MIKROEKONOMIA

Rynek, popyt i podaż;

Rynek; pewien proces wymiany informacji, przy pomocy którego kupujący i sprzedający określają co chcą sprzedać lub kupić i na jakich warunkach. Warunkiem istnienia rynku jest swoboda kształtowania się cen, natomiast istotnym elementem procesu rynkowego jest konkurencja zarówno cenowa jak i nie cenowa.

O istnieniu w pełni rozwiniętego mechanizmu rynkowego decydują;

1. Dominacja własności prywatnej i swoboda w zakresie transferu prywatnych praw własności.

2. Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej.

3. Istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek(banki, giełda, itd.)

4. Integralność rynku; wzajemne uzależnienie od siebie poszczególnych segmentów rynku np. rynku dóbr fizycznych i rynku finansowego, rynku produktów i rynku czynników produkcji, rynku pieniężnego i walutowego. Niedorozwój jednych rynków negatywnie oddziaływuje na funkcjonowanie i rozwój pozostałych rynków.

Klasyfikacja rynków;

1. Kryterium; przestrzeń lub zasięg geograficzny;

- lokalny - zagraniczny

- regionalny - międzynarodowy

- krajowy - światowy (globalny)

2. Przedmiot obrotu;

- rynek dóbr i usług (konsumpcyjnych i produkcyjnych)

- rynek pracy

- rynek kapitałowo - pieniężny

3. Dominacja podmiotu gospodarczego na rynku;

- konsumenta (nabywcy); gdy podaż przewyższa popyt

- rynek sprzedawcy; popyt przewyższa podaż

4. Nacjonalizacja gospodarki;

- rynek wolny; bez ingerencji państwa

- rynek regulowany; z ingerencją państwa

Funkcje rynku;

1. Wycena dóbr.

2. Jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych.

3. Pozwala ustanowić stan równowagi gospodarczej.

4. Weryfikant społecznej przydatności produkcji i służy jako mechanizm dostosowywania produkcji do potrzeb.

5. Niezbędny warunek wykorzystania zasobów gospodarczych

6. Udziela odpowiedzi na pytanie, co i dla kogo produkować

Popyt i podaż reagują na sygnały z rynku.

Popyt na dane dobro; to ilość jakiegoś dobra, jaką zamierzamy nabyć w określonym czasie i danych warunkach rynkowych, gł. warunkiem rynkowym jest cena dobra.

Determinanty popytu; czynniki wpływające na wielkość popytu na dane dobro.

1. Cenowe;

• Cena i oczekiwania co do jej zmiany w przyszłości

Determinanty bez cenowe;

• Przeciętne dochody ludności i oczekiwania co do ich zmian w przyszłości

• Ceny innych dóbr (substycyjnych i implementarnych) i oczekiwanie co do ich zmian w przyszłości.

• Gusty, upodobania, moda i preferencje konsumentów.

• Stopy procentowe (dotyczą głównie popytu na dobra trwałe).

• Liczba gospodarstw domowych (przy analizie przestrzennej popytu i długoterminowej popytu).

Zasada Ceteris Paribus; poza ceną pozostałe powyższe czynniki są niezmienne. Na tej podstawie możemy wykreślić krzywą podaży i popytu.





Prawo popytu; wraz ze wzrostem ceny maleje popyt. Wraz ze spadkiem ceny wartość popytu rośnie.

Pojęcia związane z popytem;

• Wielkość popytu; to konkretny punkt na krzywej popytu (A)

• Zmiana wielkości popytu; przejście po krzywej popytu do innego punktu (z A do B)

• Popyt; wszystkie punkty na krzywej popytu (D)

• Zmiana popytu; ma miejsce, gdy następuje przesunięcie całej krzywej (D) do (D') w górę lub w dół.





Wzrost popytu Zmniejszenie popytu

Paradoksy popytu;

- paradoks Giffena; dotyczy dóbr podstawowych (mimo wzrostu ceny rośnie popyt)

- paradoks Weblena; dotyczy dóbr luksusowych (snobizm)

- paradoks spekulacyjny; dotyczy oczekiwania zmiany ceny)

Podaż; analiza rynku ze strony producenta.

