Kierunek: Technik BHP Semestr drugi	Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu „ŻAK” w Piasecznie		Data wpływu …………………………
Praca kontrolna z przedmiotu: Zajęcia praktyczne	TYTUŁ PRACY Przedstaw i opisz budowę obrabiarki (tokarka, frezarka, wiertarka, szlifierka - jedna do wyboru) i omów zasady BHP podczas obróbki skrawania
Nauczyciel: Ireneusz Bąk
Wykonał: Agnieszka Łażewska-Gizak
Miejscowość: Piaseczno		Data wykonania: 11-04-2011
Data sprawdzenia:	Ocena:	Podpis Nauczyciela:
Recenzja:

Obróbka skrawaniem metali jest podstawową techniką wytwarzania części maszyn, urządzeń, przedmiotów użytkowych, itp., polegającą na nadawaniu przedmiotowi obrabianemu żądanego kształtu, wymiarów i właściwości warstwy wierzchniej poprzez usunięcie części materiału za pomocą narzędzia skrawającego.

Można wyróżnić następujące rodzaje obróbki skrawaniem:

• obróbka ścierna - obróbka skrawaniem wykonywana ziarnami ściernymi luźnymi lub związanymi spoiwem; m.in.: szlifowanie, docieranie, gładzenie, polerowanie.

• obróbka wiórowa - obróbka skrawaniem narzędziami o określonym kształcie i geometrii ostrza (np. nożem tokarskim, frezem), które usuwają materiał w postaci wiórów; m.in. poprzez: toczenie, wiercenie, frezowanie, struganie, dłutowanie, przeciąganie.

• obróbka ubytkowa - obróbka, podczas której następuje usunięcie określonej części materiału obrabianego przedmiotu, m. in. poprzez: obróbkę skrawaniem lub obróbkę erozyjną.

• obróbka obwiedniowa - obróbka skrawaniem, podczas której zarys obrabianego elementu (np. zębów) stanowi obwiednię kolejnych, blisko siebie leżących krawędzi skrawających narzędzia, najczęściej stosowana przy obróbce uzębień kół zębatych.

W obróbce skrawania metali stosuje się obrabiarki, takie jak:

• tokarki (wielonożowe, kopiarki, półautomaty i automaty tokarskie, uchwytowe, kłowe, tarczowe, rewolwerowe, karuzelowe, zataczarki),

• wiertarki (stołowe, kolumnowe, promieniowe, współrzędnościowe, wielowrzecionowe), frezarki (pionowe i poziome, uniwersalne, do kół zębatych, do gwintów, wiertarko-frezarki, frezarko-wytaczarki, kopiarki),

• wytaczarki,

• przecinarki (taśmowe, włośnicowe, tarczowe),

• strugarki (ogólnego przeznaczenia (wzdłużne, poprzeczne i pionowe (tzw. dłutownice) oraz specjalizowane (do kół zębatych , do obróbki krawędzi blach , do łóż obrabiarek , kopiarki),

• przeciągarki (do otworów i do płaszczyzn),

• szlifierki (do płaszczyzn, do otworów, honownice , dogładzarki, docieraczki, polerki),

Ogólne zasady BHP dotyczące użytkowania obrabiarek do obróbki metali.

