. ^uj« iw v«»ijauvu cu jest meoosiae, a wiec jest stworzone.

Z basar związana jest również słabość woli. Basar to „esse ad creatura" - b3'cie od stworzenia

4. Łeb, lebab - Serce, miejsce osobowej i wolnej decyzji człowieka względem Boga. Relacja ta określona jest najogólniej przez stworzoność, wybranie na obraz, Boży, a to oznacza powołanie człowieka, aby był członkiem, ludu Bożego. To powołanie zależ)' od Boga —On wzywa człowieka, który odpowiada na to wezwanie. Wtedy człowiek jawi się jako isto komunijna, dialogiczna. Wtedy, gdy człowiek przerwie tę komunikację z Bogiem to zaM-sze będzie odniesiony do Pana .

Relacja człowieka do Boga stanowi stałą strukturę antropologii. Te 4 czynniki wyznaczają perspektywy antropologii. Wg Biblii człowiek nie składa się z tych elementów, ale one oznaczają człowieka.

13. Teoria „zmartwychwstania w śmierci"
Przedstawiciele: LoKfink, Oreschake, Rahner.

Teoria wychodzi od problemu historii, z która związane są dwie kategorie: przestrzeni i. czasu.

W śmierci egzystencja człowieka pozbywa się kategorii przestrzeni (dało pozostaje na ziemi) i kategorii czasu (nie ma żadnej „międzyczasu" dla duszy). W konsekwencji umiera cały człowiek (z ciałem i dusza) i cały też zostaje wskrzeszony przez Boga. Umieranie i wskrzeszenie dokonuje się w Śmierci.

W śmierci jednostka doświadcza SM'qje zmartwychwstanie i zmartwychwstanie wszystkich zmarłych.

Paruzja dokonuje się nie na końcu historii, lecz już w śmierci człowieka, kiedy Bóg przychodzi do tego człowieka.

W śmierci dokonuje się osobowe, społeczne i kosmiczne spełnienie przez sąd (jednocześnie indywidualny i powszechny)

zmartwychwstanie.

14. Teoria "całkowitej śmierci"

Przedstawiciele: teologowie protestanccy z początku XX w.: Althaus, Barth, Ott, Thiełicke. Umiera cały człowiek - zarówno ciało, jak i dusza. Ta nauka ma dwie formy:

• dusza przestaje w ogóle egzystować

• dusza egzystuje dalej po śmierci, ale nie wykonuje żadnych funkcji, jej egzystencja, jest „e'gzystencją uśpioną"
  Jedyne co nie umiera, to wierność Boga do człowieka

Zmartwychwstanie zmarłych: Zmartwychwstanie zrozumiałe jako „nowe stworzenie", które dokonuje się na bazie „pamięci" Boga, zachowanej względem człowieka. Z woli Boga następuje ożywienie- ze śmierci całego człowieka, duszy i ciała. Stan śmierci, \v który Bóg pogrąży! człowieka, jest teraz znoszony przez Boga dzięki wskrzeszeniu z tejże śmierci.

15. Teoria "diaiogicznej nieśmiertelności"

'rzedstawiciele: J. Ratzinger

Biblijny obraz wykazuje, że nieśmiertelność przypada nie stworzeniu, lecz Stwórcy.

Nieśmiertelne nie jest ciało, lecz dusza człowieka. Dusza jest bowiem w ciągłym dialogu z jej Stwórca (Bogiem). Dzięki duszy człowiek

taje się wiec partnerem w dialogu z Bogiem. Partnerstwo to, czyli stałe odniesienie człowieka do Boga przez dusze - czyni człowieka

ieśmiertelnym. Nieśmiertelność ta staje się dialogiczna, relacyjna.

Odniesienie do Boga" stanowi właściwa definicję człowieka. Wyraża pojęcie „duszy": „mieć duszę" oznacza - ,.być dialogiczuyni

artnerem Boga". Bez tego odniesienia człosviek pozostałby jedynie wyżej rozwiniętym zwierzęciem.

Ratzinger odrzuca „zmartwychwstanie w śmierci", gdyż teoria ta prowadzi do nowego dualizmu: ciała, i duszy, historii i czegoś

.ponad historia. Nie ma tu wartości ani samo ciało, ani sama dusza. Cia-lo byłoby jednie ..automatycznie¹'' przenoszone w inny

porządek, który objawi się dopiero wparuzji.

Tyro samym historia staje się tu bezwartościowa.

5. Hipoteza ..ostatecznej decyzji"

rzedstawiciele: Borosz (uczeń Rahnera). Gloriaux, Hengslenberg, Schonnenberg.

jnkieni wyjścia jest rozumienie śmierci, która jest zjednej strony doznawana, ale z drugiej strony jest rozumiana jako moment mojej

>solutnej wolności (opowiedzenie się za lub przeciw Bogu). Śmierć nie jest tylko doznawana przez człowieka od zewnątrz, lecz jest

•zede wszystkim wewnętrznym „uwolnieniem" aktów człowieka: poznania i woli, które przed śmiercią były niejako na uwięzi, a w jej

omencie - przez wyzwolenie z ciała i świata materii - doznały takiego ożywienia, że spowodowały zaistnienie pierwszego, w pełni

•jlnego aktu człowieka, który może dokonać ostatecznej decyzji za lub przeciw zbawieniu.

st to jedyny, osobowy i pierwszy alei człowieka. Ta wolna decyzja dokonuje się w momencie śmierci.

bita nie zna takiej antropologii i interpretacji śmierci. Borosz nie doceniał ludzkiego poznania i wolności. Odrzucona jest tu historia.

. Patrystyczne rozumienie „międzyczasu"

Międzyczas — okres pomiędzy śmiercią a zmartwychwstaniem.

Dusza po śmierci nie idzie bezpośrednio do Boga, lecz czeka na zmartwychwstanie ciała.

Dusza już teraz ma udział w tymczasowej nagrodzie.

Kiedy po paruzji połącz)' się z ciałem - nagroda będzie wieczna. Dusze męczenników wyjątkowo idą od razu do Boga.

Międzyczas — oczekiwanie zmarłych na stan ostateczny.

Przy zmartwychwstaniu nagroda z międzyczasu przechodzi do. nieba.

Wschód -- dusze uczestniczą w tymczasowej nagrodzie i karze. To kosztowanie tego, co będzie po paruzji. Zachód -po śmierci nie ma cząstkowej nagrody i kary.

Niebo - To pełnia bliskości z Bogiem.

Ostatecznym celem ludzkiej egzystencji jest pełna komunia ze Stwórcą, doskonale życie stworzenia z Trójca, z Matką Boża. aniołami i świętymi. Oni wszyscy tworzą komunię nieba, wspólnotę nieba — transcendentalnego mieszkania Boga.

Niebo jest stanem dostępnym dla zbawionych dusz

i darzącym je świadomością pełnego szczęścia już przed Sądem ostatecznym i przed zmartwychwstaniem ciał.

« Niebo widzimy w relacji do Chrystusa. On złożył ofiarę z siebie i przez tę ofiarę wszedł do świątyni niebieskiej i wszystkie ludzi prowadzi do tej świątyni. Tajemnica Paschalna stanowi „drzwi do nieba".

• Niebo jest szczęśliwością człowieka jako osoby - chodzi o personalna szczęśliwość, żywa, osobową jedność człowieka z Trójc
jest to włączenie człowieka do chwały Trójcy, doskonale zjednoczenie człowieka z Chrystusem,

* Cechą szczególną nieba jest wspólnota z Bogiem - chwała naszego życia, urzeczywistnienie ziemskiego życia, to życie n
charakter wieczności. Wspólnota z Bogiem to będzie wspólnota z Życiem -jest to gwarancja dla naszego życia.

Niebo jest życiem wiecznym w Synu, albo byciem z Panem, z Kyilosem (Flp ] .23; Dz 7,59; Ga 2,20).

Życie z Bogiem to ,,'vitae beatifica" (uszczęśliwiający ogląd Boga" - widzenie Boga, jest przypisane życiu pośmiertnemu, jest 1 widzenie duchowe - twarzą w twarz. Będzie to oglądanie istoty Bożej, bezpośrednie widzenie Boga..

Szczęśliwość człowieka jest sprawiana przez Boga.

Bóg uzdalnia człowieka do personalnego aktu poznania i miłości.

Człowiek upodabnia się do tego, kogo miłuje i poznaje. Niebo będzie procesem poznawania i miłowania.

Vlk ] 0.3 1 - określa bycie z Panem. Przebywanie w raju, na łonie Abrahama - to określenia bycia w niebie.

Szczęśliwość bycia z Bogiem jest pogłębiona przez zmartwychwstanie człowieka. Ciało zmartwychwstałe będzi

przyczyną nowej jakości i szczęśliwości człowieka, bo dzięki ciału mogę się upodobnić do Chrystusa.

