1. istota międzynarodowego podziału pracy i jego przesłanki rozwoju.

2. Tradycyjny i współczesny międzynarodowy podział pracy.(różnice)

3. Czynniki strukturalne, techniczne, instytucjonalne, koniunkturalne m.p.p.

4. miedzygałęziowa komplementarność struktur gospodarczych

5. wewnątrzgałęziowa komplementarność struktur gospodarczych.

6. metody zwiększania międzynarodowej komplementarności struktur gosp.

7. cechy współczesnej gospodarki światowej.

8. istota i cele teorii handlu międzynar. I ich funkcje i cele.

9. teorie przedklasyczne:

10. toria kosztów absolutnych

11. teoria kosztów względnych

12. Teoria kosztów realnych

13. teoria kosztów alternatywnych

14. teoria obfitości zasobów

15. teoria luki technologicznej

16. teoria cyklu życia produktu

17. teoria korzyści ze skali.

18. Teoria podobieństwa preferencji

19. Teoria zróżnicowania produktów

20. Teoria korzyści z nagromadzonego doświadczenia

21. Wpływ handlu zagranicznego na zmianę struktury dochodu narodowego.

22. Wpływ handlu na stopę inwestycji i efektywność gospodarowania

23. wpływ handlu zagranicznego na wielk. Doch nar

24. mnożnik inwestycyjny w gospodarce otwartej

25. skuteczność funkcjonowania mechanizmu mnożnikowego w gosp. Otwartej

26. Supermnożnik:

27. czynniki określające mechanizm kształtowania się cen w kraju i na rynkach światowych

28. elastyczność podaży art. Rolnych i surowców

29. elastyczność popytu art. Rolnych i surowców

30. elastyczność podaży art. Przemysłowych

31. elast cenowa i doch pop na art. Przemysłowe

32. długookres tendencje cen art. Surowcowo-rolnych

33. długookres tendencje cen art. Przem.

34. nominalne ( cenowe ) terms of trade.

35. faktoralne ( czynnikowe ) terms of trade.

36. główne tendencje w gospodarce światowej na przełomie xx/xxi wieku.

37. specyfika kapitału jako przedmiotu wymiany międzynarodowej

38. podstawowe formy wywozu kapitału

39. kredyty zagraniczne i ich rodzaje

40. kredyty eksportowe jako forma promocji eksportu.

41. kredyty rządowe i międzynarodowych organizacji gospodarczych.

42. rynek eurowalutowy - przesłanki powstania, jego cechy oraz funkcje.

43. zagraniczne inwestycje portfelowe - cel, przedmiot i formy transakcji

44. motywy zagranicznych inwestycji bezpośrednich

45. makroekonomiczne skutki transferu kapitału dla eksportu i dla importu

46. okresy emigracji siły roboczej i jej główne kierunki geograficzne

47. główne cechy między-narodowego rynku technologii

48. formy międzynarodowego transferu technologii

49. polityka handlowa i jej uwarunkowania

50. podstawowe założenia (zasady) gatt i wto

51. ogólna charakterystyka kryzysu liberalizmu w latach 70-tych

52. instrumenty celne polityki handlowej / podatki graniczne

53. pozataryfowe narzędzia handlowe i ich klasyfikac

54. ilościowe pozataryfowe narzędzia handlowe

55. Fiskalne bezpośrednie pozataryfowe narzędzia handlowe.

56. Administracyjne bezpośrednie pozataryfowe narzędzia handlowe.

57. Fiskalne pośrednie pozataryfowe narzędzia handlowe.

58. Administracyjne pośrednie pozataryfowe narzędzia handlowe.

59. Kwoty importowe i system podziału licencji.

60. dobrowolne ograniczenia eksportu

61. Subwencje eksportowe i promocja eksportu.

62. Zmienne opłaty.

63. Dyskryminacyjne zamówienia rządowe.

64. Handel państwowy jako pozataryfowa bariera handlu.

65. Subwencje rządowe.

66. Podatki graniczne.

67. Ograniczenia dewizowe

68. Reguły techniczne, normy sanitarne i zdrowotne wymogi dotyczące ochrony środowiska naturalnego

69. Dumping i jego rodzaje

70. Reguły pochodzenia

71. Formy polityki handlowej

72. Polityka konwencyjna

73. polityka autonomiczna

74. Polityka specyficzna

75. restrykcyjna polityka handlowa

76. Prawne podstawy polskiej polityki handlowej.

77. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego

78. Warunki wymienialności walut

79. Istota bilansu płatniczego i jego gł. Pozycje.

80. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

81. podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena

82. Podstawowe formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej

83. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie i ich rola w gospodarce.

84. Scharakteryzuj saldo migracji w polsce oraz jego skutki.

85. Skutki migracji siły roboczej dla kraju importującego.

86. Skutki migracji siły roboczej dla kraju eksportującego.

87. Transfer wiedzy technicznej - kanały transferu wiedzy technicznej

88. Struktura zawodowa i geograficzna polskiego handlu zagranicznego.

89. Zjawisko drenażu mózgów i jego skutki

90. Na czym polega różnica między narzędziami parataryfowymi a pozataryfowymi

91. Rozliczenia podmiotów gospodarczych w handlu gosodarczym bez udziału pieniądza

92. Umowy clearingowe - zasady działania i znaczenie w handlu międzynarodowym.

93. Przyczyny rozwijania importu i eksportu towarów

94. Funkcjonowanie mechanizmu cenowego i dochodowego we współczesnym systemie walutowym

95. Istota i mechanizmy deprecjacji i dewalucji waluty narodowej

96. Istota i mechanizm rewaluacji i aprecjacji waluty narodowej.

97. Rola i znaczenie korporacji transnarodowych

1.Istota międzynarodowego podziału pracy i jego przesłanki rozwoju.

Istota stanowi szczególną formę ewolucji społecznego podziału pracy, jaki dokonuje się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w ramach różnych organizmów. MPP ma miejsce gdy jego uczestnicy znajdują się w więcej niż jednym kraju i wykazują trwałe zainteresowanie rozwojem produkcji i handlu międzynarodowego.

M.P.P. ujmuje się:

statycznie- przyjmuje się osiągnięty stan w jego rozwoju za nieznany

1)dynamicznie- zakłada konieczność nieustannych zmian w strukturze produkcji i handlu . Z jednej strony należy ujmować potencjalnie możliwości rozwojowe każdej gospodarki. Z drugiej strony konieczna jest ciągła adaptacja do zmieniających się warunków zewnętrznych np. w strukturze przemysłu zmian w popycie i podaży.

2. Tradycyjny i współczesny międzynarodowy podział pracy.(różnice)

Tradycyjny typ powiązań gospodarczych jaki wytworzył się w okresie upowszechniania produkcji maszynowej i wprowadzenia do eksploatacji środków transportu np. żegluga, kolej żelazna.

Czynniki: -produkcja maszynowa, -export kapitału, -migracja ludności, -aktywna polityka ekonomiczna mocarstw kolonialnych.

Po I w. światowej zachodzą zmiany polityczne i społeczne. Do czynników społeczno-ekonomicznych należą:

-następstwa wojen światowych i rewolucja w Rosji, -rozpad systemu kolonialnego, -emancypacja krajów zależnych np. Polski 1918r., -upadek komunizmu w Europie i nie tylko, -zmiana w układzie sił wewn. Poszczególnych grup państw

-nowe ośrodki dominujące

-integracje- UE

-powstają nowe podmioty

Ich zadania:

a)liberalizacja powiązań ekonomicznych

b)liberalizacja przepływu czynników wytwórczych

c)transfer kapitału

d)umiędzynarodowienie produkcji, powstanie przedsiębiorstw transnarodowych

Te czynniki spowodowały zmianę tradycyjnego m.p.p.

Nie mamy już do czynienia z jednoznacznym podziałem na kraje uprzemysłowione i kraje żywnościowo- spożywcze.

Współczesny -nowa forma obrotu, nowe podmioty uczestniczące w tych powiązaniach :

Przedsiębiorstwa transnarodowe, międz.organiz. gosp. Wpływ na strukturę mają regionalne ugrupowania integracyjne. Zmienił się charakter m.p.p. Dominował międzygałęziowy podział pracy, aktualnie wewnątrz gałęziowy.

3. Czynniki strukturalne, techniczne, instytucjonalne, koniunkturalne m.p.p.

a)strukturalne

-niejednakowe wyposażenie poszczególnych krajów w zasoby czynników wytwórczych tj. ziemia, praca, kapitał, zasoby naturalne. Te różnice w zasobach odegrały znaczną rolę w kształtowaniu kierunków m.p.p. Położenie geogrf., warunki klimatyczne. Z powodu postępującego uprzemysł. Czynniki, zasady naturalne tracą na znaczeniu:

-postępujący rozwój przemysłu

-postęp tech.

*Umożliwia wydobycie zasobów z trudnych, niedostępnych miejsc

*Zmniejsza zapotrzebowanie na pewne surowce,materiały

*Zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności

-różnice w zasobach pracy i wydajności pracy

*Wzrost kwalifikacji i wiedzy

*Doświadczenie kadr

-zasoby kapitałowe

*Kraje mogą rozwijać te dziedziny, które wymagają dużo kapitału, tj. nowoczesna produkcja, duża doza post. techn.

b)techniczne

Przyczyną jest rewolucja nauk.- tech.

1)zastąpienie tradycyjnych kryteriów ukształtowania kierunków m.p.p. , a więc różnice w zasobach czynników prod., nowymi kryteriami

2)możliwość kreowania postępu nauk.- tech.

(bogate kraje wdrażają postęp w sposób samodzielny

c)instytucjonalne

Duże znaczenie ma ustrój polit., polityka gosp., umowy międzynar. Demokratyczny ustrój gosp. Sprzyja rozwojowi danego kraju. Jest wtedy rynkowy mechanizm funkcjonowania gosp. jak i otwarta gosp. Duże znaczenie dla gosp. świat. i przekształceń w niej zachodzących miało powstanie międzynar. Organiz. Ekon., tj. Międzynarodowy fundusz walutowy i Bank Światowy, Światowa Organizacja Handlu.

d) koniunkturalne

Mają charakter krótkookresowy,sa związane z wahaniami relacji popyt-podaż na rynku międzynar. W okresach szybko rosnącego popytu pojawiają się tendencje do rozwoju handlu międzynar. Gdy popyt maleje są tendencje do zmniejszenia dynamiki handlu międzynar. Kraje chronią własne rynki ograniczając dostęp eksporterom zagran.

4.Miedzygałęziowa komplementarność struktur gospodarczych.

Podstawową przyczyną są różnice w zasobach czynników produkcji: zasobów naturalnych , pracy i kapitału. Podstawowa jest tez zróżnicowana, gałęziowa struktura przemysłowa. W Polsce jest mocno rozwinięty przemysł odzieżowy bo posiadamy kadry wyspecjaliz., aparat wytwór. Polska eksportuje wspaniałe tkaniny. Ponieważ mamy duże zasoby pracy mamy w tym przemyśle dużą przewagę.

5.Wewnątrzgałęziowa komplementarność struktur gospodarczych.

Podstawa są różnice wydajności czynnik. prod. Coraz bardziej tracą na znaczeniu czynniki strukturalne na rzecz czynników tech. Komplementarność ta polega na wzajemnym uzupełnianiu się producentów, zespołów, podzespołów lub na koncentrowaniu się na pewnych fazach prod. które mają przewagę na poziomie wydajności. Tylko kraje wysoko rozwinięte stać aby mogły osiągnąć wysoki poziom rozwoju, mieć wyspecjal. kadry, wysoką wydajność.

6.Metody zwiększania międzynarodowej komplementarności struktur gosp.

a) międzynar. specjal. prod.

Korzyści specjal.

-skala prod.

-zmniejszają się nakłady na badanie i rozwój nowych technologii

-podmioty umacniają pozycję na rynku świat.

W ramach specjaliz. przedm. wyróżniamy:

-specjaliz. wewnątrzgałęz.- charaktrer. dla powiązań w krajach wysokorozw. Pozwala ona na umacnianie pozycji na rynku świat.

-specjaliz. międzygałęz. -charakt. dla krajów o zróżnicow. poziomie rozwoju

Kryterium wyborów kierunków specjalizacji

-statyczna -podstawę podjęcia decyzjimają warunki wyjściowe. Jest to niebezp. dla krajów słaborozw. bo to umacnia dotychczasowe struktury

-dynamiczna-wybór kierunku prod. dokonuje się na podst. przewidyw. uwarunkowań przyszłości

b) międzynar. Kooperacja prod.- z góry wiadomo kto i dla kogo będzie produkował. Kooper. Wymaga zaangażowania wyspecjaliz. Aparatu wytwór. Może występować w formach w zależności od kryterium oceny:

1.miejsce występow. przeds.w powiązaniach produkcyj.

-kooper. bierna-przeds. jest odbiorcą podzespołów

-kooper. czynna- przeds. jest dostawcą podzespołów

2.ilość podmiotów biorących udział w powiąz.

-kooper. jednostronna, -kooper. dwustronna, -kooper. wielostronna

1.Produkcja na wielką skalę

-zależy na tym producentom, któży dążą do mim. Ekonomicznego i techn.

-dążą do obniżenia jedn. Kosztu wytwarzania, podmioty kierują się zasadą tzw. optimum techn. I ekonom.

Ustalamy jakie jest zapotrzebowanie w kraju, otoczenie kraju później. Decydujemy się na skalę produkcji która gwarantuje osiągnięcie optimum, kierunki specjalizacji, komplementarność .Trzeba określić zapotrzebowanie w skali światowej.

2.Produkcja wielkoseryjna

Metody powiększania komplementarności to produkcja wielkoseryjna, która prowadzi do min. Kosztów produkcji, maleją koszty stałe wytwarzania. Produkcja ta jest kapitałochłonna, wymaga przyśpieszenia amortyzacji i zastosow. Postępu techn.

Mamy trzy metody amortyzacji: liniowa, progresywna, degresywna

7.Cechy współczesnej gospodarki światowej.

Gosp. światowa to zespół powiązań ekonom. między uczestniczącymi podmiotami w m.p.p. WGŚ staje się gospodarką globalną ze względu na problemy, które stoją przed społ. Należą do nich : -ochrona środow, -zadłużenie międzynar., -problem biedy i głodu, -choroby, epidemie cywilizacyjne

Cechy współcz. gosp. świat:.

-znaczne zróżnicowanie form powiązań międzynar.

-rozwój współpracy produkcyjn. I inwest.

-oprócz wymiany towarów i usług zwiększa się przepływ czynników prod.

-specjaliz. o charakt. międzygałęziowym ustepuje miejsca specjal.

wewnątrzgałęz.

-wymiana wyrobów gotowych

8.Istota i cele teorii handlu międzynar. i ich funkcje i cele.

Handel międzynarodowy powinien pełnić następujące funkcje:

-funkcję wyjaśniającą - powinna wyjaśniać dlaczego tak kształtują się obroty handlu zagranicznego

-funkcję decyzyjną - studiując teorię można podejmować na jej podstawie decyzje,

-funkcję optymalnych uwarunkowań - studiując teorię można wiedzieć jak kształtować ramy wewnętrzne , aby osiągać korzyści.

9.Teorie przedklasyczne:

-koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów - teoria starożytnego Egiptu, Fenicji, Grecji, Rzymu. Dążyli oni do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej.

-dogmat słusznej ceny - określający istotę handlu wewnętrznego i międzynarodowego - każdy towar ma swoją słuszną cenę , powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany. Słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji. Wg. tej teorii korzyści z handlu międzynarodowego mogą odnosić obydwie strony, gdyż jedna potrzebuje tego, co należy do drugiej i na odwrót.

-doktryna merkantylizmu - źródłem bogactwa narodu jest korzystne kształtowanie się jego bilansu handlowego i bilansu wymiany gospodarczej z zagranicą.Za celowe uważano zwiększanie przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców szlachetnych oraz stosowanie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów.

10.toria kosztów absolutnych - podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy. Rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów, co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści.

11.Teoria kosztów względnych

Teoria kosztów względnych stwierdza , że możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tj. także wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Zgodnie z tą zasadą chodzi o to, aby w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu towarów, specjalizował się on w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B. Jednocześnie kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towarów, w przypadku których niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu.

