Wstęp

Sekty są zjawiskiem powszechnym i uniwersalnym, a to oznacza, że występują
w każdym systemie społecznym, bez względu na uwarunkowania geopolityczne czy lokalizację czasowo -przestrzenną. Sekty powstawały i prowadziły swą działalność praktycznie w obrębie każdej znanej religii świata. Współcześnie jednak coraz bardziej stają się swoistym fenomenem, którego destrukcyjna siła oddziaływania i dynamika rozwoju jest nieporównywalna z jakimikolwiek historycznymi doświadczeniami w tym zakresie. Obecnie są problemem światowym, naruszającym zasady porządku społecznego i kulturowego ładu. Co raz częściej więc rządy i parlamenty poszczególnych krajów zajmują się tym zagadnieniem, skupiając głównie uwagę na destruktywnej oraz kryminalnej działalności tych grup. Dzieje się tak, dlatego że w wielu przypadkach wspólnoty te, nie tylko formułują radykalne, krytyczne sądy wobec systemu społecznego, z którego się wywodzą, wchodząc tym samym w konflikt z dominującymi grupami wyznaniowymi i ich instytucjami kościelnymi, ale co istotniejsze podejmują szereg działań o charakterze destrukcyjnym, stosują psychomanipulację, presję, szantaż a często także przemoc psychiczną i fizyczną, powodując ubezwłasnowolnienia oraz prowadząc do zniewolenia coraz większej ilości członków społeczeństwa.

Zdefiniowanie pojęć i terminologii dotyczącej sekt stwarza dużo trudności. Wynika
to z faktu, iż z jednej strony zagadnienie to stanowi zróżnicowaną, niejednoznaczną, skomplikowaną rzeczywistość, z drugiej natomiast brak jest ścisłej i spójnej terminologii
w tym zakresie w obrębie socjologii, religioznawstwa i psychologii społecznej oraz w innych dziedzinach nauk. Dodatkowo sytuację komplikuje fakt, że sama problematyka sekt obejmuje szereg zjawisk społecznych, pozornie ze sobą nie powiązanych, co w sposób oczywisty wpływa na utrzymywanie się niejasności terminologicznej i pewnej płynności pojęć.
W społeczeństwie dominuje przekonanie, iż sekty stanowią przejaw anomalii, patologii czy dewiacji osobowościowej lub społecznej. Dla niektórych kryterium rozróżnienia sekty jest, odpowiadające ogólnie panującemu wyobrażeniu, wykorzystywanie wiary wyznawców
do celów nie mających nic wspólnego z celami duchowymi, jak na przykład pieniądze, osobiste ambicje, potrzeby seksualne czy polityka. W naszym przekonaniu takie kryterium jest niepełne, dlatego w rozdziale pierwszym podejmiemy próbę zdefiniowania zjawiska sekty uwzględniając aspekt: historyczny, socjologiczny, antropologiczny, psychologiczny, teologiczny i prawny oraz omówimy charakterystyczne cechy sekty. W rozdziale drugim przeanalizujemy genezę zjawiska oraz warunki, które sprzyjają powstawaniu
i funkcjonowaniu sekt. Rozdział trzeci poświęcimy na omówienie najczęściej spotykanych praktyk i metod werbowania nowych członków. W rozdziale czwartym dokonamy przeglądu
i charakterystyki wybranych sekt i grup kultu, mających współcześnie największy wpływ
i stanowiących realne zagrożenie dla funkcjonowania współczesnych społeczeństw.

Rozdział I

Sekty. Ogólna charakterystyka.

1.1. Definicja pojęcia sekty

Obserwowane współcześnie ożywienie religijna dokonuje się w dwóch płaszczyznach. Pierwsza ma wymiar indywidualny i polega na pogłębianiu wiary, oraz poszukiwaniu
i odkrywaniu na nowo sacrum. Druga przejawia się zarówno powrotem do tradycyjnych form religijności, jak i pluralizacją życia religijnego, której symptomem jest powstawanie nowych wspólnot i ruchów religijnych. Ostatnie 20 -30 lat to czas eksplozji powstawania wielkiej liczby sekt i grup kultowych -ruchów nowej religijności. Gdy na początku XX wieku odnotowano na świecie istnienie około 1900 wspólnot i ugrupowań tego typu, to już na jego końcu zaczęto mówić o około 25 000 różnych wspólnot nowej duchowości. Każdego tygodnia -według znawców problematyki -powstaje na świecie średnio 5 nowych grup (głównie w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.

Zainteresowanie nowymi ruchami wspólnotami i kultami, które potocznie nazywa się sektami ciągle wzrasta i w naszym przekonaniu jest reakcją na rosnący wpływ
i oddziaływanie tych grup na ludzi -szczególnie młodych oraz kształtujące się coraz powszechniej poczucie zagrożenia dla życia jednostek jak i całych społeczności. Szacuje się, że obecnie na świecie jest ponad 100 milionów wyznawców różnych sekt. Działają one
na wszystkich kontynentach -począwszy od Azji, po obie Ameryki, Afrykę, a skończywszy
na Europie, w samych tylko Stanach Zjednoczonych istnieje około 3000 niezależnych ruchów religijnych, w Wielkiej Brytanii około 500.

Wyczerpujący antropologiczno -socjologiczny opis działalności nowych ruchów religijnych, sekt i grup kultowych jest niezwykle trudny, bowiem grupy te poprzez swą doktrynalno -kulturową złożoność, dużą zmienność i niejednoznaczność nie dają się precyzyjnie zdefiniować i opisać. Jedną także z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest wieloznaczność samego zjawiska, jak i stosowanej terminologii. Wrodzona zdolność
do ciągłej ewolucji tych grup utrudnia sporządzenie jakikolwiek wyczerpujących opracowań
i normatywnych definicji.

Obserwatorzy i badacza zjawiska stojąc przed problemem trudności terminologicznych, poprzestają najczęściej na opisie religijnych inicjatyw, zjawisk społecznych i przedsięwzięć grupowych. Przedstawiając ich genezę, zasadnicze myśli i idee, nie precyzują całościowej istoty zjawiska popularności sekt. Nie tworzą także jasnych, właściwych pojęć niezbędnych do opisania zjawiska nowych wspólnot, ruchów czy grup kultowych, dlatego też na gruncie terminologii tych grup możemy spotkać się z wieloma najróżnorodniejszymi ich określeniami i definicjami.

Spośród wielu terminów używanych na określenie kontrowersyjnych grup religijnych i parareligijnych, w Polsce najczęściej stosowane są następujące: „sekta”, „kult”, „nowy ruch religijny”, „destrukcyjny ruch religijny”, „grupa psychomanipulacyjna”. Wśród tych różnych definicji zauważyć można wiele rozbieżności, wynikających -jak już wspomnieliśmy - zarówno z ogromnej różnorodności tego zjawiska pod względem doktrynalnym, kultowym, organizacyjnym, jak również z samej działalności tych grup.
W dokonywanych próbach opisu zjawiska najczęściej eksponuje się definicje natury socjologicznej (np.: M. Webera, E. Troeltscha, E. Durkheima, B. Wilsona), jako neutralne pojęciowo i emocjonalnie, a także te o charakterze technicznym (mówiące o sposobie powstawania sekty), funkcjonalnym (opisujące sposób działania), korelacyjnym (odnoszące rzeczywistość sekty do powszechnie znanych grup społecznych), wynikowym (podkreślające skutki działania sekty) oraz opisowym (wskazujące na szereg cech, które świadczą o tym,
że dana grupa jest sektą).

Pojęcie „sekta” ma wielorakie znaczenie i należy je rozpatrywać na różnych płaszczyznach znaczeniowych. Najogólniej mówiąc dotyczy jednak zawsze określonej wspólnoty, związku, grupy ludzi, która wyodrębniła się z jakiejś religii, ruchu społecznego czy światopoglądowego.

Analizując problematykę „sekty” na płaszczyźnie językowej, już na samym początku spotykamy się z kluczowym dylematem terminologicznym. Słowo pochodzi od dwóch pojęć: od seguor („iść”, „podążąć za kimś”, „naśladować”), którego etymologia akcentuje element pójścia, podążania za jakimś mistrzem, który stoi na czele wspólnoty, podkreślając jednocześnie specyfikę przywódcy i ideologie tych grup, skupionych wokół jego osoby. Natomiast etymologia wtórna -do secare („dzielić”, „odcinać”, „odrąbywać”, „odciąć się
od kogoś” -greckie hairesis) wskazuje na grupę oderwaną, izolująca się od własnej wspólnoty wyznaniowej, nie uznając jej wierzeń, posiadającą własne zasady doktrynalne podobne, lecz różne od Kościoła macierzystego, własny kult, autorytet i strukturę -ma zarówno swoich zwolenników jak i zagorzałych przeciwników.

Etymologia wyrazu „sekta” według J. Venette′a wskazuje z kolei na pewien ruch -osoby (grupę osób), które podążają za jakimś przywódcą lub działają zgodnie z przyjętą doktryną (od łac. segui -czyli „iść za „, „postępować”, „towarzyszyć”). Sekty w takim rozumieniu to grupy celowe -wspólnoty religijne lub pozareligijne, odznaczające się tym,
że członkowie uważają przywódcę grupy, jej guru, za bezwzględny autorytet, powołane
do realizacji określonych zadań i osiągania celów ustalonych przez ich ideologów -przywódców.