Jezus Chrystus nie objawia nam tylko Ojca, ale wskazuje jak do Niego dojść - przez Jego człowieczeństwo. Człowie

upodabnia się do człowieczeństwa Chrystusa i w ten sposób upodabnia się do samego Boga Ojca. Bóg jest. dla mni

osiągalny, dlatego, że stał się człowiekiem. Bezpośrednia wizja Boga jest zawsze pośredniczona przez Wcieloneg

Syna. Po zmartwychwstaniu powszechnym człowiek doświadczy przemienionego człowieczeństwa Chrystusa i dziel

temu może też poznać jego bóstwo. W osobie Logosu jest jedyna relacja do Boga Ojca.

Dojdzie tutaj do tzw. inpersonalisatio - nasza osoba spełni się w osobie Boga. Przez zmartwychwstaniem człowiekow

jest gwarantowane poznanie człowieczeństwa Chrystusa, po zmartwychwstaniu ma już tę zdolność, także głębszeg

poznania bóstwa Chrystusa.

Zakres teologiczny - niebo jest widziane jako tajemnica Boga, wypełnienie królestwa Bożego. !. Zakres chrystologiczny - niebo to wspólnota z wywyższonym Chrystusem, uczta niebiańska. :•. Zakres soteriologiczny - niebo to oglądanie Boga, życie w chwale, „posiadanie" Boga. . Zakres eklezjologiczny - niebo to hierarchiczna wspólnota świętych, posiadanie nowego nieba i nowej ziemi.

Zakres antropologiczny - niebo to dopełnienie ludzkiego ciała, wewnętrzna przemiana; dopełnienie ludzkiej duszy (poznanie

umiłowanie); ostateczne osobowe dopełnienie w Trójjedynym Bogu.

3. Piekło - ostateczne odrzucenie Boga przez człowieka

iekło - Chrystus zbawił wszystkich ludzi, ale w sensie otworzenia wszystkim ludziom dostępu do zbawienia. Nie przekreślił jednak woli poszczególnych ludzi, pozostawił wybór między dobrem a złem.

Piekło, jest ogólnym wyborem stanu, (miejsca), w którym na sposób trwały ponosi się konsekwencje wyboru drogi ki stworzeniu, kosztem Boga. Kto świadomie rezygnuje z wyboru drogi do Boga. tym samym rezygnuje z najwyższegt dobra i skazuje siebie na bytowanie bez Boga.

i ddo -jest całkowitym wyobcowaniem człowieka, pustka bez Boga, zamknięciem się człowieka przed milościa. zamknieciem się na zbawienie. Człowie!; odrzuca miłość Boga i sam decyduje się na wieczność bez Boga, piekło trwa wiecznie.

ożna mówić o piekle jako:

l . Miejsce cierpienia — Szeoł, jest przedstawieniem Hadesu

2. Rodzaj cierpienia - ukazany jest w różnych obrazach gehenny - piekło ogniste (Mt 14,23).

Piekło jest stanem bez Boga, bez miłości, jest stanem niezbawienia. .lokatastaza — wyobrażenie powszechnego i doskonałego zbawienia całego stworzenia (diabla też).

eklo można rozumieć jako:

ł. Miejsce - tak określa Biblia

2. Stan - jest jakby relacja „do mnie"

3. Sytuacje - określa, że człowiek jest w sytuacji zagrożenia: oprócz stanu wewnętrznego obejmuje także to, co jest na zewnątrz.
   Piekło jest sytuacja tego, kto w sposób dobrowolny oddalił się do Boga.

4. Sposób egzystowania

. Zstąpienie Chrystusa do piekieł - idea biblijna i systematyczna idea biblijna

Pieklo •- hebrajski: ..Szeoł", „abaddorT Grecki; „Hades", „tartar" Łacina: ,.infernum", „gehenna" Polski: „podziemie", „otchłań". ..czeluść'", ,. pieczara'' Mezopotamski tró jpoziomowy obraz świata - niebo w górze, ziemia w dole, a piekło w podziemiu

IX. Seholastyczne rozumienie „międzyczasu"

Dusza jest forma substancjalną ciała.

Po śmierci ciała dusza żyje dalej jako substancja niekompletna.

Już tu osiąga swoje miejsce ostateczne.

Arystoteles - Człowieka ożywia Boski duch. który pochodzi z zewnątrz. Dusza jest samoistna. Człowiek to jedność dwóch elementów.

Sw. Tomasz - Dusza jest niezniszczalna. Może istnieć dalej, ale jest, to inny sposób egzystencji. Anima sperata - dusza w stanie nienaturalnym, odseparowana od ciała.

1.9. Człowiek w obliczu sądu Bożego (sąd szczegółowy)

Tradycja rozróżnia sad indywidualny, który dokonuje się po śmierci, od sadu powszechnego (przy Paruzji). Sad indywidualny - ten., któremu człowiek jest poddany w związku ze śmiercią.

On. decyduje już o zbawieniu lub niezba.wien.iu.

Sad indywidualny teologia odnosi do koncepcji człowieka, która oddziela ciało od duszy.

Dla teologów mówiących o śmierci całego człowieka sad indywidualny nie ma miejsca (jedynie sąd ostateczny).

Sad szczegółowy (jednostkowy) - to osadzenie indywidualnych zasług i win każdego człowieka. Sad ten nie jest na wzór sadu ziemskiego:

Los człowieka jest już rozstrzygnięty po śmierci. Sędzią jest Chrystus.

KKK 1021 - życie człowieka skupia się na tym, żeby poznawszy łaskę Chrystusa opowiedzieć się za tym. Ta decyzja zakłada sad nad człowiekiem.

Nie ma wyraźnego dogmatu mówiącego o sądzie indywidualnym.

• Yaticanum I: po śmierci następuje sad Boży, aby każdy odpowiedział za dobro i zło, jakie uczynił.
  Po śmierci nie ma miejsca na pokutę (por. DH 839, 856-859, 1000-1002,1304-1306).

• U Sobór Lioński z 1274 r. (por. DH 856nn) -rozróżnienie miedzy sądenrostatecznym a sądem indywidualnym.

• Luter przyjmuje, że w śmierci' dokonuje się rozróżnienie dobrych i złych. Sąd ostateczny dokonuje się po śmierci.

« Protestantyzm ortodoksyjny odróżnia sąd indywidualny w śmierci od sądu ostatecznego na końcu czasów. Sąd ostateczny ma bardziej oficjalny i uniwersalny charakter. Chrystus ukaże uniwersalnie (wobec wszystkich) sprawiedliwość i niesprawiedliwość.

Relacja sadu, indywidua inego do sądu ostatecznego

1. Rozdziela się te sady tzw. międzyczasem.

2. Utożsamia się te sądy.

Istnieje 1 sąd w 2 aspektach - przed i po. Nie ma 2 sądów. ale. l. na który człowiek idzie bezpośrednio po śmierci i jednocześnie doświadcza końca historii

3. Sad odbywa się już teraz na ziemi, w życiu ziemskim, w spotkaniu z Jezusem w wierze i miłości.

Rozumienie sadu Indywidualnego

Sąd indywidualny jest sadem Bożym, a jednocześnie samoosadem. Jest on zatem spowodowany aktywnością Boga i samoosądzeniem się człowieka (M. Schmaus).

1. ' »auka o sadzie indywidualnym posługuje się obrazami.

2. Sąd ten ma jakieś piękno, ale w sensie duchowym (przejście człowieka w egzystencje pozaziemską).

3. Po śmierci nie ma mechanicznego sortowania.

1. Sad ten nie napawa trwoga, ale powinien być upragniony przez człowieka, aby mógł siebie dopełnić. Sąd jest dopełnieniem stworzenia, możliwością ostatecznego opowiedzenia, się za Bogiem, a taką możliwość daje odkupienie Chrystusowe.

tO, Purgatorium - konieczne oczyszczenie na spotkanie z Bogiem Czyściec. - łaska doskonalenia się w istnieniu pozahistorycznym.

Skoro człowiek jest stworzony na Boży obraz, i podobieństwo, to po śmierci jego życie musi wrócić do Boga. Jest to konieczność oczyszczenia na spotkanie z Panem.

Dusze zostaną oczyszczone z pozostałości grzechów i kar. Winy mogą być darowane przez zadośćuczynienie lub odpokutowanie (por. DH 856, 1304, 1820). Sobór Trydencki wieńczy dotychczasowa naukę o czyśćcu.

Czyściec istnieje, a duszom cierpiącym można pomóc przez modlitwę, a szczególnie poprzez Msze święta. Sobór nie podaje sposobu zadośćuczynienia. Jako podstawę Trydent podaje tekst l Koi" 3, 10-15. "isi.no święte

•lie ma miejsc mówiących wprost o czyśćcu, ale napotykamy tekst)¹, które przybliżają nam tę rzeczywistość: 2 Mch 12. 42nn - składanie ofiary za zmarłych

Pwt 7. 25n - należy być miłosiernym wobec zmarłych i modlić się za nich. aby ich wykupić. Mt 5,25nn - pojednanie z. przeciwnikiem w drodze do sądu l Kor 3, 10-15 - oczyszczenie przez ogień.

urgatorium - miejsce oczyszczenia.; miejsce ułaskawionych, którzy nie są jeszcze w pełni sprawiedliwi

Purgatorium jako akt oczyszczającej miłości. Dusze oczyszczone cierpią nie tyle fizycznie, ile oczyszcza je. miłość.

