Formy terapii zajęciowej


Formy terapii zajęciowej [edytuj]

Do najpopularniejszych zajęć i metod relaksacyjnych należą trening autogenny Schulza, trening Jacobsona, relaksacja Maxwella Maltza, Richarda Lazarusa, a także joga i metody terapii wschodniej.

WTZ - Warsztaty Terapii Zajęciowej są instytucją funkcjonującą na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Są przeznaczone dla osób z niepełnosprawnością, które ukończyły 16. rok życia, z przeciwwskazaniem do każdej pracy, posiadających znaczny stopień niepełnosprawności i zostały zakwalifikowane w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności do rehabilitacji w formie terapii zajęciowej w warsztatach. Rozporządzenie Ministra szczegółowo określa zadania, jakie ma realizować ta instytucja. Są to zadania w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej, zmierzające do ogólnego rozwoju i poprawy sprawności, niezbędnych do prowadzenia przez osobę niepełnosprawną niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia na miarę jej możliwości. Realizacja tych zadań odbywa się poprzez:

a) ogólne usprawnianie

b) rozwijanie umiejętności wykonywania czynności życia codziennego, w tym zaradności osobistej dzięki stosowaniu różnych technik terapii zajęciowej

c) przygotowanie do życia w środowisku społecznym w szczególności poprzez rozwój umiejętności planowania i komunikowania się, dokonywania wyborów, decydowania o swoich sprawach oraz rozwój innych umiejętności niezbędnych w życiu, a także poprawę kondycji fizycznej i psychicznej

d) rozwijanie podstawowych oraz specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających późniejsze podjęcie pracy zawodowej w zakładzie aktywności zawodowej lub innej pracy zarobkowej bądź szkolenia zawodowego.

Zajęcia w warsztacie prowadzone są zgodnie z indywidualnym programem rehabilitacji i terapii, który określa:

  1. formy terapii oraz ich techniczne i organizacyjne dostosowanie do sprawności psychofizycznej uczestnika

  2. przewidywany zakres terapii

  3. zakres i metody nauki zaradności osobistej

  4. sprawności psychofizyczne niezbędne do podjęcia pracy oraz metody ich ćwiczenia

  5. formy rehabilitacji społecznej

  6. formy współpracy z rodziną i opiekunami

  7. osoby odpowiedzialne za realizację programu

Warsztat działa na podstawie regulaminu organizacyjnego zatwierdzonego przez jednostkę prowadzącą warsztat. Regulamin ten określa np.

  1. prawa i obowiązki uczestnika warsztatu

  2. organizację pracy i zajęć w warsztacie

  3. sposób dowozu uczestników do warsztatu

  4. obowiązki kierownika warsztatu

  5. sposób ustalania wysokości środków finansowych otrzymywanych przez uczestnika w ramach treningu ekonomicznego i gospodarowania nimi

Działalność warsztatu jest działalnością o charakterze niezarobkowym (z pewnymi wyjątkami o których mowa w Rozporządzeniu). Ewentualny dochód ze sprzedaży produktów i usług wykonanych przez uczestników warsztatu w ramach realizowanego przez nich programu rehabilitacji i terapii przeznacza się w porozumieniu z uczestnikami na pokrycie wydatków związanych z integracją społeczną uczestników.

Źródło [edytuj]

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 września 2002 r. w Sprawie Szczegółowych Zasad Tworzenia, Działania, Finansowania Warsztatów Terapii Zajęciowej (Dz. U. 02.167.1376)

Terapeuta zajęciowy uzyskuje specjalistyczne kwalifikacje  zawodowe.
Jako absolwent powinien umieć:

Główną funkcją rehabilitacji jest umożliwianie osobom z niepełnosprawnością intelektualną osiągania i utrzymywania optymalnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, fizycznego, psychicznego, społecznego i narządu zmysłów.

W WTZ prowadzone są różnego rodzaju metody i techniki pracy, które mają oddziaływać usprawniająco na sferę fizyczną, ale także na sferę psychiczną uczestników poddawanych tej formie rehabilitacji. Rehabilitacja uczestników odbywa się poprzez różne formy terapii:

   -   SPOŁECZNĄ, która ma za zadanie umożliwienie osobom niepełnosprawnym uczestniczenie w życiu społecznym. Realizowana jest poprzez naukę wyrobienia zaradności osobistej oraz pobudzenie aktywności społecznej. Rehabilitacja społeczna to także likwidacja barier urbanistycznych, architektonicznych, technicznych, a więc dostosowywanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych.

   -   USPRAWNIENIE PSYCHICZNE, które ma na celu przede wszystkim pomoc w zaakceptowaniu przez uczestników WTZ swojej niepełnosprawności. Realizuje się to poprzez odpowiednio dobraną i prowadzoną pracę, uczestnik odzyskuje wiarę we własne siły, nabiera poczucia własnej wartości oraz samoakceptację, dla wielu niepełnosprawnych intelektualnie sam fakt uczestnictwa w terapii zajęciowej ma olbrzymie znaczenie, gdyż upatrują się w tym nowych możliwości zawodowych. Ważnym elementem jest odwrócenie uwagi od swojej niepełnosprawności i własnej osoby, a zwrócenie tej uwagi na wykonywaną pracę.

   -   USPOŁECZNIENIE jest kolejną ważną formą rehabilitacji, gdyż każdy człowiek dąży do zachowania niezależności społecznej. Niesamodzielność w życiu bowiem zagraża normalnemu funkcjonowaniu w społeczeństwie, pozbawia przywileju uczestnictwa w grupie, daje poczucie niższości, odrzucenia. Często osoby niepełnosprawne wycofują się z życia społecznego. Dlatego też umożliwienie powrotu do pełnienia funkcji społecznych jest jednym z zadań terapii zajęciowej, na który zwraca się w WTZ szczególną uwagę.

   -   UZAWADAWIANIE - w WTZ w ramach rehabilitacji zawodowej niektórych uczestników przygotowuje się do podjęcia pracy w zakładach pracy chronionej lub zakładach aktywizacji zawodowej, ma to na celu przygotowanie uczestników rokujących nadziejna uzawodowienie w takim zakresie, który pozwoli im funkcjonować na wolnym rynku pracy. Większość uczestników jednak poddawanych jest terapiom przez pracę w formie działań terapeutycznych i przystosowawczych do funkcjonowania w codziennym życiu i samodzielnego radzenia sobie z trudnościami dnia codziennego.

   -   FIZYCZNA (ruchowa), polega na takim racjonalnym organizowaniu wszelkich codziennych czynności (mycie się, jedzenie, spacery, wszelki ruch związany z biegiem normalnego życia). Zadaniem terapii ruchowej jest dostarczenie warunków, w których osoba niepełnosprawna intelektualnie osiągnęłaby minimalnym wysiłkiem zamierzony cel danej czynności przede wszystkim przez stworzenie racjonalnych nawyków, a więc stereotypów dynamicznych (oszczędność wysiłkowa) i stworzenia pożądanego do celów terapeutycznych rytmu czynności. Rehabilitacja ruchowa polega także na usprawnieniu wszelkich zaburzonych funkcji fizycznych w przypadku sprzężonych niepełnosprawności (dziecięce porażenie mózgowe, oraz inna niepełnosprawność ruchowa wrodzona lub nabyta). Rehabilitacja ruchowa to także sport oraz udział w olimpiadach specjalnych i zawodach sportowych dla niepełnosprawnych.

   -   MUZYKOTERAPIA - wykorzystuje wpływ muzyki na psychosomatyczny ustrój człowieka, poprawia poczucie własnej godności, powoduje wzrost samoakceptacji, redukuje stres i niepokój, zachęca także do wyrażania uczuć tak w formie werbalnej jak i niewerbalnej. W przypadku osób niepełnosprawnych poprawia kontrolę nad odruchami, a także rozwija społeczną orientację w otoczeniu.

   -   PSYCHOTERAPIA - planowe, intencjonalne, systematyczne oddziaływanie na uczestnika, przy pomocy słowa w ramach specyficznego kontaktu, w celu osiągnięcia sprecyzowanego celu, przy pomocy różnych metod czy technik. Psychoterapia w WTZ to także działania mające na celu naukę osób z intelektualną niepełnosprawnością prawidłowych funkcji w środowisku ludzi zdrowych. La uczestników zbyt pobudzonych emocjonalnie przygotowane są specjalne zajęcia wyciszające.