Podaż; zestaw ilości danego dobra, jaką są skłonni sprzedać producenci lub sprzedawcy w określonym czasie i przy określonych warunkach rynkowych, głównym czynnikiem jest cena.

Determinanty podaży;

• Ceny produktów.

• Ceny czynników produkcji - pracy, podatków pośrednich.

• Ceny produktów alternatywnych względem danych

• Substydia (dotacje)

• Stawki ubezpieczeniowe

• Warunki atmosferyczne

• Stopień fiskalizmu państwowego





Prawo podaży; wraz ze wzrostem ceny podaż rośnie i odwrotnie.




S1S2 - wzrost podaży

S1S3 - spadek podaży

Cena danego dobra determinuje kształt krzywej popytu i podaży, a zmiany powodują przesuwanie się po tych krzywych.

Natomiast położenie krzywej jest określane przez czynniki pozacenowe

Równowaga rynkowa.


.

P_E - cena równowagi

Q_E - ilość równowagi

Dostosowanie popytu i podaży polega na tym, że w jakimś punkcie czasowym istnieje jedna cena, przy której ilość dóbr, jaką chcą nabyć konsumenci i ilość dóbr jaką chcą sprzedać producenci będzie taka sama - mówimy wtedy o równowadze rynkowej.

Gdy cena rynkowa przewyższa cenę równowagi, na rynku powstaje nierówność w postaci nadwyżki rynkowej. Podaż przewyższa popyt - nadwyżka podaży.

Gdy cena rynkowa jest niższa niż cena równowagi na rynku powstaje nierówność w postaci nadwyżki popytu (niedobór rynkowy) - popyt przewyższa podaż.

Zmiany stanów równowagi;

Skutki zmiany podaży a równowaga;




Popyt stały podaż zmienna.

S₀S₁




Czyli wzrost podaży spowoduje spadek ceny równowagi i wzrost ilości oferowanej na rynek.

Skutki zmiany popytu a równowaga;




Podaż niezmienna a popyt zmienny (np. gdy rosną nasze dochody)

D₀D₁

Wzrost popytu pociąga za sobą wzrost cen równowagi oraz wzrost ilości równowagi.

Regulacje cenowe; (ingerencja państwa).

Państwo może oddziaływać na ceny;

1. pośrednio; za pomocą narzędzi polityki fiskalnej (VAT ,cło , akcyza)

2. Bezpośrednio; ustalanie pułapu cen (tzw. ceny max) ; ustalanie ceny minimalnej.

Ustalając ceny max na dobra i usługi, chodzi o ochronę konsumenta.

Wpływ ceny max na równowagę.

Wpływ - nadwyżka popytu








Nie ma żadnego wpływu - cena może ustalić się poniżej, zbliżona do punktu równowagi.

Cena max ustalana powyżej ceny równowagi nie wywiera wpływu na rynek, bo zawsze może ona się obniżać. Natomiast cena max poniżej ceny równowagi doprowadzi do nierówności rynkowej w postaci nadwyżki popytu.

Cena minimalna; ustalona dla ochrony producentów a przede wszystkim na płody rolne.




Cena minimalna ustalona poniżej ceny równowagi nie ma wpływu na rynek, natomiast cena min ustalona powyżej ceny równowagi doprowadzi do nierówności rynkowej w postaci nadwyżki podaży, ponieważ nie ma prawa iść w dół.


Ćwiczenia

Rynek, popyt, podaż i równowaga rynkowa;

Popyt i podaż jest strumieniem (zależne od czasu), zapotrzebowanie na jakieś dobro (popyt), podaż - produkcja. Mierzymy w czasie.

Oszczędności nie są strumieniem, bo możemy określić w danej chwili ile mamy oszczędności.

Ceteris Paribus; wraz ze wzrostem ceny popyt na towar maleje, zakładając, że nic innego się nie zmienia.

Prawo podaży; wraz ze wzrostem ceny wielkość podaży rośnie.

Cena równowagi; cena, przy której ilość wyprodukowana = ilości sprzedanej, towar nie zalega ani jego nie brakuje na rynku.

