Karmienie piersią

Karmienie piersią jest optymalnym sposobem żywienia noworodków zapewniającym pełnię zdrowia i prawidłowy rozwój. Jest jednocześnie czasem relaksu oraz chwilą bliskości matki i dziecka.

• Fizjologia laktacji

Laktacja - to czynność gruczołów sutkowych powodująca produkcję i wydzielanie mleka. Jest ona wynikiem złożonych procesów zachodzących w czasie ciąży oraz tuż po porodzie.

Fazy laktacji - to przemiany fizjologiczne zachodzące podczas przygotowywania gruczołu piersiowego do laktacji i występujące po sobie:

• mammogeneza

• laktogeneza

• galaktogeneza

• galaktopoeza

• galaktokineza

Mammogeneza - to tworzenie i rozwój gruczołu piersiowego, który powstaje na początku okresu pokwitania. Hormony, czyli estrogeny i progesteron mają wpływ na rozwój pęcherzyków wydzielniczych oraz na nabłonek wydzielniczy. Na rozwój dróg wyprowadzających wpływają estrogeny.

Laktogeneza -to przygotowanie gruczołów piersiowych do funkcji wytwarzania mleka, które następuje jeszcze w czasie ciąży. Przyrost tkanki gruczołowej, powstanie nowych zrazików powoduje powiększenie się piersi, dochodzi również do zróżnicowania nabłonka pęcherzyków wydzielniczych. Wydzielanie mleka podczas ciąży hamowane jest przez hormony łożyskowe ,głównie przez estrogeny.

Galaktogeneza - to okres po wydaleniu łożyska, w którym rozpoczyna się wydzielanie mleka. Spadek estrogenów, jaki wówczas następuje umożliwia wyzwolenie czynności wydzielniczej pęcherzyków mlecznych, a drażnienie brodawki sutkowej przez noworodka podczas ssania wzmaga dodatkowo tę czynność. Dlatego bardzo ważne staje się jak najwcześniej przystawić noworodka do piersi, najlepiej w ciągu pierwszych 30 minut po porodzie. Działanie prolaktyny (hormonu odpowiedzialnego za produkcję mleka) ujawnia się dopiero w 2-3 dobie połogu.

Galaktopoeza - to utrzymanie dalszego etapu wydzielania mleka w okresie połogu, które jest warunkowane czynnikami wewnątrzwydzielniczymi, mechanicznymi i neurogennymi. Ogromne znaczenie ma częste przystawianie dziecka do piersi. Ssanie brodawki wywołuje odruch nerwowy w przysadce, który stymuluje wydzielanie prolaktyny, która wpływa na nabłonek wydzielniczy, pobudzając go do wydzielania mleka. Z tylnego płata przysadki jednocześnie następuje wtedy zwiększone wydzielanie oksytocyny, co umożliwia kolejną fazę, czyli galaktokinezę.

Galaktokineza - to wydalanie mleka: oksytocyna kurczy mięśnie gładkie ściany pęcherzyków wydzielniczych i dróg wyprowadzających, dzięki czemu mleko jest wyciskane za pomocą skurczów mięśni.

• Proces wytwarzania pokarmu

Proces wytwarzania pokarmu jest regulowany na drodze dwóch odruchów nerwowo - hormonalnych:

• Odruch wytwarzania pokarmu (prolaktynowy)
  Ssanie piersi powoduje pobudzenie zakończeń nerwów czuciowych znajdujących się w skórze brodawki i otoczki. Bodźce są przekazywane do podwzgórza, a następnie do przedniego płata przysadki mózgowej, skąd uwalniana jest prolaktyna, która pobudza pęcherzyki mleczne do wytwarzania pokarmu.

• Odruch wypływu pokarmu (oksytocynowy)
  Drażnienie brodawki piersiowej i ssanie piersi powoduje pobudzenie zakończeń nerwów czuciowych znajdujących się w skórze brodawki i otoczki. Bodźce są przekazywane do podwzgórza, a następnie do tylnego płata przysadki mózgowej, skąd uwalniana jest oksytocyna, która kurcząc komórki mięśniówki gładkiej wokół pęcherzyków i przewodów, powoduje wypływ mleka z piersi.
  
  
  
  
  

• Skład mleka kobiecego i jego znaczenie dla zdrowia dziecka.

Mleko kobiece jest pod względem składu unikalne, zawiera nie tylko substancje odżywcze lecz także inne umożliwiające dziecku przystosowanie się do warunków świata zewnętrznego. Dotychczas zidentyfikowano wiele jego składników ale wciąż odkrywane są nowe.