Zasadę kosztów względnych można sformułować również uwzględniając różnice wydajności pracy. Zawsze korzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkową przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie , w której dany kraj nie ma stosunkowej przewagi nad partnerem handlowym.

12. teoria kosztów realnych - możliwości korzystnej wymiany specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynników produkcji.

13.Teoria kosztów alternatywnych - konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości towaru x po to aby wytworzyć określoną ilość towaru y , lub na odwrót. Ta rezygnacji i przesuwanie zasobów mogą mieć miejsce, gdy jest rozwijana korzystna specjalizacja międzynarodowa. Podjęcie takiej specjalizacji oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (przedmiotu importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (przedmiotu eksportu). Potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach. Każdy kraj powinien się przy tym specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne.

14Teoria obfitości zasobów

W teorii obfitości zasobów podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę. Założenia teorii obfitości zasobów:

1.założenia początkowe:

-istnieją dwa kraje , dwa towary i dwa czynniki produkcji ( kapitał i praca),

-nie ma kosztów transportu,

-analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki produkcji,

2.założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta:

-czynniki produkcji są jednorodne , doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej,

-relatywne wyposażenie w czynniki produkcji się nie zmienia,

-poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji,

-niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników produkcji,

-funkcje produkcji dla wszystkich towarów są jednorodne stopnia pierwszego ( brak rosnących lub malejących przychodów),

-w analizowanych krajach preferencje konsumentów są takie same i nie zmieniają się w czasie,

3.założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego:

-działanie rynków narodowych współpracujących ze sobą krajów wg. schematu wolnej konkurencji, przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji,

-istnienie warunków doskonałej konkurencji w skali międzynarodowej (brak jakichkolwiek przeszkód dla międzynarodowych przepływów towarów).

Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji. Kraj wyposażony obficie w kapitał powinien eksportować towary kapitałochłonne, natomiast kraj relatywnie bardziej obfity w pracę - towary pracochłonne

15.Teoria luki technologicznej

Kładzie głównie nacisk na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego. Ogromnąrolę e procesach rozwoju odgrywają innowacje czyli wprowadzenie nowego produktu, nowej technologi, odkrycie nowego rynku, wprowadzenie nowej struktury rynkowej. Kraje w których branże, sektory odznaczają się dużą innowacyjnością zdobywają pozycje monopolistyczne na rynku światowym Poziom technologiczny określa poziom możliwości produkcyjnych i skalę przewagi pod względem wydajności pracy i kosztów produkcji. Im wyższy stopień efektywny wykorzystania nowych technologii tym większa przewaga danego kraju nad zagranicą.

16.Teoria cyklu życia produktu

Trzy fazy:1 innowacji 2 dojrzewania 3standaryzacji

Kraje wysoko rozw. Mogą być innowatorami. Firmy wprowadzające na rynek nowy produkt zostają w fazie innowacji. Są one pionierami i odnoszą z tego tytułu korzyści czasem produkcja, technologia, technika wytwarzania upowszechnia się. Produkt przechodzi w fazę 2. Produkcji podejmują się kraje o niższym poziomie techn., posiadające zasoby sitaniej siły roboczej co umożliwia obniżenie jednostkowych kosztów produkcji i konkurencję typu cenowego. Produkt wchodzi w fazę 3. Kraje naśladujące zdobywają przewagę w stosunku do krajów pionierskich. ten wpływ technologii napotyka na bariery i prawa patentowe

17.Teoria korzyści ze skali.

Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m. in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności - teoria neotechnologiczna.

18. Teoria podobieństwa preferencji

Poszukuje ona źródeł przewag komparatywnych po stronie popytu. Jej twórcami są B. Linder i S. Armington. Uważają oni że przyczyną dynamicznego rozwoju handlu między krajami rozwiniętymi są czynniki popytowe. Bogate kraje produkują dla zamożnych nabywców a więc dla tych krajów gdzie jest wższy stopień zamożności i wysoki poziom dochodu na jednego mieszkańca. Linder: intensywność handlu międzynar. art przemysłowe Jest tym większa im bardziej zbliżone są struktury popytu krajów partnerów.

19. Teoria zróżnicowania produktów

Jest rozwinięciem teorii podobieństwa i preferencji. Uwzględnia się w niej rolę czynników popytowych w rozwoju światowego handlu produktami jednej gałęzi. W miarę wzrostu stopnia przetwarzania produktu, różnicę w wyposażeniu w zasoby odgrywają mniejszą rolę w kształtowaniu światowych obrotów, a coraz większego znaczenia nabiera zwiększenie zróżnicowania produktu i popytu. Do wysokiej specjalizacji produkcji daną firmę skłania zróżnicowany popyt i część osiągnięcia korzyści ze skali.

20. Teoria korzyści z nagromadzonego doświadczenia

Źródłem przewag komparatywnych jest nagromadzone doświadczenie zwłaszcza w dziedzinach pracochłonnych. Doświadczanie ma też duże znaczenie w śweże produkcji, dystrybucji marketingu i zarządzania. Ten niematerialny zasób tj. doświadczanie pod warunkiem że istnieją warunki do utrzymania wyłączności, prowadzi do powstania i przewag komparatywnych

21. Wpływ handlu zagranicznego na zmianę struktury dochodu narodowego.

W krótkim okresie struktura DN powstającego w gospodarce zamkniętej oraz możliwości jej zmiany są ograniczone elastycznością aparatu wytwórczego. Czynnikiem, który może uniezależnić strukturę DN podzielonego od struktury istniejącego w danym kraju aparatu wytwórczego są obroty handlowe z zagranicą. Już choćby niewielkie otwarcie gospodarki, ograniczone do tzw. importu niezbędnego stwarza możliwości zmian w strukturze DN i jest nieraz warunkiem rozwoju gospodarczego kraju. Import niezbędny - przywóz z zagranicy surowców i rolniczych do wytworzenia ze względu na warunki naturalne kraju.

Handel zagraniczny służy również do transformacji struktury dóbr konsumpcyjnych w danym kraju, wtedy gdy w ciągu krótkiego okresu nastąpią wielkie przesunięcia struktury popytu ludności, że przemysł nie będzie w stanie dostatecznie szybko dostosować struktury produkcji do istniejących potrzeb. Handel zagr. Może również stanowić jedyny sposób rozwiązania problemu niedoboru niektórych art. Rolnych, powstałych w wyniku wystąpienia w danym kraju niekorzystnych warunków atmosferycznych i związanych z tym załamania produkcji rolnej. Wtedy z pośrednictwem handlu zagr. Można dopasować strukturę podaży płodów rolnych do struktury ich spożycia.

22. Wpływ handlu na stopę inwestycji i efektywność gospodarowania

Handel zagraniczny wpływa na stopę inwestycji i na jej efektywność Wzór

W gospodarce zamkniętej bez uwzględnienia handlu zagranicznego stopa wzrostu dochodu narodowego( delta Y/Y) określona jest przez stopę nakładów indywidualnych z dochodu narodowego(delta Y/Y) oraz średnią aktywność inwestycji(delta Y/Y). Natomiast w warunkach gospodarki otwartej, w której: I/Y = O/Y + IM/Y- Ex /Y, gdzie O/Y- stopa oszczędności stopa wzrostu dochodu narodowego wyraża się:

Delta Y = delta Y/I(O/Y + Im/Ey - Ex/I) gdzie Im- stopa importu, czyli udział importu w dochodzie narod. Ex -stopa exportu udział exportu w dochodzie narod. W gospodarce otwartej, jeżeli stopa importu jest większa od stopy eksportu to stopa inwestycji może być większa niż na to pozwalają rozmiary akumulacji wewnętrznej. Przeciwnie, gdy kraj ma wyższą stopę eksportu niż importu, stopa, akumulacji musi pokrywać zarazem stopę inwestycji i stop nadwyżki eksportowej. Wówczas stopa inwestycji musiałaby być odpowiednio niższa. Większy import (ujemne saldo) powiększa podaż i usług dostępnych w danym kraju, lecz źródłem tej nadwyżki musza być kredyty zagraniczne, które w przyszłości będą spłacone wraz z odsetkami. Ujemne saldo bilansu stwarza krajowi możliwości zwiększenia inwestycji przez zaciąganie kredytów zagranicznych.. Wpływ handlu zagranicznego na poprawę efektywności gospodarowania a w efekcie na wzrost dochodu narodowego jest rozwiązaniem korzystnym i pożądanym, gdyż prowadzi do zwiększenia funduszy przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję bez potrzeby zaciągania kredytów. Sposoby zwiększenia efektywności gospodarowania poprzez handel zagr.:

-utrzymanie korzystnych cen dewizowych towarów i usług eksportowych i importowych

-podnoszenie krajowej wydajności pracy poprzez modernizację techniczną produkcji dzięki importowi

-pozytywny wpływ wywierany na efektywność gospodarowania poprzez konkurencję towarów importowych, gdyż zmusza ona producentów krajowych do obniżki kosztów produkcji

-specjalizacja miedzy narodowa(polegająca na tym, że kraj produkuje część potrzebnych mu dóbr, ale w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw.

23.Wpływ handlu zagranicznego na wielk. doch nar.

Od strony podaży

W gospodarce zamkniętej, a więc w gospodarce, która nie utrzymuje żadnych więzi gospodarczych z zagranicą, dochód narodowy, czyli ilość dóbr, jakimi w danym czasie dysponuje społeczeństwo danego kraju, jest równy rozmiarom jego produktu krajowego brutto(PKB) pomniejszonego o wielkość amortyzacji.

Y = I + K + G

Y - dochód narodowy, I - inwestycje, K - konsumpcja, G - wydatki państwa,

W rzeczywistości taka sytuacja nie istnieje, gdyż każdy kraj w większym lub mniejszym zakresie dokonuje wymiany handlowej z zagranicą, a wielość eksportu i importu wpływają także na dochód narodowy. Aby ocenić wielkość i kierunki tego oddziaływania, do równania przedstawiającego dochód narodowy należy dodać eksport netto (NX). Otrzyma się wówczas:

Y = I + K + G + NX NX = Ex - Im

Jeżeli eksport nie będzie okrywał się z importem, to bądź wielkość dochodu narodowego podzielonego będzie większa od wielkości dochodu narodowego wytworzonego w kraju, bądź tez będzie większa

od wielkości dochodu narodowego podzielonego. W taki sposób relacja między wielkością eksportu i importu wpływa na wielkość funduszu, który dany kraj może przeznaczyć na inwestycje i konsumpcję.

Od strony popytu

Zmiany importu są na ogół wyraźnie powiązane ze zmianami poziomu dochodu narodowego. Jego wzrost powoduje zwykle wzrost zapotrzebowania na import.

Wzrost importu może pozostawać w różnej proporcji do powodującego go przyrostu popytu. Relację określającą przyrost importu do przyrostu powodującego go dochodu nazywamy krańcową skłonnością do importu:

Ks im = ΔIm/ΔY Gdzie: Ks im - krańcowa skłonność do importu; ΔIm - przyrost importu; ΔY - przyrost dochodu narodowego

Wielkość tego wskaźnika jest zależna od poziomu dwu innych relacji: dochodowej elastyczności importu i stopy importu:

Ey im = ΔIm/Im : ΔY/Y R im = Im/Y Gdzie:Ey im = dochodowa elastyczność importu; Im - import; Y = dochód narodowy; R im - stopa importu

Zależność między przyrostem dochodu narodowego a eksportem nie przebiega tak jednokierunkowo jak w przypadku importu. Jeśli wzrost dochodu narodowego jest spowodowany wzrostem popytu krajowego, to w warunkach wzrostu popytu krajowego może nastąpić skierowanie na rynek krajowy części towarów wywożonych poprzednio za granicę i wynikający stąd spadek eksportu. Jeśli przyrost produkcji globalnej nastąpi w wyniku wzrostu popytu zagranicy na dobra eksportowane przez dany kraj, to wzrostowi dochodu narodowego będzie towarzyszyło powiększenie wywozu. Wzrost eksportu będzie towarzyszył wzrostowi dochodu narodowego danego kraju także wtedy, gdy będzie się on wiązał ze zwiększeniem konkurencyjności wytwarzanych przezeń towarów

24.Mnożnik inwestycyjny w gospodarce otwartej

W gospodarce rynkowej charakteryzującą się nie wykorzystanymi możliwościami produkcyjnymi, będącymi efektem przewagi podaży na d popytem, w przypadku wystąpienia określonych impulsów wzrostu gospodarczego może być uruchomiony mechanizm mnożnikowy. Spowoduje on zwiększenie dochodu narod. w skali większej niż wynikałoby to bezpośrednio z wielkości tych impulsów. Warunkiem powstania efektów mnożnikowych jest zwiększenie popytu konsumpcyjnego. W gospodarce otwartej występują dwa bodźce: mnożnik inwestycyjny i eksportowy. Przyrost dochodu narodowego z tytułu wzrostu eksportu zależy nie tylko od wielkości eksportu, lecz także od wydatków konsumpcyjnych pracowników zatrudnionych przy produkcji krajowej i eksportowej towarów i usług. Mnożnik handlu zagr. może przybierać różne wartości. Gdy jest =1 to wzrost dochodu narod. jest równy wzrostowi eksportu. Współczynnik mniejszy od 1 -dochody związane ze wzrostem eksportu są w całości oszczędzane lub wydawane na zakup towarów i usług importowych, Gdy mn. jest większy od1,przyrost dochodu narod. przewyższa pierwotny przyrost eksportu.

W gospodarce otwartej mnożnik jest odwrotnie proporcjonalny nie tylko do oszczędności, lecz także do importu. Im import jest większy tym mnożnik jest mniejszy. Przyrost dochodu narod. zależy od przyrostu inwestycji i przyrostu eksportu, od krańcowej stopy konsumpcji i krańcowej stopy importu. Im krańcowa stopa oszczędzania i krańcowa stopa importu są mniejsze, tym mnożnik w gosp. otwartej jest większy. Im krańcowa stopa konsumpcji Jest większa, tym mnożnik jest większy.

25.Skuteczność funkcjonowania mechanizmu mnożnikowego w gosp. otwartej

Otwarcie gosp. stwarza dla skuteczności mechanizmu mnożnikowego zagrożenie. Polegają one na: obniżeniu się skłonności do konsumpcji. Jeśli krańcowa skłonność do konsumpcji spada to spada również wart mnożnika. Dzieje się tak dlatego że część pop konsumpcyjnego może być skierowana na zakupy dóbr imp.

Wartość mnożnika kształtuje się 1)odwrotnie proporcjonalnie do krańcowej stopy oszczędności 2) odwr prop do krań st imp.

Z punktu widzenia mnożnika powinno się importować mniej tow i usług konsumpcyjnych aby popyt wykreowany przez pop z inwestycji i eksportu kierować na zakup tow. i usług krajowych

26. Supermnożnik:

Wartość supermnożnika jest odwrotna do krańcowej stopy oszczędzania i krańcowej stopyimportu oraz wprost proporcjonalna do krańcowej stopy inwestycji pobudzonych. Gdy przyrost popytu na krajowe towary i usługi konsumpcykne ma charakter długookr., moce produkcyjne zostają w pełni wykorzystane. W efekcie tego pojawiają się tendencje do wzrostu inwestycji i będą to inwestycje pobudzone finansowane z oszczędności. Wystąpienie inwestycji pobudzonych powoduje wzmocnienie działania impulsu pierwotnego uruchamiającego funkcjonowanie moożnika, gdyż do efektów pierwotnych są dodawane efekty inwestycji pobudzonych.

27.Czynniki określające mechanizm kształtowania się cen w kraju i na rynkach światowych

Na różnicę cen między ceną krajowa a światowa wpływa: 1 polityka eksportowa krajów 2 poit. ugrupowań integracyjnych 3 połączony efekt polityki eksportowej państwa i monopolizacji . Stosowanie dumpingu opłaca się gdy utarg krańcowy równy kosztowi krańcowemu -wzrastające tendencje umiędzynarodowienia. Współcześnie mamy do czynienia z umiędzynarodowieniem produkcji-internacjonalizacja procesów życia gospodarczego odziaływuje poprzez :

1.postęp technologiczny- nastąpiło jego przyspieszenie, szybszy przepływ informacji, rośnie tempo rozprzestrzeniania się postępu wprowadzania nowej produkcji 2 świadoma polityka integracyjna - wpływa na niwelowanie różnic między cenami krajowym i a światowymi 3 organizacje międzynarodowe GATT i WTO (zniesienie ceł, spadek poziomu cen światowych)

28.Elastyczność podaży art. rolnych i surowców.