   -   ARTETARAPIA - to szeroko rozumiana terapia sztuką, polega ona na wykorzystaniu różnych środków artystycznych, które ułatwiają uczestnikowi ekspresję emocji. Terapia sztuką może służyć zarówno odczytywaniu stanu aktualnego uczestnika jak i celowemu animowaniu jego psychiki, tak aby osiągnął on pożądane stany emocjonalne, aby był zdolny myśleć i działać inaczej, to znaczy dla niego samego lepiej. Niezwykle pożyteczne jest tutaj wzmocnienie zaufania do siebie, podniesienie samooceny lub wzbudzenie entuzjazmu do pracy twórczej. Uczenie się bowiem jakiejkolwiek umiejętności poprawia koncentrację, koordynację, daje satysfakcję i przyczynia się do ogólnego rozwoju jednostki. Działalność artystyczna stwarza także możliwości i może nadać życiu nowe znaczenie i sens.

   -   CHOREOTERAPIA - ta forma nie jest terapią w przyjętym tego słowa znaczeniu, jest rozwojem poprzez taniec i ma na celu uaktywnienie sił samouzdrawiających, opiera się na twierdzeniu, że nie ma złych doświadczeń, są jedynie bardziej lub mniej intensywne.

   -   HYDROTERAPIA - jest to dział lecznictwa fizykalnego. Kąpiel ma działanie wspomagające w usprawnianiu ruchowym. Ma pobudzające właściwości dla osób z konkretnymi schorzeniami, należy jednak wspomnieć, że nie dotyczy uczestników z epilepsją.

   -   HIPOTERAPIA - to terapia, która swoją specyfikację zawdzięcza koniowi biorącemu udział w terapii. To właśnie obecność konia - "współterapeuty" - sprawia, że jest to wyjątkowa i niepowtarzalna metoda terapeutyczna dająca zupełnie nowe i niespotykane w innych terapiach możliwości. Jest ona jednak ściśle powiązana z innymi metodami rehabilitacyjnymi i terapeutycznymi i w pełni korzysta z ich dorobku. Szczególnie efektywna w przypadku MPD (mózgowego porażenia dziecięcego)

   -   ZAJĘCIA LOGOPEDYCZNE - mają na celu usprawnianie mowy nauką metod alternatywnych komunikacji poza werbalnej (metoda Blissa, piktogramy Podyszewskiej).

      Poza w/w głównymi formami terapii w WTZ wprowadzone są także dodatkowe metody terapii:

   -   RUCH ROZWIJAJĄCY WERONIKI SHERBONE - ważne miejsce w tej metodzie zajmuje wielozmysłowa stymulacja psychosomatyczna i społeczna, oparta o ruch, jako czynnik wspomagania

   -   METODA KNILLA -jest próbą wykorzystania osiągnięć psychologii rozwojowej do pracy z tymi osobami, które niezależnie od wieku i przyczyny zaburzeń nie nawiązują kontaktu z najbliższym otoczeniem

   -   ELEMENTY METODY DOMANA - w tej metodzie wychodzi się z założenia, że na drodze rozwoju pojawia się sześć najważniejszych obszarów, służących do pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej, są nimi: wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa i sprawność rąk. Usprawnienie ma doprowadzić do tego by nieuszkodzona część mózgu przyjęła zadania jego uszkodzonej części.

      Aby pomóc uczestnikom WTZ w adaptacji w społeczeństwie prowadzone są także treningi umiejętności zachowań społecznych:

   -   TRENING UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ w którego skład wchodzą: zasady savoir vivru, prowadzenie rozmowy, zachowania werbalne i niewerbalne;

   -   TRENING ZACHOWAŃ RYNKOWYCH I EKONOMICZNYCH, który obejmuje naukę następujących elementów z tego zakresu: rozpoznawanie nominałów pieniężnych, planowanie wydatków na miesiąc, sposób oszczędnego gospodarowania, zachowań przy zakupach (w tym np. wadliwego towaru);

   -   TRENING ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW W TRUDNYCH SYTUACJACH MIĘDZYLUDZKICH: radzenia sobie w sytuacjach konfliktu, radzenia sobie z własną i cudzą agresją, praktyczna nauka kompromisu;

   -   TRENING W ZAKRESIE EDUKACJI SEKSUALNEJ: informacje związane z życiem intymnym, wiedza z zakresu fizjologii własnego ciała, umiejętność obrony przed molestowaniem własnego ciała;

   -   TRENING PRZYGOTOWANIA DO PODJĘCIA PRACY: nauka szukania informacji o pracy, kompletowania dokumentów potrzebnych do zatrudnienia, pisania życiorysu.

      Kolejnym ważnym elementem terapii w WTZ są zajęcia kułturalno-rozrywkowe. Mają one zapewnić uczestnikom dobre samopoczucie. Działania takie wpływają odprężająco, dają poczucie znalezienia się w normalniej szych warunkach, zbliżonych do codziennych sytuacji życiowych. Aby ta forma rehabilitacji korzystnie wpłynęła na uczestnika, formy tych zajęć muszą być odpowiednio dobrane do możliwości stanu zdrowia, poziomu umysłowego i zainteresowań.

      Zajęcia kułturalno-rozrywkowe w warsztatach realizowane są w różnych formach:
         a. wycieczki w tym:
            -   2-tygodniowe turnusy rehabilitacyjne
            -   kraj oznawczo-turystyczne
            -   do muzeum, kina, teatru
         b. wieczorki taneczne, ogniska
         c. uczestnictwo w wystawach, konkursach, targach
         d. czynny udział w produkcjach artystycznych
         e. zawody sportowe, turnieje, olimpiady
         f. imprezy integracyjne
         g. aukcje

      Jak widać z powyższego zestawienia zajęć rekreacyjnych uczestnicy WTZ nie przebywają tylko w zamkniętych pomieszczeniach, ale są także uczestnikami wielu wypraw, zawodów i innych spotkań. Uczestnicy WTZ integrują się ze społeczeństwem ludzi zdrowych na różnego rodzaju wycieczkach, piknikach, olimpiadach. Na zawodach sportowych zdobywają sukcesy, które pozwalają im na poczucie własnej wartości.

METODY REHABILITACJI

   -   METODA PETO - połączenie usprawniania leczniczego, psychopedagogicznego oraz różnych form rehabilitacji społecznej. Głównym celem tej metody jest przygotowanie niepełnosprawnego dziecka do samodzielnego życia.

   -   METODA FAYA - w czasie usprawniania tę metodę, korzysta się ze środków służących obniżaniu spactyności oraz pomocnych w opanowaniu mimowolnych ruchów.

   -   METODA SHERBOURNE - w tej metodzie wyróżnia się 4 grupy ćwiczeń:
- ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała;
- ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie;
- ćwiczenia ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerami grupy,
- ćwiczenia twórcze

   -   METODA KEPHARTA - zadania pozwalające na obserwację percepcyjno-motoryczną w zachowaniu

Terapia zajęciowa jest pojęciem i terminem medycznym; pełni funkcję

leczniczą w systemie rehabilitacji.

Termin ,,terapia” pochodzi od greckiego wyrazu therapeuein, który

znaczy: opiekować się kimś, troszczyć się o kogoś, leczyć. Therapeutes, czyli

terapeuta, to ten, kto się kimś opiekuje, troszczy się o kogoś.

Według autorów angloamerykańskiej pracy pt. ,,Rehabilitacja medyczna” -

terapia zajęciowa jest formą pomocy udzielanej pacjentowi w powrocie do jego

poprzednich zajęć, albo- gdy to jest konieczne - w zaadaptowaniu się do

nowych zajęć, przy czym termin ,,zajęcia”, oznacza coś więcej niŜ konkretny

zawód, oznacza normalne funkcjonowanie w środowisku pracy i rodziny,

sposób poruszania się, niezaleŜność psychiczną, dojrzałość psychiczną do

pełnienia określonych ról społecznych.

Według K. Milanowskiej - Terapia zajęciowa - to leczenie i usprawnianie

za pomocą określonych czynności, zajęć i pracy.

Osoba prowadząca ćwiczenia w ramach terapii zajęciowej - terapeuta

zajęciowy, musi mieć specjalne przygotowanie. Powinna posiadać znajomość

wielu działów pracy i techniki, które mogą słuŜyć jako czynnik usprawniający.

Poza tym wymaga się od niej przygotowania pedagogicznego oraz ogólnych

wiadomości z zakresu anatomii, fizjologii i patologii, które upowaŜniają do

prowadzenia terapii zajęciowej - działu leczenia usprawniającego.