Do najważniejszych i najlepiej poznanych składników mleka kobiecego należą:

• białko

• tłuszcze

• węglowodany

• sole mineralne

• witaminy

• pierwiastki śladowe

• żelazo

Białko - występuje głównie w postaci kazeiny i laktoalbuminy w stosunku około 1:2. Jest miękkie i dobrze przyswajalne. Stolce przez cały okres karmienia wyłącznie piersią zachowują konsystencję musztardy, mają słodkawy zapach i nie powodują zaparć, czas trawienia białka wynosi 1,5 godziny (w przypadku mleka krowiego 4 godziny). Mleko kobiece zawiera także tzw. białka nośnikowe do których należy laktoferyna. Związana z żelazem ułatwia całkowite jego wchłanianie, chroniąc w ten sposób dziecko przed anemią jak również przed jego uwalnianiem i wykorzystywaniem go przez bakterie chorobotwórcze, czyli zapobiega występowaniu biegunek. Białka mleka kobiecego składają się z aminokwasów m.in. występuje tauryna i cystyna. Cząsteczki tauryny ułatwiają wchłanianie tłuszczów, przyspieszają rozwój ośrodkowego układu nerwowego i siatkówki oka, biorą udział w przemianach kwasów żółciowych. Cystyna wpływa dodatnio na rozwój mózgu i tkanek oka. Aminokwasy te wpływają na rozwój intelektualny dziecka.

Tłuszcze - występują w postaci nienasyconych kwasów tłuszczowych o krótkich łańcuchach, posiadają wysoką przyswajalność około 95%. Dzięki temu jest lepsze wchłanianie wapnia, co zapobiega krzywicy. Występująca lipaza w mleku kobiecym przyczynia się do uwalniania się wolnych kwasów tłuszczowych z trój glicerydów, które są źródłem energii dla dziecka. Znajdujący się w mleku matki cholesterol również ma duże znaczenie - ułatwia mielinizację ośrodkowego układu nerwowego oraz rozwój układów enzymatycznych. Prawdopodobnie ma to też znaczenie ochronne przed jego wysokim stężeniem w wieku dojrzałym, czyli przed rozwojem miażdżycy

Węglowodany - występują w mleku kobiecym w postaci laktozy, która składa się z glukozy i galaktozy. Glukoza jest dla dziecka źródłem energii, a galaktoza przyśpiesza dojrzewanie układu nerwowego. Ponadto laktoza przyspiesza wzrost kości, zwiększa wchłanianie wapnia, magnezu, żelaza. Jest również niezbędna dla bakterii jelitowych (pałeczek kwasu mlekowego), które ułatwiają trawienie węglowodanów i hamują rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. Chroni zatem dziecko przed biegunkami.

Sole mineralne - w mleku kobiecym znajduje się znacznie mniej fosforu, wapnia i sodu niż w mleku krowim. Mniejsza zawartość sodu nie powoduje obciążenia osmotycznego nerek, co zapobiega ich uszkodzeniu. Ilość wapnia jest wystarczająca dla niemowlęcia, ponieważ w obecności nienasyconych kwasów tłuszczowych wchłania się on całkowicie. Pomocny jest w tym także niski poziom fosforu. Wapń i fosfor mleka kobiecego odpowiadają za wzrost i mineralizacje tkanki kostnej.

Witaminy - w pokarmie kobiecym znajduje się witamina A, B12, C, D3, E i kwas foliowy. Zapobiegają one anemii i chorobom przewodu pokarmowego. Jeżeli matka odżywia się racjonalnie to do 6 miesiąca życia niemowląt urodzonych z prawidłową masą ciała uzupełnia się jedynie witaminy D3 i K.

Pierwiastki śladowe - do najważniejszych pierwiastków śladowych występujących w mleku kobiecym należy cynk i miedz. Miedz wpływa na tworzenie się i dojrzewanie krwinek czerwonych, trombocytów, hemoglobiny oraz na prawidłowy proces kostnienia. Cynk potrzebny jest do prawidłowego przyrostu masy ciała. Oba te pierwiastki chronią dziecko w wieku dojrzałym przed chorobami serca.

Żelazo - noworodek donoszony rodzi się z pewnym zapasem żelaza, zmagazynowanym w wątrobie. W mleku kobiecym jest go niewiele, ale przy niskim poziomie fosforu i obecności laktozy, witaminy C oraz laktoferyny wchłania się dobrze. Dlatego dzieci karmione piersią nie mają anemii i nie ma potrzeby dodatkowego podawania preparatów żelaza.