Towary standaryzowane - towary których walory użytkowe są identyczne i łtwe do jednoznacznej klasyfikacji, bez względu na miejsce ich pochodzenia

W krótkim okresie( cenowa ) elastyczność podaży na art. rolne jest niska bo:

1.Cykl produkcyjny jest relatywnie długi i wysokie są koszty produkcji

2.Nietrwałość art. żywnościowych i wysokie koszty ich magazynowania

3.Duże rozproszenie producentów, którzy nie mogą wpływać na popyt i podaż

4.Wpływy z eksportu art. rolnych w niektórych krajach zajmują dominująca pozycję w ogólnych dochodach i dlatego spadek cen i popytu spowoduje wzrost podaży aby osiągnąć dochody z dewiz

5.Polityka protekcjonizmu celnego prowadzona przez kraje wysoko rozwinięte by chronić własne rolnictwo i przemysł rolni- spożywczy

Cenowa elastyczność podaży na surowce jest niska bo występuje:

1.relatywnie długi okres nowych inwestycji i wysokie ich koszty

2.wysokośc poniesionych nakładów inwest. I wysokie bieżące koszty eksploatacji

3.polityka rządu mająca na celu usztywnienie podaży

w długim okresie ( dochodowa) elastyczność podaży na art. żywnościowe jest niska bo: 1dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu

2.ograniczone możliwości stymulowania rozwoju popytu zagranicznego

29.Elastyczność popytu art. rolnych i surowców

Gł. przyczyny niskiej (cenowej) elastyczność) popytu na art. rolne zaspokajanie podstawowych funkcji organizmu ludzkiego, zmieniająca się struktura konsumpcji 2 Czynniki socjol- psychol - przywiązanie do marki , sklepu 3 trudności magazynowania 4 rozdrobnienie konsumentów.

Gł. przyczyny niskiej elast pop na surowce: 1 popyt na surowce rośnie wraz ze wzrostem dochodu 2 Wzrost cen powoduje wzrost popytu- brak substytutów

Niska dochodowa elast popytu art. żywnościowych ( rolnych) 1 Prawo Engla- wmiarę wzrostu dochodów popyt na art. podstawowe wzrasta wolniej niż zapotrzebowanie na wyroby wyższego rzędu 2 zmniejszenie popytu na art. prostsze itańsze 3 hamowanie przez wiele krajów rozwoju importu wskutek polityki samowystarczalności żywnościowej

Niska doch elast pop na art. surowcowe:1 postęp techn. prowadzi do zwiększenia oszczędności surowców i zmniejszenia strat w procesie produkcji 2 Substytucja surowców nat przez syntetyki.

30.Elastyczność podaży art. przemysłowych

Towary zindywidualizowane-produkowane na zamówienie konkretnych odbiorców, elast cenowa jest wysoka

Wysoka cenowa elast podaży: 1Krótki cykl produkcyjny i możliwość szybkiego dostosowania się do zmian w popycie 2 niezależność od warunków nat 3 możliwość zrózniowania asortymentowego 4 powiększenia skali prod 5składowania towarów i niskie tego koszty 6 większa koncentracja prod

Wysoka doch elast podaży 1 możliwość dostosowania się producentów i eksporterów do zmian po str. pop, stymulowania popytu przez wykonywanie różnorodnych dywersyfikacji to i usług , wykorzystania instrumentów zagr. i międzynar polit ekon

31.Elast cenowa i doch pop na art. przemysłowe

Wysoka elast cen pop ;1 brak substytutów usztywniających pop wobec cen 2nawyki i przyzwyczajenia 3 wrażliwość na elastyczne zmiany poziomu cen

Wysoka doch elast pop : 1 prawo Engla- wraz ze wzrostem dochodów wzrasta pop na tow. przem. i na usługi 2 zmiany w strukturze konsumpcji tow. przem. na bardziej skomplikowane i droższe 3 proces internacjonalizacji i liberalizacji życia gosp. prowadzący do poprawy warunków życia ludności

32.Długookres tendencje cen art. surowcowo-rolnych

Ceny art. rolno-spoz rosły wolniej niż ceny art. przem. a przyczyną tego jest : 1 wzrost zamożności społeczeństw w wielu krajach 2 protekcjonizm rolny 3 spadek przyrostu nat. Pop na surowce rośnie wolniej niż tempo wzrostu gosp. a przyczyną tego jest : 1 postęp techn. -materiało-oczczedny 2 zastąpienie tradycyjnych serowców mat syntetycznymi

33.Długookres tendencje cen art. przem.

W okresie powojennym ceny wyr przem. rosły szybciej niż tow. Standaryz. Wiąże się to z wyższą dynamiką pop na art. przem. , z post techn. Wzrost doch społ. powoduje wzrost pop na art. bardziej droższe. Proces internacjonalizacji i liberaliz życia gosp. powodujący poprawę warunków życia ludności. Jednak tow. zindyw. Są deformowane przez wiele czynników i politykę rządów poszczególnych krajów. Są przypuszczenia że w przyszłości tow. zindyw. Będą się pogarszać.

34 Nominalne ( cenowe ) terms of trade.

Współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie.

Tc = Dt ex / Do ex : Dt im / Do im

D ex - przeciętne ceny w eksporcie

D im - przeciętne ceny w imporcie

t - okres badany

o - okres bazowy, początkowy

Cenowe terms of trade danego kraju poprawiają się, jeśli ceny towarów eksportowanych w danym czasie rosną szybciej niż ceny towarów importowanych przez ten kraj. Taki kierunek zmian oznacza zwiększoną siłę nabywczą, bo za taką samą ilość towaru A możemy kupić więcej towaru B lub mniej za niego zapłacić.

Cenowe terms of trade możemy określić także jako stosunek zmian cen towarów eksportowanych do zmian cen towarów importowanych:

Tc = Pext / Pexo : Pimt / Pimo

Pext - poziom cen towarów eksportowanych w okresie badanym

Pexo - poziom cen towarów eksportowanych w okresie bazowym

Pimt - poziom cen towarów importowanych w okresie badanym

Pimo - poziom cen towarów importowanych w okresie bazowym

Jeżeli:

Tc > 1 (100%) - ceny towarów eksportowanych rosną szybciej (lub maleją wolniej) niż ceny towarów importowanych - kraj zyskuje, bo możemy zakupić więcej za eksportowane towary.

Tc > 1 (100%) - ceny towarów eksportowanych rosną wolnej (lub maleją szybciej) niż ceny towarów importowanych kraj traci na wymianie

Tc = 1 - ceny towarów eksportowanych zmieniają się w tym samym tempie i kierunku, co ceny towarów importowanych

W Polsce cenowe terms of trade jest mniejsze od 100 %.

35.Faktoralne ( czynnikowe ) terms of trade.

F = (Pext / Pexo : Pimt / Pimo) : (Kext / Kexo : Kimt / Kimo)

K - koszt wytwarzania P - cena

Te relacje cenowe pozwalają na zrozumienie skali korzyści płynących z wymiany, zmiany struktury podażowej i zmiany kierunków geograf. Pozwalają na analizę osiągania korzyści z manipulowania strukturą eksportu i importu „ ale najbardziej znaczące jest podnoszenie wydajności i efektywności czynników wytwórczych.

Analiza faktoralna pozwala określić kierunki specjalizacji „ w jaki sposób zwiększyć wydajność czynników wytwórczych,„ w jakim kraju ulokować produkcję (co produkować) i jaką specjalizację podjąć.

Polska eksportuje siłę roboczą lub towary wytworzone przy jej pomocy, a importuje wiedzę i kapitał, a ich cena rośnie szybciej

Czynnikowe terms of trade dzieli się na:

a) jednoczynnikowe terms of trade - oznaczają relację zmian cen towarów eksportowanych oraz towarów importowanych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji eksportowej tego kraju między okresem analizy (t) a okresem początkowym.

Tjcz = Tc*Zx

Tc - cenowe terms of trade

Zx - wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w sektorze eksportowym analizowanego kraju A w okresie t w porównaniu z okresem 0.

b) dwuczynnikowe terms of trade - oznaczają że zmiany relacji cen towarów eksp. i import. są korygowane przez zmiany relacji cen wymiennych czynników produkcji zawartych w towarach wywożonych przez ten kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przywożonych na jego teren.

Tdcz = Tc*(Zx/Zm)

Zx - wskaźnik zmian wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji zastępującej import w danym kraju

Zm - wskaźnik zmian wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji eksportowej danego kraju (lub wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej import w kraju importującym lub w innych krajach w produkcji towarów importowanych przez dany kraj A między okresem t a okresem początkowym analizy.

Te relacje cenowe pozwalają na zrozumienie skali korzyści płynących z wymiany, zmiany struktury podażowej i zmiany kierunków geograficznych. Pozwalają na analizę osiągania korzyści z manipulowania strukturą eksportu i importu. ale najbardziej znaczące jest podnoszenie wydajności i efektywności czynników wytwórczych.

Analiza faktoralna pozwala określić kierunki specjalizacji, w jaki sposób zwiększyć wydajność czynników wytwórczych. a jakim kraju ulokować produkcję i jaką specjalizację podjąć.

Polska eksportuje silę roboczą lub towary wytworzone przy jej pomocy, a importuje wiedzę i kapitał, a ich cena rośnie szybciej.

Ilościowe terms of trade - to współczynnik zmiany ilości towarów, jakie musi eksportować dany kraj, aby móc importować określone ilości towarów.

Ti = Qext / Qimt : Qexo / Qimo

Qex - ilość towarów eksportowanych

Qim - ilość towarów importowanych

36.Główne tendencje w gospodarce światowej na przełomie XX/XXI wieku.

1.nasilający się proces rozszerzających powiązań o różnym charakterze ( produkcyjnym, instytucjonalnym, finansowym ) między podmiotami gospodarczymi, gospodarkami narodowymi krajów o różnych poziomach rozwoju;

2.szybki postęp techniczny, a zwłaszcza rozwój elektroniczno - informacyjny techniki obliczeniowej, komputeryzacji, internetu. Dzięki temu możliwe jest szybkie pozyskiwanie i przekazywanie informacji niezbędnych do podejmowania decyzji;

3.wykształcenie modelu „nowej gospodarki” , w fazę której najszybciej wkroczyło USA. Proces ten nazywamy procesem GLOBALIZACJI współczesnej gospodarki światowej. W wyniku internacjonalizacji ((umiędzynarodowienia ) procesu za sprawą wielkich korporacji trans narodowych, banków, organizacji międzynarodowych tj. MFW, BŚ i WTO, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju i różnych regionalnych ugrupowań, np. UE. Proces globalizacji budzi nadzieję dla krajów rozwijających się, ale rodzi też pewne obawy z punktu ekonomicznego. Związane są one z zagrożeniem szybkiego przenoszenia między krajami załamań koniunkturalnych. Mogą one być wywołane nagłymi spadkami kursów walutowych, kursów akcji na giełdach, które powodują nagły przepływ kapitałów) między krajami.;

4.w krajach rozwiniętych Europy Zachodniej przeważają nastroje i prognozy optymistyczne dotyczące wzrostu wielkości produktu krajowego brutto. Zagrożeniem są tendencje protekcjonistyczne i kontrowersje handlu między USA i krajami UE oraz USA i Japonią ( fiasko konferencji WTO w 1999 r w Seattle);

37.Specyfika kapitału jako przedmiotu wymiany międzynarodowej.

1)obroty kapitałem mają charakter transferowy - wywóz kapitału nie jest natychmiast rekompensowany eksportem towarów lub usług ( eksport kapitału w przyszłości oczekuje określonych korzyści ).

2)Przepływ kapitału następuje w formie pieniężnej lub rzeczowej.

3)Przepływ kapitału nie powoduje przeniesienia praw własności ( tak jak to jest w przypadku towarów ) tylko praw użytkowania kapitału.

4)Szybki i łatwy transfer kapitału dzięki liberalizacji przepisów obrotu kapitału w wymianie międzynarodowej oraz rozwoju telekomunikacji jako głównego kanału przepływu kapitału.

5)Aktualnie duża część kapitału uczestniczy w transakcjach spekulacyjnych (krótkoterminowe lokaty bankowe w różnych walutach, sprzedaż i zakup walut, papierów wartościowych celem osiągnięcia zysku wynikającego z różnic kursowych ). Przyczyną tego jest duża rola rynków sformalizowanych - giełd papierów wartościowych.

38.Podstawowe formy wywozu kapitału.

1. obroty kapitałem pożyczkowym - wymieniane w skali międzynar. wkłady gotówkowe, różne pap. wart. (oprócz akcji)

2. obroty kap. produkcyjnym

a) inwestycje bezpośrednie - ulokowanie kap. długoterminowego w przedsiębiorstwa innego kraju w celu uzyskania trwałego wpływu na jego działalność i osiągania z tego tyt. zysków (uruchomienia od podstaw albo ich zakupu w części lub w całości, pakiet akcji kontrolnych)

b) inwestycje portfelowe - zakup akcji oraz innych pap. wart. zagr. przedsiębiorstw prod. i usługowych w celu uzyskania określonych dochodów, przesyłanych do kraju macierzystego w formie % i dywidend

3. lokaty na rynku walutowym - lokowanie kap. na krótki okres na rynku zagr. w formie depozytów oraz niektórych pap. wart., w celu osiągania zysku większego niż na rynku krajowym

4. kredyty kupieckie - związane z bezpośrednią wymianą towarów i udzielane przez eksportera importerowi

5. kredyty finans. - oddawanie do dyspozycji kredytobiorcy środków fin. bez ograniczeń dot. sposobu ich użytkowania

TYPY TRANSFERÓW KAPITAŁOWYCH:

1. zwrotne (nieodpłatne i odpłatne) np. nieoprocentowane. pożyczki fin na rozwój krajów ekonom. słabo rozwiniętych., oprocentowane kredyty i lokaty majątkowe za granicą

2. bezzwrotne (nieodpłatne i odpłatne) np. niesienie zagranicy bezpłatnej pomocy materialnej

3. krótkoterminowe (do I roku), średnioterminowe (l-5 lat), długoterminowe (powyżej 5 lat)

4. publiczne i prywatne

5. pieniężne i niepieniężne

6. autonomiczny- niezależny od sytuacji w bilansie płatniczym

indukowany, wyrównawczy - w celu zrównoważenia bilansu

7. stabilizujący i destabilizujący (gdy mamy równowagę i doprowadzamy do nierównowagi)

8. normalny ( z kraju o niskiej st. zysku do kraju o wys. st. zysku) i anormalny (odwrotnie)

kredyty zagraniczne:

-- forma depozytu przekazanego na rachunek dłużnika

-- kredyt w formie zapisu księgowego u wierzyciela - eksporter nie żąda natychmiastowej zapłaty (odroczenie terminu zapłaty)

-- zakup obligacji zagranicznych

inwestycje portfelowe - zakup zagranicznych papierów wartościowych w celu uzyskania dochodu (akcje, obligacje)

zagraniczne inwestycje bezpośrednie - zakup przedsiębiorstwa lub utworzenie przedsiębiorstwa w innym kraju ( gdy zagraniczny właściciel nie ma 51% udziałów - pakiet kontrolny - nie ma praw zarządzania)

39.Kredyty zagraniczne i ich rodzaje.

1.Kredyty zagraniczne są podstawową formą wywozu kapitału. Wyróżniamy:

kredyt na zakup towarów (kredyt kupiecki)- forma przepływu kapitału między przedsiębiorstwami. Kredytowe transakcje są finansowane i refinansowane przez bank. Kredyt kupiecki tkwi w każdej transakcji eksportowej jeśli tylko eksporter dostarcza w momencie pobrania zapłaty w stosunku do momentu wysyłki towaru.