„Sekta” z punktu widzenia terminologii socjologicznej -to grupa wyznaniowa
o stosunkowo małej liczbie członków, powstała przez wyodrębnienie z macierzystego Kościoła lub (i) innej grupy (religijnej, wyznaniowej) jako efekt protestu religijnego wobec istniejącej już doktryny i kultu, ewentualnie organizacji. Główne jej cechy to:

- silna izolacja od środowiska zewnętrznego -reszty społeczeństwa (brak zainteresowania zmianami zewnętrznej rzeczywistości);

- odrębność aksjologiczno -światopoglądowa i normatywna (własna hierarchia wartości
i zespół norm zachowania);

- autorytarne przywództwo silnie akcentowana rola przywódcy);

- fanatyzm członków grupy;

- silny konformizm członków;

- radykalnie sprawowana kontrola społeczna.

Sekta jest formą organizacji grupowej, która posiada swoiste cechy, odróżniające
ją od innych rodzajów kultu zbiorowego. To mała grupa, w której realizuje się dążenie
do wytworzenia osobistych, bezpośrednich więzi między jej członkami, a której stosunek
do świata, państwa czy społeczeństwa pozostaje niechętny lub obojętny. Istota „sekty” jako tworu społecznego opartego na religijnych wartościach i schematach hierarchicznych tkwi głównie w jej ekskluzywnym, wspólnotowym charakterze więzi społecznych i aktywności skierowanej na osiągnięcie zbawienia. Ekskluzywizm „sekt” przejawia się z zasady w sądzie członków grupy o jej wyjątkowości wynikającej z woli boskiej, wspólnotowy charakter zaś znajduje racjonalizację w przekonaniu o indywidualnej odpowiedzialności ludzkiej za własne zbawienie W obrębie socjologii istnieje zgoda, co do tego, że sekty mogą pojawiać się nie tylko w społecznościach religijnych. Z tego też względu termin „sekta” bywa stosowany
w kilu znaczeniach:

a) wartościującym -dla określenia grupy ludzi, którzy oderwali się od jakiegoś związku religijnego, używane po to, aby ich poniżyć ze względu na przynależność do struktury, która nie cieszy się szerokim uznaniem -być innym niż pozostali to pewna nieprzyzwoitość -„sekciarz” = „heretyk” (to inwektywa, przy pomocy, której etykietuje się ludzi, do których czuje się niechęć czy nawet wrogość ze względu na ich konfesyjną inność lub odrębność);

b) opisowym (na gruncie socjologii jest to zasługa M. Webera i E. Troeltscha), w badaniach religioznawczych pojęcie „sekta” używane bywa w dwóch różnych znaczeniach.

- szerszym „sekta” to każdy zorganizowany zbiór ludzi, pozostający w opozycji wobec innych grup lub całego społeczeństwa, w którym istnieje, grupa społeczna, której najistotniejszą cechą jest ostra izolacja (nie tylko przestrzenna, ale i ideologiczna i społeczna) od danej społeczności i innych grup, jakie w niej istnieją; każda grupa pozostająca w opozycji -świadomej, o charakterze światopoglądowym i ideologicznym (nie uznaje powszechnie przyjętych tradycyjnych norm społecznych, przeciwnie -neguje, kwestionuje je i lekceważy oraz stwarza własny system wartości, który wyraźnie odbiega od systemu wartości, który wyraźnie odbiega od systemu wartości powszechnie przyjętych);

- węższym -„sekta” to grupa ludzi połączonych wspólnym uprawianiem kultu, przeżywaniem stanów zachwytu i uniesień religijnych, która oddzieliła się od jakiegoś oficjalnego Kościoła lub związku religijnego.

Socjologowie uznają, że określenie „sekty” jest wieloznaczne i dlatego poszczególni autorzy, biorąc pod uwagę silne oddziaływanie czynników historycznych, społecznych, kulturowych podają własne ujęcia i typologie.

M. Weber i E. Troelsch za “sektę” uznali społeczność opartą na dobrowolnej umowie -w odróżnieniu od instytucjonalnej wspólnoty kościelnej, do której członkowie włączeni
są automatycznie przez urodzenie w rodzinie o danym profilu religijnym. Zdaniem tych autorów grupy te są wyrazem jakiejś reformy czy protestu wewnątrz wspólnoty religijnej.

1.2. Cechy sekt.

W. Nowak sektą określa grupę społeczną, która charakteryzuje się ostrą izolacją względem otoczenia, wynikającą z własnego, odrębnego, najczęściej opozycyjnego wobec całego świata systemu wartości i z mocno akcentowaną rolą przywódcy. Cechuje ją bardzo silna więź wewnętrzna, najczęściej dla jej członków jedyna, a także wymaganie bezwzględnej lojalności wobec przywódcy i całej rzeczywistości grupy.

W ujęciu religioznawczym „sektę” określa się jako ruch religijny, grupę wyznaniową, wyodrębnioną z jakiejś religii, który oderwał się od któregoś z Kościołów czy wspólnoty religijnej (w ramach radykalnego, zbiorowego protestu religijnego) i przyjął własne, często odmienne zasady doktrynalne (swoisty dobór, wybór pism kanonicznych), moralne (system obowiązujących norm i wartości), kultyczne (swoiste praktyki religijne) oraz struktury organizacyjne.

Należy także podkreślić, że nie wszędzie słowo „sekta” jest używane w tym samym znaczeniu. F. Arinze zauważa, że jest ono rozumiane i odbierane różnie w zależności od kraju czy kontynentu. I tak:

- w Ameryce Łacińskiej -używa się terminu „sekta” na określenie wszelkich społeczności niekatolickich (włącznie z protestanckimi) lub też do nazywania skrajnych i agresywnych grup religijnych;

- w Europie Zachodniej -rozumiane i kojarzone jest negatywnie;

- w Japonii -opisuje nowe religie, wyrosłe z nurtu buddyzmu lub shintoizmu -choć nie
ma tu pejoratywnej konotacji znaczeniowej.

Stąd F. Arinze uznaje za wskazane posługiwanie się bardziej neutralnym
i pozbawionym tych konotacji określeniem „nowe ruchy religijne”. Podstawowe kryteria, według których definiuje się taki ruch to czas powstania (po II wojnie światowej), alternatywność wobec dominującej w określonym środowisku kultury (grupy buddyjskie, hinduistyczne są nowe dla Zachodu), tendencje odrodzeniowe wobec starych tradycji religijnych oraz kontestacyjny charakter wobec legalnie działających Kościołów i ich doktryn.

Należy także pamiętać, że pojęciem bliskoznacznym do terminu „sekta”, a w krajach protestanckich stosowanym zamiennie, jest termin „kult” („ruch kultowy”), który również mocniej podkreśla aspekt indywidualizacji życia religijnego w obrębie danego wyznania czy religii. Pojęcie „kultu”(łac. cultus -„oddawanie czci bóstwu, rytuał, czynności o charakterze rytualnym” odnosi się, zatem do tych ruchów, które mają luźną i mało zwartą strukturę wspólnotową -grupową (w przeciwieństwie do sekt) oraz ich rozwojowi nie towarzyszy akt wstępowania (typowy dla sekty), natomiast ma miejsce moment wyboru przez jednostkę pewnego odpowiadającego jej światopoglądu i charakteryzuje się wiarą w pewne teorie
i praktyki kultyczne wymyślone przez założyciela lub guru. Dla osób zaangażowanych
w jakiś kult forma organizacyjna ma znaczenie drugorzędne, o wiele istotniejsze jest przeżywanie, wewnętrzny kontakt z przedmiotem czci.

Na gruncie psychologii stosunkowo najbardziej adekwatnym terminem stosowanym do opisu interesującego nas zjawiska „sekt” jest pojęcie „grupa manipulacyjna”. Cechuje
ją totalitarny charakter i naruszanie podstawowych praw człowieka lub zasad współżycia społecznego. Jej oddziaływanie na jednostkę oraz jej rodzinę ma charakter destrukcyjny
i dokonuje się poprzez stosowanie różnorodnych technik psychologiczno -socjologicznych, wykorzystywanie fizyczne, psychiczne lub materialne a system ścisłej kontroli, powoduje całkowite uzależnienie osoby od grupy lub jej przywódcy.