Według światowej Federacji Terapeutów zajęciowych - terapia zajęciowa

jest dyscypliną ochrony zdrowia, która zajmuje się ludźmi fizycznie bądź

psychicznie/umysłowo niesprawnymi, upośledzonymi i/lub kalekimi, czasowo

bądź trwale. Wykwalifikowany terapeuta zajęciowy angaŜuje pacjenta

w czynności zaprojektowane tak, by sprzyjały przywróceniu maksymalnego

moŜliwego funkcjonowania, tak by pomóc takim ludziom spełnić wymagania

stawiane przed nimi przez ich pracę zawodową, środowisko społeczne

i domowe oraz by mogli brać udział w Ŝyciu, w najpełniejszym tego słowa

znaczeniu.

W toku terapii zajęciowej osoby wykonują poŜyteczne, zorganizowane

czynności mające (zaleŜnie od okoliczności) podtrzymać ich aktywność,

odwracać uwagę od niepokojących myśli i wyobraźni, przywracać utraconą

sprawność i przez zlecanie trudniejszych prac przygotować ich do

samodzielnego Ŝycia (Kratochwil).

Terapia zajęciowa - celowe organizowanie zajęć wytwórczych za pomocą

prostych narzędzi i materiałów naturalnych (drewno, skóra, glina) w celu

poprawy czynności, zwiększenia zakresu ruchów, siły mięśni osób

usprawnianych; oprócz usprawniania ruchowego wzmacnia psychikę, słuŜy

preorientacji zawodowej.

W ujęciu systemowym, terapia zajęciowa zajmuje bardzo swoiste miejsce

w systemie rehabilitacji. Jest czymś w rodzaju klamry spinającej jej podstawowe

dziedziny: rehabilitację leczniczą i społeczną, a zarazem uzupełnieniem jej

podstawowych działów: fizjoterapii i rehabilitacji psychologicznej. Ze względu

na swoiste oddziaływania na rehabilitowany Podmiot zaliczyć ją trzeba do form

rehabilitacji.

Samo pojęcie terapii zajęciowej zrodziło się w wyniku odkrycia potrzeby

zajęcia pacjenta czymś, poza czasem leczenia. Często były to długie godziny

nudy popołudniowej i wieczornej. Z czasem spostrzeŜono, Ŝe róŜne techniki

takich zajęć mogą być celowo tak dobrane by nie tylko pozwalały pacjentowi na

zabicie nudy, lecz takŜe przyczyniły się do usprawniania manualnego. Idąc tym

tropem zaczęto ,, wymyślać” i dobierać indywidualne techniki dla usprawnienia

konkretnych stawów, czy grup mięśniowych, wreszcie całych zespołów

ruchowych. Analogicznie, wykorzystuje się róŜne techniki w sferze

usprawniania psychicznego i społecznego.

W obecnej koncepcji leczenia dąŜy się do tego, aŜeby osoba dotknięta

schorzeniem lub urazem nie pozostawała przez dłuŜszy czas bezczynna.

MoŜliwie jak najwcześniej wprowadza się czynne zajęcie.

Rys historyczny i rozwój terapii zajęciowej w świecie i w Polsce.

Wartość zajęcia i pracy jako środka leczniczego znana była dawno.

Egipcjanie na przykład zalecali gry i pracę dla umysłowo chorych. Galen

w swoich rozprawach pisze Ŝe ,,zajęcie jest najlepszym naturalnym lekarzem

i podstawą szczęścia człowieka”.

W końcu XVIII wieku i początku XIX, w okresie rozwoju szpitalnictwa

wprowadza się do programu leczenia umysłowo chorych zajęcia i pracę.

Za pioniera w tej dziedzinie uwaŜany jest dr Philippe Pinel z Francji. Od tego

czasu w wielu krajach terapia zajęciowa zdobywa zastosowanie jako środek

leczniczy na oddziałach psychiatrycznych.

W wieku XX terapię zajęciową wprowadza się w domach starców i na

oddziałach dla przewlekle chorych. W Stanach Zjednoczonych w 1717 r. zostaje

zawiązane Amerykańskie Towarzystwo Terapeutów Zajęciowych, które rozwija

bardzo szeroką działalność. Towarzystwo to wydaje własne czasopismo,

a w następnych latach organizuje szkolenie i szkoły dla terapeutów zajęciowych.

Podobny rozwój ma terapia zajęciowa w Anglii.

Po drugiej wojnie światowej łącznie z rehabilitacją coraz większe znaczenie

i zastosowanie ma terapia zajęciowa. Wprowadzana ona jest na oddziałach

ortopedycznych, urazowych, w oddziałach dla reumatyków, gruźlicy.

Obecnie terapia zajęciowa wchodzi w skład oddziałów leczniczego

usprawniania.

W Polsce terapia zajęciowa miała podobny rozwój jak w innych krajach.

RównieŜ w wieku XIX i na początku XX wieku stosowana była na oddziałach

psychiatrycznych. Następnie terapię zajęciową wprowadza się w zakładach dla

starców i nieuleczalnie chorych oraz w niektórych sanatoriach

przeciwgruźliczych (Otwock). Zasadniczy rozwój terapii zajęciowej w Polsce

przypada na okres po II wojnie światowej. Rozwija się ona tak, jak w innych

krajach łącznie z rehabilitacją.

Cele terapii zajęciowej w odniesieniu do poszczególnych osób powinny

być zawsze określane indywidualnie. Wszystkie działania terapeuty muszą być

dostosowane do sytuacji podopiecznego, czyli do jego zmniejszonej wydolności

psychicznej, obniŜonej sprawności fizycznej, zaniŜonej motywacji, aktualnego

stanu zdrowia i samopoczucia.

Terapia zajęciowa z punktu widzenia potrzeb chorego moŜe spełniać

następujące zadania:

1. usprawniać fizycznie,

2. usprawniać psychicznie,

3. usprawniać społecznie, w tym dawać wytyczne do wyboru zawodu.

Usprawnianie fizyczne. Tu występuje ścisłe powiązanie terapii zajęciowej z

gimnastyką leczniczą. Praca i czynności wykonywane w oddziale terapii

zajęciowej są kontynuacją ćwiczeń prowadzonych w sali gimnastycznej.

Wartość terapii zajęciowej dla procesu usprawniania z punktu widzenia

fizjologicznego i kinezyterapeutycznego polega na tym, Ŝe dany ruch -

ćwiczenie w czasie pracy - pacjent moŜe wykonywać przez dłuŜszy czas bez

zmęczenia fizycznego i psychicznego. Tym samym przyspiesza się

usprawnianie.

Większość prac jest czynnością złoŜoną, po jednym rodzaju ruchu

następuje inny, między poszczególnymi ruchami zachodzą przerwy, które

wynikają z samej techniki pracy. To stwarza dla narządu ruchu, zwłaszcza dla

mięśni oraz układu krąŜenia i układu oddechowego; świetne warunki działania.

W okresie bowiem tych drobnych przerw następuje odpoczynek i odpręŜenie,

odprowadzenie produktów zmęczenia i zaopatrzenie się w nowy zapas energii

do pracy.

Poza tym skoncentrowanie uwagi na samej technice i szczegółach pracy,

np. wykonywanie wzoru szalika na warsztacie tkackim, stwarza okoliczności,

w których pacjent zapomina, Ŝe ćwiczy i dzięki temu moŜe daną pracę

wykonywać dłuŜej bez uczucia zmęczenia i znuŜenia.

Usprawnianie psychiczne. Przez odpowiednio dobraną i prowadzoną pracę

łatwiej dochodzi do akceptacji kalectwa i pacjent uczy się brania udziału

w Ŝyciu w nowych warunkach. Dla wielu chorych, zwłaszcza tych cięŜko

upośledzonych fizycznie, sam fakt moŜliwości wykonywania przez nich pracy

ma duŜe znaczenie, podnosi bowiem ich wartość jako jednostki społecznej

i otwiera nowe moŜliwości Ŝyciowe.

Poza tym w schorzeniach przewlekłych interesujący program zajęć lub

pracy odwraca uwagę chorego od schorzenia, usuwa lęk i rozmyślanie nad

przyszłością i tym samym czyni okres choroby i rekonwalescencji znośnym.

W schorzeniach psychicznych zajęcie i praca jako środek leczniczy działa

uspokajająco, zmusza pacjenta do skierowania uwagi i myślenia na konkretne

czynności.

Terapia zajęciowa moŜe dać pewne wytyczne co do wyboru zawodu, jeŜeli

zachodzi konieczność zmiany zawodu , oraz ułatwić ocenę przydatności chorego

do pracy. Bardzo często pacjenci z nieodwracalnymi zmianami narządu ruchu

uczą się w oddziale terapii zajęciowej podstawowych zasad pracy w róŜnych

dziedzinach, np. tkactwa, dziewiarstwa, fotografiki, introligatorstwa, następnie

doszkalają się na kursach lub w zakładach szkolenia inwalidów i w ten sposób

zdobywają odpowiedni dla siebie zawód.