Zad.9

Poniższa tabela zawiera dane o rozmiarach podaży produktu X i popytu na ten produkt, przy różnym poziomie cen.

Cena produktu [zł]	Popyt [mln butelek]	Podaż [mln butelek rocznie]
9	70	10
16	60	30
24	50	50
32	40	70
40	30	90

Sporządź wykres krzywej popytu i podaży.




Jaka była by nadwyżka przy cenie 8zł?

Nadwyżka popytu to ok. 62mln butelek.


Przy cenie 32zł nadwyżka podaży wynosi 30mln.

Załupmy, że w wyniku wzrostu dochodów konsumentów popyt na dobro X wzrósł o 15mln butelek rocznie przy każdej cenie.

Podaj nową cenę i ilość dobra odpowiadającej równowadze.

Cena równowagi 28zł a ilość 60mln butelek.

Dochód jest to czynnik pozacenowy, który wpływa na popyt a w zasadzie jego na jego wzrost lub obniżenie. Krzywa popytu przesuwa się w przypadku zasady ceteris paribus, gdzie czynnikami wpływającymi na zmiany jest cena, przesuwamy się tylko po krzywych popytu i podaży.

Zadanie;

Mamy dane funkcje popytu na bażanty i podaży bażantów, gdzie P jest ceną w dolarach.

Q_D(P)=40-P

Q_S(P)=10+P

Na rysunku poniżej zaznacz funkcje popytu i podaży na bażanty.




40-P=10+P Q=40-P

2P=30 Q=40-15

P=15 Q=25




Ćwiczenia

Zad.3

Px	0	2	4	6	8	10
QD	50	40	30	20	10	0
QS	2	8	14	20	26	32

Q
_S=2+3P Q_D=50-5P

8P=64

P=8 - cena równowagi

Elastyczność cenowa popytu;








Np.

p1=1 p2=3

q1=7 q2=5





Jeżeli elastyczność cenowa popytu jest mniejsza od 1 to cena jest nieelastyczna.

Zad.

W wyniku wzrostu ceny bananów z 2zł/kg do 2,40zł/kg nasz miesięczny popyt na banany spadł z 10kg do 9kg. Obliczyć elastyczność cenową popytu na banany.




Zad.7

p1=240 p2=235 q1=100 q2=110


Popyt jest elastyczny, procentowa zmiana ceny mniejsza od procentowej zmiany popytu.

Zad.8

p1=1500 q1=100

p2=1300 q2=140




Popyt elastyczny, procentowa zmiana ceny jest mniejsza niż popytu


Zmiana ceny o 1% powoduje zmianę popytu o 3%

Elastyczność mieszana(krzyżowa); zmiana ceny jednego produktu wpływa na popyt innego.

Zad.

p1=8 p2=12zł - cena kawy

q1=8 q2=6 - popyt na śmietankę do kawy




Dla dóbr komplementarnych elastyczność mieszana jest zawsze ujemna.

Dla dóbr substytutialnych elastyczność mieszana jest zawsze dodatnia.

Dobra substytutialne - niezwiązane ze sobą.

Krzywa popytu.


PxQ - producenta




Ćwiczenia

Teoria użyteczności; jednostka są utyle.

1. Prawo Gossena; w miarę konsumpcji dobra nasza użyteczność krańcowa maleje (osiąga coraz mniejsze wartości).


MU - użyteczność krańcowa (marginalna).

2. Prawo Gossena; konsument osiągnie równowagę, gdy użyteczność krańcowa wynikająca z konsumpcji pewnego dobra A przypadająca na jego cen musi być równa użyteczności krańcowej wynikającej z konsumpcji innego dobra B przypadającej na cenę tego dobra.




Zad 3/41

X=Px=4 Px=1=y


Odp. 3x i 5y

DLA 3 3X=8 8/4

DLA 5 5Y=2 2/1

Zda 5/46




Teoria kosztów;

Koszty stałe, zmienne, okres krótki i długi, wartości przeciętne, koszty przeciętne, koszty marginalne, obliczanie zysku i strat.