Można także mówić o sektach parareligijnych czy pseudoreligijnych lub też o sektach magicznych, ezoterycznych, okultystycznych, spirytystycznych czy też satanistycznych także wyodrębnić sekty, które jawią się jako terapeutyczne (lub celowo prezentują się jako takie. Są to organizacje o charakterze niekiedy doraźnej pomocy, leczenia, terapii czy korekty osobowości. Niejednokrotnie te terapie są chwytem, aby wprowadzić adepta w obszar sekty
o charakterze już wyraźnie religijnym czy inicjacyjnym. To grupy parareligijne, które dla realizacji swoich zamierzeń swobodnie korzystają z koncepcji i metod wypracowanych przez rozmaite najczęściej orientalne, tradycje religijne, a zorientowane na wartości doczesne takiej jak: rozwój osobowości, poszerzanie świadomości czy ulepszanie zdrowia. Posiadają znacznie luźniejszą strukturę organizacyjną i nie wymagają przy tym jakiejkolwiek wyłączności. Dlatego zazwyczaj ich uczestnicy są jednocześnie członkami wielu innych ruchów (wspólnot) składających się na środowisko wyznaniowe danej społeczności. Bywają też ruchy uzdrowicielskie, odrzucające radykalnie medycynę tradycyjną, grupy lub ruchy gurystyczne, kierowane apodyktycznie przez „oświeconych” mistrzów, (który jest jedynym
i niepodważalnym autorytetem) bądź też wspólnoty światopoglądowe, bardziej demokratyczne.

Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że jakkolwiek trudno jest jednoznacznie określić, czym jest sekta (ilość i różnorodność sprawiają, że nie jest możliwe zawarcie w jednej zwięzłej definicji całej charakterystyki wszystkich tych grup),
to w działaniach definicyjnych można korzystać z charakterystyk zaczerpniętych z literatury tematu. Według ks. Władysława Nowaka sekty charakteryzują się:

*misjonarską gorliwością

*członkowie bardzo gorliwie rozpowszechniają swoje koncepcje. Wierzą przy tym, że tylko oni są w posiadaniu prawdy o Bogu i że ich zadaniem jest nieść to posłanie całemu światu, który bez niego jest skazany na potępienie;

*charyzmatyczny przywódca, uważany za osobę o wyjątkowej mocy, kogoś, kto nie jest zwykłym śmiertelnikiem

*wyłączność prawdy;

*wierzą, że jako jedyni posiadają naukę potrzebną do zbawienia. Zbawienie można osiągnąć tylko przyłanczając się do nich, akceptując ich wierzenia, przyjmując praktyki lub zaczynając używać zalecanych przez nich technik;

*nadrzędność grupy;

*wiara w posiadanie jedynej prawdy prowadzi do przekonania, że owa sekta stanowi grupę elitarną. Członkowie posiadając wiedzę uzyskaną w sekcie są przekonani o swojej wyższości nad tymi, którzy nie należą do ich grupy;

*ścisłą dyscypliną

*wszystkie dziedziny życia członków sekty są ściśle podporządkowane działalności w sekcie. Dyscyplina taka przybiera formę ścisłej kontroli;

*dławienie indywidualności;

*w sektach nie ma miejsca dla wolnomyślicieli. Wszelkie objawy swobodnej interpretacji, czy niezależności w postępowaniu są zawczasu dławione. Nowicjusze są tak kształceni, by wyrzec się odpowiedzialności osobistej i oddać się całkowicie pod kierownictwo swoich przełożonych; Z wyżej przedstawionej charakterystyki można wywnioskować, że nowe ruchy religijne w swej działalności izolują się od społeczeństwa. Indoktrynacja w sekcie prowadzi do zniewolenia, czyli działa destruktywnie na osobę wstępującą do ruchu. W literaturze można też często spotkać określenie: kult szkodliwy, sekta destruktywna.

Kolejną charakterystyką „sekty” przytaczaną przez nas jest autorstwa Christiana Czurko, szefa brytyjskiej filii Dialogcentre, grupy zajmującej się pomocą byłym członkom sekt. Definicje sekty zawarte zostały w czterech elementach:

1. Członków werbuje się nie udzielając im ścisłych informacji.
2. Wyrabia się w nich przekonanie, że inne poglądy i postawy są błędne i niesłuszne.
3. Grupa ( i/lub jej przywódca) czerpie korzyści materialne z tytułu posiadania członków bądź bezpośrednio, przez zagarnianie ich pieniędzy, bądź pośrednio, poprzez zmuszanie ich
do pracy, za którą nie otrzymują nic albo są bardzo nędznie wynagradzani.
4. Zostają skrzywdzeni ludzie: dotyczy to zarówno rodzin, przyjaciół członków sekt, jak i ich samych. Jak widać, również ta definicja ma wydźwięk negatywny; najważniejszy nie jest człowiek i jego potrzeby, lecz grupa i mistrz, dla których członek sekty powinien zrobić wszystko. Amerykańska Fundacja Rodziny, organizacja propagująca informacje o sektach, tak o nich pisze: "Destrukcyjna rola sekt i kultów polega na tym, iż stosują one wyrafinowane i głęboko nieetyczne metody i techniki manipulacji, by pozyskać członków i narzucić
im określone stereotypy reakcji psychicznych, kontrolować ich myśli, zachowanie i uczucia, by stali murem za swoim przywódcą. Liderzy takich grup często twierdzą, że są istotami boskimi i posiadają nadprzyrodzoną moc. Wymagają od uczniów i wyznawców bezwzględnego posłuszeństwa. Uzależniają ich od siebie nie tylko w sferze duchowej, lecz również w innych dziedzinach życia - poczynając od podejmowania decyzji w sprawach najprostszych (na przykład,:”Jakiej szczoteczki do zębów mam użyć?"), a kończąc
na sprawach osobistych i intymnych ("Kogo mam poślubić?"), od kodeksu moralnego ("Czy wolno kraść w imię Boga?") do wyborów politycznych ("Na kogo mam głosować?"). Przywódcy sekt uzurpują sobie prawo głoszenia prawd absolutnych i ostatecznych, będących ponad prawem świeckim, których wyznawanie i przestrzeganie jest jedyną drogą
do osiągnięcia zbawienia i szczęścia. Pod płaszczykiem haseł nawołujących do miłości
i pokoju kryje się najczęściej głęboka nietolerancja wobec innych wyznań i poglądów. Wskutek przynależności do sekt większość osób ma paranoidalny stosunek do świata zewnętrznego i ostrożny, manipulacyjny stosunek do ludzi spoza sekty. Jednostka jest podporządkowana wspólnym interesom grupy. Wyznawcy są zmuszani do transformacji osobowości, by dostosować się do ideału grupy, nawiązanie stosunków intymnych z innymi członkami grupy lub osobami spoza sekty jest zabronione i ściśle kontrolowane, w rezultacie czego stosunki w grupie są sztuczne i pozbawione ciepła. Stosunki seksualne w niektórych sektach są zabronione, w innych - dopuszczalne. We wszystkich sektach dominuje interes grupy, nie zaś jednostki". Wszystkie powyższe charakterystyki ukazują sektę jako środowisko niesprzyjające rozwojowi człowieka. Nieetyczne metody pozyskiwania, pełne uzależnienie od woli mistrza
i interesu grupy, odcięcie się o wszelkich praw obowiązujących poza grupą, porzucanie rodziny, przyjaciół, i wiele innych zarzutów w stosunku do sekt sprawiają, że nie patrzymy pozytywnie na ich obecność w naszym społeczeństwie. Jednak nie możemy jednoznacznie potępić wszystkich niezależnych ruchów religijnych - nie wszystko, co tyczy sekt jest złe. Wszelkie ruchy religijne mają zagwarantowane prawo do istnienia, każdy człowiek może przynależeć do dowolnej grupy religijnej, pod warunkiem, że działalność danej grupy nie wykracza przeciw prawom człowieka oraz obowiązującym normom moralnym i prawnym. Jak więc rozpoznać, czy dana grupa jest szkodliwa czy też nie? John Prokop proponuje do pomocy check-listę sporządzoną przez stowarzyszenie zrzeszające rodziców osób, które stały się ofiarami sekt przy współudziale niemieckich psychologów
i socjologów. Poniższy tekst jest przedstawiony dokładnie za autorem. Należy skreślić wszystkie stwierdzenia, które nie dotyczą nowopoznanej grup:

* Już pierwszy kontakt z grupą otworzył ci całkowicie nowy, odmienny światopogląd ("przeżycie kluczowe")

* Światopogląd głoszony przez grupę jest zadziwiająco prosty i rzeczywiście tłumaczy każdy problem.

* W grupie znajdujesz to wszystko, „czego do tej pory bezskutecznie szukałeś".

* Grupa ma mistrza (przywódcę, ojca, guru, proroka) będącego w posiadaniu całej prawdy
i otaczanego najczęściej niemal boska czcią.

* Cały świat zmierza w kierunku katastrofy i tylko grupa wie, w jaki sposób można
go uratować.

* Grupa jest elitą - reszta ludzi jest chora, zagubiona - o ile nie chce się przyłączyć, aby dać się uratować.

* Grupa odrzuca tradycyjną, klasyczną naukę. Nauka głoszona przez grupę traktowana jest jako jedyna "prawdziwa" wiedza.

* Grupa odrzuca myślenie racjonalne jako czynnik negatywny (sataniczny), nieoświecony.

* Krytyka i brak akceptacji ze strony ludzi z zewnątrz są dowodem na to, że grupa ma rację.

* Grupa określa się jako "prawdziwa" rodzina, bądź wspólnota.