Do pracy na obrabiarce powinien być dopuszczony pracownik mający odpowiednie umiejętności, obrabiarka powinna być sprawna technicznie, osłony stałe lub ruchome powinny mieć niezawodne blokady uniemożliwiające ich przypadkowe otwarcie. Jeżeli istnieje możliwość pracy na obrabiarce z otwartą osłoną, to osłona powinna być wyposażona w urządzenie blokujące uniemożliwiające jej otwarcie bez zatrzymania pracy obrabiarki. Urządzenia sterujące i inne zabezpieczenia powinny być zgodne z dokumentacją techniczno-ruchową oraz oznakowane w wyraźny sposób, obrabiarka powinna być wyposażona w odpowiednie urządzenia ochronne osłaniające przestrzeń roboczą, chroniące przed odpryskującymi wiórami, rozpryskującymi się płynami smarująco-chłodzącym i medium roboczym, obrabiarka powinna być wyposażona w odpowiednie urządzenia zapobiegające zalewaniu podłogi przez płyn smarujaco-chłodzący. Osłony stałe wystające poza obrys obrabiarki oraz osłony ruchome zmieniające swoje położenie podczas pracy obrabiarki powinny być oznakowane barwami i znakami bezpieczeństwa, lampy elektryczne przeznaczone do oświetlania miejscowego na stanowisku pracy powinny być zasilane napięciem bezpiecznym, a natężenie tego oświetlenia powinno zapewniać widoczność pozwalającą na bezpieczne wykonywanie pracy, obrabiany przedmiot powinien być zamocowany w odpowiednim uchwycie lub imadle w sposób pewny, do pracy na obrabiarkach stosowane powinny być tylko narzędzia ostre i właściwe dla danej obróbki, ręczne pomiary powinny być dokonywane po zatrzymaniu obrabiarki, obrabiarki powinny być wyposażone w urządzenia do usuwania powstających wiórów, podczas naprawy, konserwacji i czyszczenia obrabiarka powinna być odłączona od zasilania prądem elektrycznym, przed przystąpieniem do naprawy lub czyszczenia obrabiarki należy sprawdzić, czy jej napęd jest odłączony od zasilania oraz, czy jest możliwe jej przypadkowe włączenie. W widocznych miejscach powinny być umieszczone czytelne tablice, „NAPRAWA. Nie uruchamiać”, pracownik obsługujący obrabiarkę powinien być ubrany w odzież roboczą, ściśle przylegającą, dotyczy to przede wszystkim rękawów przy nadgarstkach obsługującego, które powinny być opięte. Obsługujący powinien pracować z nakrytą głową i obuwiu roboczym.

Pracownik zanim przystąpi do pracy na obrabiarce do metali, powinien:

• zapoznać się z dokumentacją wykonawczą, z instrukcją obsługi obrabiarki i tabliczką znamionową maszyny,

• zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności,

• przygotować odpowiednie urządzenia pomocnicze umożliwiające składowanie materiałów, półfabrykatów i odpadów,

• przygotować materiał do obróbki ustawiając go w sposób zapewniający maksymalne bezpieczeństwo i łatwość pobierania,

• przygotować niezbędne pomoce warsztatowe, tj.: przyrządy pomiarowe, narzędzia pracy, zmiotki, haczyki, itp.,

• zastosować odpowiednie środki ochrony osobistej, np. okulary, maski, ochronniki słuchu, fartuchy skórzane, itp.,

• sprawdzić stan techniczny obrabiarki, oświetlenia stanowiska, a w szczególności wizualnie stan instalacji elektrycznej,

• próbnie uruchomić obrabiarkę i sprawdzić jakość jej działania,

• sprzątnąć stanowisko pracy po wykonaniu powierzonych zadań.

Tokarki stosowane są do obróbki skrawaniem przedmiotów najczęściej o powierzchni brył obrotowych (wałki, stożki, kule, gwinty wewnętrzne i zewnętrzne). Narzędziem obróbczym w tokarkach są najczęściej noże tokarskie. Obróbka na tokarce nazywana jest toczeniem. Toczenie to najbardziej rozpowszechniony sposób obróbki skrawaniem polegający na oddzielaniu nożem tokarskim warstwy materiału z przedmiotu w celu nadania mu odpowiedniego kształtu, wymiaru i gładkości. Toczenie wykonuje się poprzez wprawienie obrabianego przedmiotu, zamocowanego w uchwycie tokarki, w ruch obrotowy, a następnie odbywa się skrawanie jego powierzchni narzędziem obróbczym.

W zależności od kierunku ruchu posuwistego noża względem osi obrotu przedmiotu, rozróżniamy toczenie:

• wzdłużne (kierunek posuwu noża równoległy do osi obrotu przedmiotu),

• poprzeczne (kierunek posuwu noża prostopadły do osi obrotu przedmiotu),

• kopiowe tj. według wzornika sterującego ruchem posuwowym noża po dowolnej w zasadzie linii,

• kształtowe  tj. toczenie krótkich brył obrotowych niecylindrycznych za pomocą noża, którego ostrze ma kształt obrabianego przedmiotu.

Na tokarce oprócz toczenia można wykonywać inne operacje, a mianowicie:

• wytaczanie,

• wiercenie,

• rozwiercanie,

• przecinanie i radełkowanie,

• frezowanie i szlifowanie z użyciem dodatkowych przyrządów.