Składniki obronne - do składników obronnych mleka kobiecego należą:

• Przeciwciała klasy IgA

• Makrofagi

• Limfocyty T i B

• Lizozym

• Laktobacillus bifidus

• Laktoferyna

• Kobaltofilina

Przeciwciała klasy IgA - w okresie ciąży nie przechodzą od matki do dziecka oraz nie są wytwarzane w pierwszych tygodniach jego życia pozamacicznego.

Powstają w ścianach przewodów gruczołów piersiowych jako immunoglobulina wydzielnicza (SIgA). Cząsteczki SIgA osadzają się na powierzchni błony śluzowej jelit, a następnie wbudowują się w nią, uniemożliwiają w ten sposób wnikanie drobnoustrojów chorobotwórczych z przewodu pokarmowego do tkanek. Podobne działanie maja w układzie oddechowym, umiejscawiają się podśluzówkowo, unieczynniają drobnoustroje chorobotwórcze i uniemożliwiają ich wnikanie. SIgA chroni dziecko przed chorobami przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Dzięki zdolności unieczynnienia różnych bakterii i wirusów, chroni go przed wieloma chorobami zakaźnymi.

Makrofagi - unieszkodliwiają bakterie i grzyby oraz produkują przeciwciała. Stymulują organizm dziecka do produkcji własnych przeciwciał.

Limfocyty T i B - po zetknięciu się z wirusami wytwarzają substancję uodporniającą - interferon. Obecnie syntetyczny interferon stosowany jest w leczeniu chorób nowotworowych, dlatego też uważa się że karmienie naturalne zapobiega ich występowaniu w wieku dorosłym.

Lizozym - enzym odporny na działanie soków trawiennych o właściwościach bakteriobójczych. Niszczy bakterie w przewodzie pokarmowym, rozpuszczając i rozrywając ich otoczki.

Laktobacillus bifidus - stanowi 95 - 99% flory bakteryjnej przewodu pokarmowego dziecka karmionego wyłącznie piersią. Zakwasza go i uniemożliwia namnażanie drobnoustrojów chorobotwórczych.

Laktoferyna - posiada właściwości jak laktobacillus bifidus oraz hamuje rozwój bakterii, głównie E. coli, gronkowców i grzybów.

Kobaltofilina - wiąże w jelitach witaminę B12 i kwas foliowy, ułatwia ich wchłanianie i hamuje rozwój bakterii. Zapobiega anemii i chorobom przewodu pokarmowego.

• Zmienność mleka kobiecego

Skład pokarmu naturalnego jest zmienny, zależy głównie od fazy laktacji, czasu zakończenia ciąży, pory dnia, potrzeb dziecka, wieku, cech osobniczych matki i sposobu jej diety. Zmienia się również podczas pojedynczego karmienia.

Wyróżniamy:

• mleko przedporodowe

• mleko wcześniacze

• siara

• mleko przejściowe

• mleko dojrzałe

Mleko przedporodowe:

• wydzielane jest przez gruczoły piersiowe już około 16 tygodnia ciąży,

• wypełnia przewody mleczne, często jego kropelki pojawiają się na brodawkach sutkowych,

• zawiera mało laktozy i tłuszczów, ale dużo białka, sodu i chlorków.

Mleko wcześniacze:

• pojawia się, gdy dziecko urodzi się przedwcześnie,

• posiada dużą zawartość białka i immunoglobuliny SIgA, laktoferyny, wapnia, fosforu, cynku, magnezu, chlorków,

• zawiera dużo tłuszczy i z tego względu mleko to ma wyższą wartość energetyczną w porównaniu z mlekiem dojrzałym.

Siara (colostrum, młodziwo) - to pierwszy pokarm jaki uzyskuje noworodek. Wydzielanie siary trwa przez 3-5 dni po porodzie. Jest to gęsty żółtawy płyn o charakterze śmietanki. Ma następujące właściwości:

• posiada wysoką wartość odżywczą, równocześnie jest lekkostrawna,

• zawiera dużo soli mineralnych o(sodu, potasu, chlorków),

• zawiera tzw. ciałka siarowe - granulocyty i limfocyty zabezpieczające przed zakażeniem bakteryjnym i wirusowym,

• zawiera immunoglobuliny, a zwłaszcza IgA, enzymy (lipazę i laktazę), lizozym, antyutleniacze (β - karoten, Wit. E),

• ułatwia wprowadzenie do przewodu pokarmowego flory bifidus oraz wydalenie smółki,

• w porównaniu z mlekiem dojrzałym ma więcej sodu, potasu, chlorków, białka, witamin A, E, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz karotenu, natomiast mniej tłuszczu i laktozy,

• dobowe wydzielanie siary nie przekracza 100 ml.