Człowiek rozumie, czym naprawdę jest grzech. Wzmaga się dążność do Boga i za Bogiem oraz odnowienie człowieka.

Czyściec jest najwyższa formą duchowego życia, które koncentruje się w poznaniu miłości.

Mówienie o czyśćcu jako o oczyszczeniu przez ogień wiąże się z samą naturą Boga, który jest często przedstawiany jako

ogień, r.yściec jest tajemnicą sprawiedliwości Boga, Jego miłości.

Bóg pragnie uzdolnić do boskiego oglądu niedojrzałego człowieka, który nie mógłby znieść Boskiej bliskości.

„o/.coi - sumeryjsKfl „Kraina cieni", w której istoty błąkają się jak cienie, bez swej aktywności, pełne smutku, w najdalszym oddaleniu od „nieba" Nowy Testament

Piekło - miejsce zgromadzenia wszystkich zmarłych, także sprawiedliwych

1. piekło dolne - gehenna, kraina szatana, demonów i ludzi potępionych

2. piekło górne - limbus patrtim, kraina zmarłych sprawiedliwych
   ST - nie zna „zstąpienia do szeolu" poza „normalną" drogą każdego zmarłego

nadzieja, że śmierć nie jest stanem absolutnie ostatecznym i można ją jeszcze odmienić NT - Ś w. Piotr - Jezus był w „otchłani" i stamtąd został wyzwolony jako „święty Boży". Jest to wypełnienie proroctwa o pobycie Jonasza trzy dni we wnętrzu ryb)'.

Chrystus przezwycięż)'} na ziemi: zło, szatana, śmierć, cierpienia i przepaść między żywymi a umarłymi. Przez to stworzył uniwersalne Królestwo odkupionych. Znakiem tego Królestwa miało być powstanie z grobu wielu zmarłych, co oznaczało rozpoczęcie się epoki odkupienia, która antycypuje ostateczne zmartwychwstanie ciał.

„Zstąpienie do piekieł" przedstawione jest w Biblii w analogiczny sposób do posłania Syna Bożego na ziemie. Wcielone. Słowo zostało posłane falezę do umarłych.

Chrystus wystąpił tu w roli Ewangelizatora i jednocześnie Sędziego żywych i umarłych. Zstąpił do stanu ludzkości, będącej przed odkupieniem mesjańskim, by przygotować ja na sad ostateczny. Dlatego też mówi się, że mieszkańcy „podziemia" (piekła) otrzymali ..chrzest duchów)'".

** Idea systematyczna

Apoiinaryści - Logos zstąpił do „otchłani" bez ciała, czyli jedynie w duchu.

Jego zbawcze oddziaływanie dotyczyło jedynie limbus patruni (piekło górne).

„Piekłu dolnemu" jedynie zamanifestował swój triumf.

Klemens Aleksandryjski - „zstąpienie do piekieł" jest czymś w rodzaju cyklu redeinpcyjnego. Ogarnia wszystkich, którzy znajdują się w piekle.

Zejście Chrystusa do „otchłani" oznaczałoby poddanie nowej próbie ewangelizacyjnej i odkupieńczej, jaka dokonała się pierwotnie na ziemi. Gdyby ktoś ze zmarłych przyjął w „szeolu" kerygme Chrystusa i chrzest duchowy, wówczas zostałby wyprowadzony z piekła, bez względu na wartość moralna jego życia na ziemi.. Zachód odrzuci! tę idee.

Sobór Laferariski IV (2 1215 roku) •

Chrystus zstąpił do piekła w swej duszy, w ciele zmartwychwstał, a z ciałem i dusza wstąpił do nieba. Luter - rozumiał piekło jako „oddalenie od Boga. czy „opuszczenie od Boga".

Uważa.1, że Jezus w czasie męki krzyżowej wziął na siebie grzechy człowieka i w ten sposób dozna! w sobie i na. sobie piekła.

To egzystencjaJne przeżywanie piekła przez Jezusa nazywa Luter „zstąpieniem do piekieł".

Nie ma wiec według niego żadnego rzeczywistego „zstąpienia Jezusa do piekieł", lecz tylko subiektywne przeżywanie piekła

jako „oddalenie od Boga".

!5. Zstąpienie Chrystusa do piekie! - idea se.nsologic.zna i teologiczna l» Idea sensologiczna

5ens prawdy „zstąpienia do piekieł":

odkupienie przez Chrystusa całej ludzkości, także zmarłych przed Męka Pana

Piekło jako „kraina śmierci" oznacza, nie tylko „miejsce" wszystkich zmarłych, ale także wyraża „epokę niezbawienia, czyli czas

od stworzenia świata i czas od Abrahama do Jezusa jako oczekiwanie na Mesjasza i Jego zbawienie,

.SzeoF był wiec miejscem oczekiwania na odkupienie.

Wierzono-, że w „Szeolu" oczekują odkupienia praprzodkowie, patriarchowie, królowie, prorocy i cały naród wybrany.

ezus zstąpił do piekieł nie dla wyzwolenia potępionych, czy dla zniesienia piekła w ogóle, lecz dla zwyciężenia śmierci i wyzwolenia

prawiedliwych. którzy Go poprzedzili w śmierci.

'osze-dł do „krain)' zmarłych''', by głosić kerygmat o zbawieniu dla wszystkich, nie tylko dla sprawiedliwych.

Jest to ostatnia faza posłania Jezusa, żeby Jego dzieło odkupieńcze rozciągnąć na ludzi wszystkich czasów i miejsc, by wszyscy

mogli uczestniczyć w odkupieniu Chrystusa.

To akt całkowitego pokonania grzechu, który według Ojców patrystycznych jest skutkiem „śmierci człowieka".

„Zstąpienie do piekieł" jest też pokonaniem śmierci.

Zmartwychwstanie, rozumiane jako wyprowadzenie z ..krainy śmierci", dotycz¹/ również i samego Jezusa. Wraz, z Nim zostaną

wyprowadzeni inni sprawiedliwi.

• klea teologiczna

« „zstąpienie do piekieł" jest mitem z Księgi. Henocha - cześć teologów protestanckich (R. Bultmann) czy tzw. „postępowych" (E. Drewerrnann)

• to metafora egzystencjalna i subiektywistyczna, doświadczenie głębi zła, głównie śmierci, a także doznanie totalnej samotności
  jako opuszczenia przez Boga - (Luter, Kalwin. W. Pannenberg)

• dramatyka Triduum Paschalnego - Wielki Piątek jest drogą Jezusa na krzyż ku samoalienacji, Wielka Sobota jesf droga Jezusa ku
  zmarłym, czyli Osamotnionego ku samotnym, a Wielka Niedziela jest drogą Jezusa do Ojca jako fmalizacja Miłości - (H.U. von
  Baltbasar)

• „zstąpienie do piekieł" symbolizuje, odkupienie Chrystusowe, które oddziałuje wstecz, aż do początków świata

to obrazowe nauczanie o złamaniu mocy szatana i śmierci, ukazanie powszechności odkupienia Chrystusowego - (K. Rahner, J.B. Metz, A. Grillmcicr)

• „zstąpienie do piekieł" nie jest mitem, metafora, ani tylko symbolem, lecz jest rzeczywistością realna, dziejąca się na sposób
duchowy, osobowy i misteryjny (Cz. S. Bartnik).

„v.. .v.v,u, .,,0110, ntrniifil illil sil UIIIUIU pal U/..JI

*» Ideą Paruzja - przyjście wywyższonego Pana na końcu czasów „z władza i w chwale"

Z paruzją wiąże się koniec świata, przemiana świata, zmartwychwstanie ciał i sąd ostateczny.

^rjaruzja oznacza ostateczne spełnienie tego, co zostało zaczęte, jest ostateczną finalizacją obecności Chrystusa w ludzkości. Paruzja to finał jedynego przyjścia zbawczego; to przyjście Pana dla dokonania sadu. Dopiero gdy dokona się sad, objawi się, że historia była czynem Boga i znalazła w nim sens. Przyjście dla sądu jest objawieniem miłości Boga. Paruzja jest więc aktem wieloaspektowym:

• Będzie to przyjście chwalebne, przeciwstawne do przyjścia inkarnacyjnego

• Będzie to objawienie Chrystusa jako tego, który określa cała historię - objawienie eschatologiczne, czyli dopełniające
  całe objawienie

• Będzie to dzień Pański - ukazanie triumfu Chrystusa nad historią

• Będzie to dzień odrodzenia - początek ostatecznej egzystencji ludzkiej

** Czas

^łrzy paruzji nie chodzi o umieszczenie Chrystusa w czasie, ale ostateczne przenikniecie tego czasu - istnieje zasadnicza różnica między ;zasem a wiecznością.