Widok ogólny tokarki uniwersalnej

Można wyróżnić następujące tokarki:

• kłowe, które dzieli się na: stołowe przeznaczone do wykonywania drobnych elementów precyzyjnych, produkcyjne przeznaczone do mało i średnio - seryjnej produkcji dowolnych przedmiotów obrotowych, uniwersalne (Fot. zamieszczone wyżej) które umożliwiają obróbkę w kłach, w uchwycie lub z podparciem kłem.

• uchwytowe są przeznaczone do obróbki przedmiotów sztywnych (tarcze, pierścienie, krążki, krótkie tuleje) mocowanych w uchwycie wrzeciona.

• rewolwerowe są obrabiarkami do zgrubnej i dokładnej obróbki przedmiotów o złożonych kształtach w produkcji średnio i wielkoseryjnej. Charakterystyczną cechą tokarek rewolwerowych jest zamocowanie wszystkich narzędzi potrzebnych do obróbki części głowicy rewolwerowej oraz w suporcie poprzecznym, co zapewnia dużą koncentrację zabiegów. Obrót głowicy rewolwerowej dla zmiany kolejnego narzędzia odbywa się automatycznie w tylnym położeniu głowicy.

• tarczowe są przeznaczone do obróbki przedmiotów o dużej średnicy (do 2400 mm), małej długości, tzn. kół pasowych, tarcz, wirników itp. Ze względu na duże momenty bezwładnościowe i trudne zrównoważenie obrabianych przedmiotów są stosowane małe prędkości obrotowe wrzeciona (do 20 obr/min.).

• karuzelowe charakteryzują się wrzecionem o pionowej osi obrotu, na którym jest osadzony na stałe obrotowy stół przeznaczony do mocowania obrabianych przedmiotów. Poziome usytuowanie stołu umożliwia obróbkę ciężkich przedmiotów.

• wielonożowe są wyposażone w dwa lub więcej suportów narzędziowych niezależnie napędzanych. W każdym suporcie można zamocować kilka noży. Układ taki zapewnia dużą wydajność obróbki.

• automaty i półautomaty tokarskie są obrabiarkami o dużej wydajności przeznaczonymi do seryjnej i masowej produkcji części obrotowych wykonanych z prętów (np. części drobne, elementy złączne) lub półfabrykatów (odlewy, odkuwki, części po wstępnej obróbce). Mają one stały cykl pracy w czasie, którego następuje całkowita obróbka jednego przedmiotu. Cykl pracy w automatach następuje samoczynnie aż do wyczerpania się zapasu materiału, natomiast w półautomatach cykl ten włączany jest przez użytkownika obrabiarki po zdjęciu przedmiotu obrobionego i zamocowaniu następnego.

• specjalnego przeznaczenia są to tokarki przeznaczone do obróbki pewnych takich samych przedmiotów. Zalicza się do nich np. tokarki do zestawów kołowych, tokarki do walców.

Typowe zagrożenia występujące podczas użytkowania tokarek:

• uderzeniem, pochwyceniem, wciągnięciem w skutek obracającego się uchwytu mocującego obrabiany przedmiot,

• pochwyceniem, wciągnięciem, zgnieceniem w skutek obracających się elementów napędowych obrabiarki (np.: śruba pociągowa),

• wciągnięciem, uderzeniem, pochwyceniem na skutek kontaktu z wirującym uchwytem tokarki, jeśli nie jest dostatecznie osłonięty,

• uderzeniem, obtarciem, starciem w skutek obracającego się przedmiotu obrabianego - szczególnie przy obrabianiu długich prętów wystających poza wrzeciennik obrabiarki, gdzie siła odśrodkowa może spowodować, że wystający pręt zostanie zgięty i obracając się może doprowadzić do wypadku,

• uderzeniem, przebiciem, poparzeniem, przecięciem na skutek wyrzutu wiórów podczas procesu skrawania, w szczególności wiórów ciągłych lub odpryskowych,

• uderzeniem, poparzeniem na skutek wytrysku płynów (cieczy eksploatacyjnych) pod ciśnieniem, w szczególności przy półautomatach i automatach tokarskich,

• porażeniem prądem elektrycznym na skutek bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z elementem maszyny znajdującym się pod napięciem,

• uderzeniem, zgnieceniem, starciem, obtarciem w skutek upadku ciężkich przedmiotów (tj.: uchwyty tokarskie, obrabiane przedmioty, itp.),

• cięciem, przekłuciem, przebiciem, obtarciem w skutek kontaktu z nożem lub ostrymi krawędziami obrabianego przedmiotu,

• uderzeniem, przecięciem, starciem w skutek wyrzucanych uszkodzonych narzędzi (noże tokarskie, klucz trzpieniowy) lub części przedmiotów obrabianych,

• zgnieceniem, uderzeniem, starciem, obtarciem w skutek dostania się części ciała pracownika pomiędzy ruchomą a stałą część obrabiarki,

• wciągnięciem, pochwyceniem, poparzeniem w skutek stosowania niewłaściwej odzieży roboczej (zbyt luźno noszonej).