* Grupa chce, byś zerwał swe dotychczasowe "stare" stosunki (rodzina, przyjaciele,
ew. wspólnota religijna),ponieważ więzy te przeszkadzają ci w dalszym "rozwoju"

* Grupa odróżnia się od pozostałego świata na przykład przez:

- odmienny strój,

- określony sposób wyrażania się,

- własny "grupowy" język,

- reglamentacją względnie zinstytucjonalizowaniem stosunków międzyludzkich

* Grupa żąda od adepta ścisłego przestrzegania ustanowionych przez siebie reguł, względnie "totalnej dyscypliny", ponieważ "jest to jedyna droga ratunku".

* Grupa ingeruje w życie seksualne swoich członków na przykład przez:

- kojarzenie partnerstwa przez kierownictwo grupy,

- nakłanianie do seksu grupowego, względnie swobodnego wymieniania się partnerami
w obrębie grupy, „bo to i tak nie ma żadnego znaczenia",

- wymagania całkowitej wstrzemięźliwości od prostych adeptów.

* W ciągu całego dnia ani minuty nie jesteś sam - ktoś z grupy zawsze jest przy tobie.

* Grupa absorbuje ci czas, zlecając rozmaite zadania, na przykład:

- sprzedaż książek i gazet,

- rozdawanie ulotek prezentujących ideologie grupy,

- werbowanie nowych członków,

- uczestniczenie w rozmaitych kursach

- medytacje

* Jeśli nie pojawią się obiecane na wstępie sukcesy, względnie nie dostąpisz "uleczenia" - sam sobie jesteś winien. Nie dostatecznie się angażowałeś lub twoja wola jest za słaba.

* Członkostwo grupy powinieneś przyjąć jak najprędzej - najlepiej jeszcze dziś.

Jeśli z czystym sumieniem nie uda ci się skreślić wszystkich punktów, zalecane jest zachowanie rozwagi i ostrożności w dalszych kontaktach z grupą, która cię w jakiś sposób zaciekawiła czy zafascynowała".

Rozdział II

Geneza zjawiska

2.1.Historia powstawania sekt

Historia ruchów religijnych określanych dziś jako sekty swe początki
ma w rabinistycznym judaizmie; określano tak wszelkie ruchy i odłamy, które sprzeciwiały się głoszonej tradycji. Słowo hairesis początkowo dotyczyło szkół prowadzonych przez niezależnych nauczycieli o wysokim autorytecie. Później nabrało pejoratywnego znaczenia; odnosiło się do grupy ludzi sprzeciwiających się powszechnie przyjętym prawom. W Nowym Testamencie wielokrotnie pojawiają się ostrzeżenia przed hairesis (np. Mt 7,17; Rz 16, 17n; 1Kor 11,19). Nazywano tak grupy chrześcijan wiążące się ze szkołami filozoficznymi lub żydowskie ruchy, przeciwne chrześcijaństwu. Z czasem zaczęto tak nazywać wszystkie grupy, które odłączyły się w swej nauce od chrześcijaństwa. W historii chrześcijaństwa zawsze tworzyły się i istniały ruchy heretyckie. Średniowiecze stało się czasem wielkiego nasilenia działalności ruchów heretyckich. Powstały takie ruchy jak: paulicianie, bogomili, begarci, husyci i wiele innych. Tworzyły się w wyniku nie zadowolenia z panującego porządku feudalnego popieranego przez Kościół i nastawienia antyklerykalnego. Rosnące niezadowolenie z postawy ludzi Kościoła doprowadziło w końcu do reformacji. Rozpad Kościoła zachodniego pociągnął za sobą powstanie kolejnych nowych grup religijnych. Następnym okresem nasilenia się działalności nowych ruchów religijnych jest XIX w. W tym czasie powstały między innymi takie sekty jak: Adwentyści Dnia Siódmego, Świadkowie Jehowy, oraz Mormoni. Twórcami tych nowych ruchów byli ludzie, którzy "otrzymali posłanie od Boga" by uratować świat przed zbliżającym się wypełnieniem czasów. Dwa pierwsze swą działalność opierają na strachu ludzi przed końcem świata; wyznaczyli już kilka razy daty tego wydarzenia. Są to ruchy milenarystyczne. Wiek XIX jest też okresem zafascynowania się Europejczyków kulturą Dalekiego Wschodu, szczególnie zaś kulturą Tybetu i Indii. Zaczęto też interesować się różnymi praktykami okultystycznymi, spirytyzmem, astrologią. W 1875 r. powstało Towarzystwo Teozoficzne, które łączyło
w swych zainteresowaniach wszystkie te praktyki. Celem działalności Towarzystwa Teozoficznego stało się "osiągnięcie za pomocą wiedzy ezoterycznej, wiedzy o głębszych
i tajemnych związkach, prawdy głębszej niż ta, do której dochodzi się dzięki wierze. Wiedza ta dotyczy przemiany człowieka, jego uduchowienia. Sprowadza się często do poznania siebie i uznania siebie za istotę o naturze Boskiej, Boskim przeznaczeniu. W zależności od stopnia obecności w niej elementów chrześcijańskich można mówić o teozofii chrześcijańskiej; Chrystus odgrywa rolę najwyższej mądrości”. Teozofia stała się podwaliną do powstania prądy kulturowego Nowa Era (New Age), z łona, którego z kolei, narodziło się wiele współczesnych sekt, podzielających jego filozofię. Ruchy, które powstały lat 50-tych i 60-tych naszego wieku, są określane nazwą "religie młodzieżowe", ze względu na niską średnią wieku; większość ich członków stanowią ludzie młodzi, których najłatwiej jest zwerbować. Druga połowa naszego wieku to czas kontestacji społeczeństwa konsumpcyjnego nastawionego na posiadanie. Krytyce zostały poddane kościoły chrześcijańskie, które nie wypełniały potrzeb duchowych, które stały się częścią odrzuconego systemu. Młodzi ludzie poszukujący sensu życia, wartości wykraczających poza materializm, stali się podatni
na atrakcyjne treści zawarte w nauce i sposobie bycia mistrza i grupy. Zaczęły powstawać kulty oparte na religiach wschodnich (hinduizm, buddyzm), na praktykach okultystycznych, zaczęto wracać do dawnych religii przedchrześcijańskich, kultów Indian, plemion afrykańskich, narodziły się sekty ufologiczne. Powstało też wiele nowych sekt określających się jako prawdziwi spadkobiercy nauki apostołów. Zachęcano (i czyni się to dalej)
do uczestnictwa w kursach, które mają doprowadzić do doskonałej osobowości, do stania się bogiem.