Mleko przejściowe - stanowi formę przejściową między siarą a mlekiem dojrzałym. Wydzielane jest miedzy 4— 6 a 14 dobą połogu. Jest białawe, rzadsze, w porównaniu z siarą:

• ma niższy poziom immunoglobulin i ogólnego białka,

• poziom laktozy, tłuszczu i ogólnej kaloryczności wzrasta,

• wzrasta ilość witamin rozpuszczalnych w wodzie, podczas gdy zmniejsza się ilość witamin rozpuszczalnych w tłuszczach,

• spada poziom sodu i chloru,

• wzrasta objętość mleka do 500-700 ml w piątej dobie.

Mleko dojrzałe:

• Pojawia się około 15 dni po porodzie,

• ma kolor niebieskawy, jest klarowne, wodniste,

• zwiększa się jego objętość i kaloryczność.

• Dieta matki karmiącej

Sposób odżywiania się matki karmiącej nie różni się zasadniczo od zdrowego odżywiania kobiety. Ważne jest aby jadła to co jej smakuje oraz żeby spożywane produkty zawierały dobrze zrównoważone składniki pokarmowe. W okresie laktacji zalecane jest zwiększenie podaży produktów zawierających białko, witaminy, mikroelementy. Wartość energetyczna kobiety karmiącej wzrasta średnio o około 500kcal/dobę (w porównaniu z okresem sprzed ciąży).

Codzienne picie mleka nie jest konieczne, można zastąpić go innymi produktami zawierającymi białko takimi jak: mięsa zwierzęce i rybie, jaja, sery, jogurty, kefiry, kiełki pszenicy, pędy soi, szpinak, groszek zielony, nasiona słonecznika i dyni.

Spożywanie świeżych warzyw i owoców w początkowym okresie laktacji powinno być dość ostrożne. Do najwcześniej zalecanych owoców należą jabłka, a do jarzyn - marchew. Wprowadzając nowy produkt do diety kobiety karmiącej piersią (szczególnie w postaci surowej), należy zwrócić uwagę na reakcję dziecka.

Produktami oraz używkami niewskazanymi w okresie karmienia piersią są:

• mocna kawa i herbata (jest kumulowana w organizmie dziecka powodując jego nadmierną pobudliwość),

• słodycze (utrudniają przyswajanie witamin oraz powodują wzrost masy ciała),

• orzechy, miód i owoce cytrusowe (zawierają silne alergeny, mogą wywołać alergię u niemowlęcia),

• alkohol (wywołuje senność, wymioty, a w późniejszym okresie rozwoju zaburzenia wzrostu oraz zaburzenia neurologiczne u dziecka),

• palenie papierosów (zmniejsza produkcję pokarmu).

• Korzyści wynikające z karmienia piersią

1. Korzyści z karmienia piersią dla dziecka.

Zmniejszenie ryzyka zachorowania na:

• choroby układu oddechowego i pokarmowego, tj. zapalenie oskrzeli i płuc, biegunki, martwicze zapalenie jelit, zaparcia oraz inne zaburzenia trawienia i wchłaniania,

• zapalenie ucha środkowego, infekcje dróg moczowych,

• anemię,

• otyłość i choroby serca oraz naczyń krwionośnych w wieku dojrzałym,

• próchnicę zębów mlecznych i wad zgryzu,

• alergie pokarmowe i alergiczne choroby układu oddechowego w wieku dziecięcym i młodzieńczym,

• cukrzycę młodzieńcza,

• zespół nagłego zgonu.

Dzieci karmione piersią są bardziej ufne oraz charakteryzują się lepszym i szybszym rozwojem fizycznym i intelektualnym. Częściej występuje u nich prawidłowy rozwój narządów mowy oraz mniejsze ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową przed rokiem życia.