Zalecenia bezpieczeństwa podczas użytkowania tokarek:

• tokarki stosowane do obróbki skrawaniem metali powinny być wyposażone w osłony chroniące operatora przed urazami powodowanymi przez ruchome elementy (np.: uchwyty, śruby pociągowe), wyrzucane elementy (wióry, uszkodzone narzędzia) oraz przed rozbryzgiem cieczy chłodzących,

• stosowane przy tokarkach uchwyty i tarcze zabierakowe powinny być zabezpieczone osłonami,

• osłony ruchome uchwytów tokarskich, które mogą być unoszone (gdy tego proces wymaga, aby dostać się do strefy roboczej) powinny być dostosowane do wymiarów uchwytu tokarki oraz oznakowane znakiem bezpieczeństwa. Wskazane jest, aby osłony ruchome zastosowane przy uchwytach tokarskich wyposażone były w urządzenia blokujące uniemożliwiające otwarcie jej w czasie pracy tokarki,

• przestrzeń robocza tokarki powinna być osłonięta osłonami stałymi lub ruchomymi, np.: w postaci osłony stałej zamocowanej do suportu tokarki i poruszającej się wraz z nim lub w postaci drzwi przesuwnych (osłony ruchomej) osłaniających całą strefę roboczą,

• osłony zastosowane w tokarkach wystające poza obrys obrabiarki powinny być oznakowane barwami ostrzegawczymi lub znakami bezpieczeństwa.

• w przypadku stołów obrotowych tokarek karuzelowych należy je wyposażyć na całym obwodzie w osłony chroniące przed zagrożeniami powodowanymi przez wióry lub ciecz chłodzącą.

• przed uruchomieniem wrzeciona tokarki należy sprawdzić, czy nie pozostawiono klucza do zaciskania przedmiotu w uchwycie tokarki,

• nie przedłużać ramienia klucza innym kluczem bądź rurką,

• podczas pracy na tokarce należy używać wyłącznie odpowiednich narzędzi przewidzianych w procesie skrawania i przyrządów dostosowanych do określonego procesu skrawania,

• przedmiot i narzędzia skrawające powinny być sztywno zamocowane i jak najmniej wysunięte,

• po zakończeniu mocowania przedmiotu klucz powinien być natychmiast wyjęty z uchwytu,

• przed włączeniem obrotów wrzeciona nóż tokarski zamocowany w imaku powinien być odsunięty od obrabianego przedmiotu,

• podczas przerw w pracy nóż tokarski należy odsunąć od obrabianego przedmiotu,

• narzędzie skrawające (nóż tokarski) dosuwać powoli i ostrożnie do obrabianego przedmiotu,

• nie należy używać noży mających po obu końcach ostrza skrawające lub tępych,

• długie elementy powyżej 800 mm należy mocować przy pomocy uchwytu i kła w koniku, a powyżej 1500 mm stosować okular lub podtrzymkę, natomiast długie przedmioty (np.: pręt) wystające poza wrzeciono należy osłonić lub zabezpieczyć przed możliwością kontaktu pracownika (lub innych osób),

• stosować odpowiednie koszyczki zaopatrzone w długą rączkę umożliwiające chwytanie opadających obrobionych przedmiotów podczas toczenia i obcinania,

• do zakładania i zdejmowania ciężkich przedmiotów należy stosować urządzenia transportowe tj.: wciągniki, żurawie, suwnice, wózki jezdniowe z odpowiednim osprzętem,

• nie wolno zdejmować osłon i zabezpieczeń z użytkowanych tokarek,

• przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan techniczny lub ewentualnie zastosować:

• odpowiednią osłonę uchwytu tokarskiego, tarczy zabierakowej lub całej strefy roboczej,