2.2. Przyczyny powstawania sekt

Pytanie o przyczyny powstawania sekt i źródeł ich atrakcyjności jest zagadnieniem złożonym, na które na przestrzeni ostatnich lat próbowano wielokrotnie udzielać odpowiedzi. Zjawisko powstawania sekt jest procesem dość skomplikowanym i nie istnieje żaden określony i niezmienny wzorzec w oparciu, o który następuje ich rozwój. Sekty są zazwyczaj reakcją na bardzo wiele czynników występujących w otaczającej człowieka rzeczywistości. Omawiając zagadnienie źródeł nowych ruchów religijnych nie sposób robić to w oderwaniu od ogólnej globalnej sytuacji, w jakiej znalazł się człowiek w dzisiejszych czasach. Przyczyn powstawania sekt i ich aktywnego rozwoju można doszukiwać się z jednej strony w realizacji uprawnień wolnościowych gwarantowanych przez współczesne systemy demokratyczne, skutecznie wykorzystywanych przez grupy o charakterze sekt, z drugiej strony zjawisko
to jest odpowiedzią na słabość obecnie obowiązujących norm moralnych, społecznych oraz kryzys wartości współczesnego świata jego autorytetów. Powodem może być także brak spełnienie określonych oczekiwań indywidualnych
i grupowych przez istniejące struktury społeczne, w szczególności rodzinę, instytucje edukacyjno -wychowawcze, a także Kościoły czy szerzej tradycyjne wyznania religijne. Można, więc stwierdzić, że powstawaniu sekt sprzyjają zjawiska, procesy
i przyczyny, o charakterze ustrojowo -politycznym, społecznym i indywidualnym. Przyczyny ustrojowo -polityczne związane są z dokonującymi się przeobrażeniami politycznymi i ustrojowymi na wszystkich kontynentach; otwarciem granic; gwarancjami wolnościowymi; liberalizacją systemów prawnych; możliwością korzystania przez Kościoły, związki wyznaniowe, stowarzyszenia i fundacje z wielu ulg i przywilejów -głównie brak kontroli dochodów związków wyznaniowych; brakiem kontroli państwa nad działalnością nowych Kościołów i związków wyznaniowych; nie przygotowanie instytucji publicznych
do rozwiązywania problemów wynikających z działalności sekt; brak rzetelnej wiedzy oraz właściwej koordynacji działań instytucji życia publicznego. Przyczyny społeczne to głównie:- kryzys autorytetów -kryzys przywództwa (rodziców, nauczycieli), Kościoła, państwa i innych organizacji, a także struktur polityczno -społecznych; kryzys instytucji edukacyjno -wychowawczych, brak zaufania do panujących wzorców życia; brak zaufania do ideologii i praktyki politycznej; poczucie wyobcowania; pojawienie się charyzmatycznych jednostek zdolnych do pociągania innych. Kryzys wewnętrzny Kościoła (krytycyzm wobec instytucjonalnej religijności; dostrzeganie niedostatków i niekonsekwencji w sprawach doktrynalnych, kultowych
i organizacyjnych tradycyjnych Kościołów; negatywna ocena Kościoła katolickiego; liberalizacja teologii; laicyzacja życia; kryzys wiary w Boga; znużenie tradycyjnymi wierzeniami; brak autentycznego doświadczenia religijnego; brak doświadczenia uczestnictwa w życiu parafialnym. Kryzys cywilizacyjny -synkretyzm religijny; wielość teorii, idei i prawd; indywidualizacja wiary -proces sekularyzacji; odczłowieczające oddziaływanie struktur współczesnego społeczeństwa; urbanizacja stylu życia; przemieszczanie się ludzi -procesy migracyjne; nowoczesna technika audiowizualna oraz łatwość komunikacji społecznej; odejście ludzi od dużych instytucji społecznych; poczucie dyskryminacji i społecznego odrzuceni; negacja istniejącego porządku społecznego -manifestacja określonych doświadczeń egzystencjalnych; społeczny klimat większego przyzwolenia
na kontrowersyjność i manifestowaną odmienność; kryzys ekonomiczny powodujący występowanie dużego bezrobocia i związanej z nim frustracji. Kryzys tradycyjnego modelu rodziny, na który składa się; zmiana modelu życia; trudna sytuacja ekonomiczna rodzin; kryzys współczesnej rodziny -dotąd ostoi tradycji
i, ciągłości kulturowej i jedności myśli (pierwotny wybór wyznania dokonuje się w rodzinie autonomicznie, w drodze wychowania rodzinnego) oraz brak czasu dla najbliższych; zerwanie z tradycją i kulturą; odrzucenie autorytetu rodziców; błędy wychowawcze; coraz większa liczba rodzin niestabilnych, dysfunkcyjnych; luźne związki; konflikty pokoleniowe i brak dialogu między rodzicami i dziećmi; zanik więzi rodzinnych; doświadczenie wyobcowania, niezrozumienia i alienacji młodych ludzi poszukujących często trwałych wartości; zanik religijnych praktyk rodzinnych. Braki edukacyjne dzieci i młodzieży -nie przygotowanie społeczeństwa do kontaktu i konfrontacji z sektami; niska świadomość stosowania głęboko nieetycznych metod i technik manipulacji przez związki tego typu; bierna postawa wobec samych grup, a także ich destrukcyjnego wpływu. Przyczyny indywidualne dotyczą płaszczyzny poznawczej, uczuciowej, aspektu społecznego, kulturowego, egzystencjalnego i religijnego. Będą to, więc: poszukiwania
i wybory ludzi -pragnienie możliwości pełnego rozwoju; pragnienie samodoskonalenia; poszukiwanie swojego miejsca w społeczeństwie, świecie i życiu -prawdy, sensu, Boga -samookreślenie własnej tożsamości, nowych pogłębionych form życia religijnego -nowej orientacji życiowej; poszukiwanie natychmiastowego „oświecenia”; poszukiwanie wzniosłych i wspaniałych ideałów; poszukiwanie spokoju i oparcia, przyjaźni
i życzliwości, pewności i bezpieczeństwa, pragnienie ulepszania świata; poszukiwanie tego, ·co dobre i piękne; chęć bycia samodzielnym; poczucie znudzenia i szukanie wrażeń; zakwestionowanie prawomocności i zasadności istniejącego systemu, fascynacja osobowością guru. Do tej kategorii przyczyn zaliczyć także należy problemy o podłożu: rodzinnym, rówieśniczym, adaptacyjnym, konflikty z rodzicami dorastającej młodzieży; różne słabości, frustracje, zagubienie, problemy z własną tożsamością; kwestie próżni osobowej i zagubienie sensu życia, a także nieumiejętność znalezienia się we współczesnym świecie. Towarzyszą im także potrzeby, pragnienia i aspiracje. Naturalna ludzka potrzeba poszukiwania, odkrywania, szybkiej realizacji życiowych ideałów; potrzeba mocy i władzy; potrzeba informacji; potrzeba odnalezienia sensu życia oraz nowego sposobu przeżywania wiary, a także wyodrębnienia się z anonimowego tłumu jak również pragnienie nawiązania emocjonalnych więzi grupowych. Są one także wyrazem tęsknoty za harmonią i kulturowo -religijną tożsamością, za duchowym kierownictwem, posiadaniem autorytetu, dzięki któremu urzeczywistnione zostanie pragnie bycia indywidualnością, bycia rozpoznawalnym
i wyróżnionym jako osoba a także zdobycia przyjaźni, ciepła, miłości i zaufania a wiec spełnienia się w najważniejszych aspektach życia społecznego. Rozpatrując przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się zjawiska sekt w Polsce, należy zdać sobie sprawę z tego, że we współ czesnym społeczeństwie coraz bardziej upowszechnia się postmodernistyczny sposób patrzenia na rzeczywistość. Hasło „wszystko już było „ i ogłaszanie końca kultury, to cechy rozpoznawcza postmodernizmu, tak szczególnie ostatnio popularnego i obecnego w deklaracjach głoszonych przez różnego rodzaju przywódców (nauczycieli, ideologów), czy też grup i instytucje. Odejście od tradycji, która w świecie zachodnim była głęboko przesiąknięta chrześcijaństwem, spowodowało kryzys współczesnej cywilizacji, najbardziej przejawiający się w sferze moralności. Dokonuje się ciągle, nietzscheańskie przewartościowanie wszystkich wartości. Ta ciągle dokonująca się przemiana w sferze wartości odbywa się w imię szczytnych ideałów demokracji i humanizmu, a jej skutkiem staje się coraz większe wyobcowanie ludzi w otaczającym ich świecie. Pierwszą formą nowej alienacji współczesnego człowieka jest postawa konsumpcyjna. Człowiek ciągle tworzy nowe rzeczy, którymi chce umocnić swój byt, a które przesłaniają mu podstawowe wartości ludzkie. Druga formą współczesnego wyobcowania i zniewolenia człowieka są mass media, często będące narzędziem deformacji człowieczeństwa przez narzucanie określonych postaw i różnego rodzaju manipulacje. Trzecia postać współczesnej alienacji to polityka konkurująca z religią i moralnością. Chodzi tu o rozumienia polityki
i demokracji, nierespektującej fundamentalnych ludzkich praw przynależnych człowiekowi
z samego faktu bycia człowiekiem. Głębokie zmiany mentalne dotyczą przede wszystkim postaw moralnych. Ma miejsce sekularyzacja moralności, pojmowana jako odchodzenie od modelu moralności chrześcijańskiej, porządek moralny motywowany religijnie traci na znaczeniu. Taki stan rzeczy zdaniem jednych jest przejawem kryzysu moralnego współczesności, a zdaniem innych -oznakom przezwyciężenia opóźnienia kulturowego i powrotu do normalności,
po czasie zdominowania przez wartości chrześcijańskiej etyki i moralności. Wszystko to sprawia, że współczesny człowiek pozbawiony korzeni -duchowego oparcia, rozpaczliwie szuka fundamentów, na którym mógłby zbudować i oprzeć swoją egzystencję. Bardzo szybko i dość łatwo przyjmuje za swoją podsuniętą mu ofertę grup nowej duchowości -prostą w formie doktrynalnej i łatwą do realizacji w wymiarze kultowym -będącą odpowiedzią na dręczące go dylematy i problemy. Stąd powstawanie i pojawianie się nowych sekt i ruchów religijnych jest wynikiem niewystarczalności ofert, propozycji
i środków, jakie dostrzega człowiek współczesny we własnym środowisku życia. Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że problematyka powstawania sekt jest zagadnieniem bardzo złożonym, dlatego historię powstawania danej grupy należy traktować jako zamknięty i niepowtarzalny przypadek, który musi być zawsze rozpatrywany indywidualnie i jednostkowo, albowiem często wymyka się wszelkim systematyzacją
i uogólnieniom.

Rozdział III

Psychologiczne oddziaływanie sekty i nowych ruchów religijnych

3. 1. Kogo werbują sekty?