Cele terapii zajęciowej w ujęciu ogólnym:

- daje inwalidzie rozrywkę w czasie długich godzin szpitalnej

bezczynności,

- oddziałuje psychoterapeutycznie - wzbudza i umacnia w chorym

zaufanie do własnych sił,

- przyspiesza leczenie w sensie klinicznym, usprawnia funkcję

uszkodzonych części ciała i całego organizmu, pozwala przez

skupienie uwagi na określonej czynności zapomnieć o zmęczeniu

i wykonać więcej ruchów niŜ np. na sali gimnastycznej,

- przygotowuje inwalidę do pokonywania róŜnych trudności w Ŝyciu

codziennym i do podjęcia w przyszłości szkolenia zawodowego lub

zatrudnienia,

- Przyczynia się do integracji osobowości w warunkach zaistniałego

inwalidztwa z późniejszą perspektywą samodzielnego Ŝycia.

Aby terapia zajęciowa przebiegała prawidłowo musi zaistnieć więź między

pacjentem a terapeutą, polegająca na wzajemnej akceptacji.

Pierwsza faza terapii zajęciowej winna rozpocząć się od nawiązania

kontaktu terapeuty z uczestnikiem terapii i trwać winna tak długo, aŜ ten stanie

się na tyle silny, Ŝe nie ulegnie zerwaniu nawet wówczas, gdy terapeuta będzie

interpretował, oceniał i korygował zachowania uczestnika, mimo Ŝe osądy takie

mogą być przez niego przykro odczuwane. Właściwym zadaniem tej fazy

zwanej takŜe ,,rozmraŜaniem” jest wytworzenie odpowiednio silnej więzi

między uczestnikiem a terapeutą.

Druga faza zaczyna się wtedy, gdy więź ta pozwala juŜ terapeucie

na pewną dozę obiektywizmu i chłodnego realizmu w omawianiu problemów

pacjenta, bez obawy jej przerwania lub zakłócenia. Realistyczne roztrząsanie

czasem bardzo osobistych spraw człowieka stanowi punkt wyjścia

do zasadniczego zadania drugiej fazy terapii. Tym zadaniem jest wyjaśnienie

uczestnikowi na czym polega stojąca przed nim alternatywa wyboru zachowań,

czynności, prac, a takŜe konieczności podjęcia przez niego samodzielnej decyzji

w tym względzie i jakie konsekwencje dla uczestnika są z tym związane.

Trzecia faza dotyczy planowania przez uczestnika własnej przyszłości. Etap

ten zaczyna się po zakończeniu systematycznych kontaktów terapeutycznych

i słuŜy konfrontacji zdobytych przez pacjenta w toku terapii doświadczeń

z rzeczywistością społeczną, czy i na ile nabyte przez uczestnika nowe wartości,

postawy i sposoby oceniania siebie i świata są pomocne w codziennym Ŝyciu.

Czy uczestnik posiadł umiejętność wysuwania korzystnych dla siebie celów

Ŝyciowych i czy nauczył się sposobów ich osiągania.

Istotnym elementem terapii zajęciowej jest aktywizacja uczestników.

Aktywizacja jest to zespół działań mających na celu włączenie osób do udziału

w róŜnych dziedzinach Ŝycia. Jest wyrazem czynnego trybu Ŝycia, chęci

działania oraz sposobem leczenia wielu chorób i zaburzeń. Problem aktywizacji

nabiera szczególnego znaczenia u osób, które z róŜnych powodów - dysfunkcji

fizycznej, umysłowej lub psychicznej - nie są w stanie samodzielnie

funkcjonować. Aktywizacja uczestników terapii zajęciowej powinna objąć

wszystkie moŜliwe zakresy - od czynności samoobsługowych i porządkowych

w najbliŜszym otoczeniu, po czynności na rzecz innych osób. W procesie

aktywizacji kaŜdy uczestnik terapii zajęciowej jest traktowany indywidualnie

i podmiotowo. Spośród zaoferowanych propozycji sam wybiera formę zajęć,

która najbardziej odpowiada jego potrzebom, zainteresowaniom

i moŜliwościom. Brak aktywności, kontaktów, pomocy ze strony innych osób

daje poczucie własnej nieprzydatności, prowadzi do poczucia krzywdy, izolacji

i osamotnienia.

Etapy postępowania terapeutycznego

Terapia i kaŜdy rodzaj reagowania na chorobę lub niepełnosprawność

wymaga strategii, posiadania całościowej wizji, w której efekt doraźny

wkomponowany jest w perspektywę przyszłości, a cały wysiłek skoncentrowany

jest na człowieku chorym i/lub niepełnosprawnym, a nie na samej chorobie czy

niepełnosprawności.

Pierwszym bardzo istotnym etapem w prowadzeniu terapii zajęciowej jest:

I. Diagnoza terapeutyczna.

Jednym z elementów leczenia, pielęgnowania i usprawniania człowieka

chorego, niepełnosprawnego jest dokładne rozpoznanie i ocena wszystkich

odbiegających od normy czynności Ŝyciowych w celu:

- nakreślenie planu postępowania terapeutycznego,

- dla kontroli postępów w prowadzonej terapii,

- dla określenia generalnej linii rehabilitacji z oznaczeniem końcowego celu

jaki miałaby osiągnąć badana osoba.

Największe znaczenie ma nie tyle dokładna diagnoza medyczna, ile raczej

określenie wydolności czynnościowej (umiejętności radzenia sobie

z otoczeniem i samym sobą), dlatego teŜ niezbędnym elementem składowym

oceny powinno być określenie sprawności fizycznej, funkcji poznawczych,

emocjonalnych i społecznych.

II. Określenie celów terapii.

Wiodącym celem terapii zajęciowej jak ogólnie wiadomo jest przywracanie

sprawności fizycznej, umysłowej, psychicznej czy teŜ preorientacja zawodowa.

Natomiast cele szczegółowe muszą wynikać ze specyficznych potrzeb

konkretnej osoby oraz etapu postępowania rehabilitacyjnego.

Cele szczegółowe zaleŜą teŜ w duŜej mierze od rodzaju samej

niepełnosprawności. Niepełnosprawność fizyczna wymaga od terapeuty

skoncentrowania uwagi i działań na uaktywnienie mięśni, poprawienie

koordynacji, siły, mobilności czy teŜ wyrobienie czynności zastępczych

w samoobsłudze. Niepełnosprawność psychiczna wymaga natomiast skupienia

się na wyrównaniu zaburzonych procesów emocjonalnych, poznawczych lub

funkcjonowania w grupie społecznej. Przy określaniu celów szczegółowych

kładziemy duŜy nacisk, aby cel był realny i moŜliwy do osiągnięcia przy

aktywnej współpracy pacjenta.

III. Dobór metod i technik terapii zajęciowej.

Specyficzne techniki zastosowane w terapii zajęciowej uzaleŜnione są od

załoŜeń teoretycznych, potrzeb, wieku, płci, rodzaju schorzenia, stosowanych

metod leczenia, umiejętności, zdolności i zainteresowań pacjenta oraz

moŜliwości i czasu i który terapeuta moŜe poświęcić terapii. W doborze metod

i technik do potrzeb i moŜliwości podopiecznego musimy zwrócić uwagę na

jego poziom wysiłkowy.

IV. Planowanie.

Równolegle z podejmowaniem decyzji o doborze rodzaju terapii zajęciowej

oraz metod pracy naleŜy dokonać wyboru odpowiednich form, środków,

wyznaczyć optymalną częstotliwość o czas prowadzenia zajęć. MoŜliwości

w tym zakresie jest duŜo.

Istnieje szereg reguł dobierania odpowiednich form i środków m.in.:

- Zajęcia powinny być zawsze dobierane indywidualnie,

- Czas trwania i częstotliwość prowadzonych zajęć powinny

respektować zasady pedagogiczne przede wszystkim zasadę

stopniowania trudności i konsekwencji,

- Respektujemy wydolność wysiłkową nie tylko fizyczną, ale takŜe

umysłową i emocjonalną, aby nie dopuścić do wystąpienia objawów

zmęczenia,

- Obowiązuje zasada liczenia się z innymi członkami zespołu

terapeutycznego realizującymi program rehabilitacyjny oraz

z oczekiwaniami samego podmiotu biorącego udział w terapii czy teŜ

jego rodziny,

- Plan powinien być obiektywnie realny do zrealizowania, plan nie

moŜe być krótszy niŜ tygodniowy.