1. Korzyści dla matki wynikające z karmienia piersią to:

• szybkie obkurczanie się mięśnia macicy, co chroni ją przed nadmierną utratą krwi, a tym samym przed niedokrwistością,

• zabezpieczenie przed następną ciążą przez około 6 miesięcy, jeśli karmi dziecko wyłącznie w dzień i w nocy,

• szybszy rozwój więzi uczuciowej z dzieckiem, a przez to łatwiejsze wejście w rolę matki,

• utrata zbędnych kilogramów ciała,

• mniejsze ryzyko zachorowania na nowotwór piersi i jajnika,

• mniejsze ryzyko osteoporozy i stwardnienia rozsianego.

• Techniki karmienia piersią

Pozycja w czasie karmienia powinna być wygodna dla matki (nie może ona wtedy czuć zmęczenia, napięcia, ani bólu) oraz dla dziecka. Dziecko podczas karmienia powinno być w wygodnym, lekkim ubranku.

Pozycje w czasie karmienia dzielimy na:

1. Pozycje siedzące:

1. pozycja klasyczna

2. pozycja krzyżowa

3. pozycja spod pachy (futbolowa)

2. Pozycje leżące:

1. pozycja na boku

2. pozycja na plecach (na wznak)

3. pozycja półleżąca

Pozycja klasyczna - matka ma plecy wyprostowane, dobrze podparte, uda poziomo, dobrze podparte na siedzeniu, przynajmniej jedna stopa powinna być nieruchomo oparta o podłoże. Na kolanach należy ułożyć poduszkę , tak aby dziecko i ręka matki były stabilnie podparte przez cały czas karmienia. Matka nie powinna odchylać się zbytnio do tyłu, ani nie pochylać się do przodu. Dziecko należy skośnie ułożyć, objąć ramieniem i przedramieniem, brzuszek dziecka powinien być przytulony do brzucha matki, głowa opiera się w zgięciu łokciowym, przedramię matki podtrzymuje plecy, a dłoń pośladki dziecka. Ucho, ramię i biodro dziecka powinny znajdować się w linii prostej.




Pozycja krzyżowa - dziecko jest trzymane ręką przeciwną do piersi, z której ja jest karmione, matka swoją ręką podtrzymuje główkę i kark dziecka, przedramieniem jego plecy.




Pozycja spod pachy (futbolowa) - w tej pozycji najwygodniej jest położyć dziecko na poduszce, dziecko brzuchem zwrócone jest do boku mamy, nóżki są pod pachą mamy, matka swoją ręką podtrzymuje główkę i kark dziecka, przedramieniem jego plecy.

Pozycja ta jest polecana :

• dla kobiet z dużymi piersiami

• dla kobiet z płaskimi lub wklęsłymi brodawkami, gdy dziecko ma problem z uchwyceniem piersi,

• dla małych i słabo ssących noworodków,

• w sytuacji, gdy dojdzie do zastoju pokarmu,

• w czasie karmienia bliźniaków,

• dla kobiet po cesarskim cięciu,




Pozycja na boku - matka układa się na boku, pod głowę powinna podłożyć sobie poduszkę, ramię leży na boku (matka nie powinna opierać się na łokciu), dziecko leży na boku i brzuszkiem jest skierowane do brzucha matki. Ten sposób karmienia jest szczególnie polecany dla kobiet bezpośrednio po porodzie.




Pozycja na plecach (na wznak) - matka leży na plecach, dziecko jest ułożone na mamie na brzuchu wzdłuż lub po skosie, z boku podtrzymywane jest jej ramieniem.




Pozycja ta jest polecana:

do karmienia po cięciu cesarskim w znieczuleniu przewodowym, kiedy dolna część ciała matki jest bezwładna,

dla dzieci cierpiących z powodu kolki,

dla dzieci, które nie radzą sobie z nagłym wypływem pokarmu w pierwszych minutach karmienia,

pozycja półleżąca

Pozycje karmienia piersią dla bliźniaków:

• oboje „spod pachy”, podparte poduszkami lub wałkiem

• oboje w pozycji „na krzyż”,

• jedno „spod pachy”, drugie w pozycji „klasycznej”,

• oboje „spod pachy”, matka w pozycji półleżącej na boku - dobra po cesarskim cięciu.




Karmiąc bliźniaki , trzeba zmieniać piersi. Może być to trudne do zapamiętania, dlatego warto zaproponować matce, aby każdemu z nich przydzielała pierś na cały dzień, czyli aby każde dziecko miało swoją stronę. Następnego dnia zmienić strony.