Na werbunek do sekty narażony jest niemal każdy człowiek i praktycznie każdy może być wciągnięty do tego rodzaju grupy. Sekty poszukują tych, którzy mogą być pomocni
w urzeczywistnianiu ich misji -ludzi wrażliwych, altruistów, inteligentnych
i wykształconych, aktywnych i uzdolnionych -osób znanych (sławnych), cenionych, którzy mogą uwierzytelnić ich przekaz i doktrynę. Stosunkowo najwięcej trafia do sekt ludzi młodych, pomiędzy 18 a 25 rokiem życia, z reguły wolnych jeszcze od poważniejszych zobowiązań -odpowiedzialności za rodzinę i jej utrzymanie, czy pracy na pełnym etacie, przezywających kryzys tożsamości. Jednak najbardziej pożądaną grupą społeczną
są uczniowie szkół średnich ponadgimnazjalnych i studenci, którzy w sekcie będą
w przeważającej większości traktowani jak wyrobnicy. Nic, więc dziwnego, że ludzie młodzi stanowią grupę idealnych kandydatów na członków sekt. Ale ofiarami nowych ruchów religijnych mogą stać się nie tylko ludzie młodzi i niedojrzali emocjonalnie. Osoby starsze również mogą zostać zwerbowane, choć zazwyczaj nie powierza się im tych samych zadań, które wykonują ludzie młodzi. Od ludzi dorosłych, szczególnie znanych i dobrze sytuowanych oczekuje się wsparcia finansowego oraz kreowania pozytywnego wizerunku sekty w publicznych wystąpieniach -oni, bowiem uwiarygodniają grupę i są źródłem finansowania. Także wśród ludzi w średnim czy starszym wieku ze względu na chorobę, sfrustrowanych, pogubionych, załamanych, dla których życzliwość, jaką na wstępie ofiaruje im sekta jest prawdziwym ratunkiem (czymś, czego próżno szukają w otaczającym ich świecie -we własnym środowisku. Ludzie starsi żyjący samotnie są bardziej otwarci
na przejawy zainteresowania, równocześnie mogą szukać nowych zajęć, próbować na nowo odnaleźć sens swojego życia. Do nich także -osamotnionych, chorych, załamanych i nieraz zrozpaczonych swoją sytuacją i życiowym położeniem, nie umiejących i nie mogących radzić sobie z codziennymi problemami -kierują się werbownicy (wysłannicy) sekt i nowych ruchów religijnych.

3.2. Psychomanipulacja w sektach

Do sekt nie trafia się przypadkiem. Przyczyny niezwykle dużej skuteczności
w werbowaniu do sekt, w opinii badaczy tej problematyki, leżą przede wszystkim w tym,
że korzystają one z bogatych zdobyczy najnowszej psychologii (technik kontroli umysłu, kontroli informacji, reguł wpływu społecznego, elementów dynami grupowej). Kluczową rolę w procesie wiązania się jednostki z grupą odgrywa manipulacja psychologiczna. Znalezienie, bowiem w sekcie to najczęściej efekt aktywnego, starannie zaplanowanego
i konsekwentnie realizowanego werbowania przez wyszkolonych liderów -indywidualnie skierowanej do konkretnej jednostki działalności werbownika. Pozyskiwanie nowych członków to nie pojedyncze czynności, lecz niezwykle złożony proces trwający w czasie,
w którym poszczególne działania werbunkowe wzajemnie się przeplatają i uzupełniają.
To zespół uruchomianych w odpowiednim czasie czynności, których celem jest przekształcenie adepta w istotę całkowicie zależną od nowej wiary w wyniku, których jednostka wiąże się ściśle z członkami sekty, a także z doktryną, która ona reprezentuje. Ściśle selekcjonuje się informacje, ukrywa prawdziwe intencje, co sprawia, że potencjalni adepci są ciągle niedoinformowani. Usiłuje się natomiast zgromadzić jak najwięcej informacji o kandydacie do sekty (numer telefonu, marzenia, nadzieje, lęki, zainteresowania, a nawet charakter wykonywanej pracy, przyjaźnie i znajomości). O sobie, a tym bardzie szczegółach dotyczących grupy, werbownik stara się mówić jak najmniej i tylko wtedy, gdy jest
to absolutnie konieczne. Skuteczny werbunek opiera się, bowiem na jak najlepszym poznaniu osoby werbowanej. Osoby werbujące do sekt są bardzo dobrze przygotowane do tego
-z łatwością potrafią zainicjować kontakt z potencjalnym kandydatem, a także umiejętni podtrzymywać go. Technik werbunku jest wiele i są one zróżnicowane w zależności
od indywidualnych predyspozycji i oczekiwań osoby poddanej presji werbownika. Wchodzenie w grupę kultową to najczęściej proces dobrze wcześniej przygotowany
i odpowiednio wyreżyserowany, gdzie osoba werbowana podlega całej gamie manipulacji
i psychotechnik, nie zauważając (nie uświadamiając sobie) tego. Metoda propagandy sprowadza się najczęściej do zwykłej manipulacji kandydatami i członkami sekty, która sięga głębszy potrzeb, pragnień i aspiracji człowieka (egzystencjalnych, bezpieczeństwa, przynależności i miłości), chodzi tu o szeroko rozumianą manipulację społeczną
i psychologiczną, poprzez które nowe ruchy religijne narzucają jednostkom własne normy myślenia, odczuwania i zachowania. Dokonuje się to za pomocą wypróbowanych technik, które swój początek biorą w postawie serdeczności i życzliwości, z czasem przekształcając się w rodzaj kontroli umysłu poprzez stosowanie zniewalających technik modyfikujących zachowania i postawy. Psychomanipulacja będzie, zatem każde werbalne, audialne i wizualne oddziaływanie na psychikę człowieka lub grupy ludzi, które ma na celu poddanie przedmiotu oddziaływania maksymalnemu wpływowi i kontroli procesów myślowych i zachowań oraz przekształcenia jego postawy i poglądów zazwyczaj przy wykorzystaniu z jednej strony niewiedzy lub słabej orientacji tego przedmiotu w sferze światopoglądowej, zaś z drugiej jego obojętnego bądź często nawet negatywnego stosunku do społecznie akceptowanych wartości. Istota tak pojętej psychomanipulacji polega, zatem na wprowadzaniu w błąd człowieka lub grupy ludzi, a następnie na wykorzystywaniu tego błędu dla celów pożądanych przez stosującego tę psychomanipulację. Cele te mogą być różne, od uzyskania korzyści majątkowych (tylko w niektórych sektach), do osiągania poczucia pełnej władzy nad człowiekiem lub grupą poddaną takim oddziaływaniom. Proces zdobywania stopniowej „kontroli umysłu „ polega na stwarzaniu nowego „lepszego” -zazwyczaj uśmiechniętego i na pierwszy rzut oka „szczęśliwego” człowieka, ale przede wszystkim lojalnego wyznawcy sekty. Indoktrynacja połączona z nieustannym wewnętrznym naciskiem przez grupę szybko odnosi skutek. Ludzie po takim doświadczeniu zmieniają się: inaczej mówią, inaczej działają, nawet ich spojrzenie i uśmiech są inne, wydają się być zaprogramowani. Indoktrynacja nowych ruchów religijnych odbywa się w formie rozmów indywidualnych lub zbiorowych wykładów. Dochodzą do tego posty, pozbawienie lub ograniczenie snu, stłoczenie wielu osób na małej powierzchni i całkowite wypełnieni czasu, tak by młody człowiek nie miał nawet woli na krytyczną refleksję. Ważnym czynnikiem manipulacji skierowanym głównie na sferę poznawczą jest przede wszystkim „myślenie grupowe”, któremu towarzyszy oddziaływanie w sferze emocjonalnej poprzez kształtowanie nowy przekonań na drodze manipulacji doznaniami jednostki. Psychoamnipulacja w sekcie obejmuje również odpowiednie zachowania innych jej członków, w szczególności poprzez ustalenie i egzekwowanie określonych zasad życia społecznego i realizowanie codziennych czynności kultowo -rytualnych. Odbywa się ono zazwyczaj w ściśle określonych, następujących po sobie etapach:

- przez fascynacje;

- przez zniszczenie poczucia bezpieczeństwa;

- przez zbudowanie nowej tożsamości

W zdobywaniu nowych członków sekty stosują określony styl propagandy
i werbowania oraz manipulacje psychologiczno -społeczne. Rozpatrując bardziej szczegółowo psychotechniczną manipulację przez sekty, należy wskazać na stopniowe wywieranie nacisku na decyzje członka wspólnoty, głównie przy wykorzystaniu tzw. „mocy grupy” wywołującej zachowania konformistyczne oraz przebudowę świadomości opierającej się m. in. na hamowaniu myślenia refleksyjnego, blokowaniu dopływu informacji z zewnątrz oraz rozniecaniu uczuć. Do szczególnie wyrafinowanych technik manipulacyjnych należą:

- oddziaływanie za pomocą tzw. bodźców podprogowych, nie rejestrowanych przez świadomość;

- manipulacja systemem wartości, a w konsekwencji także motywacją;

- reżyserowana spontaniczność;

- manipulacja prawdą -grupa nie dopuszcza werbowanego do pełnej informacji o sobie,
a nawet potrafi podsuwać fałszywe informacje;

- imitowanie doświadczenia mistycznego -np. stosując techniki transowe (mantrowanie, hipnoza, kontrola oddechu), narkotyki;

- indoktrynacja -zmasowane i przekraczające zdolności kontrolne osoby przekazywanie doktryny sekty, w atmosferze absolutnej pewności racji grupy i totalnego błędu jej przeciwników;

- delikatne wprowadzenie we wspólnotę polegające na stopniowym uświadamianiu kandydata o prawdziwych celach grupy;

- „bombardowanie miłością”, otaczanie opieką i serdecznością celem umocnienia więzi adepta z grupą, (aby jednak ten stan mógł trwać, adept musi wykonywać polecenia przełożonych, w przeciwnym razie, bowiem „miłość” i akceptacja szybko się kończą);