Zmartwychwstanie i wniebowstąpienie będą objawione w całej pełni w momencie paruzji. Proces zmartwychwstania toczy się w nas - w paruzji będzie to potwierdzone. Przyjście Pana odnosi się do końcowej fazy historii.

Kościół jest znakiem paruzji dzisiaj, głównie w Eucharystii. Przyjście wiąże ze sobą nagrodę lub karę dla człowieka.

Zniszczenie zła. pokonanie szatana, sad powszechny i zmartwychwstanie zmarłych — te wszystkie elementy razem tworzą paruzję.

*" Struktura/wewnętrzna Możemy mówić o gradacji przychodzenia Boga:

• najpierw Bóg przyszedł przez działanie stwórcze - prehistoria zbawienia, przyjście l -go Adama
  sam Chrystus stwarzał człowieka jako przygotowanie swego ciała, swej inkarnacji

• później Bóg przyszedł do nas przez substancjalne wcielenie się w człowieka

• trzecie przyjście w postaci dopełnienia człowieka, jest to Adam 3-ci, Adam ostatniej eschatologii.

17. Paruzja jako „dojrzewanie oddolne ludzkości" i jako „boski akt żniwny" ^: dojrzewanie oddolne ludzkości

Chrystus pobudza nas do wzrostu, ponisza olbrzymi proces historii ludzkiej i ukierunkowuje go na pierornę. czyli pełnie. Ważne jest to, żebym ja rozpoznał ten proces, widział i rozumiał, że to się we mnie dzieje. Mam świadomie dążyć do wspólnoty z Bogiem, boski akt żniwny

Oznacza dopełnienie jeszcze niedokończonej chrystologii. Paruzja jest jakby 3-cim obliczem Chrystusa (po stworzeniu i wcieleniu). Ap l ,4 — który był, jest i przychodzi

Chrystus jawi się jako pleromiczny. W paruzji przychodzi w akcie ostatecznym. On jest ukoronowaniem zbawienia wszystkich. Paruzja jest pełnia objawienia i spełnieniem się obietnicy Kościoła, spotkaniem z założycielem historii -Jezusem, spotkanie z Eschatosem - ostateczna osoba. Temu przyjściu będą towarzyszyć znaki 2 Tes 2,4-12 — zjawiska fizyczne: głód. trzęsienie ziemi, wojny, plagi

- zjawiska z dziejów Ewangelii - głoszenie Ewangelii po całym świecie, pojawienie się antychrysta, nawrócenie się Żydów aruzja Bogs dokona się w przyjściu Jezusa Chrystusa. Biblijny dzień Jahwe będzie dniem Jezusa Chrystusa.

b'. Paruzja jednostkowa

'•). Teoria Greshakego a probiein paruzji

aruzja dokonuje się w momencie zmartwychwstania.

ała historia podlega zbawczemu działaniu Boga.

1. Greshake odrzuca paruzję.

To ukazuje, że Bóg nigdy nie byłby Panem historii jako całości - Bóg ciągle dążyłby do tego, żeby być Panem historii. Jest to sprzeczne z nasza wiara i z Objawieniem.

2. Prywatyzuje eschaton.

Wg niego spełnienie historyczne dokona się indywidualnie, w każdym człowieku, nie ma spełnienia całościowego (ani

świata, ani historii).

NT uważa, że paruzja zamyka bieg losów ludzkich czyli historii w sensie spełnienia.

3. Odrzuca linearne rozumienie czasu, a idzie w kierunku rozumienia czasu cyklicznego.
   NT widzi kres historii w definitywnym sądzie, to obietnica, która się spełnia

4. NT nie utożsamia zmartwychwstania i paruzji. Podważana jest wtedy prawda, że zmartwychwstanie Chrystusa zakończy
   dzieło zbawcze w paruzji. a to oznacza przejęcie władzy nad historią.

5. Zmartwychwstanie jest faktem obiektywnym, tak jak wcielenie, a paruzja jest jego ostatecznym potwierdzeniem, czyli też
   musi mieć charakter obiektywny. U Greshakeao te«o nie ma.

30. Biblijne, podstawy zmartwychwstania ciał

Człowiek jest niepodzielna jednością duszy i ciała. Chrześcijaństwo bazując na zmartwychwstaniu Jezusa podkreśla, że zbawienie dotyczy nie tylko duszy, ale i ciała.

Zmartwychwstanie ciał jest dogmatem. Od początku jest wyznawane w Credo. W sposób nowy zostało dogmatyzowane na Vat. l (DH 3201).

Z jednej strony jest to logiczne założenie koncepcji śmierci, która mówi o wierze w życie pozagrobowe; z drugiej strony wiara w życie po śmierci jest nieodłącznie związana za zmartwychwstaniem Jezusa.

Izrael nie mówił o zmartwychwstaniu jednostki. Nie jest to tylko brak w historii narodu wybranego. Wczesny Izrael żył nadziej* jednostki zawsze w ramach nadziei narodu. Widać to na przykładzie obietnicy danej Abrahamowi. Ta klasyczna treść skupia się wokół trzech zasadniczych prądów:

1. kraj (ojczyzna.)

2. potomstwo

3. opieka Jahwe.

Mamy 2 klasyczne teksty mówiące o zmartwychwstaniu:

Dn 12, 2-3 2Mch Ponadto:

• proroctwo Ozeasza — Oz 6, l -2

Główna ideą. jest tu odrodzenie (zmartwychwstanie = odrodzenie).

• Zmartwychwstanie to odnowienie (por. Ez 37, 1-1.4). Moc Boga jest silniejsza od śmierci i może odnowić życie.

• Zmartwychwstanie to nowe ustanowienie. Chodzi tu głównie o nowe ustanowienie, narodu.

• Zmartwychwstanie to powstanie do życia, ale po tamtej stronie (por. Dn 12,2-3). Zmartwychwstanie nie ma tu jeszcze
  wyraził zbawczego, wartości odkupieńczej.

• Zmartwychwstanie to sprawiedliwa zapłata (por. 2 Mch 1). Król. wszechświata wskrzesi zmarłych do życia wiecznego.

• Wizja Ezechiela - Ez 37, l -14
W NT:

Św. Paweł - teolog zmartwychwstania fTes4,13-17

1 Kor 15, 3-8 - najcenniejsze świadectwo jednostkowe dotyczące zmartwychwstania.

Św. Paweł wylicza świadków, Którym ukazał się Zmartwychwstały.

2 Kor 5. 1-5

św. Jan - mówi na temat zmartwychwstania o wiele więcej niż synoptycy

.1 5, 28nn (podobieństwo do Dn) -_:

Zbawienie nie dotyczy tylko duszy czy tylko jednostki, ale całego człowieka - z duszą i ciałem, całej rodziny ludzkiej i stworzenia.

3 i. Pojęcie zmartwychwstania i jego zakresy rozumienia

Chrześcijaństwo mówiąc o zmartwychwstaniu ciała człowieka zawsze idzie w kierunku wskrzeszenia ciała w dniu ostatecznym, w

•nomencie paruzji.

Bóg, który jest stwórca człowieka okazuje się jeszcze bardziej potężny, gdyż ma moc wskrzeszać.

1. zmartwychwstanie ciał

2. zmartwychwstanie umarłych
   est. tu różnica teologiczna.

Lniartwychwstanie - nowe. pełne chwały zaistnienie człowieka (zdusza i ciałem) w nowej egzystencji niebieskiej.

To przywrócenie ciału niezniszczalnego życia i zjednoczenie go z nieśmiertelną dusza człowieka.

Dzieje się to na mocy zmartwychwstania samego Jezusa. Vskrzeszenie - przywrócenie do tego życia, w którym się byki.

Zakresy rozumienia, zmartwychwstania:

J. Zmartwychwstanie jako wskrzeszenie ciała człowieka i dołączenie go do duszy

2. Zmartwychwstanie jako powstanie z martwych ciała i duszy (całego człowieka)

3. Zmartwychwstanie to zjednoczenie ciała z dusza ku ich pełnemu, ostatecznemu bytowaniu.

2. Aspekt antropologiczny i chrystologiczny zmartwychwstania

•marrwychwstanie jest dziełem całej Trójcy Świętej. Związanie ciała z dusza jest związaniem na wieki, na zawsze.

je polega tylko na stworzeniu człowieka jako nowego, ale włączeniu go do życia wiecznego Boga.

spekty zmartwychwstania:

1. Antropologiczny

Teologia, idąc za Biblia, opowiada się za antropologia monistyczną- człowiek stanowi jeden byt ze wzajemnie

przenikającym się elementem cielesno-duchowym. Zbawienie dotyczy całego człowieka, a nie tylko elementu

duchowego.

Człowiek został stworzony do dialogu z Bogiem. Ten dialog jest wieczny, trwa również po śmierci.

Zmartwychwstanie we właściwym sensie odnosi się do wierzących w Chrystusa-zmartwychwstanie wg wzorca

Chrystusa i mocą przynależności do Kościoła.