Koszty jawne - są to nakłady na czynniki produkcji, które przedsiębiorstwo musiało zakupić. Są to, więc wydatki pieniężne, poniesione w celu pozyskania czynników produkcji.

Koszty ukryte — są to nakłady czynników produkcji, będących posiadaniu przedsiębiorstwa.

Koszty stałe — to nakłady, które przedsiębiorstwo ponosi niezależnie od rozmiarów produkcji.

Koszty zmienne — to nakłady, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji.

Koszty całkowite — stanowią sumę kosztów stałych i zmiennych. Jest to całokształt wszystkich nakładów ponoszonych przez przedsiębiorstwo na produkcję i sprzedaż dobra ekonomicznego.

Koszty przeciętne —jednostkowe koszty wyrobu.

Przeciętne koszty stale — koszty stałe podzielone przez wielkość produkcji.

Przeciętne koszty zmienne — koszty zmienne podzielone przez wielkość produkcji.

Przeciętne koszty całkowite — suma kosztów całkowitych (zmiennych stałych) podzielona przez wielkość produkcji.

Koszty krańcowe — dodatkowe nakłady związane z powiększeniem produkcji danego dobra o jednostkę.

Ćwiczenia

Teoria koszów

TVC (VC) - koszty zmienne (płace, surowce)

TFC (FC) - koszty stałe (czynsze)

MC - koszt krańcowy

TR - przychody (cena x ilość) p x q

TC=TVC+TFC











Zad.

Cena produktu P=20zł, firma sprzedaje q=200 sztuk, przeciętny koszt zmienny AVC=12zł. Jakie koszty stałe ponosi firma przy założeniu, że koszty całkowite wynoszą TFC=3600

12x200=2400=TVC

Zad 1/70

Mamy następujące dane o wielkości produkcji i niektórych rodzajach kosztów.




Zad 2/70







Podstawy teorii przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo; to wyodrębniona pod względem ekonomicznym jednostka prowadząca działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Odrębność ekonomiczna oznacza, wydzielenie określonego majątku, pokrywanie wydatków z własnych przychodów, posiadanie odrębnego rachunku bankowego. Formalnym wyrazem tej odrębności jest osobowość prawna i stosunki cywilno - prawne z innymi podmiotami. Głównym celem każdego przedsiębiorstwa jest osiąganie jak największego zysku. Duża rola zysku w firmie wynika z następujących względów;

1. Wielkość zysku decyduje o możliwościach rozwojowych firmy

2. Wielkość zysku przesądza o stopniu samofinansowania bieżącej działalności

3. Od wielkości zysku zależy wysokość dywidendy i rynkowa wartość akcji

4. Wielkość zysku pełni funkcję motywacyjną

5. Wielkość zysku wpływa na wielkość zatrudnienia

We współczesnej gospodarce produkty i usługi dostarczane są przez przedsiębiorstwa zróżnicowane pod względom rozmiarów, form własności i struktur organizacyjnych.

Podział ze względu na rozmiary przedsiębiorstwa;

- małe; do 100 osób

- średnie; 100-300 osób

- duże; powyżej 300 osób

Podział ze względu na formy własności;

• Prywatne (firmy jedno osobowe lub spółki)

• Spółdzielcze

• Komunalne

• Państwowe

• Będące własnością pracowników

Majątek przedsiębiorstwa dzielimy na dwie kategorie;

1. Trwały (maszyny, urządzenia, budynki, środki transportu). Charakteryzują się one rym, że wykorzystywane są w długim okresie czasu, zużywają się stopniowo i przedstawiają określoną wartość pieniężną, która stopniowo jest przenoszona na wytwarzane za ich pomocą produkty.

2. Obrotowy; (materiały, paliwo, energia, wyroby gotowe, produkcje w toku, środki pieniężne). Są to składniki, które w procesie produkcji zużywają się całkowicie lub zmieniają swoją naturalną postać.

Cały majątek trwały i obrotowy określa się jako aktywa firmy.

Majątek przedsiębiorstwa może być finansowany z funduszy własnych (wkład kapitałowy właściciela, zyski) lub przez fundusze obce (kredyty, pożyczki).