V. Prowadzenie terapii zgodnie z planem.

Efektywne oddziaływanie terapeutyczne zaleŜy od wielu czynników, ale

zawsze podstawą sukcesu jest dobra znajomość podopiecznych, odpowiedni

dobór materiału rzeczowego oraz moŜliwość metodycznego wykorzystania

nowych technologii, róŜnorodnych środków, nowoczesnych urządzeń. W trakcie

prowadzenia zajęć terapeutycznych niezbędne jest zastosowanie zasad

pedagogiki specjalnej:

- Zasada personalizacji, która uznaje, Ŝe osoba niepełnosprawna, bez

względu na rozległość i głębokość dysfunkcji, pozostaje zawsze

osobą, podmiotem z gwarantowanym prawem do godności

i toŜsamości osobowej, które są motorem realizowania się w Ŝyciu

społecznym

- Zasada indywidualizacji, czyli dostosowania pozytywnych postaw

i działań terapeutycznych do kategorii upośledzeń i charakteru osób

- odwołuje się ona do potrzeby i zasady wewnętrznej aktywności

z uwzględnieniem jego indywidualnych osobowych

i osobowościowych właściwości rozwoju,

- Zasada sukcesu,

- Zasada wielostronnego mobilizowania i wzmacniania osiągnięć.

W trakcie prowadzonej terapii moŜliwa jest pewna elastyczność i zmiana

pewnych elementów planu, jeśli zaplanowane metody nie mogą być

zrealizowane z powodu istotnych przyczyn.

VI. Monitorowanie.

Śledzenie przebiegu terapii jest niezbędnym elementem całego procesu

terapeutycznego. Z jednej strony pozwala dostrzec postępy w prowadzonym

procesie, z drugiej zaś pozwala na zmodyfikowanie planu, który nie przynosi

zamierzonych efektów. Monitoring moŜe odbywać się z pomocą róŜnych

technik.

Dzieci i młodzież przejawiające zaburzenia nerwicowe bardzo często skupiają swoją uwagę na negatywnych przeżyciach, mają problemy z adekwatnym reagowaniem w różnych sytuacjach (zwłaszcza stresowych), nierzadko koncentrują się na swoich słabych stronach nie dostrzegając swych talentów, uzdolnień, wycofują się z grup rówieśniczych, stają się bierne, nie podejmują inicjatywy, przejawiają zachowania lękowe, mają niską samoocenę, czują się niechciane, a swoje negatywne emocje wyrażają w sposób nieakceptowany społecznie. Biorąc pod uwagę powyższe terapia zajęciowa znalazła swoje zastosowanie w leczeniu zaburzeń nerwicowych, jej cele bowiem są odpowiedzią na konkretne potrzeby małych pacjentów. Do celów terapii zajęciowej w leczeniu zaburzeń nerwicowych należy zaliczyć:


Aby cele te mogły zostać zrealizowane ważne jest to, by zajęcia terapeutyczne spełniały następujące warunki:

 sukces zależał od własnego wysiłku pacjenta, a jego aspiracje wzrastały realnie do możliwości;

 unikać należy bezcelowego wykonywania prac wymagających dłuższego czasu i w rezultacie nie mających ani estetycznego, ani praktycznego znaczenia;

 odpowiednio dobrane zajęcia mają wpływać na dziecko uspokajająco i mobilizująco;

 proponowane formy terapii były dostosowane indywidualnie dla każdego dziecka.
Terapia zajęciowa jest więc działaniem wielokierunkowym, opartym na wykorzystaniu tkwiącego w każdym człowieku potencjału rozwojowego mającego źródło w naturalnych silach organizmu niezależnie od zaburzeń dziecka. Zawiera ona wiele bogatych metod i technik, które umożliwiają dotarcie do dzieci i młodzieży z zaburzeniami nerwicowymi. Pozwala bowiem rozwijać ich uzdolnienia, daje każdej osobie szansę wyrażenia siebie w dostępnej i indywidualnej formie aktywności. Pozwala na wybór takiej formy twórczości, która odpowiada indywidualnym uzdolnieniom i możliwościom pacjentów.

Terapia zajęciowa ma duże znaczenie w usprawnianiu psychicznym i fizycznym dzieci i młodzieży. Sam udział w zajęciach i wykonywanie pracy podnosi wartość i przydatność osoby na dystraktory, co ma szczególne znaczenie w odniesieniu do osób z zaburzeniami nerwicowy

Zajęcia logopedyczne
W trakcie prowadzenia terapii logopedycznej wykorzystywane są elementy: Kinezjologii edukacyjnej - P. Dennisona, ruchu rozwijającego wg V. Sherbourne, metody Knill, pedagogiki zabawy, techniki Aleksandra.
Wspomaganie i rozwój komunikacji odbywa się także poprzez stosowanie AAC - alternatywnych i wspomagających systemów komunikacji - Bliss, Piktogramy, PCS, język migowy, tablice komunikacyjne. W trakcie zajęć wykorzystywane są programy komputerowe wspomagające rozwój kompetencji językowych dzieci.
W ramach terapii logopedycznej prowadzone są także masaże aparatu artykulacyjnego, treningi spożywania posiłków, a tym samym ćwiczenia funkcji fizjologicznych z obrębu aparatu artykulacyjnego (odgryzanie, żucie połykanie).

Przez logopedę prowadzone są także zajęcia grupowe mające na celu - zależnie od zespołu uczniowskiego:
rozwój umiejętności komunikacyjnych w konkretnych sytuacjach życiowych;
uczenie bycia nadawcą i odbiorcą komunikatu;
rozwój umiejętności interpersonalnych;
rozwijanie poczucia rytmu;
doskonalenie pamięci, koncentracji uwagi;
bogacenie słownictwa;
uwrażliwienie na kulturę języka;
rozwijanie świadomości i intuicji językowej;
uczenie sztuki rozmowy i dyskusji.

Uczniowie w obszarze sensoryczno - motorycznym napotykają na największe trudności.
Zajęcia indywidualne ze względu na indywidualny kontakt z uczniem umożliwiają bardzo szczegółową diagnozę specyficznych trudności w uczniu się oraz stworzenie szczegółowego planu ich przezwyciężania w sferze najbliższego i dalszego rozwoju. Istnieje pełna możliwość zindywidualizowania metod i technik pracy tak, ażeby jak najlepiej dostosowywać je do potrzeb ucznia.
Bezpośredni, bliski kontakt z uczniem umożliwia wykorzystanie powstałych wzajemnych więzi do budowania motywacji do nauki, poczucia sprawstwa i świadomego uczestnictwa ucznia w pokonywaniu trudności w uczeniu się.
Zajęcia indywidualne bazują na metodach sytuacyjno - zawodowych. Są one poszerzane o metody oddziaływujące polisensorycznie jak np. metoda dobrego startu, czy usprawniające wybrane sensoryczne jak np. metoda M. Frostig, czy wreszcie metody z zakresu kinezjologii edukacyjnej, jak np. metoda Denisona, metoda. V. Sherbourn czy O. Knilla, zagadki, łamigłówki, gry planszowe wg zasad opracowanych przez E. Gruszczyk - Kolczyńską rozwijające operacyjne myślenie na poziomie konkretnym, zwiększanie sprawności czytania metodami struktur czy asocjacji słów i tempa czytania techniką ślizgu, ćwiczenia pamięci poprzez naukę wybranych strategii zapamiętywania, włącznie kolorów ukierunkowujących strukturę spostrzegania na płaszczyźnie to tylko niektóre z wykorzystywanych metod i technik pracy w trakcie indywidualnych zajęć z uczniem.

Teatr
Podczas zajęć teatralnych rozwijane są umiejętności ekspresyjne oraz zdolności pracy zespołowej. Powstające, wspólne spektakle teatralne mają na celu rozwój wyobraźni, umiejętności spontanicznego myślenia oraz reagowania, a także uwrażliwienia na piękno i umuzykalnienie. Dla każdej grupy wiekowej opracowany jest osobny program oparty na odpowiednio dobranych materiałach literackich i muzycznych. W grupach młodszych zajęcia przeprowadzane są w formie zabawy, sukcesywnie wciągającej dzieci we współtworzenie przedstawień.
Szczególna uwaga zwracana jest na dykcję i ruch, co w efekcie prowadzi do rozwoju i wzbogacenia mowy. Zajęcia ogólnoteatralne wyrabiają umiejętność skupienia oraz wzajemnego porozumiewania się. W klasach starszych zajęcia przybierają formę rozmów, analiz konkretnych postaci i wykorzystywania własnych doświadczeń. Szczególna uwaga przywiązywana jest do rozwoju umiejętności zapamiętywania tekstów - ćwiczenia pamięci.