Uzasadnienie zmartwychwstań] a j est chrystologiczne. Niewierzący zmartwychwstaną w uzasadnieniu stwórczym - na

mocy aktu stworzenia.

Sam. człowiek jest stworzony ku zmartwychwstaniu.

Zmartwychwstanie jest odpowiedzią Boga na tajemnice śmierci. Miłość jest większa niż śmierć.

Postulat Bożej miłości urzeczywistnia się w zmartwychwstaniu.

Bultmann związał zmartwychwstanie z nowym imieniem Boga - „ten, który Jezusa wskrzesi] z martwych" (Rz 8,11; 2

Kor 4,14).

Zmartwychwstanie potwierdza tożsamość Boga, w naszym przypadku będzie potwierdzenie tożsamości człowieka.

O zmartwychwstaniu musimy mówić:

a) od strony Boga

Oznacza, że Bóg nas wskrzesi, bo wskrzesił Jezusa. Miłość Boga nie ogran icza się tylko do osoby Chrystusa. On jest pierworodnym całego stworzenia, jest głową Kościoła, czyli Mistycznego ciała.

b) od strony człowieka

Chodzi o włączenie nas w jego zmartwychwstanie, bo on umarł z miłości za wszystkich. Pragnienie miłości wyrażone w zmartwychwstaniu osiągnie pełnie, gdy Chrystus będzie miał przy sobie wszystkich umiłowanych. Dlatego nasze życie jest życiem zmartwychwstałego.

33. Personalne rozumienie ciała i tożsamość osobowa człowieka
Tożsamość osobowa - związana jest z kwestią powrotu ciała do życia.

Ciało rozpada się, gnije, obraca się w nicość. Zmartwychwstanie nie będzie powrotem do życia doczesnego. Nowe ciało po zmartwychwstaniu będzie inne.

Ciało historyczne musi być tożsame z ciałem chwalebnym.. Koncepcje rozumienia ciała:

* materialne -jest wątpliwe; gdyby było odżywiane, to miałoby tą samą materię, odzyskiwałoby ja

Ignacy antiocheński pytał jak zmartwychwstanie ten, którego ciało zostało pożarte

* personalne- człowieka stanowi nie tyle materia, ale jego relacje, odniesienia, zdolność komunikacji.

Dzięki mowie nawiązuje się komunikacja, chodzi tu o wymiar duchowy.

Zmartwychwstanie w ciele oznacza przywrócenie relacji komunikacji osobowej. Z zmartwychwstaniu

dalej pozostaniemy sobą, ale na nowy sposób, odmienieni.

l Kor 15.50nn - „trzeba, aby to, co zniszczalne przyodziało się. w to, co niezniszczalne".

Nie chodzi tu o czystą duchowość, ale o przemieniona cielesność. Będzie to. to samo ciało, ale nie

takie samo. Moje, ale inne, bo przemienione. Tożsamość człowieka jest zagwarantowana osoba.

Zmartwychwstanie jest ostatecznym stanięciem osoby ludzkiej przed osobą Boga.

34. Próby rozwiązania problemu „tożsamości ciała"
Kjerunki tożsamości ciała:

1. Tożsamość ciała

Chodzi o materiałistyczne rozumienie ciała.

Ciało ziemskie i ciało zmartwychwstałe jest tożsame na sposób wiary — przekształcenie tego ciała na wzór samego

Chrystusa. Wierzymy, że będziemy mieli to .samo ciało co Chrystus.

Orygenes. Tertulian - tożsamość ciała Jezusa była dla nich widoczna przed śmiercią, w śmierci i po śmierci.

Człowiek zmartwychwstanie we własnym ciele, ale przekształconym w duchowe, chwalebne.

2. Tożsamość duszy

Ujecie bardziej filozoficzne.

Dusza jako forma substancjalna ciała kształtuje dalej całego człowieka, zasadą tożsamości jest dusza człowieka

(Krapiec).

3. Tożsamość osoby

Widzenie tożsamości personalistycznie.

Człowiek zmartwychwstały to jednocześnie człowiek spełniony - ostatecznie zbawiony. Osobę ludzką dopełnia zmartwychwstanie. Jest ono ostatnim etapem personalizacji człowieka. Będzie to osobowe, personalne przejście człowieka z historii do wieczności (Bartnik).

5. Eschatologia ciała (potrójny wymiar)

.schaŁoloaizacja ciała wyraża się w realnej relacji ciała do wszelkiej rzeczywistości. 3 wymiary:

L Stwórczy

Jest konieczny odniesieniem człowieka do natury. Nie ma. człowieka bez ciała. Dusza i ciało nie są elementami sprzecznymi, ale stanowią jedność.obecna w osobie. Poprzez ciało mamy odniesienie do innych, do świata i do Boga.

2- Redempcyjny (hist.oriozba.wczy)

Nadaje ciału całkiem nowy wymiar. Ciało nasze jest przeniesione w dramat odkupienia i zbawienia. Ciało jest potrzebne, aby w tym dramacie odegrać rolę. Jest to powtórzenie krzyża Chrystusa, czyli śmierci. W śmierci człowiek przekracza prawdę historii i jak z obumarłego ziania odradzają do nowego życia (redempcja). Przez śmierć ciała osoba ludzka ciąży ku nieśmiertelności. Ciało, które zmartwychwstaje otrzymuje moc Ducha św.

3. Rezurekcyjny

Jest to ciało doskonałe. Biblia doskonałość ujmuje w metaforze światła (E.f 4.18). W naszym przypadku to

niecierpielłiwość, to, że nie cierpimy ani fizycznie, ani duchowo. Ta doskonałość zawiera w sobie chwalebność.

Ciało zmartwychwstałe to takie, które jest dopuszczone do chwały Bożej. Będzie to włączeniem nas do chwały

Chrystusa.

Ciało nasze będzie uwielbione i chrystusowe, osiągnie nieśmiertelność osoby ludzkiej, staniemy się wtedy

równi aniołom, ale na pewno dziećmi Bożymi. To nasze bytowanie po zmartwychwstaniu będzie

nieodwracalne i wieczne.

Zmartwychwstanie nastąpi pod koniec naszej historii, w dniu paruzji. Będzie ono powszechne.

Zmartwychwstanie oznacza tożsamość ciału zmartwychwstałego z ciałem historycznym - chociaż nie chodzi tu. o rekonstrukcję ciała

zniszczonego przez śmierć, ale dopełnienie człowieka, rozumienie personalistyczne.

Zmartwychwstanie oznacza przywrócenie mojego ciała, a nie gatunku ludzkiego. Ciało zmartwychwstałe pozostanie dalej prawdziwym

ciałem człowieka.

Zmartwychwstanie jest przeminą ciała a nie przywróceniem ciała istniejącego przed śmiercią. Ta przemiana w człowieku jest wyrazem

łaski, a nie. natury.

36. Sad ostateczny

Mt 25 - wizja sadu ostatecznego

Ukazuje w perspektywie chronologicznej ostateczny sens historii ludzkiej

Stanowi logiczne dopełnienie i wyjaśnienie sensu życia każdego człowieka w jego powiązaniach społecznych. Sad ostateczny sprawowany przez Boskiego Zbawiciela stanowi cel i ukoronowanie Jego ziemskiego dzieła. Sadzeni będą wszyscy, którzy kiedykolwiek żyli. na ziemi. Sąd ostateczny nie dotyczy aniołów, ponieważ zostali już osądzeni.

Sad ostateczny - będzie odnosił się do zdania sprawy ze swojego życia Będzie dotyczył wszystkich Będzie poprzedzony zmartwychwstaniem Osad -• oddzielenie sprawiedliwych od niesprawiedliwych Boża miłość — nie karząca, ale uwielbiająca wolność

Bóg jako absolutny pan kosmosu. Sąd będzie polega! na ocenie czy człowiek spełnił wole Boga. Judaizm -- Bóg będzie sadził z wypełniania prawa.

Przedmiot materialny - zło i. dobro czynów moralnie przypisywanych, wypływających z działania osobowego, przynajmniej w jakimś

stopniu świadomego i wolnego.

Po sądzie możemy ujrzeć pełne konsekwencje społecznych następstw czynów.

Na sądzie nastąpi powszechne ujawnienie ukrytych przez ludzkim wzrokiem mechanizmów dobra, i zła.

2_wymiary wg Biblii:

• pozytywny - związany ze zbawieniem

• negatywny — związane z niezbawienłem

Znaczenia sadu wg Biblii

Każda interwencja Jahwe w dzieje Izraela była uważana jako sad i miała charakter zbawczy. Było to ujawnienie władzy Bona nad światem. Jahwe był sędzią, aby chronić naród i go prowadzić. Sąd to rozwiniecie władzy królewskiej Boga.

1. Chrystus przyjdzie powtórnie, aby sadzić

Chrześcijaństwo określał Chrystusa jako tego. który przyjdzie sadzić. W momencie paruzji ogłosi, że jest to ostatnia interwencja zbawcza Boga, jest to zamkniecie całej historii zbawienia. Sad jest rozumiany jako wydarzenie zbawcze, określane jako; dzień pański, dzień gniewu.