Fundusze własne i obce określane są jako pasywa firmy.

Aktywa = pasywom

Funkcja produkcji; określa max rozmiary produkcji, jakie można osiągnąć przy danym poziomie nakładów (zużytych czynników produkcji).

Wyróżniamy stałe i zmienne czynniki produkcji.

Stałe - których nakładów nie można zwiększyć w danym okresie.

Zmienne - których podaż może być zwiększona w danym okresie szybko i bez dodatkowych inwestycji.

Rozróżnienie między czynnikami stałymi i zmiennymi prowadzi do wyróżnienia okresu krótkiego i długiego.

W okresie krótkim przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały, a w okresie długim wszystkie czynniki produkcji są zmienne.

Trzy miary produktu;

• Całkowity TP,Q,q

• Łączna produkcja wytworzona w jednostce czasu

• Produkt przeciętny AP, jest to stosunek wielkości produktu do wielkości nakładu.


cz - czynnik zmienny

• Produkt marginalny (MP); jest to przyrost całkowitego przez przyrost zmiennego czynnika o jednostkę.




Długookresowa funkcja produkcji;

W okresie długim przedsiębiorstwo podejmuje wiele decyzji dotyczących skali prowadzonej działalności gospodarczej oraz wyboru techniki wytwarzania.

Optimum producenta;

Firma (max zysk) będzie dążyła do wyboru czynników produkcji, które pozwolą uzyskać odpowiedni poziom produkcji przy możliwie najniższych nakładach produkcji.

Krzywa jednakowego produktu - izokwanta;





Izokwanta ukazuje, jakie kombinacje metod wytwarzania (różne kombinacje ilościowo z 2 czynników produkcji) są niezbędne, aby wytworzyć taką samą wielkość produkcji. Ruch, wzdłuż izokwanta to przyrost jednego i spadek drugiego czynnika produkcji przy tej samej wielkości produkcji, stosunek zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim, tak aby wielkość produkcji nie uległa zmianie nazywa się krańcową stopą substytucji NSS (ubytek kapitału na rzecz przyrostu zatrudnienia).

Kształt izokwanty wskazuje, że mamy do czynienia z malejącą krańcową stopą substytucji. Co oznacza, że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą część czynnika pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.




Krzywa jednakowego nakładu (izoposta) pokazuje, jakie kombinacje metod wytwarzania są możliwe do zrealizowania po uwzględnieniu relacji cen obu czynników wytwórczych oraz wysokości zasobu środków finansowych.


D - punkt równowagi (optymalne nakłady pracy).

Przez nałożenie izoposty na mapę izokwant znajdujemy punkt optymalny produkcji, jest to punkt styczności izoposty i izokwanty D, występuje wówczas optymalna tzn. najlepsza z możliwych, kombinacja czynników wytwórczych, jest to punkt równowagi producenta, w którym firma osiąga max wielkość produkcji z danego zasobu środków finansowych. W punkcie D relacje cen obu czynników produkcji są równe krańcowej stopie substytucji czynników produkcji.

5

Q

P

cena

ilość

A

B

PODAŻ

POPYT

P

Q

A

B

D

D'

A

B

D'

D

P1

Q1

S (podaż)

S1

S2

S3

Q

P

E - punkt równowagi

P_E

P₂

P₁

P

D

Q

S

Q_E

Nadwyżka popytu

Nadwyżka podaży (rynkowa)

D

Q

S₀

S₁

P

P₀

P₁

Q₀

Q₁

S

P₁

P₀

Q

P

Najwyższa dop. cena (max)

Cena max

Min1

Min1

+15

+15

8

62

Ilość

Cena

niedobór

Zapotrzebowanie

32

28

60




Elastyczność większa

Elastyczność mniejsza

E_PD=1

PxQ

Q

P

50U

Krzywa obojętności

Hamburgery

Q1

Q2

Q3

a

b

c

d

Nakłady

pracy

Nakłady kapitału

α

D

A

B

Nakłady

kapitału

Nakłady

pracy

izoposta

izokwanta

---