• osłonę na całym obwodzie stołu obrotowego tokarki karuzelowej,

• osłonę przedmiotu wystającego poza obrys tokarki, szczególnie w tokarkach rewolwerowych i automatach tokarskich, które nie zostały wyposażone w magazyn obrabianego przedmiotu,

• naprawy tokarek powinny być dokonywane wyłącznie przez osoby upoważnione przez pracodawcę i z odpowiednimi kwalifikacjami,

• niedopuszczalne jest usuwanie wiórów sprężonym powietrzem lub ręcznie (gołą dłonią),

• do usuwania wiórów z przestrzeni roboczej należy stosować narzędzia ręczne (haczyki, zmiotki),

• należy stosować noże z łamaczami lub zwijaczami wiórów przy obrabianiu materiałów miękkich,

• niedopuszczalne jest chłodzenie narzędzia lub obrabianego przedmiotu za pomocą mokrego czyściwa,

• nigdy nie należy hamować ruchu wrzeciona ręką lub przy użyciu jakichkolwiek przedmiotów,

• nie wolno w czasie mechanicznej obróbki sprawdzać dłonią dokładności obróbki, wymiarów przedmiotu obrabianego i dokonywać innych podobnych czynności,

• nie dotykać ręką przedmiotu obrabianego w czasie ruchu wrzeciona,

• niedopuszczalne jest dokonywanie czynności konserwacyjnych podczas pracy tokarki,

• niedopuszczalne jest nakładanie pasów napędowych i regulacja ich naciągu podczas pracy tokarki,

• nóż powinien opierać się całą swoją podstawą o powierzchnię imaka nożowego,

• wysuniecie noża poza krawędź imaka powinno być jak najmniejsze,

• kierunek docisku śrub mocujących nóż powinien być zgodny z kierunkiem sił skrawania oddziałujących na narzędzie w czasie jego pracy,

• używanie odpowiednich podkładek oraz ich odpowiednie położenie nie powodujące niezamierzonego zwiększenia wysięgu poza krawędź imaka nożowego,

• w ustawianiu wierzchołka ostrza noża w osi obrabianego przedmiotu stosować różnego rodzaju wzorniki oraz przyrządy,

• ze względu na bezpieczeństwo przewody i urządzenia elektryczne powinny być szczególnie starannie zabezpieczone przed wilgocią i działaniem cieczy stosowanych przy obróbce metali,

• każda tokarka powinna mieć uziemienie ochronne,

• w razie zauważenia usterek lub uszkodzeń należy je natychmiast zgłosić i wprowadzić działania naprawcze,

• nie naprawiać zauważonych uszkodzeń tokarki samemu.

Ponadto w tokarkach powinna być zastosowana ochrona przed wyrzutem wiórów, a mianowicie:

• Wiór wstęgowy, powstający przy skrawaniu materiałów miękkich nieodprowadzany gromadzi się przy przedmiocie obrabianym skąd może być łatwo porwany przez części wirujące i zaczyna wirować w formie kłębu wraz z nimi stwarzając niebezpieczeństwo. Środkiem zaradczym jest w takim przypadku stosowanie zwijaczy wiórów (wklęsła powierzchnia natarcia) lub łamaczy wiórów. Środkiem doraźnym może być bieżące odprowadzanie wiórów za pomocą odpowiednich szczypiec lub zagiętego pręta (haczyka). Nie wolno wiórów chwytać ręką.

• Wiór krótki odpryskowy - powstaje podczas skrawania materiałów kruchych (np. żeliwo, brąz, mosiądz). Wióry te mają ostre brzegi i wysoką temperaturę (nawet do 350 ° C). Mogą spowodować poważne skaleczenia i oparzenia skóry a nawet ślepotę. Zabezpieczeniem są osłony stałe lub ruchome wykonane, np.: z materiałów przezroczystych (nietłukących się), jeżeli nie można zastosować osłon należy pracownika wyposażyć w okulary ochronne. Ochronę przed wiórami można również zapewnić przez zmianę kierunku odpryskujących wiórów, np. za pomocą występu na powierzchni natarcia noża tokarskiego jak również przez zmianę kierunku strumienia powietrza lub cieczy chłodzącej.

www.ciop.pl/16402.html

www.mechaniczny.blogspot.com/2009/03/zasady-bhp-podczas-obsugi-i-uzytkowania.html

Strona 7 z 8

---