Zajęcia komputerowe
Jednym z wielu zadań edukacyjnych szkoły jest antycypacja przyszłych warunków i potrzeb społecznych. Położony jest nacisk na wieloprofilową symulację psychomotorycznego rozwoju dziecka i pomoc w osiąganiu niezależności. Z tych też powodów, myśląc o dynamicznym charakterze edukacji powstała pracownia komputerowa.
Pracownia jest wykorzystywana podczas:
realizacji wyznaczonych programem kształcenia zajęć dydaktycznych (lekcje, ośrodki pracy, ścieżki edukacyjne, projekty);
realizacji zajęć reedukacyjnych i korekcyjno - wyrównawczych;
pozalekcyjnych form pracy dzieci i młodzieży;
przygotowania przez nauczycieli lekcji lub jednostek metodycznych;
diagnozowania i kontrolowania postępów rozwojowych uczniów.

Biblioterapia
Biblioterapia jest to jedna z form terapii, gdzie wiodącą metodą jest praca z literaturą. Z wielu badań wynika, iż czytanie (obcowanie z książką) pozwala dziecku przeżywać całą gamę emocji, oswajać się z nimi, uczyć się je nazywać, a także radzić sobie z nimi. Zajęciami biblioterapeutycznymi objęte są wszystkie klasy szkoły podstawowej i gimnazjum. Zajęcia te mają trzy podstawowe cele:
- terapeutyczno-rewalidacyjne;
- dydaktyczno-wychowawcze;
- profilaktyczne;
Głównymi zadaniami zajęć biblioterapeutycznych są:
- poznać ucznia, czyli określić jego potrzeby, a także mocne i słabe strony;
- zrozumieć jego problemy jako osoby bardzo ważnej, która ma prawo do wyrażania swoich uczuć, zdań itp.;
- pomóc zaistnieć w klasie, szkole, społeczeństwie;
- uwrażliwić i otworzyć na piękno otaczającego go świata;

Formami wspomagającymi zajęcia biblioterapeutyczne są między innymi drama, muzykoteropia, choreoterapia, a także elementy pedagogiki zabawy i zajęć plastycznych.

Imprezy dodatkowe
Szkoła to nie tylko zajęcia lekcyjne i indywidualne, ale także szereg imprez okolicznościowych organizowanych np. z okazji pierwszego dnia wiosny, Święta Ziemniaka czy Dnia Kobiet. Jedną z takich imprez cyklicznych jest Festiwal Piosenki Uczniowskiej. Na Festiwalu każdy, zarówno uczeń jak i nauczyciel, może przedstawić dowolnie wybrany repertuar. Każdy z festiwali jest starannie przygotowywany. Panuje całkowicie wolny dobór repertuaru, zatem ile gwiazd wieczoru - tyle stylów i gatunków muzycznych.

Wyjazdy
Oferta edukacyjna placówki uzupełniona jest o wyjazdy na zielone szkoły i wycieczki szkolne. Przynajmniej raz w roku wszyscy uczniowie wyjeżdżają na tydzień, w jakieś ciekawe i miłe miejsce. Dla dzieci są to chwile odpoczynku i relaksu, dla kadry zaś czas wytężonej pracy.

Ośrodek Edukacyjno - Rehabilitacyjno - Terapeutyczny

Ośrodek został uruchomiony w czerwcu 2002 r., w wyniku przekształcenia dotychczas funkcjonującej Świetlicy Terapeutycznej. Jest przeznaczony w szczególności dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, zagrożonej marginalizacją społeczną, z rodzin niewydolnych wychowawczo. Ośrodek działa codziennie.

Głównym zadaniem działalności Ośrodka jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym intelektualnie i ruchowo możliwości aktywnego i autentycznego uczestnictwa w organizowanych zajęciach oraz takie przygotowanie by mogli oni w pełni zintegrować się ze środowiskiem lokalnym. W codziennej pracy kładzie się nacisk na rozwój kompetencji społecznych podopiecznych Ośrodka.
W ośrodku odbywają się zajęcia logopedyczne, rehabilitacyjne, a także ogólnorozwojowe i socjoterapeutyczne np. teatralne, muzyczne, plastyczne, kulinarne, harcerskie, komputerowe, sztuki użytkowej, ceramiczne i fotograficzne. Dzieci będące pod opieką ośrodka uczęszczają także na basenie prowadzone przez rehabilitanta.

W Ośrodku prowadzone są ponadto zajęcia wyrównawcze dla dzieci, które w skutek przebytych chorób nie mogły na bieżąco uczestniczyć w zajęciach szkolnych.

Ośrodek prowadzi również szeroko rozumianą pomoc i poradnictwo osobom niepełnosprawnym w załatwianiu ich spraw życiowych.

Łącznie z zajęć Ośrodka i innych placówek Fundacji korzysta ponad 100 dzieci miesięcznie.

Warsztat Terapii Zajęciowej

Podstawowym zadaniem Warsztatu Terapii Zajęciowej jest rehabilitacja lecznicza, psychologiczna oraz zawodowo - społeczna jego uczestników. Warsztat jest placówką dla osób niepełnosprawnych, u których najefektywniejszą formą terapii jest "terapia zajęciowa", realizowana poprzez indywidualnie dobrany program z zakresu rehabilitacji ruchowej, psychologicznej oraz terapii poprzez pracę i sztukę.
Uczestnikami Warsztatu mogą być osoby, które ukończyły 18 r. życia, i posiadają skierowanie do Warsztatu Terapii Zajęciowej wydane przez właściwy organ.
Uczestnicy mają zapewnioną opiekę wysoko wykwalifikowanej kadry terapeutów, których celem jest osiągnięcie maksymalnej poprawy sprawności fizycznej i psychicznej uczestnika. W zależności od stopnia i rodzaju schorzenia, posiadanych umiejętności, predyspozycji uczestnik bierze udział w zajęciach w jednej z trzech pracowni. Każdy terapeuta odpowiedzialny za pracownię ma więc pod swoją opieką pięciu uczestników wspomagany jest poprzez zajęcia z psychologiem i rehabilitantem.

Warsztat Terapii Zajęciowej podzielony jest na następujące pracownie:

Pracownia komputerowa
Rozwija ona umiejętności z zakresu obsługi komputera i urządzeń biurowych, zapoznaje z podstawowymi możliwościami tych urządzeń. Uczestnicy mają możliwość poznania obsługi komputera w zakresie podstawowych czynności z tym związanych. Dotyczą one: obsługi edytorów tekstu, za pomocą których przepisują i drukują dokumenty dla potrzeb całego Warsztatu, skanowania zdjęć, wykonywania różnych grafik komputerowych, obsługi multimedialnych programów edukacyjnych, wykonywania wizytówek.
Oprócz nauki i pracy z komputerem uczestnicy bardzo chętnie wykorzystują gry komputerowe, które rozwijają zdolności manualne, zwiększają refleks i zmysł koncentracji. Ostatnim elementem pracy z osobami niepełnosprawnymi w tej pracowni jest wykorzystanie Internetu, jego zasobów oraz obsługi poczty internetowej.

Pracownia sztuki użytkowej
Zadaniem tej pracowni jest rozwijanie wrażliwości twórczej uczestników oraz:
- rozwój zainteresowań i indywidualnych zdolności,
- nauka i doskonalenie sprawności manualnych w nowo poznanych technikach,
- rozwój intelektualny i emocjonalny,
- kształtowanie postaw wobec pracy indywidualnej i grupowej.

Zadania te realizowane są poprzez uczestnictwa w zajęciach malarstwa, rysunku, rzeźby, papieroplastyki, rękodzieła (wykonywanie przedmiotów użytkowych).

W pracowni tej w zajęciach terapeutycznych pięć osób o różnym stopniu sprawności manualnej i umysłowej. Do najbardziej ulubionych zajęć należą zajęcia z ceramiki, oraz papieroplastyki. Uczestnicy pracują również w: plastelinie, modelinie, gipsie, masie solnej, masie papierowej itp. Potrafią z tych materiałów wykonać prace modelarskie płaskie oraz przestrzenne np.: kubeczki z gipsu, pojemniki na kredki itp. Z ceramiką wiąże się również malowanie i zdobienie farbami ceramicznymi wykonanych przedmiotów oraz gotowych przedmiotów użytkowych: kubki, talerze itp. Uczestnicy cały czas doskonalą nabyte umiejętności, uczą się też wielu nowych rzeczy pomocnych w pracy.