2.Kredyty finansowe - przepływ kapitału między bankami. Są one przyznawane w formie pieniężnej przez banki jednego kraju bankom drugiego kraju. Pożyczki te mogą być wykonywane zgodnie z preferencjami pożyczkodawcy i przeznaczone na dowolny cel. Źródłem tych kredytów mogą być wewnętrzne rynki finansowe i rynki międzynarodowe.

3.Kredyty wiązane- przepływ kapitału między bankami. Są wykorzystywane przez wiele krajów przy finansowaniu ich importu inwestycyjnego.

4.Kredyty- transfer kapitału za granicę. Są one udzielane na różne okresy i cele. W kredytach długoterminowych podstawowe znaczenie mają kredyty państwa uruchamiane na podstawie umów między rządami dwóch państw. Cechą charakterystyczną tych kredytów oprócz długości okresu spłaty jest niskie oprocentowanie.

Kredyty zagraniczne udzielane przez banki komercyjne mogą mieć charakter:

1)kredytów krótkoterminowych- do 1 roku, mają charakter spekulacyjny i wiążą się ze zmianami stóp %

2)średnioterminowych- od 1 do 3 lat, udzielane na zakup produktów rolnych, surowców, materiałów do produkcji oraz na wyrównanie bilansu płatniczego i podtrzymanie waluty

3)długoterminowych- od 3 lat, udzielane na cele inwestycyjne

40.Kredyty eksportowe jako forma promocji eksportu.

Wynikają one z tego, że silna konkurencja międzynarodowa oraz panujący w wielu asortymentach rynek nabywcy zmuszają eksporterów do szerokiego uwzględniania postulatów zagranicznych nabywców, którzy w wielu przypadkach warunkują zakup otrzymaniem kredytu niejednokrotnie o długim co najmniej kilkuletnim okresie spłaty. Skłonność eksporterów do finansowania zagranicznych odbiorców wzrasta, gdy ich potencjał eksportowy jest w danym czasie większy od zapotrzebowania zgłaszanego przez importerów. Najprostszą formą kredytu eksportowego jest odroczenie płatności za eksportowany towar. Może to być kredyt w rachunku otwartym jeżeli eksporter tylko zapisuje dług w swoich księgach, bądź kredyt wekslowy jeżeli kredytowa wierzytelność eksportera jest zabezpieczona wekslem. W handlu międzynarodowym występuje również kredytowanie eksportera przez importera, gdy importer reguluje należność eksportera z góry lub wpłaca zaliczkę na poczet przyszłej dostawy.

41.Kredyty rządowe i międzynarodowych organizacji gospodarczych.

Kredyty rządowe udzielane są ze względów politycznych i ekonomicznych. Wyznaczają warunki zakupu, „pułapy zakupu” mówimy tu o liniach kredytowych.

Instytucje międzynarodowe biorą również udział w kredytowaniu.

Kredyty międzynarodowych organizacji gospodarczych udzielane są w celu zrównoważenia bilansu płatniczego pod warunkiem, że zostaną spełnione wymogi - deficyt na pewnym poziomie, stosowny wzrost gospodarczy, saldo bilansu płatniczego nie będzie niekorzystne.

Kredyty te udzielane są przez Bank Światowy oraz Europejski Bank Inwestycyjny.

Muszą posiadać gwarancje rządowe oraz udzielane są także pod warunkiem, iż częściowo przeznaczone będą na zakup towarów i usług z kraju wierzyciela.

42.Rynek eurowalutowy - przesłanki powstania, jego cechy oraz funkcje.

Podstawą instytucjonalną rynku eurowalutowego stanowi sieć banków zwanych eurobankami, przyjmujących i odpożyczających wkłady w walutach innych niż waluta kraju siedziby banku.

Przesłankami powstania rynku eurowalutowego jest pełna swoboda dokonywania transakcji tj. wymienialność walut, stopa % depozytów i kredytów zależna od popytu i podaży funduszy na tym rynku.

Tworzy go cała sieć banków i transakcje w walutach innych niż waluta kraju siedziby banku.

Cechy charakterystyczne:

-szybkość zawierania transakcji, dzięki wykorzystaniu przede wszystkim połączeń telefonicznych;

-okrągłe sumy jednostek transakcyjnych, gdyż przedmiotem transakcji są sumy stanowiące z reguły wielokrotność 1 mln. Jednostek określonej waluty;

-zunifikowane okresy typowych transakcji, które są zawierane najczęściej na 1, 3, 6 i 12 miesięcy.

Te podstawowe cechy transakcji eurowalutowych decydują o możliwości szybkiego przemieszczania znacznych kapitałów między bankami z różnych krajów tym bardziej, że rynek ten nie został dotychczas poddany ograniczeniom ani kontroli ze strony banków centralnych.

43.Zagraniczne inwestycje portfelowe - cel, przedmiot i formy transakcji.

Inwestycje portfelowe jest to zakup zagranicznych papierów wartościowych w celu uzyskania dochodu. Zagraniczne inwestycje portfelowe to element kalkulacji jeśli wystąpi prawdopodobieństwo zmiany kursu. Spadek waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej powoduje zwiększenie zysku inwestora. Zwiększenie zysku powoduje zwiększenie zakupu walut.

Formy transakcji:

1.transakcje terminowe ;

2.handel opcjami czyli prawami do nabycia lub zbycia papierów wartościowych;

3.pojawiają się quasi obligacje o zmiennej stopie oprocentowania

4.handel kuponami odsetkowymi

44.Motywy zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

Inwestycje bezpośrednie polegają na ulokowaniu kapitału (długoterminowego) w przedsiębiorstwie innego kraju w celu uzyskania trwałego wpływu na jego działalność i osiągania z tego tytułu zysków. Motywem dokonywania inwestycji bezpośrednich jest przede wszystkim poszukiwanie możliwości osiągania wyższych zysków za granicą w dłuższym okresie w porównaniu do możliwości , jakie istnieją w kraju , z którego kapitał jest wywożony.

Motywy tradycyjne :zdobycie nowych rynków zbytu , ominięcie barier celnych, dotarcie do taniej siły roboczej, surowców, ominięcie barier: w systemie podatkowym udogodnienia, liberalnych przepisów w zakresie ochrony środowiska, niedostatecznego popytu, podniesienie konkurencyjności na rynkach.

Motywy współczesne : wysoko kwalifikowana siła, rozwinięta infrastruktura techniczna , chłonność rynku wewnętrznego, poziom zamożności społeczeństwa, lokalizacja ekonomiczna.

45 Makroekonomiczne skutki transferu kapitału dla eksportu i dla importu.

Dla kraju importującego kapitał

1. wzrost produkcji i DN, bo pojawia się możliwość zwiększenia nakładów inwest lub na konsumpcję

2. zwiększenie popytu na towary i usługi

3. wzrost PKB, poprawa koniunktury danej branży

4. wzrost wykorzystania innych czynników prod. (siły roboczej, środ. naturalnego)

5. napływ nowych technologii

6. spadek bezrobocia, ożywienie regionalne

7. degradacja środowiska nat.

8. jeśli przepływ nie jest spożyty lecz inwest. to powiększają się środki płynne banku, co powoduje poprawienie się warunków kredytowania i w efekcie wpływa na odpływ kapitału z kraju

9. wzrost popytu na walutę kraju importującego kapitał - kurs waluty tego kraju wzrasta, a walut kraju eksportera kapitału maleje

10. jeśli przyznane środki nie są użyte bezpośr. (lub pośr. ) do sfinansowania dodatkowego importu towarów i usług, prowadzi to do wzrostu rezerw dewizowych kraju przyjmującego kap.

Podniesienie st.% przyciąga kapitał zagr. i wzmacnia walutę krajowa, ale ogranicza wolumen udzielanych przez banki kredytów.

• zwiększa podaż na rynku wewnętrznym kraju

• poprawia bilans obrotów kapitałowych

• umożliwia prowadzenie działalności inwestycyjnej

• uzależnienie gospodarcze od importowanej technologii i metod produkcji

Dla kraju eksportującego kapitał

I. wzrost bezrobocia

2. wzrost ceny za wykorzystanie kapitału —jest on używany mniej intensywnie

3. spadek cen eksportowych, pogorszenie terms of trade

4. wzrost należności (pożyczki i kredyty)

5. pogorszenie bilansu płatniczego

6. zahamowanie tempa wzrostu gosp. i recesja

7. stymulowanie rozwoju gosp. poprzez dodatkowego eksport towarów i usług finansowany dzięki eksportowi kapitału

8. dochody uzyskiwane z lokat kapitałowych za granicą

9. spadek inwestycji

10. spadek produkcji, DN i PKB

11. ograniczenie inflacji

12. wzrost st. % obowiązujących w kraju wywożącym kap.

• spadek podaży kapitału na rynku krajowym

• obciąża rachunek kapitałowy bilansu płatniczego

• zdobycie nowych rynków zbytu

w formie inwestycji bezpośrednich - poprawa technologii, postępu, obniżenie popytu na siłę roboczą

46.Okresy emigracji siły roboczej i jej główne kierunki geograficzne.

1.emigracja międzykontynentalna - po wielkich odkryciach geograficznych - kierunek: obie Ameryki, Australia, częściowo Afryka Południowa.

Czynnik dodatkowo wpływający na przebieg procesów osiedleńczych na kontynencie amerykańskim - masowy przywóz niewolników murzyńskich;

2.I połowa XIX wieku - masowa migracja nieporównywalna z poprzednią spowodowana zakończeniem zagospodarowania kontynentów pozaeuropejskich i rozwojem transportu, rewolucją przemysłową w Europie i powstaniem w jej wyniku wielu wolnych rąk do pracy;

3.masowa migracja Europejczyków trwa przez następne 10- lecia - kierunek Stany Zjednoczone 60%, Australia, Nowa Zelandia, Kanada 20%, Ameryka Łacińska 20%;

4.po II wojnie światowej ożywienie ruchów migracyjnych - kierunek: Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Anglia, Francja, Belgia.

Z zakończeniem II wojny światowej związane masowe, a niekiedy przymusowe akcje przesiedleńcze;

5.od połowy lat 50- tych ważnym obszarem migracji siły roboczej stała się Europa Zachodnia przeżywająca okres szybkiego rozwoju gospodarczego i odczuwająca straty demograficzne spowodowane wojną;

6.ostatnie 20 lat specyficznym emigracji są najbogatsze kraje regionu Zatoki Perskiej, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie.

47.GŁÓWNE CECHY MIĘDZY-NARODOWEGO RYNKU TECHNOLOGII

Międzynarodowy transfer wiedzy technicznej ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym kraju, w sposób odmienny niż niezależne badania, poszukiwania itp. Ostatecznym celem nabywcy nie jest efekt poznawczy, ale zastosowanie wiedzy technicznej jako środek do wytwarzania nowych towarów, nowych metod i sposobów produkcji. Jej znaczenie ciągle wzrasta, co jest konsekwencją cech wiedzy technicznej:

1.stosowana w celu wywołania zmian w środowisku materialnym i społecznym,

2.relatywnie mało obfita - jako czynnik produkcji, 3.trudno dostępna, 4.zwykle wysoka cena,5.ekonomiczna i społeczna użyteczność, 6.produkt działalności naukowej (B+R) oraz doświadczenia zdobywanego w procesie produkcji.

Można wyróżnić:

-wiedzę szczegółową: dotyczącą ściśle określonych towarów lub procesów produkcji, -wiedzę ogólną.

W międzynarodowym transferze występują nośniki:

1.ludzie - najważniejszy nośnik charakteryzujący się szybkością przekazu i najmniejszym stopniem zniekształcenia,

2.publikacje, dokumenty, czasopisma,

3.towary, zespoły, podzespoły i ich części.

Oraz kombinacje nośników.

Pozyskiwanie wiedzy może być w sposób:

1.odpłatny, zapłata w formie pieniężnej lub niepieniężnej (np. spłata towarami)

2.nieodpłatny, bez ponoszenia kosztów (np. targi, wystawy)

Import technologii jest przeważnie najtańszym, a często jedynym sposobem zlikwidowania luki technologicznej.

Transfer technologii skraca czas, który byłby, potrzebny do uzyskania takich samych efektów przy wykorzystaniu rodzimego potencjału.

Przyśpiesz własne badania naukowe i sprzężenie zwrotne - postęp w jednych dziedzinach sprzyja postępowi w innych.

48.FORMY MIĘDZYNARODOWEGO TRANSFERU TECHNOLOGII

Trzy główne formy:

1.eksport towarów,

2.międzynarodowe operacje licencyjne,

3.inwestycje bezpośrednie.

Pozostałe kanały przepływu wiedzy technologicznej: * sprzedaż patentów za granicę, * konsulting międzynarodowy, * korzystanie z zagranicznej literatury fachowej, *sprowadzanie zagranicznych towarów jako wzorców i ich kopiowanie, * wywiad gospodarczy, * kształcenie studentów za granicą, * szkolenie pracowników za granicą lub przez zagranicznych specjalistów w kraju, * międzynarodowe konferencje, sympozja, itp., * międzynarodowa kooperacja przemysłowa, * międzynarodowa współpraca techniczna wewnątrz przedsiębiorstw trans narodowych, * międzynarodowe targi i wystawy, * migracje ludności.

Międzynarodowa współpraca naukowo - technologiczna:

1.wymiana informacji naukowo - technologicznych,

2.specjalizacja i kooperacja w badaniach,

3.wspólne badania naukowo - technologiczne

49.POLITYKA HANDLOWA I JEJ UWARUNKOWANIA

Polityka handlowa jest częścią zagranicznej polityki ekonomicznej. Zagraniczna polityka handlowa to kształtowanie przez państwo obrotów towarowych z zagranicą.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej to wybór przez państwo określonych priorytetów w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Wyróżniamy:

1.cele ilościowe :

-osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego salda bilansu handlowego

-zagwarantowanie dostaw surowców i energii niezbędnych z punktu widzenia potrzeb kraju

-osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju bądż też własnych inwestycji za granicą

1.cele jakościowe:

-poprawa terms of trade w handlu zagranicznym

-wzrost wydajności pracy przez wydłużenie serii produkcji związane z rozwojem eksportu

-podniesienie poziomu technicznego produkcji w wyniku importu nowoczesnych technologii

-zmiany strukturalne w gospodarce

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej - wyrażone rzeczowo lub wartościowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągnięcia celów zagranicznej polityki ekonomicznej.

Państwo może oddziaływać za pomocą środków na osiągnięcie celów z.p.e. w dwojaki sposób:

1.pośredni-. Sprowadza się do zasilania podmiotów gospodarczych w środki zwiększające ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym

2.bezpośredni dot. wyłącznie tej sfery gosp., która jest własnością państwa.. Państwo ustala cele i narzędzia służące do ich osiągnięcia, a także bezp. dysponuje zasob.czynników produkcji

Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej - elementy mechanizmu ekonomicznego funkcjonującego w danym kraju, wykorzystywane przez państwo do oddziaływania na podmioty gospodarcze pod kątem osiągnięcia celów tej polityki. Narzędzia z.p.e. można podzielić na:

1.służące państwu do oddziaływania na wszelkie podmioty gospodarcze w danym kr.

2.służące państwu do oddziaływania wyłącznie na podmioty uczestniczące bezp. w stosunkach gospodarczych z zagranicą

50.PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA (ZASADY) GATT I WTO

GATT - Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu

Formalnie GATT wszedł w życie z dniem 1.01.1948 i istniał do końca 1994.

U jego podstaw zalazła się logika wolnego handlu i przekonanie o jej wyższości nad innymi rozwiązaniami w zagranicznej i międzynarodowej polityce ekonomicznej. Podporządkowano jej główne zasady funkcjonowania GATT:

1.zasada równego traktowania i niedyskryminacji w dostępie do rynków narodowych:

przyznawana sobie przez kraje członkowskie w formie bezwarunkowej klauzuli największego uprzywilejowania (KNU). Zgodnie z nią każde ustępstwo uczynione dla jednego kraju w zamian za równoważącą je korzyść drugiego jest automatycznie rozciągane na wszystkie kraje członkowskie GATT. Wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne.