• Czynniki warunkujące prawidłową laktację

Czynniki warunkujące prawidłową laktację:

• chęć karmienia piersią i wiara matki w możliwość wykarmienia dziecka,

• wsparcie emocjonalne i pomoc ze strony rodziny,

• zapewnienie spokoju, wypoczynku, dobrego odżywiania, a także pomoc w wykonywaniu czynności domowych oraz w opiece nad dzieckiem,

• przystawienie noworodka do piersi wciągu 1,5 do 2 godzin po porodzie,

• karmienie wg potrzeb, czyli wtedy, gdy dziecko jest głodne, chce mu się pić lub gdy matka ma piersi przepełnione pokarmem,

• karmienie dziecka minimum 8 razy na dobę, powinno ssać tak długo jak chce (15-30 minut),

• przystawienie dziecka w czasie jednego karmienia do jednej piersi, po opróżnieniu jej, jeżeli dziecko wykazuje ochotę, przystawić je do drugiej piersi.

• Czynniki hamujące prawidłową laktację:

Czynniki hamujące prawidłową laktację:

• późne przystawienie, powyżej 2 godzin po porodzie dziecka do piersi,

• oddzielenie dziecka od matki,

• nieprawidłowa technika ssania piersi,

• dokarmianie dziecka, podawanie herbatek, soczków,

• podawanie smoczka do uspokajania,

• brak wiary w powodzenie karmienia naturalnego,

• brak chęci do karmienia piersią,

• przemęczenie,

• przewlekły stres.

• Problemy okresu karmienia piersią:

Problemy okresu karmienia piersią:

• bolące i popękane brodawki,

• nawał mleczny,

• zastój pokarmu,

• zapalenie gruczołu piersiowego,

• ropień piersi.

Bolące i popękane brodawki - problemy z popękanymi brodawkami są częstą przypadłością karmiących matek. Powodują one ograniczenie częstości przystawiania dziecka do piersi.

Najczęstszymi przyczynami są:

• nieumiejętne przystawienie dziecka do piersi,

• częste mycie piersi mydłem i pozbawienie ich naturalnej, ochronnej, natłuszczająco - nawilżającej substancji wydzielanej przez gruczoły Montgomery'ego w otoczce brodawki sutkowej.

W celu leczenia lub zapobiegania dolegliwościom ze strony brodawek piersiowych należy:

• skorygować technikę karmienia obejmującą:

• przyjęcie prawidłowej pozycji do karmienia,

• prawidłowe przystawienie dziecka do piersi,

• prawidłowe odłączenie dziecka do piersi (wsunięcie małego palca między brodawkę a dziąsła dziecka i delikatne wyjęcie brodawki z jego ust)

• pielęgnować brodawki między karmieniami:

• pozostawiać na poranionych brodawkach, aż do wyschnięcia, kilka kropli pokarmu,

• wietrzyć brodawki,

• myć piersi czystą wodą bez dodatku mydła,

• używać biustonoszy z naturalnych, przewiewnych materiałów nieuciskających piersi,

• stosować wkładki laktacyjne

Nawał mleczny - jest to gwałtowny przypływ pokarmu występujący między 2-6 dobą po porodzie, obserwuje się go u części położnic. Przyczyną tego stanu jest brak równowagi między produkcją mleka a zapotrzebowaniem noworodka, jak również występowanie wahań hormonalnych u matki.

Piersi z nawałem mlecznym są:

• bolesne

• zaczerwienione,

• twarde,

• obrzmiałe,

• bardziej ucieplone.

Aby poradzić sobie z nawałem mlecznym, kobieta powinna:

• jak najczęściej przystawiać dziecko do piersi

• nadmiar pokarmu odciągać ręcznie lub przy użyciu laktatora.

Zastój pokarmu - powstaje na skutek niedostatecznego opróżniania piersi.

Objawy:

• piersi są obrzmiałe, błyszczące, mocno tkliwe i bolesne,

• pokarm z piersi nie wypływa,

• występuje podwyższona ciepłota ciała.

Postępowanie:

• rozgrzanie piersi przed karmieniem,

• wykonanie delikatnego, przypominającego głaskanie masażu,

• odprowadzanie niewielkiej ilości mleka w celu zmiękczenia otoczki, uwydatnienia brodawki aby stała się lepiej chwytna,

• częste przystawianie dziecka do piersi

• po karmieniu zastosować zimne okłady,

Połogowe zapalenie piersi - rozpoczyna się z reguły w 2 lub 3 tygodniu połogu, spowodowane jest zaleganiem mleka w pęcherzykach i przewodach mlecznych lub czynnikami bakteryjnymi. Pęknięcia i uszkodzenia brodawek sprzyjają rozwojowi zakażenia.