2. Sąd to sprawa rządzenia

Aspekty sądu:

1. Moralny

Wyraża misterium zbawienia. Sad stanowi tajemnice zbawienia. To misterium wyrażają obrazy: żniwa, wiejadło w ręku Chrystusa, sieć z rybami, tłocznie.

Te obrazy wyrażają prawdę, że sad. będzie polegał na ukaraniu na końcu czasów triumfu dobra i odrzuceniu moralnego zła. Kryterium nagrody lub kary będzie postawa wobec drugiego człowieka.

2. Sensotwórczy

Polega na nadaniu całym dziejom ostatecznego sensu. Chrystus wyjawi nam ostatecznie Boże plany względem człowieka, Chrystus będzie miara w oblicza której każdy z nas się osadzi. Sadem będzie słowo Chrystusa.

3. Personalizujący

Człowiek, który pozytywnie siebie osądzi wg miary Chrystusa, zdobędzie pełnię swojej osoby, wejdzie do.osobowego życia z Bogiem. Nasza osoba personalizuje się.

>7. Koniec świata i odnowienie świata

-Jależy odróżnić kosmos i świat ludzki (por. Rdz l, 1-2, 3: 2.4-3, 1.0).

Kosmos jest darem Boga dla człowieka. \p 21-22 - nowe niebo i ziemia, nowe Jeruzalem, nowy raj.

Jest tu też mowa. o poczwórnym sadzie: sąd nad miastem (Babilonem), na.d zwierzętami, szatanem i zmarłymi, ł. Nasz świat dobiegnie swego kresu - przez zniszczenie lub przemianę, (nowe niebo i ziemia J.

2. Tym, który dokona tej przemiany, będzie zmartwychwstały i przemieniony Pan.

3. Przemiana będzie polegała na wypełnieniu świata sprawiedliwością i świętością (por. 2 P 3, 13).

4. Nowy świat będzie miejscem zamieszkania błogosławionych (por. Iz 54, 11).

5. Stworzenie, zbawienie i uświęcenie pochodzą od Ojca, Syna i Ducha. Odnowienie świata polega na jego powrocie do
   Boga dla Jego chwały.

>dnowa świata - trzy teorie: Przemiana starego w nowe

Stary świat zostanie zniszczony i na jego miejsce zostanie stworzony nowy Restauracja świata: nowy świat będzie tworzony na bazie starego.

wiat jest rzeczywistością zbudowana przez Boga na zawsze i może być przez. Boga tylko doskonalony za pomocą dialektyki świata owego i starego. Słuszna jest zatem trzecia-teoria.

Ks. Krzysztof Góźdź, KUL

(materiały do wykładu)

Tajemnica zstąpienia Chrystusa do piekieł jest uzupełnieniem przede wszystkim Wydarzenia Paschalnego, głównie śmierci Jezusa Chrystusa. Descensus ad inferos lub ad inferna oznacza „zstąpienie do piekieł" jako „miejsca" królestwa śmierci, gdzie przebywają wszyscy zmarli.

. ;*)•!_

Żeby dokładniej określić to misterium Chrystusa, należy wyjść od rozumienia pojęcia „piekła" *w starożytności biblijnej. Język hebrajski używa na to terminu „szeeJ" lub „afeaddon". Język -grecki oddaje to przez terminy „hades" lub „tartar", a łaciną^ przez „infernum-' lub „gehenna". Zaś jezyk^^glski tłumaczy termin piekła przez „podziemie", „otcliłań"_!^₎czeluśćl!_>._laa„piepzara", Wszystkie te pojęcia odnoszą się do mezopotamskiego trójpoziomowego obrazu świata, który przedstawia niebo w górze, ziemię w dole, a piekło..w podziemiu. Żydzi, p"ługując si~ taką kosmograf r₀ wyobrażali sobie,.że wszyscy zmarli lub ich.dusze zaraz po śmierci schodzą do „szeolu" czyli do „podziemia", rozumianego jako krainę śmierci oraz jako królestwo szatana i jego demonów. j,Szeol" jest więc sumeryjską „krainą cieni", w której istoty błąkają się j ale cienie, bez swej aktywności, pełne smutku, w najdalszym oddaleniu od „nieba" i Boga por. Ps 6, 6; 16, 10).

Mowy Testament, bazując na obrazach piekła jako „krainy śmierci", ucz3'nił zeń „niiejsce" zgromadzenia wszystkich zmarłych, także sprawiedliwych. A następnie dokonano podziału na tzw. „piekło dolnej czyli „gehennę, które było krainą szatana, demonów i ludzi potępionych, oraz na „piekło górne", czyli „łimbus patrum", będące krainą zmarłych sprawiedliwych (por. Mlc 9, 43-47; Mt 23, 33).

Sarna idea biblijna „zstąpienia do piekieł" jest więc różna dla Starego i Nowego Testamentu. Literatura starotestamentalna nie zna „zstąpienia do szeolu" poza „normalną" drogą każdego zmarłego. Chociaż liczne mity ówczesnego świata mówiły o wyprawach bogów, półbogów czy herosów do „podziemi" (np. Gilgamesz). Wyrażało to nadzieję, że śmierć nie jest stanem absolutnie ostatecznym, i można ją jeszcze odmienić. Natomiast literatura nowotestamentalna mocno uwypukliła tę ideę w obrazie Mesjasza Zbawiciela Jezusa Chrystusa. Aż 9 razy występuje w Nowym Testamencie ten motyw: l P 3, 19-20; 4, 6; Ef4, 8-9; Rz 10, 7; Mt 12, 39-40; 27, 51-53; D.z 2, 24-31; Hbr 13, 20; Ap 1,18. .

• Ś w. Piotr* u ważą, że Jezus był w „otchłani" i stamtąd został wyzwolony jako „Święty B.oży". Jest to wypełnienie proroctwa o pobycie Jonasza trzy dni we wnętrzu ryby (Mt 12, 39n). Obraz ten oznacza, że Chrystus przezwyciężył na ziemi: zło, szatana, śmierć, cierpienia i. przepaść między żywymi a umarłymi. Przez to stworzył uniwersalne Królestwo odkupionych. Znakiem tego Królestwa miało być powstanie z grobu wielu zmarłych (Mt 27, 51-53), co oznaczało rozpoczęcie się epoki"' odkupienia, która antycypuje ostateczne zmartwychwstanie ciał.

„Zstąpienie do piekieł" przedstawione jest w Biblii w analogiczny sposób dc posłania Syna Bożego na ziemię (Jego „zstąpienia na ziemię"). Wcielone Słowo zostało posłane także do umarłych (l P 3, 18-20). Chrystus wystąpił tu w roli Ewangelizatora i jednocześnie Sędziego żywych i umarłych. Zstąpił do stanu ludzkości, będącej przed odkupieniem mesjańskim, by przygotować ja na sąd ostateczny. Dlatego też mówi się, że mieszkańcy „podziemia" (piekła) otrzymali „chrzest duchowy".

sprawiedliwych, którzy Go poprzedzili w śmierci (por. DH 485; KKK 633). Chrystus poszedł zatem do „krainy zmarłych", by głosić kerygmat o zbawieniu dla wszystkich, nie tylko dla sprawiedliwych. Wymaga tego bowiem uniwersalizm krzyża (l P 4, 5-7). Stąd sprawiedliwych wyprowadził z więzów śmierci (z szeolu), czyli ich odkupił, a niesprawiedliwych jakby osądził, gdyż zstąpienie Chrystusa do piekieł było dla nich „paruzją".

Zstąpienie Chrystusa do piekieł oznacza zatem i pełny realizm śmierci Jezusa. Doświadczył On śmierci jak wszyscy ludzie i dusza Jego dołączyła do nich w „krainie zmarłych" (KKK 632). Zstąpienie było więc aktem „w duchu", czyli w duszy ludzkiej Jezusa", a nie „w ciele". Nie był to więc akt materialny, gdyż był „zabity na ciele" (l P 3, 18). Tak misterium to oddaje chrystologiczne tłumaczenie Wielkiej Soboty jako przejścia miedzy śmiercią a zmartwychwstaniem. Nie ma wiec problemu wyjaśnienia w jakiej postaci zstąpił Chrystus do „otchłani": „w duchu" (por. KKK 632), czy też i „w ciele"? Pierwszy przypadek zakłada zjednoczenie Słowa Bożego z duszą. Jezusa, a drugi - osobową jedność unii hipostatycznej.

Treść prawdy chrystologicznej „zstąpienia do piekieł" jest aktem całkowitego wypełnienia ewangelicznego głoszenia zbawienia. Jest to ostatnia faza posłania Jezusa, żeby Jego dzieło odkupieńcze rozciągnąć na ludzi wszystkich czasów i miejsc, by wszyscy mogli uczestniczyć w odkupieniu Chrystusa (KKK 634). Jest to również akt całkowitego pokonania grzechu, który według Ojców patrystycznych jest skutkiem „śmierci człowieka". Zatem „zstąpienie do piekieł" jest też pokonaniem śmierci. Natomiast zmartwychwstanie, rozumiane jako wyprowadzenie z „krainy śmierci", dotyczy również i samego Jezusa. Wraz z Nim zostaną wyprowadzeni inni sprawiedliwi jako wyswobodzeni z więzów hadesu na wyżyny niebieskie. W ten sposób Jezus dopełnił swą misją wszelkie obszary kosmosu: niebo, ziemię i podziemie (KKK 63 5).