2.zasada preferencji zwrotnych, równość korzyści:

odstąpiono od niej dopiero w czasie tzw. Rundy Kennedy'ego (1964-1967), kiedy to na mocy IV części GATT kraje słabo rozwinięte gospodarczo zostały zwolnione od wymogu wzajemności wobec krajów wysoko rozwiniętych. Wyrazem tego wyjątku sankcjonowanego przez GATT są jednostronne preferencje przyznawane przez kraje rozwinięte gospodarczo krajom słabo rozwiniętym. Polegają one na stosowaniu niższych stawek celnych wobec importu z krajów słabo rozwiniętych w porównaniu z importem z innych krajów.

1.zasada - wyjątki od zasady wolnego handlu:

są one dopuszczalne w przypadku ochrony: bilansu płatniczego, „młodego” przemysłu krajowego, bezpieczeństwa państwa i zdrowia ludności. Interwencjonizm może się przejawiać tylko w zróżnicowaniu taryfy celnej, a w zupełnie wyjątkowych przypadkach w zastosowaniu ograniczeń ilościowych. Inne formy interwencjonizmu (wg GATT) są zabronione.

2.zasada - klauzula narodowa

(potrzeba traktowania towaru importowanego nie gorzej niż towaru wytwarzanego w kraju, zwłaszcza w zakresie ograniczeń zaliczonych do grupy parataryfowych i pozataryfowych) oraz możliwość przeciwdziałania dumpingowi i zrujnowaniu rynku.

W świetle powyższych zasad członkostwo kraju w GATT jest równoznaczne ze zgodą na podporządkowanie polityki ekonomicznej, zwłaszcza zagranicznej polityki ekonomicznej zasadom międzynarodowej polityki ekonomicznej wspólnej dla krajów członkowskich. Koordynacja z.p.e i wypracowanie m.p.e. w ramach GATT dokonywały się głównie w trakcie tzw. rund negocjacyjnych (rund tych było osiem).

WTO - Światowa Organizacja Handlu

Rozpoczęła swoją działalność 1.01.1995. Utworzono ją w celu zastąpienia GATT, który przestał odpowiadać warunkom współczesnych stosunków międzynarodowych.

Głównym celem WTO jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali globalnej. Zmierza ona do usunięcia wszelkich barier w handlu międzynarodowym towarami, usługami i czynnikami produkcji. Podstawową zasadą prowadzącą do tego celu jest wzajemna niedyskryminacja krajów, przejawiająca się w stosowaniu klauzuli największego uprzywilejowania i klauzuli narodowej. Ma jej towarzyszyć zasada wzajemnych korzyści, swobodnego dostępu do rynków narodowych i uczciwej konkurencji. Rządy mogą interweniować tylko wtedy, gdy istnieje potrzeba ochrony bilansu płatniczego, produkcji krajowej, zdrowia obywateli i bezpieczeństwa kraju.

51.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA KRYZYSU LIBERALIZMU W LATACH 70-TYCH

Liberalizacja handlu - obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez redukcję stawek celnych, czy znoszenie ograniczeń ilościowych. Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu.

Liberalizacja handlu
protekcjonizm

Kryzys był spowodowany:

-od połowy lat 70-tych nasiliła się presja protekcjonistyczna spowodowana zmianami w światowym układzie sił konkurencyjnych , w tym zwłaszcza ekspansja przemysłowa krajów szybko się uprzemysławiających (głównie azjatyckich).

-spadek międzynarodowej zdolności konkurencyjnej części branż w krajach rozwiniętych na korzyść krajów szybko się uprzemysławiających. W branżach tych pojawiły się strukturalne nadwyżki mocy wytwórczych. Skutki tych zjawisk zostały wzmocnione przez kryzys naftowy (kilkakrotny wzrost cen ropy naftowej jesienią 1973, a póżniej w 1978) oraz przez głęboka i długotrwałą recesję gospodarczą na świecie (1974-1976). W efekcie tego zwiększyły się deficyty płatnicze głównych uczestników handlu międzynarodowego. Liberalny system handlowy został zagrożony. W sektorach dotkniętych lub zagrożonych konkurencją zagraniczną pojawiły się lub nasiliły żądania wzrostu protekcji. W ślad za tym rządy wprowadzały, w mniejszym lub większym zakresie, konkretne posunięcia antyimportowe. Zainteresowane grupy widziały w nich środek ochrony swoich miejsc pracy. Branże zagrożone importem domagały się nałożenia ograniczeń importowych, argumentując to tym, że inne sektory przeżywające trudności już uzyskały taką formę ochrony i nie powinny być traktowane lepiej niż pozostali producenci mający analogiczne kłopoty. Sytuację zwolenników protekcjonizmu niewątpliwie ułatwiał fakt, że najwięksi beneficjenci wolnego handlu tj. konsumenci, byli najsłabiej zorganizowani i nie mieli dostatecznej siły przebicia, aby przezwyciężyć naciski swoich przeciwników.

52.INSTRUMENTY CELNE POLITYKI HANDLOWEJ / PODATKI GRANICZNE

Cła - opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające jego granicę celną. Cło jest odpowiednikiem podatku zwiększającego dochody budżetowe państwa. Jego efektem jest wzrost cen i obciążenie nabywcy (konsumenta krajowego) dodatkowymi kosztami. Głównym zadaniem ceł była i nadal jest ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej.

Cła można podzielić wg różnych kryteriów:

z punktu widzenia charakteru zagranicznej polityki ekonomicznej:

1.cło autonomiczne - jest wprowadzane z nikim nie uzgadnianą decyzją jednego państwa

2.cło umowne - uzgadniane między państwami. Porozumienia takie określają np. poziom wprowadzanego cła, czas jego obowiązywania, zróżnicowanie asortymentowe.

I kryterium:

1.cła minimalne - cła w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę największego uprzywilejowania. Udzielenie KNU przez kraj 1 krajom 2 i 3 oznacza, że każda obniżka cła dokonana przez kraj 1 w handlu z krajem 2 jest automatycznie przenoszona na stosunki kraju 1 z krajem 3, i odwrotnie.

2.cła maksymalne - są stosowane w handlu z krajami, które nie uzyskały KNU, (wyższe od ceł minimalnych).

II kryterium:

1.cła preferencyjne - niższe od ceł minimalnych. Stosowane w handlu z krajami, które są korzystniej traktowane niż gwarantuje to KNU (np. traktowanie się wzajemne krajów należących do ugrupowań integracyjnych typu strefa wolnego handlu lub unia celna).

2.cła dyskryminacyjne - wyższe od ceł maksymalnych. Występują one w kilku formach:

-cła retorsyjne - stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomicznie działania kraju lub grupy krajów

-cła wyrównawcze

-cła antydumpingowe - mają na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków eksportu poniżej kosztów produkcji.

III kierunek ruchu towarów:

1.cła importowe - nakładane na towary przywożone do danego do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego, poziomu cen wewnętrznych lub ochrony produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną.

2.cła eksportowe - służą państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu. Są one nakładane na wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów i na towary deficytowe na rynku wewnętrznym eksportera, aby ograniczyć ich import często po znacznie wyższych cenach.

3.cła tranzytowe - nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju. W praktyce nie są one już stosowane.

IV z podziałem ceł na importowe i eksportowe wiąże się ich klasyfikacja na:

1.cła ochronne - zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną (przez podniesienie na rynku krajowym ceny wyrobu zagranicznego o stawkę celną). Wykorzystywanie tego cła jest przejściowe.

2.cła fiskalne - cła importowe wykorzystywane w celu zapewnienia państwu dochodów z przywozu towarów. Są one nakładane na towary nie produkowane w kraju.

V ze względu na sposób ustalania:

1.nakładane w proporcji do wartości towarów

2.nakładane w proporcji do ich ilości

3.nakładane w proporcji do wartości i ilości towaru łącznie

53.POZATARYFOWE NARZĘDZIA HANDLOWE I ICH KLASYFIKACJA

Narzędzia pozataryfowe - są to inne niż cła i narzędzia parataryfowe bariery w handlu międzynarodowym, których funkcją jest bezpośrednie ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą, a zwłaszcza ich wolumenu. Narzędzia pozataryfowe są stosowane selektywnie, mają wiec charakter dyskryminacyjny. Decyzje o ich wprowadzeniu podejmuje władza wykonawcza, a nie ustawodawcza, co znacznie skraca czas decydowania i zwiększa elastyczność tych ograniczeń. Przeważająca część n.p. jest stosowana w formie dyskretnej, wszystkie zaś są stosowane jako bariery wewnętrzne.

1ograniczenia ilościowe (kontyngenty):pyt.54

2licencje importowe:

zezwolenia wydawane przez władze państwowe przedsiębiorstwom na przywóz określonej ilości konkretnego towaru.

1.dobrowolne ograniczenia eksportu:

są wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na takie wyjście w celu uniknięcia ostrzejszych restrykcji importowych.

2porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu:

Dotyczą one na ogół tzw. towarów wrażliwych i są zawierane między eksporterem i importerem na z góry określony czas. Przeważnie eksporter jest zmuszony do zawarcia takiego porozumienia, w innym przypadku bowiem grożą mu jeszcze ostrzejsze ograniczenia (np. kontyngentowanie importu).

3.ograniczenia dewizowe

4.zakupy rządowe:

preferujące towary krajowe nawet wtedy, gdy są one droższe od przywożonych z zagranicy.

54.ILOŚCIOWE POZATARYFOWE NARZĘDZIA HANDLOWE

Ograniczenia ilościowe (nazywane też kontyngentami) - określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Gdy kontyngent ilościowy jest ustalony na poziomie zerowym, mamy do czynienia z zakazem eksportu lub importu. Krańcowo odmiennym rozwiązaniem jest ustalenie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego przywozu lub wywozu - chodzi o kontrolę obrotów przez państwo. Przeważnie jednak ograniczenia ilościowe są ustalane w przedziale między tymi dwoma rozwiązaniami.

Podstawowe przyczyny ilościowego ograniczania przywozu:

1.ochrona produkcji krajowej

2.potrzeba skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe

3.przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego

4.względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa

Ograniczenia ilościowe w eksporcie:

1.potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym

2.względy bezpieczeństwa (niedopuszczenie do eksportu np. broni do kraju nieprzyjaznego)

3.konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera.

Kontyngentowanie handlu zagranicznego powoduje dwojakie skutki:

1.zmniejsza podaż towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych,

2.prowadzi do wzrostu cen, zwłaszcza wtedy, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny.

Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach:

globalne (sztywne) - ustalane autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów bilateralne - uzależnione od ustępstw partnera, ulegają zmianie.

55. Fiskalne bezpośrednie pozataryfowe narzędzia handlowe.

56. Administracyjne bezpośrednie pozataryfowe narzędzia handlowe.

• kontyngenty ilościowe i wartościowe

• kontyngenty dewizowe

• zakazy importu i eksportu

• zakazy migracji czynników wytwórczych

57.Fiskalne pośrednie pozataryfowe narzędzia handlowe.

• kurs walutowy

• regulowanie st. %

• regulowanie cen czynników wytwórczych

• podatki I stawki amortyzacji

• polityka fiskalna

58. Administracyjne pośrednie pozataryfowe narzędzia handlowe.

• normy techn. i sanitarne

• normy ekolog.

• ograniczenia biurokratyczne

• urn. i traktaty międzynar

59. Kwoty importowe i system podziału licencji.

Kwoty (kontyngenty) importowe - określenie przez państwo dopuszczalnej wielkości, wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku lub w in. okresie. Kontyngent może być na poziomie zerowym, wtedy istnieje zakaz importu. Krańcowo odmiennym rozwiązaniem jest ustalenie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego przywozu lub wywozu; chodzi wtedy o kontrolę obrotów przez państwo. Zazwyczaj kontyngenty są określone w przedziale między tymi dwoma rozwiązaniami krańcowymi. Kontyngenty mogą dot. importu albo eksportu. Mogą dotyczyć ilości ale też i wartości towarów import. i eksport. Kwoty mogą być ustalane w sposób globalny lub mogą być podzielone między poszczególnych dostawców.

Rodzaje kontyngentów

c) kontyngenty globalne (sztywne) - ustalone autonomicznie przez rządy, wyrażone w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów ze wszystkich krajów lub pewnej ich części. Nie zmieniane w okresie obowiązywania

d) kontyngenty bilateralne (elastyczne) - uzależnione od ustępstw partnera, z natury ulegają zmianom w czasie.

Stosowanie kwot pociąga za sobą konieczność licencjonowania importu w celu kontroli przestrzegania ograniczeń. Ograniczenia ilościowe importu oddziałują zarówno na wolumen importu jak i na ceny importowanych towarów. Zmniejszenie wolumenu importu może być wykorzystane do poprawy bilansu handlowego lub do ochrony produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną. Limitowanie wielkości importu podwyższa cenę krajową importowanych wyrobów, a także ceny krajowych towarów konkurujących z importem. Przy zmniejszonej podaży cena krajowa ustali się na wyższym poziomie, a to umożliwia nieefektywnym producentom krajowym utrzymanie się na rynku lub nawet zwiększenie produkcji. W związku z tym powstają koszty społeczne w postaci wzrostu cen i nieefektywnego wykorzystania zasobów. Skuteczność działania ograniczeń ilościowych zależy od wielkości wprowadzonego limitu, cenowej elastyczności popytu na dane dobro oraz od występowania substytutów

Licencje importowe - zezwolenia wydawane przez par przedsiębiorstwu na przywóz określonej ilości danego towaru. Towarzyszą kontyngentom import W przyp. gdy są stosowane ograniczenia ilościowe importu, suma licencji wydanych zainteresowanym przedsięb. nie może przekroczyć kontyngentu ilościowego. Są one rozdzielane dotąd, aż nie zostaną wyczerpane ustalone limity. W praktyce państwo czasem przestaje wydawać licencje, chociaż kontyngent nie został wyczerpany. Wówczas nieoficjalnie ustala się niższy kontyngent, niż to wcześniej zapowiedziano.

To państwo może przy tym w pewnych okolicznościach wydać więcej licencji i wtedy bezpośrednio regulować import/eksport. Może również wydać tych licencji mniej niż wynoszą odpowiednie kontyngenty, a wówczas mamy do czynienia z tzw. kontyngentowaniem dyskrecjonalnym tj. kontyngentowaniem importu/eksportu obejmuje się większa ilość dóbr niż to zadeklarowano w odpowiednich kontyngentach ustalonych autonomicznie, bądź droga. umów międzynarodowych. Licencjonowanie przywozu/wywozu w tym wypadku jest możliwe dlatego, że tylko odpowiednie urzędy państwowe znają wielkość, do jakiej dany rząd chce dopuścić import/ eksport określonych artykułów, a więc w jakim stopniu import/eksport jest ograniczony m.in. przez licencje.

W chwili licencjonowania może wystąpić efekt fiskalny, którego rozmiary wpływają z kolei na tzw. efekty terms of trade, efekt bilansu płatniczego, bilansu handlowego oraz obrotów bieżących. Dodatkową dochodzą tu także koszty utrzymania odpowiedniego aparatu biurokratycznego oraz uboczne skutki funkcjonowania, np. korupcja.

W krótkim okresie licencje importowe są na ogół b. skutecznym narzędziem ochrony prod. krajowej przed konkurencja. zagr., ochrony bilansu handl. czy przeciwdziałania destrukcji rynku wew. W długim okresie powodują wiele negatywnych skutków ekon. Izolując producentów rodzimych przed konkurencją zagr., prowadzą one do rozwoju produkcji mało efektywnej, o wys. kosztach, niskiej jakości i nowoczesności. - tendencja do podwyższania cen, deficyty pewnych towarów (bo ochrona rynku wew. przed dostawcami zagr.)

60. Dobrowolne ograniczenia eksportu

Są wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na takie wyjście e w celu uniknięcia ostrzejszych restrykcji importowych. Z punktu widzenia importera dobrow ogr eksp jest wygodniejszym rozwiązaniem niż wprowadzenie ograniczenia ilościowego. Większość krajów należy do WTO, która zakazuje się stosowania kontyngentów ilościowych

61. Subwencje eksportowe i promocja eksportu.

Subwencje eksportowe - świadczenia ze str. państwa na rzecz przeds. produkujących i sprzedających swoje towary za granicą w sytuacji, gdy cena towaru eksportowanego jest wyższa na rynku krajowym niż na zagranicznym.