Objawy:

• nagły początek

• dreszcze,

• bóle mięśniowo stawowe,

• wysoka ciepłota ciała do 39 - 40ᵒC,

• zmniejszenie wydzielania pokarmu,

• ciastowaty obrzęk z zaczerwienieniem skóry

• tachykardia,

• podwyższona leukocytoza.

Postępowanie :

• częste przystawianie dziecka do piersi,

• masaż i odciąganie pokarmu

Ropień piersi - powstaje na skutek nieprawidłowego postępowania w przypadku połogowego zapalenia piersi. Wyczuwalny jest przez skórę, chełbocący, bolesny guzek. Często towarzyszy mu wysoka gorączka. Małe ropnie mogą być usunięte przez biopsję aspiracyjną cienkoigłową. Duże wymagają interwencji chirurgicznej.

• Żywienie troficzne wcześniaków

Minimalne żywienie troficzne - to wprowadzenie niewielkich objętości pokarmu w trakcie żywienia pozajelitowego, stosuje się je w celu odżywienia komórek błony śluzowej przewodu pokarmowego oraz przyspieszenia jego dojrzewania czynnościowego jak i strukturalnego.

Minimalne żywienie troficzne rozpoczyna się w ciągu pierwszych 12-48 godzin życia i jest ono wstępem do pełnego żywienia drogą przewodu pokarmowego.

Objętość pokarmu w żywieniu troficznym nie przekracza 15 ml/kg/dobę (10kcal/kg/dobę).

Pokarm podaje się w pełnym stężeniu, nie rozpoczyna się od podania wody destylowanej lub glukozy.

Przeciwwskazania do żywienia troficznego:

• wada wrodzona przewodu pokarmowego

• martwicze zapalenie jelit

• niedrożność jelit

• wstrząs

• stan drgawkowy

• krwawienie z przewodu pokarmowego.

Przeciwwskazaniem do żywienia troficznego nie jest:

• niestabilny stan hemodynamiczny

• wentylacja mechaniczna

• leczenie indometacyną

• posocznica

• brak smółki

• obecność cewników w naczyniach pępowinowych

• niewielka ilość zalegań żołądkowych przed i na początku żywienia.

Szybkość zwiększania żywienia doustnego
noworodki z urodzoną masą ciała < 1000 g	5 - 10 ml/kg/dobę
noworodki z urodzoną masą ciała 1000 - 1500g	10 - 20 ml/kg/dobę
noworodki z urodzoną masą ciała 1500 - 2000g	20 - 30 ml/kg/dobę

Ocena tolerancji żywienia doustnego:

• kontrola zalegań żołądkowych przed karmieniem

• obserwacja obwodu brzucho-wzdęcie, bolesność, obecność perystaltyki

• częstość i charakter stolców.

Wskazania do przerwania żywienia doustnego:

• zalegania żołądkowe ponad połowę, większe niż objętość pokarmu

• wzdęcie brzucha, stawiające się pętle jelitowe

• wymioty

• krwawienie z przewodu pokarmowego.

Droga podania pokarmu do przewodu pokarmowego:

• karmienie piersią lub smoczkiem

noworodki powyżej 32 - 34 tygodnia przy obecności koordynacji ssania i połykania,

• zgłębnik dożołądkowy

zakładany przez usta lub nos najbardziej fizjologiczna podaż,

• podaż zaodźwiernikowa

metoda polecana tylko w szczególnych sytuacjach - bardzo nasilony odpływ żołądkowo - przełykowy, zła tolerancja żywienia dożołądkowego. Przy stosowaniu tej metody należy radiologicznie lub ultrasonograficznie skontrolować położenie zgłębnika do karmienia.

Metody podaży pokarmu do przewodu pokarmowego:

• porcjami co 2 - 3 godz.

Podawane porcje pokarmu spływają do żołądka pod wpływem siły ciężkości ze strzykawkami połączonej ze zgłębnikiem,

• wlew ciągły

metoda polecana dla noworodków ELBOW (masa ciała pomiędzy 750 - 1000g) u dzieci wentylowanych sztucznie, źle tolerujących żywienie porcjami, noworodków po operacjach chirurgicznych dotyczących przewodu pokarmowego. Jedyna metoda przy podaży zaodźwiernikowej.