- technika flirtu -podtrzymywanie kontaktu przez listy, kartki z pozdrowieniami; bardziej drastyczną formą tej techniki jest prostytucja sakralna;

- pomoc humanitarna (dotacje do człowieka za pomocą różnych metod takich jak: apteka
z bezpłatnymi lekami, kuchnia dla ubogich, opieka nad dziećmi czy bezpłatne lub tanie wyjazdy na obozy, różnego rodzaju kursy -np. językowe);

- „pranie mózgu” jako szereg zabiegów modyfikujących świadomość jednostki

Biorąc pod uwagę kryterium głębokości ingerencji w psychikę drugiego człowieka, werbunkowe techniki manipulacji możemy usystematyzować w kila grup. Pierwsza obejmuje techniki prowadzące do wywołania postawy uległości. Ich celem jest spowodowanie (wywołanie) jednorazowej zmiany w zachowaniu osoby manipulowanej. Druga grupa technik, sięga głębiej -zabiegi i manipulacyjne prowadzą do zmiany postaw, a nie tylko zmiany zachowania. W takich przypadkach mówi się o tzw. technikach perswazji. Trzecia grupa technik dotyczy zmiany osobowości albo raczej zmian tożsamości, wyrażającej się
-np. kontrolą myśli i prowadzącą do osiągnięcia całkowitej kontroli osoby manipulowanej. Konsekwencją oddziaływania tych technik psychomanipulacyjnych staje się ukształtowanie nowej pseudo -tożsamości, na która składają się m. in.: nowe przekonania, nowy „emocjonalnie obciążony” język i nowa mapa rzeczywistości. Ogromnie trudno jest nawiązać swobodny kontakt z tak ukształtowanym członkiem wspólnoty. Znajduje się
on, bowiem -w „psychologicznej pułapce”. „Pułapkę” i właściwie sedno manipulacji w tych grupach można opisać według następującego, schematu: początkowo osoba nie wie,
·o co chodzi, potem, gdy z czasem wie coraz więcej -interpretuje to, co wie, zgodnie
z życzeniem przywódcy albo jest zbyt związana emocjonalnie z członkami grupy lub zbyt przestraszona, aby opuścić daną wspólnotę. Adept został, bowiem poddany psychomanipulacji, która dokonała skutecznej przemiany jego dotychczasowej tożsamości
i ukształtowała nowego człowieka według wskazań, ideałów i doktryny sekty.

Rozdział IV

Wybrane sekty, grupy kultu i ruchy religijne działające współcześnie

Obecnie w Polsce działa około 300 różnych ruchów religijnych. Nie sposób usystematyzować je według jednego klucza; w wielu z nich występuje pomieszanie różnych prądów myślowo-religijnych, wiele z nich ukrywa swą tożsamość, są ruchami trudnymi
do opisania ze względu na to, że bardzo mało, lub nic o nich nie wiemy. Poniżej,
na podstawie dostępnej wiedzy, czy to z literatury, czy też z relacji byłych członków sekt, sporządzono ogólny ich podział. Pierwszą grupę stanowią ruchy, które wywodzą się z chrześcijaństwa. Należą do niej: Adwentyści Dnia Siódmego, wszystkie grupy Badaczy Pisma Świętego, w tym Świadkowie Jehowy, Kościół Nowoapostolski. Do tej grupy zalicza się również Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, czyli tzw. Mormoni. Jest jeszcze wiele innych ruchów religijnych, czy też parareligijnych, które swą naukę opierają o interpretacje Pisma Świętego, lecz w późniejszym okresie indoktrynacji odchodzą od niego, na rzecz pism swego założyciela. Tu możemy wymienić Kościół Zjednoczenia zwany też Kościołem Moona, oraz sektę Rodzina Miłości wcześniej zwaną Dzieci Boga. Drugą grupę stanowią ruchy wywodzące się z nurtu antychrześcijańskiego. Przede wszystkim są to wszystkie odmiany ruchów satanistycznych: Kościół Szatana założony przez Antona LaVeya, Światynia Seta i wiele innych, wliczając w to młodzieżową formę satanizmu. Jako antychrześcijańska uznana została również organizacja Wolnomularzy, czyli masoneria, która w swych obrzędach wykorzystuje różne formy kultów religijnych, przede wszystkim okultyzm. Kolejną grupę ruchów religijnych stanowią ruchy obce nam kulturowo, przede wszystkim wywodzące się z religii wschodnich: z islamu - Achmadyja, Subud, Bachoizm, Sufizm i inne, z buddyzmu - Sangha, Stowarzyszenie Buddyjskie Karma, Kagya, Madasangha i inne, z hinduizmu - Adżapu Joga, Brahma Boskiego Światła, Sieldha Joga, Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kriszny z odłamem Misja Czaitani, Towarzystwo Medytacji Transcendentalnej (MT można zaliczyć jednocześnie do grupy następnej), sekta Rajneesha
i inne. Czwartą grupę reprezentują te ruchy religijne i parareligijne, których doktryna jest zbliżona do filozofii Nowej Ery (New Age). Są to różnego rodzaju Towarzystwa Psychotroniczne, kursy rozwoju nieograniczonych zdolności ludzkiej natury, wmawiające człowiekowi, że jest doskonały, że jest bogiem. Do najbardziej znanych tego typu ruchów należą: Centralny Londyński Kościół Chrystusowy, Kościół Scjentologiczny (Kościół Nauki o Wiedzy); jako prowadzące działalność sekciarską zaliczane są również treningi Silvy, Rejki, oraz wiele innych o podobnych założeniach. W piątej grupie ruchów religijnych i parareligijnych znajdują się wszystkie te ruchy, których doktryna i działalność jest niejasna mało lub w ogóle nie znana. Są to ruchy skrzętnie ukrywające swoje istnienie, co z mniejszym, czy większym skutkiem udaje im się. Jednym
z takich tajemniczych ruchów jest Zdrowy Człowiek, przewodzony przez mistrza - Mesjasza. Jest jeszcze jedna kategoria sekt, tzw. sekty ekonomiczne, o których coraz więcej mówi się w kręgach zajmujących się ta tematyką. Są to firmy pracujace w formie handlu akwizytorskiego, przez sieć dystrybutorów. Można tu wymienić: Amway, Go Best, Avon
i wiele innych. Do grona sekt zaliczono je, ze względu na techniki werbowania i skutki przynależności podobne jak w ruchach religijnych.

4.1 Świadkowie Jehowy.

Świadkowie Jehowy (oficjalna nazwa prawna w Polsce: Strażnica - Towarzystwo Biblijne i Traktatowe - Zarejestrowany Związek Wyznania Świadków Jehowy) - związek wyznaniowy głoszący, że jedynym Bogiem jest Jehowa i oczekujący na zbliżający się Armagedon. Ruch zapoczątkowany przez Charlesa T. Russella w 1872 r. w Pensylwanii (USA) obecnie liczy około 6,7 miliona aktywnych głosicieli na całym świecie (2007). Świadkowie Jehowy są znani z działalności ewangelizacyjnej i rozdawanych publikacji (najbardziej znane: "Strażnica" oraz "Przebudźcie się!"). Świadkowie Jehowy wierzą,
że wyłącznie Biblia jest Słowem Bożym. Odrzucają Tradycję Apostolską oraz wszystkie inne pozabiblijne tradycje, trzymając się Biblii jako podstawy wszystkich swych wierzeń. Świadkowie Jehowy wierzą w Jednoosobowego Boga, Jehowę i oddają tylko jemu cześć, jako jedynemu prawdziwemu Bogu. Wierzą, że Królestwo Chrystusa jest jedyną nadzieją dla ludzkości; będzie nim rząd znajdujący się w Niebie, złożony z Jezusa oraz 144 000 wybranych, namaszczonych duchem chrześcijan; że już wkrótce zostanie zniszczony obecny zły system rzeczy ze wszystkimi ludzkimi rządami i religiami i zaprowadzi nowy system,
w którym zapanuje sprawiedliwość i pokój. Pozostali zbawieni ludzie będą żyć w raju
na przemienionej ziemi, na podobieństwo Adama i Ewy. Wierzą, że w momencie "końca systemu rzeczy", kiedy światowa wojna Armagedonu zniszczy zło tego świata i tych z ludzi, którzy nie spełniają wymagań Jehowy. Wierzą, że ludzie miłujący prawość ocaleją
z nadchodzącej zagłady i będą mogli żyć na oczyszczonej Ziemi. Usilnie starają się nie należeć do obecnego świata, co według nich z wypowiedzi Jezusa miało być jedną z cech jego naśladowców. Starają się okazywać bliźnim szczerą miłość chrześcijańską, ale nie biorą udziału w życiu politycznym ani w służbie wojskowej, policyjnej czy innej mającej związek
z walką lub użytkowaniem broni.. Wystrzegają się jakiegokolwiek używania krwi pełnej,
a co za tym idzie jej przyjmowania z pokarmem oraz transfuzji krwi. Nie biorą udziału
w życiu politycznym (uważają to za zdradę wierności wobec Królestwa Bożego), nie służą
w wojsku, nie biorą udziału w ruchach ekumenicznych, uważając inne religie za będące pod wpływem Szatana (tzw. Babilon Wielki). Prowadzą na całym świecie działalność kaznodziejską, nauczając głównie przez chodzenie 'od domu do domu', głoszenia na ulicy, głoszenie przez telefon i listownie. Publikują także artykuły w formie drukowanej, wideo, audio i elektronicznej. Uczestniczą trzy razy w tygodniu w otwartych spotkaniach zboru.