Wyrażają się w formie różnicy między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagr. Subsydiowanie umożliwia eksporterom obniżenie cen na rynku zagranicznym bez zmniejszenia ich zysków (w celu zwiększenia zdolności konkurencyjnej i wolumenu wywożonych towarów).

Cel

• wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wew., a przez to grożących ograniczeniami w prod., wzrostem bezrobocia itp.

• pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia

• przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego (poprzez rozwój eksportu)

• umożliwienie eksporterom obniżenia cen na rynku zagr. bez zmniejszania ich zysków (zwiększenie zdolności konkurencyjnej i wolumenu wywożenia towarów)

Ujemnymi skutkami stos. subwencji są

• nasilenie inflacji w kraju eksportującym,

• ograniczenie zainteresowania producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem techn., wzrostem jakości prod.,

• zmiana proporcji podziału PKB między różne grupy społ.

• pogorszenie terms of trade

Subsydia powodują potanienie na rynku międzynar. towarów eksportowanych przez ten kraj. W ich efekcie zwiększa się produkcja krajowa i eksport. Na subsydiach zyskują przede wszystkim producenci i eksporterzy (↑ się prod. krajowa i eksport). Na subsydiach tracą konsumenci (↑ cena krajowa tego towaru) i państwo.

Subsydiami są premie, ulgi, ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu np. tanie kredyty, gwarancje państwa

Subsydia eksportowe dzielą się na

1) bezpośrednie - wypłacanie eksporterom określonych premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Cechą subsydiów bezpośr. jest ich łatwa wykrywalność przez partnerów zagr., w konsekwencji czego, państwa importujące mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych. lub in. narzędzi zagr. polityki ekon. Ponadto mogą one być udzielane w formie zwrotu eksporterowi różnicy między wyższą ceną wewnętrzną a niższą ceną światową, a także w formie wypłat na sfinansowanie badań rynków zagranicznych, akwizycji, reklamy itp.

2) pośrednie - stworzono by utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów np. dofinansowanie badań , udzielanie gwarancji, preferencyjnych kredytów i inne ułatwienia i udogodnienia ze strony państwa na rzecz eksporterów

Subsydia pośrednie są stosowane w wielu formach. Ogólną cechą subsydiów pośrednich jest przyjmowanie przez nie formy różnego typu ulg i ułatwień, obniżających koszty produkcji i ułatwiających eksport. Subsydia pośrednie można podzielić na trzy najważniejsze grupy:

1) ułatwienia fiskalne - składają się na nie przede wszystkim:

a) ulgi podatkowe udzielane przez państwo przedsiębiorstwom produkującym na eksport lub eksportującym

b) zwrot eksporterowi ceł, którymi został obciążony import surowców i elementów kooperacyjnych stosowanych w produkcji eksportowej

c) prawo do rozwoju tej produkcji w strefach wolnocłowych

2) ulgi kredytowe - należą do nich przede wszystkim obniżki oprocentowania kredytów udzielonych eksporterowi lub w okresu karencji. Gdy eksporter uzyskał kredyt w banku prywatnym - formą ulgi kredytowej będzie opłacenie przez rząd, ze środków budżetowych, części oprocentowania tego kredytu. Państwo może też udzielić eksporterowi gwarancji w przypadku, gdy dostarcza on swoje wyroby odbiorcy zagranicznemu nie za gotówkę, lecz na kredyt. Mieści się tu także udzielanie kredytów przez banki państwowe krajowym eksporterom na preferencyjnych warunkach np. po niższej stopie procentowej

3) korzyści eksporterów związane z finansowaniem przez państwo wydatków o charakterze marketingowym eksportera - organizowanie i finansowanie przez rząd ośrodków handlowych zajmujących się zbieraniem i rozpowszechnianiem informacji dotyczących możliwości zbytu za granicą towarów eksportowanych przez dany kraj, organizowanie przez państwo różnego typu wystaw, targów i innych imprez promocyjnych ułatwiających eksport towarów.

4) ułatwienia o charakterze marketingowym - organizowanie i finansowanie przez rząd ośrodków handlowych zajmujących się zbieraniem i rozpowszechnianiem informacji dotyczących możliwości zbytu za granicą, organizowanie przez państwo wystaw, targów promujących eksport.

ZALETY: możliwość sprzedaży nadwyżki towarów za granicą, poprawa bilansu płatniczego (wzrasta bowiem eksport)

WADY: brak zainteresowania ze strony ekspertów poprawą efektywności produkcji, wzrost inflacji w kraju.

62. Zmienne opłaty.

Zmienne opłaty wyrównawcze - różnica między niższą ceną towaru importowanego a wyższą, ustaloną i gwarantowaną przez państwo, ceną wew. towaru produkowanego w kraju. Podst. celem jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności. Opłaty wyrównawcze są stos. łącznie z cłem w przyp., gdy cena towaru importowanego jest nadal niższa od ceny wew. lub zamiast cła. Od opłat wyrównawczych nie ma ucieczki; ewentualna obniżka ceny towaru importowanego zwiększa jedynie wysokość opłaty. Stosowane są w celu zrównania niższej ceny towaru importowanego z ceną minimalną towaru krajowego.

Dotyczą z reguły towarów rolno - spożywczych, których ceny ulegają ciągłym zmianom i mają na celu ochronę produkcji.

63. Dyskryminacyjne zamówienia rządowe.

Zakupy rządowe (zamówienia rządowe) - zaliczane do pozataryfowych narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej - preferują towary krajowe nawet wtedy, gdy są one droższe od przywożonych z zagr. Rząd rzadko ustanawia przepisy zobowiązujące go do zakupów towarów krajowych zamiast import. (żeby nie być posądzonym o stos, barier o char. dyskryminacyjnym). Formalnie wszystko odbywa się w war, wolnej konkurencji, w rzeczywistości jednak rząd z różnych przyczyn (zwalczając bezrobocie, restrukturyzując gospodarkę, popierając postęp techn. itp.) preferuje produkcję rodzimą.

Dyskryminacyjna polityka zamówień rządowych polega na podejmowaniu przez rząd danego kraju niezależnych decyzji, nie związanych z postanowieniami WTO. Ograniczenia te są stosowane w ukryciu przed partnerami zagranicznymi, niektóre w formie ograniczeń wewnętrznych tylko od czasu do czasu obejmujących produkty importowane.

64.Handel państwowy jako pozataryfowa bariera handlu.

65. Subwencje rządowe.

66. Podatki graniczne (podatki importowe i opłaty specjalne oraz podatki eksportowe i zwolnienia podatkowe).

Obciążenia importowe w postaci podatków to odpowiednie opłaty ściągane w formie kwotowej (ryczałtu) bądź też w formie stawek procentowych od wartości przewozu.

W obu przypadkach, podobnie jak w przypadku ceł, obciążenie podmiotowe umożliwia odgórne, zróżnicowane rozkładanie ciężaru opodatkowania na poszczególne towary, a więc i na zróżnicowaną taktykę w zakresie cen tych towarów. Ale efekty są takie same jak przy stosowaniu ceł importowych. Podobieństwo do skutków wykorzystania ceł wyraża się również w tym, że zagraniczny eksporter może mniej lub bardziej „obejść” bariery podatkowe stosowane przez partnerów obniżając ceny. W tym przypadku mamy do czynienia ze zjawiskiem incydencji podatkowej. Oczywiście, mniejszy jest wtedy efekt fiskalny podatków importowych dla krajów, które je często stosują zresztą w celu zwiększenia dochodów budżetowych. Dotyczy to także tzw. opłat specjalnych (np. dopłat do ceł, opłat manipulacyjnych, konsularnych).

Wprowadzenie podatku eksportowego przy przekazywaniu odpowiednich wpływów na rzecz konsumentów powoduje obniżenie wewnętrznych cen dóbr eksportowanych względem cen dóbr importowanych. Po wprowadzeniu tego podatku zmniejszają się rozmiary handlu wyrażone w cenach światowych.

Wprowadzenie podatku eksportowego wywołuje nie tylko wystąpienie efektu produkcyjnego, efektu konsumpcyjnego itd., ale również może się stać przyczyną zmian w strukturze zatrudnienia, produkcji i handlu zagranicznego. Łatwo to sobie wyjaśnić zakładając, że podatek eksportowy nakłada się na wywóz dobra pracochłonnego. Wtedy rośnie zatrudnienie i produkcja w dziedzinach kapitałochłonnych. Wskutek relatywnych zmian cen czynników wytwórczych przyrosty eksportu tych dóbr są zarazem większe niż przyrosty eksportu dóbr pracochłonnych. Odwrotnie kształtuje się sytuacja w imporcie z tym, że suma odpowiednich przyrostów jest mniejsza niż rozmiary handlu zagranicznego przed wprowadzeniem podatku eksportowego, czy też innego typu parataryfowego instrumentu ograniczania eksportu (także importu).

W eksporcie w przypadku podatków problemem jest nie tyle ich stosowanie, co zwalnianie z podatków w kraju eksportującym i obciążanie podatkiem w kraju importującym. Chodzi o to, aby podatki były wobec handlu zagranicznego czynnikiem neutralnym, co znajduje wyraz w postanowieniach Układu Ogólnego ds. Taryf Celnych i Handlu (Generał Agreement on Tarrifs and Trade — GATT) przekształconego z dniem 1.1.1995 roku w Światową Organizację Handlu (WTO — World Trade Organization). Zgodnie z tymi postanowieniami zwolnienie z podatków w kraju eksportującym powinno być równe obciążeniu podatkowemu w kraju importującym, które z kolei powinno być takie samo, jak obciążenie podatkowe towarów krajowych. Często zdarza się, że tak nie jest. Jeśli przy tym stopień zwolnienia podatkowego w eksporcie jest wyższy niż stopień obciążenie podatkowego w kraju importującym, to mamy do czynienia z subwencjonowaniem eksportu.

67. OGRANICZENIA DEWIZOWE

Ograniczenia dewizowe - całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Obroty zostają poddane kontroli lub są w pełni przejmowane przez administrację państwową. Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Jednocześnie płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Zakres ograniczeń dewizowych może być zróżnicowany:

1.rzeczowo - ograniczenia dewizowe mogą dotyczyć całości lub części obrotów towarowych z zagranicą

2.geograficznie - wszystkich lub tylko części partnerów zagranicznych.

Z zakresem ograniczeń dewizowych wiąże się zakres ograniczenia wymienialności waluty danego kraju. Może on mieć charakter: wewnętrzny, zewnętrzny lub całkowity.

1.w przypadku, gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wszystkich walut obcych, wszystkich tytułów płatności i podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna.

2. w przypadku, gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wybranych walut obcych, wybranych tytułów płatności bądż wybranych podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna.

1.niewymienialność wewnętrzna - gdy osoby, przedsiębiorstwa i instytucje danego kraju nie mają swobody wymiany swojej waluty wewnętrznej na waluty obce.

2.niewymienialność zewnętrzna - gdy osoby, przedsiębiorstwa i instytucje zagraniczne nie mają zezwolenia na wymianę waluty wewnętrznej danego kraju na inne waluty.

W warunkach ograniczeń dewizowych znajdują zastosowanie specyficzne formy rozliczeń międzynarodowych:

1.transakcje barterowe - wymiana jednego towaru na inny. Dokonuje się to w formie naturalnej, bez udziału dewiz.

transakcje kompensacyjne - polegają na wiązaniu po stronie eksportu i importu większej liczby towarów niż jeden

-umowy płatnicze -mają zastosowanie przy przechodzeniu krajów od całkowitych ograniczeń dewizowych do wymienialności walut.

-umowy clearingowe - polegają na rozliczeniach między krajami z tytułu eksportu i importu, dokonywanych w walutach narodowych każdego z partnerów uczestniczących w clearingu. Rozliczenia te następują bez udziału dewiz.

68. REGUŁY TECHNICZNE, NORMY SANITARNE I ZDROWOTNE WYMOGI DOTYCZĄCE OCHRONY ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Stosowane są dla zapewnienia bezpieczeństwa wyrobów, odpowiedniej ich jakości, zdrowotności. Normy takie nie mogą być stosowane lub nadużywane w celu ochrony produkcji krajowej przed importem. Różnice w przepisach i regułach stanowią utrudnienie wymiany, ogranicza jej korzyści. Różnice powodują dodatkowy koszt (zbieranie informacji, śledzenie zmian w przepisach i dostosowanie ich do produkcji). Organizacje międzynarodowe zmierzają do ujednolicenia i standaryzacji norm, które nie mogą dyskryminować towarów zagranicznych, stanowić przeszkód w rozwoju wymiany.

69. Dumping i jego rodzaje.

Dumping (nieuczciwa konkurencja) podobnie jak subsydia eksportowe, oznacza sprzedaż towaru za granicą poniżej ceny wew. kraju eksportera, a w krańcowym przyp. - poniżej kosztów produkcji tego towaru w kraju eksportującym. Dumping jest finans. przez przeds. na własny rachunek. Dumping to przede wszystkim polityka kształtowania cen na towary eksportowane i prowadzona przez państwo lub przy jego poparciu. Uznawany jest zawsze za praktykę dezorganizującą handel międzynarodowy. Niszczy konkurentów przez przenoszenie części kosztów związanych a produkcją i sprzedażą na konsumentów krajowych (na ogół ceny wewnętrzne towarów eksportowanych rosną). Producenci krajowi dążą do usunięcia negatywnych skutków dumpingu i wyrównania warunków konkurencji poprzez zastosowanie antydumpingowych (cła antydumpingowe). Możliwe są one do zastosowania dopiero po stwierdzeniu , że ma miejsce przywóz towarów po cenach dumpingowych, który wyrządza szkodę przemysłowi krajowemu. Chodzi tu nie tylko o szkodę wyrządzoną samemu przemysłowi krajowemu, ale także groźbę wyrządzenia takiej szkody bądź istotne opóźnienie powstania określonej gałęzi przemysłu krajowego.

Cel - zdobycie lub utrzymanie rynku kraju importera poprzez obniżkę ceny eksportu i pokonanie konkurencji. Dumpingowi towarzyszy wzrost ceny wew. eksportowanego towaru. Do usunięcia negatywnych skutków dumpingu służą cła antydumpingowe (nałożenie tzw. marży dumpingowej).

Rodzaje dumpingu

• stały - przedsiębiorstwo mające odpowiednią pozycję monopolistyczną sprzedaje za granicą dany produkt ciągle poniżej kosztów produkcji lub po cenie niższej niż krajowa; zdobyło rynek, stało się monopolistą

• sporadyczny -jest procesem przejściowym i krótkookresowym. Występuje on w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo ma do dyspozycji więcej danego dobra niż przeciętnie (wyjątkowy urodzaj produktu rolnego, błędy w planowaniu, wyjątkowy spadek popytu krajowego) i w celu uniknięcia strat decyduje się na sprzedaż posiadanej nadwyżki odbiorcom zagranicznym po niższej cenie niż krajowa, a nawet poniżej kosztów wytworzenia;

• łupieżczy - to utrzymana czasowo sprzedaż danego produktu na rynku zagranicznym poniżej ceny krajowej, kosztów mająca na celu wyeliminowanie konkurentów i uzyskanie pozycji monopolistycznej. Cechą jest to, że po zniszczeniu konkurencji i uzyskaniu pozycji monopolisty na jego rynku ceny eksportowanego dobra wzrastają, co pozwala na realizację zysku monopolistycznego; producent chce wejść na rynek,.↓ cenę towarów aby stać się konkurencyjny

• socjalny - zatrudnianie ludzi ale bez odprowadzania za nich np. składek ubezp. społ. → obniża to koszty prod.

• ekologiczny - przy prod. danego towaru wytwarzane są np. odpady szkodliwe i nie są one niszczone → obniżenie kosztów prod.