Obrazowy, a zarazem trochę mitologiczny język, jaki towarzyszy misterium Chrystusa descensus ad inferos, poróżnił znacznie teologów chrześcijańskich co do ujęcia i przedstawienia tej prawdy -wiary. Rozpiętość tych ujęć jest ekstremalna. Rozpoczyna się od normalnego stwierdzenia, że „zstąpienie do piekieł" jest mitem wziętym z Księgi Henocha" (12-16), jak sądzi część teologów protestanckich (R_ Bultmann) czy tzw. „postępowych" (E. Drewermann). Wiedzie następnie przez uważanie tej prawdy za metaforę egzystencjalną i ostatecznie - subiektywistyczną. Wprawdzie oddaje ona przeżycia redempcyjne Jezusa, ale wyłącznie subiektywnie jako doświadczenie głębi zła, głównie śmierci, a także doznanie totalnej samotności jako opuszczenia przez Boga (Luter, Kalwin, W. Pannenberg). Ale jest też rozumiana jako dramatyka Triduum Paschalnego, gdzie Wielki Piątek jest drogą Jezusa na krzyż ku samoalienacji, Wielka Sobota jest drogą Jezusa ku zmarłym, czyli Osamotionego ku samotnym, a Wielka Niedziela jest drogą Jezusa do Oj ca jako fmalizacja Miłości (H. U. von Balthaśar).

Większość teologów katolickich przyjmuje dziś, że „zstąpienie do piekieł" symbolizuje odkupienie- 'Chrystusowe, które oddziałuje wstecz, aż do początków świata. Jest ono obrazowym nauczaniem o złamaniu mocy szatana i śmierci, a także ukazanie powszechności odkupienia Chrystusowego (ziemia, podziemie, niebo), oraz wyrażenie odkupienia jako wyjście z podziemia i wejście do nieba (K. Rahner, J.B. Metz, A. Grilimeier). Personalizm doda jeszcze, że „zstąpienie do piekieł" nie jest ani mitem, ani metaforą, ani tylko symbolem, lecz jest rzeczywistością realną, dziejącą się na sposób duchowy, osobowy i misteryjny (Cz. S. Bartnik).

b). l^

Prawda o „zstąpieniu do piekieł" przebyła swą długą drogę. Od samego początku Kościoła prawda ta była w ustach pierwszych teologów (św. Ignacy Antiocheński, św. Ireneusz z Lyonu, Klemens Aleksandryjski, Orygenes, św. Heronim, św. Rufm z Akwilei) bronią przeciw gnozie, która zaprzeczała wkroczenie Słowa Bożego w świat szatana i potępionych. Zaś jako artykuł wiary pojawiła się już w III wieku w Syrii, a następnie rozwinęła się w IV wieku na Zachodzie w symbolach chrzcielnych (symbol z Akwilei z roku 370 -PL 21, 335-338).

Do rozwoju nauki o zstąpieniu Chrystusa do piekieł przyczynili -się znacznie tzw. apohnapy-ŚGi:-Według nich Logos zstąpił do „otchłani" bez ciała,- czyli jedynie w duchu, i jego zbawcze oddziaływanie dotyczyło jedynie limbus patrum (piekło górne), podczas gdy „piekłu dolnemu" jedynie zamanifestował swój triumf. Natomiast niektórzy Aleksandry] czy cy, w tym Klemens Aleksandryjski, a głównie Orygenes, uważali, że „zstąpienie do piekieł" jest czymś w rodzaju cyklu redempc}'jnego, który ogarnia wszystkich, którzy znajdują się w piekle. Zejście Chrystusa do ,.otchłani" oznaczałoby poddanie nowej próbie ewangelizac3'jnej i odkupieńczej, jaka dokonała się pierwotnie na ziemi. Gdyby ktoś ze zmarłych prz3>jął w „szeolu" kerygmę Chrystusa i chrzest duchowy, wówczas zostałby wyprowadzony z piekła, bez względu na wartość moralną jego życia na ziemi. Zachód jednak odrzucił tę ideę.

Dopiero Sobór Laterański IV (z 1215'roku) stwierdził, że Chrystus zstąpił do piekła w swej duszy, w ciele zmartwychwstał, a z ciałem i duszą wstąpił do nieba*(DH 801). Schemat ten jest jednak zbyt uproszczony, gdyż pojawia się problem, że zmartwychwstanie jest tylko przemianą ciała, a nie dotyczy duszy.

W dziejach Kościoła i tworzenia się prawdy o „zstąpieniu do piekieł" miały też miejsce próby albo odrzucenia piekła, albo odrzucenia realności zstąpienia Chrystusa do piekieł. Pierwszy fakt przypisuje się Ormianom. Został on jednak natychmiast potępiony przez kolejnych papieży, Benedykta XII (DH 1011) i Klemensa VI (DH 1077). Natomiast drugi jest dziełem Lutra, który rozumiał piekło jako „oddalenie od Boga, czy „opuszczenie od Boga". Uważał, że Jezus w czasie męki krzyżowej wziął na siebie grzechy człowieka i w ten sposób doznał w sobie i na sobie piekła. Jezus przecierpiał piekło i tym samym przełamał „odległość" między Ojcem a grzesznikami przez miłość. To egzystencjalne przeżywanie piekła przez Jezusa nazywa Luter „zstąpieniem do piekieł". Nie ma więc według niego żadnego rzeczywistego „zstąpienia Jezusa do piekieł", lecz tylko subiektywne przeżywanie piekła jako „oddalenie od Boga". Odtąd szerzy się dalej subielctywizacja tej prawdy.

c). łSifi^seJiiSgligiSSUJi,

• Sens prawdy „zstąpienia do piekieł" tłumaczy dziś teologia katolicka wieloaspektowo, ale na pierwszym miejscu chce wyrazić odkupienie przez Chrystusa całej ludzkością a więc także zmarłych przed Męką Pana. Piekło-jako „kraina śmierci" oznacza nie tylko „miejsce!' wszystkich zmarłych, ale także wyraża „epokę niezbawienia" czyli czas od stworzenia świata (epoka ante legem) i czas od Abrahama do Jezusa (epoka sub legę), jako oczekiwanie na Masjasza i Jego zbawienie. Stad zrozumiały b}4 obraz odkupienia przedstawiany jako „wyjście z podziemia" i „wejście do nieba". „Szeol" był więc miejscem oczekiwania na odkupienie (por. Ps 89, 49; l Sm 28, 19; Ez 32, 17-32; KKK 633). Wierzono, że w „szeolu" oczekują odkupienia praprzodkowie (Abel, Noe), patiarchowie (Abraham, Jakub, Józef) królowie, prorocy i cały naród wybrany. Dziwne, że nie umieszczano tam Adama i Ewy. Czyżby rozumiano ich jako ogólne symbole ludzkości, czy może Bóg zaoszczędził im pobytu w „szeolu", jak np. Eliaszowi, który został wzięty do nieba (2 Krl 2, 11). W każdym bądź razie nauka Kościoła nie zajmuje się tego rodzaju spekulacjami, iecz jednoznacznie stwierdza, że Jezus zstąpił do piekieł nie dla wyzwolenia potępionych (impios - DH 587), czy dla zniesienia piekła w ogóle (DH 1077), lecz dla zwyciężenia śmierci i wyzwolenia

Niebo dzieci nieochrzczonych

Ks. Krzysztof Gózdz [Niebo dzieci nieochrzczonych. Kiedy umierają dzieci bez chrztu, Gość Niedzielny, (09.01.2005), s. VII.] Problem losu dzieci zmarłych bez chrztu. Zdarza, się śmierć dziecka podczas porodu, czy też jeszcze wcześniej. W umysłach rodziców może się rodzić pytanie, jaki jest los w wieczności tych dzieci? Sprawa jest bardzo trudna, także od strony teologicznej. Spowodowana jest ona głównie literalnym tłumaczeniem Pisma świetego:Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy, będzie potępiony; (Mk 16, 16). Można na nią jednak odpowiedzieć w następujący sposób. Zasadniczą prawdą, która nam tutaj pomoże - jest powszechna wola zbawcza Boga (l Tm 2, 4). Bóg pragnie objąć swoim zbawieniem także człowieka w stanie embrionalnym. Istnieje więc możliwość zbawienia każdego dziecka, nawet bez chrztu! Z drugiej strony należy przytoczyć prawdziwe rozumienie sakramentu chrztu św. Nie należy go tłumaczyć jedynie w sensie negatywnym jako zniszczenie grzechu pierworodnego w człowieku, lecz przede wszystkim pozytywnie jako wszczepienie człowieka w Boga. Trzecią płaszczyzną rozumienia jest nisza rodzinna dziecka, które umiera bez chrztu przez śmierć naturalną lub zadaną (np. aborcja). Dziecko to żyło w zasięgu chrztu rodziców oraz chrztu Kościoła jako całości. Pomocą jest tu tekst św. Pawła, który można zinterpretować w pewnej analogii do chrztu, a mianowicie o uświęcaniu się męża niewierzącego dzięki swej żonie(por. l Kor 7, 14). Zatem dziecko nieochrzczone w środowisku chrześcijańskim (rodzice są wierzący, chrześcijanie) nie jest, poza wiarą sakramentu ani poza chrztem jako sakramentem wiary. Jest w Kościele. Dawniej mówiono, że dla dzieci zmarłych przed chrztem jest specjalne miejsce w wieczności zwane limbus puerorum, co teologia współczesna mówi na ten temat? W teologii była mowa