Rodzaje stosowanego pokarmu:

• Mleko kobiece

najbardziej wartościowa frakcja „hind - milk” - uzyskana po 2 - 3 minutach wypływu pokarmu z gruczołu sutkowego. Ze względu, iż pokarm matki, która urodziła przedwcześnie nie pokrywa w pełni zapotrzebowania żywieniowego noworodków urodzonych przedwcześnie powinien być stosowany z dodatkiem wzmacniacza pokarmu kobiecego,

• Wzmacniacze pokarmu kobiecego

Można je wprowadzić, gdy żywienie jest dobrze tolerowane i wynosi 50 ml/kg. Wzbogacanie pokarmu prowadzi się do czasu osiągnięcia przez noworodka 38 tygodnia wieku korygowanego i przekroczenia masy ciała 2500g.

W Polsce zarejestrowane są dwa rodzaje wzmacniaczy: Bebilon BMF (Ovita Nutricia) i FM 85 (Nestle).

• Promocja i ochrona karmienia piersią

Promocja i ochrona karmienia piersią jest obecnie głównym elementem wielu

narodowych i międzynarodowych zmierzających do poprawy wyżywienia i zdrowia ludności.

Zalecenia światowych organizacji:

1. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca wyłącznie karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia i utrzymywanie karmienia piersią do dwóch lat i dłużej, stopniowo wprowadzając żywność dodatkową odpowiednią do wieku niemowlęcia lub dziecka.

2. Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) zaleca wyłączne karmienie piersią jako wystarczające dla prawidłowego rozwoju i wzrostu przez pierwsze 6 miesięcy oraz utrzymanie do co najmniej 12 miesiąca życia niemowlęcia lub dłużej.

3. WHO i UNICEF w roku 1989 wydało wspólne oświadczenie: „Ochrona, propagowanie i wspieranie karmienia piersią. Szczególna rola opieki okołoporodowej” zawierające wykaz działań sprzyjających rozpoczęciu i pomyślnemu kontynuowaniu karmienia piersią ujętych w postaci dziesięciu kroków.

W Polsce 1992 roku powołany został Krajowy Komitet Upowszechniania Karmienia Piersią, zrzeszający przedstawicieli polskich oddziałów WHO i UNICEF, niektórych ministerstw, Instytutu Matki i Dziecka oraz organizacji pozarządowych i różnych stowarzyszeń. Krajowym koordynatorem do spraw karmienia piersią została profesor Krystyna Mikiel - Kostyra z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, która opracowała „Program Promocji Karmienia Piersią w Polsce”.

Podstawowe kierunki działań programu:

• Informowanie i edukacja społeczeństwa o karmieniu piersią,

• Szkolenie, doskonalenie oraz zmiana zasad postępowania personelu medycznego, pracującego w różnych placówkach służby zdrowia,

• Ochrona kobiet pracujących, które karmia piersią,

• Kontrola rynku sztucznej żywności dla niemowląt.

Program Promocji Karmienia Piersią od 1992 roku obecny jest w polskich szpitalach. Szpitale realizujące m.in. założenia ujęte w programie „10 kroków do udanego karmienia” otrzymują miano Szpitala Przyjaznego Dziecku.

10 kroków do udanego karmienia piersią:

1. Sporządzić na piśmie zasady postępowania sprzyjające karmieniu piersią i zapoznać z nim cały personel

2. Przeszkolić wszystkich pracowników tak, aby mogli realizować powyższe zasady.

3. Informować wszystkie kobiety ciężarne o korzyściach z karmienia piersią i postępowaniu podczas karmienia

4. Pomagać matkom w rozpoczęciu karmienia piersią w ciągu pół godziny po urodzeniu dziecka.

5. Praktycznie nauczyć matki (zademonstrować), jak należy karmić piersią i jak utrzymać laktację, nawet jeśli będą oddzielone od noworodków.

6. Nie dokarmiać i nie dopajać noworodków niczym poza pokarmem kobiecym z wyjątkiem szczególnych wskazań medycznych.

7. Stosować system rooming-in umożliwiający matce przebywanie w pokoju razem z dzieckiem od urodzenia i przez całą dobę.

8. Zachęcać i ułatwiać karmienie piersią na żądanie.

9. Nie podawać smoczka niemowlętom karmionym piersią.

10. Angażować się w tworzenie i pracę grup kobiet wspierających się w karmieniu piersią i kierować do nich karmiące matki wypisywane ze szpitala lub będąc pod opieką przychodni.

2

---