70. REGUŁY POCHODZENIA

W przypadku eksportu w stosunku do eksportera krajowego (importera krajowego) mogą być zastosowane niższe stawki celne. W Polsce ta stawka wynosi 0, w stosunku do eksportu, jeżeli towary, które będą eksportowane będą cechowały się odpowiednimi regułami pochodzenia. Np. polski rząd może stwierdzić, że zastosuje stawkę zerową wobec tych towarów, które np. w 70% pochodzą z towarów lub surowców produkowanych w kraju. Z kolei, jeżeli towar nie spełnia tych reguł, to w stosunku do takich towarów stosuje się inną stawkę celną, zazwyczaj wyższą.

To samo dotyczy importu. W stosunku do pewnych towarów importowanych mogą być stosowane niższe stawki celne, jeżeli są przez te towary przestrzegane pewne reguły pochodzenia. Np. polski rząd może zastosować niższą stawkę celną w stosunku do tych towarów importowanych, które zostały wytworzone w 30% z towarów krajowych. Natomiast, gdy towary nie spełniają tych reguł, to są wyższe stawki.

71. FORMY POLITYKI HANDLOWEJ

Typy polityki handlu:

1.konwencjonalna- oparta na zasadach GATT i WTO. Stosowana jest wobec członków WTO oraz państw nie członków, ale które otrzymały KNU.

2.polityka autonomiczna- wynikająca z niezależnych decyzji rządu. Nie związana z porozumieniem GATT i WTO.

3.polityka specyficzna- określona jest przez pojęcie bilateralne lub zasadą ugrupowań regionalnych.

Wyróżnia się dwie formy stosowania polityki handlowej:

1)polityka wolnego handlu- gdy polityka ekonomiczna podporządkowana jest doktrynie liberalizmu gosp. Interwencja państwa uważana jest za szkodliwą, gdyż prowadzi do odchodzenia od optymalnych rozwiązań w produkcji, handlu, inwestycji, konsumpcji. Rola państwa jest ograniczona do kreowania i przestrzegania prawa, uczciwej konkurencji i wolnego handlu. Wolny handel tzn. wolny od wszelkiego rodzaju ograniczeń taryfowych, para-, pozataryfowych, nie powinno się go ograniczać za pomocą narzędzi ogólnej polityki ekonomicznej (kształtowanie kursu walut, stóp% polityki fiskalnej) 2)polityka protekcjonizmu- wykorzystanie przez państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów polityki.

72. POLITYKA KONWENCYJNA

oparta na zasadach GATT i WTO. Stosowana wobec członków WTO oraz państw, które nie są członkami, ale otrzymały klauzule największego uprzywilejowania. Respektuje podstawowe zasady:

1.niedyskryminacji i wzajemności

2.gwarantują dużą przejrzystość reguł i narzędzi

3.gwarantuje stabilność stosunków handlowych

4.stabilność poziomu protekcji

5.prowadzi do ograniczeń swobody

6.harmonizacja i koordynacja gwarantuje równy dostęp do rynków, ale również obowiązek dostosowania przepisów międzynarodowych do przepisów wielostronnych.

73.POLITYKA AUTONOMICZNA

wynikająca z niezależnych decyzji rządu. Nie związana z założeniami GATT i WTO. Stosowanie tej polityki powoduje pojawienie się stawek autonomicznych ustalanych indywidualnie przez każdy kraj. Polityka autonomiczna może być:

1.dyskryminacyjna- stosowana wobec krajów gdzie decyduje państwo. Specyficzny tryb polityki dyskryminacyjnej stanowi embargo zakazu importu bądź eksportu, spowodowane względami politycznymi albo w celu ochrony.

2.preferencyjna- gwarantuje krajom partnerskim preferencje handlowe ponad ustalony poziom koncesji. Udzielone są przez kraje uprzemysłowione dla krajów słaborozwiniętych. Ten system preferencji ma charakter autonomiczny jednostronny bez obowiązku wzajemności np.kreje UE dla Afryki.

74. POLITYKA SPECYFICZNA

określona jest przez porozumienia bilateralne lub zasady ugrupowań regionalnych, w których są zawarte zasady i reguły wzajemnych stosunków gosp; obroty mogą dotyczyć obrotu pewnymi wyrobami.

75.RESTRYKCYJNA POLITYKA HANDLOWA

-wyraża różne formy aktywności ekonomicznej rządu zmierzających do oddziaływania na rozmiary, strukturę, kierunki obrotów w handlu zagranicznym

-obejmuje zestaw ceł i narzędzi, które kształtują te stosunki

-decyduje o dostępie do rynku, o możliwościach wchodzenia

polityka liberalna i polityka protekcjonistyczna

O typie realizowanej polityki decydują, czynniki wewnętrzne i zewnętrzne.

czynniki wewnętrzne: ( wpływają na sytuację gospodarczą i politykę kraju)

1.poziom rozwoju kraju

2.struktura i rozmiary dochodu narodowego

3.struktura rynku (czynników produkcji, jego podmiotów, bieżąca sytuacja makroekonom., czy jest recesja czy ożywienie)

4.podział społeczny

czynniki zewnętrzne: 1. porozumienia prawno-instytucjonalne o charakterze wielostronnym, regionalnym-zawierane przez poszczególne kraje lub grupy krajów (GATT, WTO )

-umowy handlowe dotyczące stref wolnego handlu i unii celnej

2.układ sił politycznych

3.charakter polityki handlowej stosowanej przez kraje partnerskie

polityka liberalna:

rola państwa: kreowanie i przestrzeganie prawa uczciwej konkurencji i

wolnego handlu

-wolny handel - wolny od ograniczeń taryfowych, poza i parataryfowych

i nieograniczony przez narzędzia ogólnej polityki ekonomicz.

polityka protekcjonistyczna:

*państwo wykorzystuje środki i narzędzia zagrażające polityce ekonomicznej

zalety:

-ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą

-ochrona przed zagraniczną konkurencją

wady:

-utrzymanie nieefektywnej struktury produkcji

-osłabienie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym

-ograniczenie gospodarki otwartej wobec zagranicznej

76. PRAWNE PODSTAWY POLSKIEJ POLITYKI HANDLOWEJ.

Układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi podpisany

16 grudnia 1991 r.

Reguluje on całokształt stosunków Polski z tym ugrupowaniem koncentrując się na rozwoju wzajemnego handlu.

Po ratyfikacji układu przez Parlament Europejski i narodowe parlamenty wszystkich stron wszedł on w życie 1 lutego 1994 r.

Częścią tego układu jest Umowa Przejściowa dotycząca wzajemnej wymiany handlowej, która weszła w życie 1 marca 1992 r. Na jej podstawie jest tworzona strefa wolnego handlu wyrobami przemysłowymi.

77. POJĘCIE I RODZAJE KURSU WALUTOWEGO

kurs walutowy - cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki krajowej wyrażona w walucie obcej. Jest ogłaszany przez Bank Centralny.

Kurs spełnia funkcję:

1.informacyjną - informacja przy podejmowaniu decyzji gospodarczych

2.cenotwórczą - przenoszenie zagranicznego układu cen na ich układ krajowy przez możliwość porównywania

Rodzaje kursów walutowych:

1)Wg. stosunku do kursu równowagi

a)kurs podwartościowy

b)kurs nadwartościowy

2)Wg. różnych systemów kształtowania kursów walutowych

c)kurs stały - jest to cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju kurs zmienny - odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania kursu

d)kurs arbitralny - cena pieniądza danego kraju ustalana jest przez władzę monetarną i nie ulega zmianom w długim okresie

3.Wg. stosunku kursu do inflacji

a)kurs nominalny - gdy nie uwzględnia się stopy inflacji

b)kurs realny - skorygowany o stopę inflacji

4.Wg. kształtowania się siły nabywczej walut, których one dotyczą

a)kurs efektywny

b)efektywny realny kurs walutowy

5.Wg. sposobu obliczania i przedstawienia kursów

e)kurs bezpośredni - tj. DEM/USD

f)kurs krzyżowy - uzyskuje się przez podzielenie kursu dwóch walut notowanych w stosunku do tej samej trzeciej waluty

6)Wg. rynków, na których kursy się kształtują

a)kursy bieżące

b)kursy terminowe

7.Wg. innych kryteriów

a)kurs jednolity - o okr. poziomie stosowan. przy zawieraniu transakcji znajdujących swoje odzwierciedlenie w bilansie

b)kurs zróżnicowany w różnych przekrojach

-podmiotowym, przedmiotowym, geograficznym

a) kursy walut narod. oparte na otwartym koszyku walut zagr.

b) kursy walut narodowych oparte na zamkniętym koszyku innych walut według stałych wag

W krajach może istnieć podwójny system kursu, gdy wyróżniamy:

-urzędowe kursy walut

-prywatne kursy walut

78. WARUNKI WYMIENIALNOŚCI WALUT

Wymienialność walut polega na prawie :

-swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza - w tym złota - za walutę krajową

-dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych

-bez jakichkolwiek ograniczeń

Od 1914 r. żadna z walut nie spełnia powyższych warunków.

Powstało wiele rodzajów wymienialności i kilka systemów rozliczeń międzybankowych w warunkach braku wymienialności.

Klasyfikacja wymienialności:

1.kryterium przedmiotu wymiany

-wymienialność na złoto

-wymienialność na wszystkie inne waluty

-wymienialność na określone waluty

2.kryterium tytułu do wymiany

-wymienialność zupełna

-wymienialność częściowa

3.kryterium podmiotu wymiany

-wymienialność wewnętrzna

-wymienialność zewnętrzna

4.wymienialność pełna - każdy posiadacz waluty ma w danym kraju prawo do jej wymiany

-wymienialność ograniczona - daje prawo wymiany alternatywnie bankom zagranicznym i cudzoziemcom.

Zakres wymienialności waluty związany jest z charakterem polityki handlowej państwa. Utrzymanie wymienialności waluty w dłuższej perspektywie wymaga od władz gosp. państwa m.in. kontroli kursów walutowych, bilansu płatniczego, inflacji, a także utrzymanie odpowiednich rezerw walutowych.

79. ISTOTA BILANSU PŁATNICZEGO I JEGO GŁ. POZYCJE.

Bilans płatniczy - syntetyczne zestawienie wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczące określonego okresu(zazwyczaj1 roku kalendarzowego).

Bilans oddziaływuje na kierunki polityki gospodarczej państwa. Informacje w nim zawarte są ważne dla banków, przedsiębiorstw i innych podmiotów pośrednio lub bezpośrednio uczestniczących wymianie handlowej i finansowej z zagranicą, wpływają bowiem na kurs walutowy i poziom ryzyka walutowego.

Części bilansu płatniczego:

1.bilans obrotów bieżących - obejmuje wszelkie płatności danego kraju związane z międzynarodową wymianą towarów i usług oraz koszty obsługi kapitału zagranicznego. Jego części składowe to:

a. bilans handlowy (zestawienie porównawcze wartości exportu i importu dokonanego przez rezydentów danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych)

b.bilans obrotu usługami (zestawienie płatności z tytułu obrotu usługami między danym krajem a zagranicą )

c.bilans procentów i dywidend ( zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego )

d.bilans wydatków rządowych, nie uwzględnionych nigdzie indziej (chodzi tu o tzw. transfery rządowe, a także o tzw. transfery nieodpłatne)

1.bilans obrotów kapitałowych - przepływy kapitału we wszystkich formach . Obejmuje:

a.bilans obrotu kapitałami krótkoterminowymi (przepływy

wszelkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych o okresie amortyzacji nie dłuższym niż 1 rok )

b.bilans obrotu kapitałami długoterminowymi (przepływy

kapitału średnio i długoterminowego w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich i pośrednich oraz w formie średnio i długookresowych kredytów prywatnych, rządowych )

2.bilans obrotów wyrównawczych - określany też jest jako bilans

obrotów dewizowych BC danego kraju

operacje autonomiczne - to pozycje bilansu obrotów bieżących, a więc: obroty towarowe i usługowe, bilans procentów i dywidend, przepływy niekompensowane oraz wydatki rządowe, ponadto: przepływy kapitałów długoterminowych zarówno w formie pożyczek, jak i lokat bezpośrednich i pośrednich.

transakcje wyrównawcze - krótkoterminowe zadłużenia kraju wobec zagranicznych organów oficjalnych i międzynarodowych organizacji finansowych oraz przepływ złota monetarnego i dewiz

80. POJĘCIE RÓWNOWAGI I NIERÓWNOWAGI BILANSU PŁATNICZEGO. Równowaga w krótkim okresie: w krótkim okresie bilans na ogół jest niezrównoważony, ponieważ proces gospodarowania jest ciągły i czas jego trwania nie pokrywa się z okresem obrachunkowym.

Równowaga w długim okresie: deficyty i nadwyżki bilansu płatniczego w kolejnych latach mogą się w sumie równoważyć i dlatego w dłuższym okresie bilans płatniczy może być zrównoważony.

Bilans płatniczy jest zrównoważony, gdy nie występują transakcje wyrównawcze, czyli takie których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego (np. celowe zaciąganie kredytu w warunkach deficytu bilansu handlowego ). Z równowagą bilansu płatniczego mamy do czynienia również, gdy transakcje autonomiczne równoważą się.

Trwała równowaga bilansu płatniczego - ma miejsce wtedy, gdy bilans płatniczy w kolejnych latach jest zrównoważony lub, gdy w następujących po sobie latach deficyty i nadwyżki kompensują się.

Pozorna równowaga - to taki stan bilansu, który osiągnięto w efekcie zastosowania przez władze pewnych środków polityki gospodarczej.

Rzeczywista równowaga - to stan, jaki następuje mimo braku jakiejkolwiek interwencji władz w tym zakresie.

81.Podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena

Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy:

-udziały w imporcie i eksporcie światowym,

-przeciętną stopę importu (Im/Y) i przeciętną stopę eksportu

-( Ex/ Y) , gdzie Y-wartość dochodu narodowego,

-krańcowa stopa importu ( Δ Im/Δ Y) i krańcowa stopa eksportu ( Δ Ex/ Δ Y),

-dochodowa elastyczność importu - relatywne zmiany importu

-(Δ Im/ Im) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli :

dYim =(Δ Im/ Im): (Δ Y/Y)

dochodowa elastyczność eksportu - relatywne zmiany eksportu

( Δ Ex / Ex) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli:

dY ex = (Δ Ex/ Ex): (Δ Y/ Y)

-cenowa elastyczność importu -relatywne zmiany importu w stosunku do relatywnych zmian cen (Δ P/P) w danym okresie,

cYim = (Δ Im/Im): (ΔP/P),

cenowa elastyczność eksportu relatywne zmiany eksportu w stosunku do relatywnych zmian cen w danym okresie,

cYex = (Δ Ex/ Ex) : (ΔP/P)

-produkcyjna elastyczność importu i eksportu

Pim = (Δ Im / ΔP) : (Im/ P) ; Pex =(Δ Ex/Δ P): (Ex/ P),

-inwestycyjna elastyczność importu i eksportu

Iim = ( Δ Im / Δ I) : (Im/I); Iex = ( Δ Ex/Δ I) : (Ex/I).

Wskaźniki dotyczące elastyczności mogą się wahać od 0 (elastyczności sztywne) poprzez jedność (elastyczność neutralna) do nieskończoności (elastyczność na wysokim poziomie). Kształtują się różnie w różnych krajach i w poszczególnych okresach.

82. Podstawowe formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

-wymianę rzeczową,

-wymianę finansową.

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana: -produktów naturalnych - ich transport i eksport, -ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy, -energii, -informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a)jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje: -jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów, -jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań,

-jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P, -jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy, -pieniądz światowy.

83. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE I ICH ROLA W GOSPODARCE.

84. SCHARAKTERYZUJ SALDO MIGRACJI W POLSCE ORAZ JEGO SKUTKI.

85. SKUTKI MIGRACJI SIŁY ROBOCZEJ DLA KRAJU IMPORTUJĄCEGO.

86. SKUTKI MIGRACJI SIŁY ROBOCZEJ DLA KRAJU EKSPORTUJĄCEGO.

87. TRANSFER WIEDZY TECHNICZNEJ - KANAŁY TRANSFERU WIEDZY TECHNICZNEJ

Międzynarodowa wymiana wiedzy technicznej ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza o charakterze ogólnym lub szczegółowym dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. W imporcie wiedzy technicznej nośnikami są: towary, patenty, człowiek. Transfer ten odbywa się następującymi kanałami:

- migracje ludności,

- handel międzynarodowy,

- konferencje, sympozja, wymiana studentów,

- międzynarodowe transakcje patentami i licencjami,

- grabież.