0 tzw. Limbus; rozumianym jako przed-otchłań; czy przed-piekło;. Miało to dotyczyć zmarłych, którzy nie byli ani
świętymi ani potępionymi, czyli nie mogli być ani w niebie ani w piekle. Nie był to jednak rodzaj czyśćca. Był to
raczej rodzaj miejsca czy stanu, gdzie cieszono się szczęściem naturalnym. Konkretniej ten limbus spowodowany
był raczej reakcją na zbyt rygorystyczne poglądy św. Augustyna, który uważał, że dzieci zmarłe bez chrztu zostają
wtrącone do piekła ze wzglądu na grzech dziedziczony po rodzicach (pierworodny). Należy tu jednak natychmiast
podkreślić, że Synod w Kartaginie (w 418 roku), choć sformułował taki kanon (DH 224), to jednak nie został on
zaaprobowany przez papieża Zozyma. Papież ten zatwierdził jedynie kanon o łasce (DH 225). Niesłusznie
utrzymywano więc brzmienie kanonu nie zatwierdzonego ze strony urzędu Piętrowego, Poza tym limbus w
odniesieniu do dzieci, zwany puerorum, był stworzony w oparciu o wizje starotestamentalną limbus patrum, czyli
stan przebywania dla tych sprawiedliwych, którzy zmarli przed zmartwychwstaniem Chrystusa. Miał więc raczej
wydźwięk pozytywny. Zmarli ci nie mieliby oglądania Boga ze względu na grzech pierworodny, a nawet
doznawaliby kary, choć łagodniejszej od potępionych, tzw. Poena sensus. Z czasem zaprzestano mówić tam nawet o
karach, aż w końcu rozwój teologiczny doprowadził do stwierdzenia, że posiadają oni tzw. naturalną świętość (ze
względu na późniejsze wyjaśnienie relacji natury do łaski odrzucono tę naturalną świętość i limbus puerorum).
Podstawą do takich wniosków były obrazy biblijne szeolu czy grec. hadesu, a także łono Abrahama (Łk 16, 22) czy
prawda o zstąpieniu Chrystusa do otchłani. Nauka o limbus puerorum, choć nie ma żadnego oficjalnego poparcia
Kościoła, to jednak długo była prezentowana w teologii. Dzisiaj teologia nie musi uciekać się już do tego rodzaju
hipotezy, aby zapewnić, że dzieci zmarłe bez chrztu dostąpią jednak zbawienia. W tradycji Kościoła istnieje chrzest
pragnienia, czym on jest? W teologii znany jest chrzest z pragnienia (in voto). Można by stawiać kwestie, czy
dziecko mogłoby otrzymać również taki chrzest z pragnienia. Dziecko nieochrzczone, a mające używanie rozumu,
mogłoby chyba mieć taki chrzest z pragnienia (gdyby miało 7 lat). Tym bardziej człowiek w wieku późniejszym,
który bez własnej winy nie jest ochrzczony. Dotyczy to przede wszystkim i innowierców i ateistów. Mogą mieć
chrzest z pragnienia, gdy pragną się zbawić. Ale to pragnienie nie odnosi się w normalnym porządku do stanu
embrionalnego i do niemowląt. Chrzest z pragnienia ma więc inny podstawowy wymiar, a mianowicie dotyczy on
głównie osób (dorosłych), pragnących zbawienia, Kościoła, chrztu, innych sakramentów. Pragnienie to jest
wyrazem jego prawdziwej woli, pobudzonej łaską Boża i wola ta nie musi być wyraźnie wyrażona, ani też nie ma tu
konieczności zakładania, że ten człowiek musi znać Kościół i jego sakramenty. Wystarczy jego działanie według
własnego sumienia, odpowiadającego woli Bożej. Kiedy umiera niemowie przed chrztem, wtedy nie odprawia się
Mszy świętej, tylko dokonuje tzw. pokropku. Czym to jest uzasadnione? Mszy św. żałobnej nie odprawia się nad
dzieckiem zmarłym bez chrztu w każdej fazie, jak i zarówno nad dzieckiem ochrzczonym, a zmarłym przed
używaniem rozumu. Według dawnego rytu, jeśli dziecko nie było ochrzczone, stosowano tylko pokropek i chowano
takie dziecko w osobnej części cmentarza, uważając, że brak chrztu nie pozwala dziecku uczestniczyć w liturgii,
gdyż dziecko nie jest włączone w Kościół. Dzisiaj jednak, kiedy podkreśla się możliwość zbawienia każdego
dziecka, nawet bez chrztu, poprzez Kościół, wiarę rodziców, sakrament małżeństwa i środowisko religijne, to należy
stosować pewne ryty liturgiczne i nad takimi dziećmi. Wyrazem tego są Obrzędy pogrzebu z 1990 roku, które
mówią o pogrzebie dziecka nieochrzczonego, i Mszał Rzymski z 1986 roku, który zawiera nawet formularz Msza w
czasie pogrzebu dziecka niechrzczonego. Jest jednak problem co do Mszy św., także w odniesieniu do niemowląt,
które zmarły po chrzcie (przed używaniem rozumu). Otóż i tutaj nie odprawia się Mszy św. żałobnej, wzywającej
Boga o darowanie grzechów dziecku, bo po chrzcie dziecko nie ma żadnych grzechów. Dlatego zwyczajowo można
odprawie Msze św. w intencji pomnożenia chwały niebieskiej tych dzieci. Modlitwa mszalna brzmi
następująco: Wszechmogący Boże, przyjmij modlitwy Twoich wiernych, którzy się smucą z powodu utraty dziecka,

1 umocnij ich ufność w Twoje miłosierdzie.

Ks. Krzysztof Góźdź, Tezy z eschatologii, KUL - 2008

1.Eschatologia jako nauka o osobie ludzkiej

2.Schematy eschatologiczne (jednostkowy, nieruchomy, cykliczny, autokreacyjny,

stożkowy, linearny)

3.Eschatologia konsekwentna (A. Schweitzer) 4.Eschatologia zrealizowana (Ch.H. Dodd) 5.Eschatologia uniwersalistyczno-historyczna (O. Cullmann) 6-Eschatologia egzystencjalna (R. Bultmann) T.Eschatologia doczesna (J. Moltmann) 8.Teologiczne rozumienie śmierci 9.Punkt oparcia dla nowego bytu po śmierci

10.Podstawa życia po śmierci: perspektywa nieśmiertelności, zmartwychwstania 11.Problematyka duszy i ciała w antropologii greckiej 12.Problematyka duszy i ciała w antropologii biblijnej 13.Teoria „zmartwychwstania w śmierci" 14. Teoria "całkowitej śmierci" 15.Teoria "dialogicznej nieśmiertelności" 16.Hipoteza „ostatecznej decyzji" IT.Patrystyczne rozumienie „międzyczasu"

18. Scholastyczne rozumienie „międzyczasu"

19. Człowiek w obliczu sądu Bożego (sąd szczegółowy)
    ZO.Purgatorium - konieczne oczyszczenie na spotkanie z Bogiem
    21 .Niebo - pełnia bliskości z Bogiem

22.Niebo dzieci nieochrzczonych

23. Piekło - ostateczne odrzucenie Boga przez człowieka

24. Zstąpienie Chrystusa do piekieł — idea biblijna i systematyczna
    25.Zstąpienie Chrystusa do piekieł -idea sensologiczna i teologiczna
    26. Idea, czas, wewnętrzna struktura paruzji

27.Paruzja jako „dojrzewanie oddolne ludzkości" i jako „boski akt żniwny" 28. Paruzj a j ednostkowa . 29.Teoria Greshakego a problem paruzji 30.Biblijne podstawy zmartwychwstania ciał 31.Pojęcie zmartwychwstania i jego zakresy rozumienia 32. Aspekt antropologiczny i chrystologiczny zmartwychwstania 33.Personalne rozumienie ciała i tożsamość osobowa człowieka 34.Próby rozwiązania problemu „tożsamości ciała" 35.Eschatologia ciała (potrójny wymiar) 3 6. Sąd ostateczny 37.Koniec świata i odnowienie świata

---