Pracownia kulinarno-samoobsługowa
Pracownia ta rozwija umiejętności samodzielnego wykonywania codziennych czynności życiowych.
W ramach uczestnictwa w zajęciach pracowni, podopieczni uczą się przygotowywania posiłków, korzystania z prostych urządzeń codziennego użytku. Uczą się samoobsługi w zakresie higieny osobistej i ubioru. Uczestnicy pracowni gospodarstwa domowego objęci są terapią indywidualną i grupowa. zakres prowadzonych zajęć terapeutycznych obejmuje rozwój w sferze funkcjonalnej, społecznej, prozdrowotnej. Duży nacisk położony jest na symulowanie rozwoju w sferze współżycia społecznego, emocjonalnego oraz przygotowania zawodowego.
Całość oddziaływań dostosowana jest do poziomu rozwoju intelektualnego i fizycznego uczestników zgodnie z zasadą stopniowania trudności wykorzystując tendencje kompensacji, zasady wzajemnej życzliwości. Uczestnicy zajmują się codziennym przygotowaniem potraw, rozwijając w ten sposób umiejętność w zakresie gospodarstwa domowego.

Rehabilitacja
W gabinecie rehabilitacyjnym uczestnicy otrzymują kompleksową opiekę pod kątem sprawności ruchowej. Prowadzone są zajęcia indywidualne, na których główny nacisk kładzie się na rozwój motoryczny, poprawę koordynacji ruchowej. W wielu przypadkach zajęcia mają za zadanie utrzymać osiągnięte wcześniej efekty rehabilitacji. Ponadto organizowane są wyjścia na basen, które mają ogromny wpływ na aparat ruchu (mięśnie, stawy). Wielu uczestników w czasie zajęć na basenie uczy się pływać.
Dla bardziej sprawnych prowadzone są zajęcia na sali gimnastycznej, na które składają się ćwiczenia ogólno usprawniające i korygujące. Dużym zainteresowaniem cieszą się gry zespołowe.
Uczestnictwo i aktywny udział w w/w pracowni oraz realizacja indywidualnego programu terapii pedagogiczno-psychologicznej, jak również rehabilitacji fizycznej poprawia rozwój ogólny każdego uczestnika.
Wyrabiana jest "zaradność życiowa" potrzebna w przyszłości do samodzielnego korzystania i poruszania się w instytucjach i placówkach użyteczności publicznej.
Uczestnictwo w zajęciach warsztatu terapii zajęciowej jest całkowicie bezpłatne.

Kadra
Terapeuci pracujący w Warsztacie to absolwenci pedagogiki specjalnej, psychologii, studium terapii zajęciowej. Wszyscy mają wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną i ruchową.
Nasza kadra ma również za sobą wiele kursów i szkoleń. Działania terapeutów są wspierane przez wolontariuszy - przeważnie studentów pedagogiki specjalnej.

Lokalizacja
Wszystkie placówki, należące do Fundacji Pomocy Ludziom Niepełnosprawnym, mieszczą się w dwóch parterowych, drewnianych, budynkach należących do Osiedla Mieszkaniowego "Przyjaźń". Osiedle składa się w większości z malowniczych, drewnianych domków położonych wśród zieleni. Lokalizacja ta wpływa bardzo pozytywnie na komfort pracy podopiecznych. Zieleń, śpiew ptaków i panujący na około spokój idealnie pasuje do kameralnego nastroju szkoły, warsztatu i ośrodka.

Terapia zajęciowa

         Wartość zajęcia i pracy jako środka leczniczego znana jest od dawna. Egipcjanie na przykład zalecali gry i pracę dla umysłowo chorych. Galen w swoich rozprawach pisze, że „zajęcie jest najlepszym naturalnym lekarzem i podstawą szczęścia człowieka” (Milanowska, 1982, s. 14).

                W końcu wieku XVIII i na początku XIX dr Pinel z Francji wprowadza terapię zajęciową do szpitali dla umysłowo chorych. Na początku XX wieku terapia zajęciowa wprowadzana jest do domu starców oraz nieuleczalnie chorych. W Polsce terapia zajęciowa zaistniała na przełomie wieku XIX i XX. Jednak jej faktyczny rozwój przypada na okres po drugiej wojnie światowej przy oddziałach psychiatrycznych, gruźliczych, rehabilitacji medycznej, sanatoriach. Po roku 1991 - realizowana jest z powodzeniem na terenie Warsztatów Terapii Zajęciowej.

                Samo słowo terapia wywodzi się od greckiego słowa terapeuien - które znaczy opiekować się, oddawać cześć (Wojciechowski, 1997 - za Abramowiczówną).

                Terapia zajęciowa w ujęciu Milanowskiej to „pewne określenie czynności o charakterze zajęć fizycznych lub umysłowych, zalecone przez lekarza a prowadzone przez fachowców w danej dziedzinie, które mają na celu przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej. Jest to więc leczenie za pomocą pracy i zajęcia” (1982, s. 15). Chorobę rozumiem za urzędową definicją WHO - Światowej Organizacji Zdrowia, przytaczaną przez Doroszewską jako „każdy stan, który nie jest optymalnie dobrym samopoczuciem fizycznym, psychicznym i społecznym jednostek” (1989, s. 546).

                Terapia zajęciowa zaliczana jest przez Doroszewską (1989) do jednej z dwóch form terapii wychowawczej - do terapii uczynniającej (czynnościowej). W terapii zajęciowej „najważniejszym czynnikiem odziaływującym leczniczo jest (...) jej przebieg - sama czynność - a nie osiągnięty rezultat" (Doroszewska, 1989, s. 586).

                Jednak według autorki ukazanie osobie poddanej terapii zajęciowej celu działań oraz możliwego do osiągnięcia rezultatu, spełnia rolę motywującą.

                „Ten rzutowany na świadomość obraz nabiera znaczenia terapeutycznego jako istotny składnik w zespołach bodźców usprawniających procesy nerwowe w sposób ogólny czy wybiórczy, a jednocześnie stanowi bodziec o wartościach emocjonalnych, a więc dynamizujących. Przymus wewnętrzny bowiem, skłaniający do osiągnięcia tego zamierzonego rezultatu czynności, jest tu impulsem do doprowadzenia czynności do końca, impulsem daleko trwalszym niż impulsy wynikające z zabawy, co odbija się na staranności, wytrwałości i stopniu odpowiedzialności w samym przebiegu czynności, którą dziecko wykonuje wytwarzając dany przedmiot" (Doroszewska, 1989, s. 586).

                Doroszewska podaje, że zasadnicze znaczenie dla terapii zajęciowej ma pozytywne przeżycie emocjonalne dziecka. Milanowska uważa podobnie: „praca i zabawa powinny często przeplatać się. W niektórych zajęciach trudno odróżnić co jest pracą, a co zabawą. Dążyć należy, ażeby pacjent każde zajęcie wykonywał chętnie i z przyjemnością” (1982, s. 31). Argumentem dla takiego stanowiska jest „integrujący funkcjonowanie organizmu wpływ radości, zadowolenia, przyjemności” (Doroszewska, 1989, s. 586).

                Milanowska dodaje, iż „podczas wykonywania prac należy zwracać uwagę na stopień zmęczenia pacjenta. Przedawkowanie pracy i wywołanie zmęczenia jest przeciwwskazane. Zalecane są przerwy w czasie pracy w miarę możliwości, jak najczęstsze prowadzenie prac na świeżym powietrzu. Muzyka ma zdolność oddziaływania na stan psychiczny jednostki (...), wpływa korzystnie na nastrój i atmosferę w czasie pracy” (1982, s. 31).

                Doroszewska terapię zajęciową dzieli na dwa działy:

         terapię zajęciową ogólną - dotyczącą ogólnego usprawniania i normowania procesów nerwowo-kinestetycznych i emocjonalnych;

         terapię zajęciową specjalną - dotyczącą wybiórczego oddziaływania leczniczego, wynikającego z potrzeb jednostki (np. ćwiczenie koordynacji nerwowo-mięśniowej). Ten rodzaj terapii nazywany także terapią usprawniającą. Jej celem jest ułatwienie pracy mechanizmów adaptacyjnych w narządach bezpośrednio przez chorobę uszkodzonych, porażonych i zdeformowanych.

                W ujęciu Wojciechowskiego (1995) terapia zajęciowa jest terapią przez twórczość. Pojęcia twórczości jednak autor nie utożsamia z pojęciem sztuki, lecz rozumie je zgodnie z definicją Kempińskiego: „twórczość to każde świadome narzucanie własnego porządku otaczającemu światu lub każde świadome wprowadzenie własnego porządku w otaczający świat" (Wojciechowski, 1997, s. 359).

                Wojciechowski, podobnie jak Kempiński, twórczością nazywa każdą pracę, o ile będzie działaniem własnym i świadomym. „Terapię przez twórczość” określa jako „pełną czci opiekę, która umożliwia świadome przeciwstawienie się, poprzez wprowadzanie własnych zamysłów w otaczający świat, tendencjom rozpadu, bezruchu, uzależnienia” (1997, s. 361).