88. STRUKTURA ZAWODOWA I GEOGRAFICZNA POLSKIEGO HANDLU ZAGRANICZNEGO.

89. ZJAWISKO DRENAŻU MÓZGÓW I JEGO SKUTKI

Gdy kraj opuszczają najbardziej wartościowe, przedsiębiorcze i wykształcone jednostki, ludzie wysoko wykwalifikowani, specjaliści w swoich dziedzinach emigrują z krajów słabiej rozwiniętych do krajów uprzemysłowionych, np.: z Europy do USA i Kanady.

Drenaż mózgów jest często wspierany dogodnymi dla takich wykwalifikowanych imigrantów przepisami imigracyjnymi. Blokowana jest natomiast niewykwalifikowana siła robocza.

Skutki: Kraje pochodzenia tych wysoko wykwalifikowanych emigrantów ponoszą koszty ich kształcenia i szkolenia. Jedyną ich korzyścią mogą być ewentualne przekazy pieniężne wysyłane do ich rodzin, nasilając kraje w środki, poprawiając ich bilanse płatnicze. Dla kraju przyjmującego takich imigrantów są duże korzyści. Nawet Ci mniej wykształceni dają gospodarce kraju przyjmującego ewidentne korzyści jako konsumenci, właściciele małych przedsiębiorstw, tworzących miejsca pracy, podatnicy. Z drugiej strony imigranci powodują spadek płac realnych. Stanowią konkurencję dla miejscowej siły roboczej - są skłonni pracować za mniejsze stawki.

90. NA CZYM POLEGA RÓŻNICA MIĘDZY NARZĘDZIAMI PARATARYFOWYMI A POZATARYFOWYMI

Narzędzia parataryfowe to ograniczenia w handlu zagranicznym nie będące cłami, a powodujące skutki identyczne, jak cła. Prowadzą one do wzrostu ceny towaru importowanego i zmniejszenia jego konkurencyjności na rynku wewnętrznym. Oddziałują na wolumen importu i eksportu w sposób pośredni poprzez zmiany cen. Z kolei narzędzia pozataryfowe wpływają bezpośrednio na ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą, zwłaszcza poprzez ograniczenie wolumenu eksportu i importu.

91. ROZLICZENIA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W HANDLU GOSODARCZYM BEZ UDZIAŁU PIENIĄDZA

Rozliczenia podmiotów gospodarczych w handlu zagranicznym bez udziału pieniądza noszą nazwę kompensat towarowych. Istnieją dwa rodzaje:

*** kompensaty całościowe - polegają na tym, że dwa podmioty gospodarcze dokonują u siebie zakupów na taką samą kwotę. Wyróżniamy tu dwa rodzaje kompensat całościowych:

barter - handel wymienny - zawarcie umowy kupna - sprzedaży, której strony zobowiązują się do wymiany towaru za towar

transakcje równoległe - zawiera się tu dwie odrębne umowy (kupna i sprzedaży). W każdym z kontraktów odrębnie ustala się ceny, ilości oraz warunki dostawy. Rozliczenie odbywa się oddzielnie z tym, że wartość kontraktów jest jednakowa i są wzajemnie uwarunkowane

*** kompensaty częściowe - polegają na braku równoważności transakcji kupna - sprzedaży. transakcja częściowo rozliczana jest w pieniądzu, a częściowo w towarach. Wartość kontraktów nie musi być jednakowa. Podstawowe rodzaje kompensat częściowych to:

transakcje wzajemne - zawierane z inicjatywy kontrahenta cierpiącego na niedostatek środków płatniczych. Warunkuje on zawarcie kontraktu importowego. wyrażenie przez partnera zgody na częściowe rozliczenie kontraktu oferowanymi w zamian towarami.

kontrdostawy - polegają na sprzedaży konkretnego obiektu lub całej fabryki w zamian za dostawy wyrobów wytworzonych w zakupionym obiekcie

offset - kupujący stawia jako warunek podpisania kontraktu wymaganie zakupu surowców i materiałów potrzebnych do realizacji zamówienia.

92. UMOWY CLEARINGOWE - ZASADY DZIAŁANIA I ZNACZENIE W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM.

Umowy clearingowe - stosowane są w warunkach braku wymienialności walut, zwane są inaczej umowami rozrachunkowymi. opieraja się na następujących zasadach:

kraje umawiają się, że wszystkie ich wzajemne należności będą wpłacane w każdym z tych krajów na specjalne rachunki przez importerów lub inne osoby mające zobowiązanie wobec zagranicy

w momencie płatności eksporterzy zgłaszają się do instytucji prowadzących specjalne rachunki w krajach rodzimych; otrzymują oni należności ze środków pochodzących z wpłat dokonanych przez dłużników w tych samych krajach.

Podstawą funkcjonowania clearingu jest warunek, że dostawcy towarów w danym okresie muszą się równoważyć. Istotą rozliczeń clearingowych jest równoważność dostaw, jednak zachowanie tej równowagi na bieżąco jest niemożliwe. Strony mogą udzielać sobie tzw. kredytów technicznych. Na koniec okresu rozrachunkowego określa się tzw. saldo clearingowe zwane sumą clearingową. Saldo to spłacane jest dodatkowymi dostawami towarów, wolnymi dewizami lub też przechodzi na następny okres. Ze względu na ilość podmiotów biorących udział w umowie clearingowej możemy wyróżnić clearing bilateralny między dwoma krajami oraz clearing wielostronny. Clearing ponadto możemy podzielić na:

dwuwalutowy - rachunki krajów prowadzone są we własnej walucie każdego kraju

jednowalutowy - rozliczenia są prowadzone w jednej walucie dla obu stron, zazwyczaj jest to waluta kraju trzeciego, np. $, Euro

93. PRZYCZYNY ROZWIJANIA IMPORTU I EKSPORTU TOWARÓW

Przyczyny rozwijania importu:

brak produkcji w kraju importującym - brak ten ma charakter trwały lub przejściowy. Trwały brak produkcji danego dobra nie może być usunięty, a import dóbr nosi nazwę importu niezbędnego - jest skutkiem niedysponowania danego kraju konkretnymi zasobami naturalnymi, warunkami klimatycznymi i małym wyposażeniem w dany czynnik wytwórczy, niskie zaawansowanie technologiczne gospodarki, niski poziom wykształcenia obywateli;

występowanie względnych i bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania i cen towarów w skali międzynarodowej

Różnicowanie się towarów i preferencji konsumentów w skali międzynarodowej. W miarę rozwoju gospodarki i wzrostu zamożności społeczeństwa towary i gusta konsumentów różnicują się. Różnice w kosztach i cenach mają coraz to mniejsze znaczenie, a coraz bardziej istotne staje się jakość i marka danego wyrobu. Zaspokojenie wyszukanych gustów konsumentów niejednokrotnie jest niemożliwe poprzez import.

Przyczyny rozwoju eksportu:

Trwałe lub przejściowe dysponowanie określonymi towarami przy jednoczesnym niedysponowaniu tymi towarami przez inne kraje. Dysponowanie to zależy od wielu przyczyn:

możliwości produkcyjnych danego kraju będących wynikiem zróżnicowania warunków naturalnych, poziomie zaawansowania technologicznego, kwalifikacji społeczeństwa, uregulowań prawnych itp.

specjalizacji w określonych dziedzinach

zróżnicowania towarów i preferencji klientów

Występowanie komparatywnych różnic kosztów i cen w skali międzynarodowej.

Strategie przedsiębiorstw uwzględniające zróżnicowanie popytu na rynkach międzynarodowych. Przedsiębiorstwa starają się opanować jak największy wolumen wyrobów, przy czym niejednokrotnie różnicują je jedynie w sposób pozorny stosując odpowiednią strategię marketingową.

94. FUNKCJONOWANIE MECHANIZMU CENOWEGO I DOCHODOWEGO WE WSPÓŁCZESNYM SYSTEMIE WALUTOWYM

Mechanizm cenowy i mechanizm dochodowy to mechanizmy automatycznego przywracania równowagi bilansu płatniczego w krótkim okresie. Mechanizm cenowy działa w sposób automatyczny w systemie waluty złotej, ale mamy z nim do czynienia również współcześnie. Zwraca on uwagę jedynie na zmiany cen. Przyjmuje się tu występowanie tzw. konkurencyjności doskonałej i brak różnic w cenowej elastyczności popytu i podaży oraz, że zgodnie z prawem Say`a : „niewidzialna ręka rynku „ samoczynnie umożliwi osiągnięcie pełnego zatrudnienia i równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.

Zgodnie z mechanizmem dochodowym - w warunkach deficytu bilansu handlowego (deficytu bilansu płatniczego) następuje zmniejszenie wydatków, działa w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie ma miejsce spadek wartości PKB. Zwraca się tu uwagę jedynie na zmiany wydatków, dochodów oraz obrotów handlowych z zagranicą. Pomija się w nim zmiany cen, obroty kapitałowe i zmiany stóp procentowych. Z działaniem tego mechanizmu mamy do czynienia również współcześnie.

Obecnie, jeżeli przyczyny bilansu płatniczego mają źródła w polityce pieniężnej, fiskalnej państwa, w przepisach ograniczających mechanizmy rynków itp. Działaniach państwa to w celu przywrócenia równowagi płatniczej powinny być poczynione kroki z zakresu wewnętrznej polityki gospodarczej. Polityka kursowa może być stosowana w przypadkach niedostatecznie proeksportowej struktury gospodarki i inflacji o charakterze kosztowym.

W dochodowej wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych. Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system roszczeniowy lub negocjacyjny kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców.

(Ex-Im):Kurs=(C-I)+(P-G)

obroty kapitałowe ›równanie równowagi wewnętrznej,

P- podatki, G- wydatki rządowe

Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i podaży na zmiany cen w krajach deficytowych i krajach nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, ale także ceny pieniądza oraz pracy. Kurs walutowy jest też zmianą ceny pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych.

95. ISTOTA I MECHANIZMY DEPRECJACJI I DEWALUCJI WALUTY NARODOWEJ

Dewaluacja waluty krajowej polega na obniżeniu kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych w przypadku, gdy kraj stosuje system kursu stałego.

Deprecjacja to spadek kursu waluty krajowej w stosunku do kursu walut obcych w przypadku, gdy kraj stosuje system kursu płynnego.

Dewaluacja stosowana jest w celu poprawy sytuacji w bilansie płatniczym danego kraju. Skutkiem dewaluacji jest wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych w stosunku do zagranicznych. Ceny dóbr krajowych w przeliczeniu na zagraniczne maleją, a ceny dóbr zagranicznych dla krajowego odbiorcy rosną. Wpływa to na wzrost wolumenu eksportu i spadek wolumenu importu, co prowadzi do poprawy salda bilansu handlowego. W praktyce dewaluacja nie zawsze prowadzi do poprawy bilansu handlowego, zależy to bowiem od wielu czynników. W wyniku dewaluacji następuje pogorszenie terms of trade. Jest ono skutkiem wzrostu cen importowych i spadku cen eksportowych. Pogorszenie terms of trade wpływa niekorzystnie na bilans płatniczy, ponieważ wartość eksportu spada, a importu rośnie. Aby mimo pogorszenia terms of trade dewaluacja przyniosła poprawę bilansu płatniczego przyrosty eksportu i spadki importu muszą być na tyle duże, aby mogły rekompensować niekorzystne kształtowanie się cen. Jest to możliwe wtedy, gdy mamy do czynienia z dużymi elastycznościami popytu krajowego na dobra zagraniczne 1 oraz popytu zagranicznego na dobra krajowe 2. Aby dewaluacja przyniosła skutek w postaci poprawy salda bilansu handlowego musi być spełniony warunek Lernera Marshalla 1 + 2 >1. Dewaluacja powoduje wzrost cen wewnętrznych - więc impuls inflacyjny; podrożenie cen dóbr importowanych powoduje bowiem wzrost cen surowców i innych towarów zaopatrzeniowych, a co w konsekwencji przekłada się na wzrost cen rodzimych produktów. Skuteczność dewaluacji w poprawie bilansu płatniczego zależy od stopnia stabilności cen wewnętrznych. Im są one bardziej stabilne, tym skutki dewaluacji są bardziej widoczne.

96. ISTOTA I MECHANIZM REWALUACJI I APRECJACJI WALUTY NARODOWEJ.

Rewaluacja - stosowana jest bardzo rzadko i polega na podniesieniu kursu waluty krajowej w stosunku do kursów zagranicznych w sytuacji kursu stałego.

Aprecjacja - podniesienie kursu waluty krajowej w stosunku do zagranicznej w sytuacji systemu kursów płynnych.

Aby można było przeprowadzić rewaluację muszą być spełnione warunki:

wysoki stan zatrudnienia czynników produkcji

wysoki poziom rezerw złota i dewiz będący wynikiem utrzymującej się przez dłuższy czas nadwyżki bilansu płatniczego

Rewaluację stosuje się w celu osłabienia występujących tendencji inflacyjnych w danym kraju. rewaluacja prowadzi do wzrostu wolumenu importu i spadku wolumenu eksportu, a więc do pogorszenia się salda bilansu płatniczego

Skutki rewaluacji dla gospodarki:

napływ tanich importowanych dóbr do kraju powoduje wzrost podaży, a przez to spadek cen krajowych czyli deflację

powoduje wzrost popytu na import oraz osłabienie eksportu, czego skutkiem jest spadek produkcji krajowej, spadek zatrudnienia i osłabienie aktywności gospodarki w danym kraju

powoduje poprawę terms of trade

97. ROLA I ZNACZENIE KORPORACJI TRANSNARODOWYCH

Wielkie korporacje trans narodowe to przedsiębiorstwa prowadzące dział. gospod. w co najmniej dwóch krajach. Istnieje zatem przed. Małe i co najmniej jedno wchodzące w jego skład, położone w innym kraju. Takie korporacje znajdują się zarówno na terenie państw. Przyczyną powstania jest zapewnienie lepszego dostępu do rynku kapitałowego, technologii, siły roboczej a także surowców i rynku zbytu w krajach, w których rozwijają swoja działalność, a także pokonanie wielu barier taryfowych, para- i pozataryfowych. W krajach wysoko rozwiniętych przedmiotem zainteresowania korporacji jest przemysł przetwórczy, a w krajach słabo rozwiniętych koncentrują się na przemyśle wydobywczym, spożywczym i chemicznym. Przy czym przemysł w tych krajach sprawdza się do montażu wyrobów opartych na podzespołach. Wytwarzanych w krajach macierzystych lub filiach w krajach wysoko rozwiniętych. Wkt odgrywa ważną rolę w tworzeniu i rozpowszechnianiu się postępu technicznego w świecie przez sprzedaż licencji, know-how a także przez eksport nowoczesnych wyrobów przemysłowych. Liczba wkt rośnie z roku na rok. Działają głównie w przemyśle rafinacyjnym, samochodowym, elektryczno - elektronicznym, chemicznym. Rosnący potencjał ekonomiczny wkt stanowi podstawę wzrostu ich siły zasięgu działania w krajach macierzystych i filialnych. Powiązania produkcyjne, handlowe, technologiczne przedsięb. macierzystych z filiami są często rozwijane na podstawie odmiennych zasad ekonomicznych niż te które obowiązują w krajach lokalizacji filii a także na rynku międzynarodowym. W ramach wkt mogą być tworzone specyficzne formy rozwiązań finansowych, dlatego ceny mogą być mniejsze niż na rynku światowym. Wkt wykorzystują w sytuacji prawnych i podatkowych ze względu na fakt, że korporacje tworzą dwie połowy światowego PKW ich rola w MSG jest bardzo duża mogą wpływać swymi decyzjami na stan gospodarki wielu krajów a także na tendencje rozwojowe gosp. światowej. Formalnie i nieformalnie oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe. Są często międzynarod. polit. Ekon., ułatwiającej im działalność w różnych dziedzinach. W wielu przypadkach prowadzą własną międzynarod. Polit. Ekon. nie zawsze spójną z polityka krajów w których mają swoje siedziby, filie tych korporacji.

1

---