                Terapia przez twórczość według Wojciechowskiego przebiega w tzw. „Kręgu nadziei": „podmiot S podejmuje zadanie twórcze, które poddane ocenie społecznej staje się pracą T, w następstwie czego może otworzyć przestrzeń miłości A. Jeśli tak będzie, to wzmocni się poczucie podmiotowości S” (1997, s. 361). Krąg nadziei przedstawia rys. 1.

                Zadania powinny być podjęte świadomie przez osobę poddaną terapii (którą Wojciechowski nazywa partnerem) oraz zostać przez nią zaakceptowane. Dopiero wówczas zaistnieje prawdopodobieństwo rozbudzenia „kręgu nadziei" i wzmocnienia podmiotowości tej osoby. Zdaniem Wojciechowskiego „terapia przez twórczość winna służyć wszelkim układom terapeutycznym, od najprostszego - nauczyciel i uczeń, aż do terapii w rozbudowanej instytucji i, co ważne, nie dotyczy ona tylko osób niepełnosprawnych" (1997, s. 361).

Rys.1. „Krąg nadziei".

         Wojciechowski wymienia podstawowe zasady terapii przez twórczość:

-          chronienie każdego świadomego śladu działania partnera (uważanie owego „śladu" za święty); zasadę tę należy rozumieć jako niedokonywanie wartościowania efektów twórczych partnera, a zwłaszcza nieodrzucanie jego wytworów;

-          „niedotykanie ręki partnera"; ta zasada broni samodzielności w realizowaniu jego zamiarów, zapewnia bezpieczeństwo jego własnej drogi.

                Terapia przez twórczość jest „procesem, w którym wpływy biegną wielostronnie (...) właściwie nie wiadomo, kto w tym procesie jest terapeutą” (Wojciechowski, 1997, s. 359).

                Istotą tej terapii jest równość podmiotowa. Podmiotami terapii przez twórczość są zaś „wszyscy aktorzy tego procesu, a więc osoby niepełnosprawne poddane pewnej opiece, a także rodzice, nauczyciele, terapeuci, przyjaciele” (Wojciechowski, 1997, s. 359).

                „Ustawa sejmowa z dnia 9 maja 1991 roku stworzyła szansę na zorganizowanie pomocy osobom niepełnosprawnym z najcięższymi dysfunkcjami psychicznymi i fizycznymi. Obok podstawy prawnej, zabezpieczono środki na tę działalność, niezależnie od budżetu państwa. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób niepełnosprawnych okazał się niesamowitym dobrodziejstwem dla osób niepełnosprawnych. Na podkreślenie zasługuje fakt, że po raz pierwszy w historii Polski dano równe szanse osobom z najcięższymi kalectwami” (Janaszek, 1995, s. 54).

                Na mocy wyżej wspomnianej ustawy zaczęto powoływać Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ). Przyjmowane są do nich osoby mające powyżej 16 lat życia z I i II grupą inwalidzką ze wskazaniem „żadna praca". Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, z dnia 8 września, §1 pkt 2 określa cel działania WTZ.

                „Celem działania warsztatu jest rehabilitacja zmierzająca do wszechstronnego rozwoju każdego uczestnika, poprawy zaradności osobistej, sprawności psychofizycznych oraz przystosowania i funkcjonowania społecznego (integracji społecznej).

                Realizacja celu odbywa się poprzez:

1) ogólne usprawnianie;

2) rozwój umiejętności wykonywania czynności życia codziennego;

3) przygotowanie do życia w środowisku społecznym;

4) opanowanie czynności przysposabiających do pracy:

5) rozwijanie podstawowych oraz specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających podjęcie pracy zarobkowej bądź szkolenia      zawodowego;

6) inne, wskazane działania” (Janaszek, 1995, s. 56).

                Warsztat jest placówką pobytu dziennego. Rehabilitacja odbywa się głównie w czasie zajęć praktycznych w różnych pracowniach: tkackich, wikliniarskich, malarskich, stolarskich, introligatorskich, ceramicznych, krawieckich, ogrodniczych i in. - według propozycji terapii zajęciowej Malinowskiej (1982) i in.

                Rehabilitacja przebiega zgodnie z indywidualnym programem przygotowanym przez pracowników warsztatu na podstawie zaleceń zespołu rehabilitacyjnego. Program rehabilitacji powinien określać  w szczególności:

1) stanowisko terapii oraz jego techniczne i organizacyjne dostosowanie do stopnia sprawności psychofizycznej  uczestnika;

2) przewidywany czas terapii;

3) zakres i metody nauki zaradności osobistej i przystosowania do życia;

4) metody opanowywania czynności przysposabiających do pracy;

5) formy rehabilitacji psychicznej i społecznej;

6) formy współpracy z rodziną lub opiekunami;

7) osoby odpowiedzialne za realizację programu.

                Zajęcia warsztatowe przeplatane są z zajęciami rehabilitacji leczniczej (Janaszek, 1995). Poza tym organizowane są także zajęcia dodatkowe z zakresu sportu, kultury, turystyki i wypoczynku. WTZ zgodnie ze swoim celem może być traktowany również jako nowa forma kształcenia osób niepełnosprawnych (obok kształcenia zawodowego uzupełnianie edukacji w zakresie szkoły podstawowej masowej, podstawowej specjalnej lub szkoły życia). Uczestnicy WTZ nie ponoszą żadnych kosztów. (Koszty organizacji i działalności warsztatu pokrywane są w całości lub w części ze środków PFRON). Mają zagwarantowany bezpłatny przejazd, jeden posiłek i kieszonkowe. „Wprowadza to dodatkowy element samodzielności finansowej. Wielu młodych ludzi po raz pierwszy otrzymuje własne pieniądze, traktując je jako samodzielnie zarobione” (Janaszek, 1995, s. 55). Czas trwania terapii jest nieograniczony. Raz na kwartał dokonywana jest ocena i weryfikacja uczestników warsztatu. „Uczestnicy, którzy zdobyli nowe kwalifikacje lub poprawili swój stan zdrowia mogą, po zmianie orzeczenia KIZ) podjąć pracę  w specjalnie stworzonych warunkach” (Janaszek, 1995, s. 55).

                Janaszek uważa, iż „WTZ są testem na demokratyczne zmiany zachodzące w naszym kraju. Test wypadł pomyślnie dzięki ogromnemu zaangażowaniu ludzi ze społeczną pasją. Korzystając z nowych przepisów, potrafili oni zmobilizować lokalne władze i różne organizacje do bardzo konkretnego działania. Nie czekając na szczegółowe wytyczne, instrukcje z góry, rozpoczęto powoływanie WTZ. (...) Warsztat terapii zajęciowej daje osobom niepełnosprawnym szansę na godne życie, a dla ich rodzin stanowi bardzo konkretną pomoc” (1995, s. 57).

Małgorzata Rafalska

BIBLIOGRAFIA:

1.        Janaszek P. „Warsztat Terapii Zajęciowej szansą na godne życie osób z ciężkim kalectwem” w: „Warsztat Terapii Zajęciowej" nr 3, Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Konin 1995.

2.        Milanowska K. „Techniki pracy w terapii zajęciowej”, PZWL Warszawa 1982

3.        Milanowska K. „Współczesne tendencje w rehabilitacji medycznej; stan teorii i praktyki na tle rozwiązań światowych” w: Warsztat Terapii Zajęciowej nr 3, Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Konin 1995.

4.        Wojciechowski A. „Aspekt deontologiczny terapii zajęciowej” w: „Warsztat Terapii Zajęciowej” nr 2, Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Konin 1995


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Terapia zajeciowa WPROWADZENIE
Procedury do redukcji zachowań niepożądanych wykorzystywane, terapia zajęciowa
Quiz, Terapia zajęciowa
terapia zajeciowa w dysfunkcjach narzadu ruchu, Terapia zajęciowa
TERAPIA ZAJĘCIOWA, fizjoterapia
KONSPEKT DO ZAJĘĆ Z TERAPII ZAJĘCIOWEJ
17 Organizowanie pracy w pracowni terapii zajęciowej
Bezpośrednie oddziaływanie na dziecko na terenie terapii zajęciowej
sprawozdanie wtz, Warsztaty Terapii Zajęciowej
OCENA REHABILITACJI OGÓLNEJ WTZ, terapia zajęciowa
efekty kształcenia terapia zajęciowa
Terapia zajęciowa z osobami z niepełnosprawnością sensoryczną
terapia zajeciowa
Pracownia Krawiecka, terapia zajęciowa

więcej podobnych podstron