4.2. Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (Mormoni)

Założycielem tej sekty był Joseph Smith żyjący w latach 1805 - 1844. Cała nauka zawarta została w "Księdze Mormona" opublikowanej w 1830 roku. Mormoni uważają się
za chrześcijan, choć ich doktryna daleko odbiega od nauki chrześcijańskiej (Jezus
po zmartwychwstaniu przeniósł się do Ameryki, gdzie nauczał i pozyskiwał nowych uczniów; miał również trzy żony: Marię Magdalenę, Martę i Marię, o których jest też mowa w Piśmie Świętym). "Prawdą jest, że Mormoni dysponują w USA potężną siłą polityczną
i gospodarczą. Stan Utah, w którym mieszkają, został dzięki członkom sekty przekształcony
z pustyni w kwitnącą oazę. Przedsiębiorczość i pracowitość Mormoni zachowali do dziś. Własnością sekty są stacje telewizyjne, gazety, hotele, szpitale i towarzystwa ubezpieczeniowe. Najwięcej kontrowersji wzbudza sprawa wielożeństwa ( założyciel miał
49 żon). Choć oficjalnie zakazano poligamii, uważa się, że 25 000 Mormonów w Stanach Zjednoczonych ma, co najmniej dwie żony. Ze sprawą wielożeństwa związana jest pozycja kobiety. Jest ona potrzebna tylko do rodzenia dzieci i służenia mężowi. Są również bardzo negatywnie nastawieni do innych ras, szczególnie Murzynów, a więc są lepsi i gorsi, nie
ma równości.

4.3 Kościół Zjednoczenia

Potocznie mówi się o Sekcie Moona, gdyż jej twórca jest Koreańczyk San Myung Moon. W 1954 roku założył "Kościół Zjednoczenia", a trzy lata później wydał "Boska Zasadę". (?) Prawdziwym "mesjaszem" jest sam Myung Moon, któremu przekazuje nowe objawienie. Nie ma w nim miejsca na miłość do człowieka, są natomiast hasła neofaszystowski i zapowiedź III wojny światowej. Przy użyciu psychotechniki, "bombardowania miłością", zniewalają przyszłych adeptów, jednocześnie niszcząc więzi rodzinne. Osoby pochłonięte nauką "mesjasza" porzucają domy, rodziny, religię, tradycje, często również kraj ojczysty. Zamieszkują we wspólnocie, stając się dziećmi nowych rodziców: Moona i jego żony. Od tej pory w pełni są oddani swoim rodzicom, którzy decydują za nich o doborze partnera do wspólnego życia. Potem jest praca na rzecz sekty, ćwiczenia duchowe, bez chwili wytchnienia i refleksji, bez prywatności. Sekta prowadzi działalność handlową na wielką skalę, w tym również bronią. Dzięki taniej sile roboczej
i niepewnym interesom Moon stał się jednym z najbogatszych ludzi na świecie.
Od 1990 roku sekta działa w Polsce pod "przykrywką" "Stowarzyszenia Uczonych na rzecz Pokoju Światowego”.

4.4. Rodzina Miłość (Dzieci Boga)

Sekta ta powstała w Kalifornii, wśród hipisów i narkomanów. Zapoczątkował
go Dawid Berg w 1968 roku. Przyjął imię Mojses i został uznany przez swoich "współbraci" za natchnionego przez Boga. Swoim wyznawcom przekazywał nauki listownie, naśladując styl biblijny. Mówił w nich o nadchodzących czasach apokaliptycznych, występował przeciw konsumpcjonizmowi, i innym religiom. W latach 70 - tych w listach Mo (tak skrótowo nazywano mistrza) zaczęły pojawiać się treści seksualne”. Prorok zachęcał uczniów, aby pozbywali się wszelkich hamulców moralnych, uprawiali seks bez ograniczeń, wymieniali się współmałżonkami, a nawet namawiali żony do prostytucji. Członkowie sekty mieli obowiązek uwodzenia obcych i "uprawiania miłości w imię boga" dla pozyskani nowych członków. Prorok nakłaniał także do seksu grupowego, a nawet kazirodztwa". Dzieci
w sekcie nie mają rodziców, wszyscy są mamą i tatą. Często dzieci wywozi się do innych wspólnot. Są również wykorzystywane seksualnie. Prorok został oskarżony o demoralizację młodzieży. Zmuszony do opuszczenia Stanów Zjednoczonych przeniósł się do Europy, gdzie założył wiele nowych wspólnot.

4. 5. Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kriszny

"Towarzystwo Świadomości Kryszny założone zostało oficjalnie w Nowym Jorku
w 1965 roku. Jego twórcą był Bhaktivedanta Swami Prabhupada.. Kult szerzył się szybko, zwłaszcza od czasu, gdy poparł go jeden z młodzieżowych idoli owych czasów, członek zespołu The Beatles, zafascynowany hinduskim mistycyzmem, George Harrison. jego zbliżenie z Prabhupadą było tylko chwilowe, ale wystarczyło: po oficjalnym zarejestrowaniu Międzynarodowego Towarzystwa Świadomości Kryszny ruch rozszerzał się błyskawicznie. Członków wspólnoty obowiązuje rygorystyczny tryb życia: pobudka o godzinie 3:45; poranna toaleta z zimnym prysznicem; kilka godzin medytacji, śpiewów; następnie śniadanie i praca. W ciagu dnia "wielbiciel" musi powtórzyć 1728 razy wielką mantrę: Hare Kryszna, Hare Rama; zajmuje mu to kilka godzin. "Wielbiciela" obowiązują cztery reguły. Pierwsza
to zakaz wszelkiego rodzaju rozmów nie wiążących się z rozwijaniem świadomości Kryszny, jak również wszelkich rozrywek, a zwłaszcza gier hazardowych. Bezwzględny zakaz konsumowania jakichkolwiek używek obejmujący prócz alkoholu, tytoniu i narkotyków również herbatę i kawę. Dieta w aśramie składa się niemal wyłącznie ze zbóż, kasz, kiełków, orzechów, owoców oraz mleka i jego przetworów. W przypadku spożycia mięsa energia Kryszny nie może swobodnie przepływać przez ciało wyznawcy, co oczywiście negatywnie wpływa na budzenie się świadomości. Członkowie ruchu przyjmują system kastowy. Wierzą, że taki system będzie panował w społeczeństwie, które powstanie, gdy ruch otrzyma władzę i na całym świecie obowiązywać będzie jedna religia wyznawców Kryszny. Krysznaickie społeczeństwo idealne przypomina totalitarną teokrację, w której prawodawstwo oparte na religii obejmuje również innowierców, a odmienne od oficjalnych poglądy automatycznie spychają jednostkę na dno drabiny społecznej”. W społeczności krisznitów kobiety sa traktowane jak "istoty niższego gatunku", są w pełni uzależnione
od mężczyzn, również w sprawie doboru partnera. W ulotce łódzkiego Biura Informacji można przeczytać takie słowa na temat praw i nakazów obowiązujących w ruchu: "Dla dobra grupy adept musi kłamać, a nawet popełniać przestępstwo. Całe twoje życie będzie poddane kontroli. Nie będziesz mógł się widywać z rodziną, a nawet telefonować i posyłać listów. Będziesz musiał zmienić sposób odżywiania - przejdziesz na ścisły wegetarianizm. Twoim obowiązkiem będzie werbowanie nowych członków, (głównie na ulicy) sprzedawanie broszurek, proszenie o darmową żywność na bazarach i w hurtowniach”.

4. 6. Towarzystwo Medytacji Transcendentalnej

Mahesh Prasad Warne pod koniec II wojny światowej usunął się do pustelni, gdzie przez medytacje doznał oświecenia. Zmienił swoje nazwisko na Maharishi Mahesh Yoga,
co oznacza "Wielkiego Wieszcza z rodziny Mahesh, który praktykuje jogę". Jego nauka nie została przyjęta przez mieszkańców Indii, dlatego przeniósł się do Londynu, gdzie założył Międzynarodowe Towarzystwo Medytacji. Twórca tak pisze o MT: "Medytacja transcendentalna jest naturalną techniką, która pozwala świadomemu umysłowo doświadczać coraz bardziej subtelnych stanów psychicznych, aż do momentu dotarcia do samego źródła psychiki, nieograniczonego zasobu energii i twórczej inteligencji. Ta prosta praktyka poszerza zdolności umysłu świadomego i człowiek może wykorzystywać swój potencjał
we wszystkich dziedzinach myśli i czynu.".Techniki proponowane przez guru polegają na całkowitym rozluźnieniu organizmu i uwolnieniu od koncentracji; pozwala to osiągnąć głębsze poziomy świadomości: transcendentalnej, kosmicznej, bożej, jedności i brachma. Werbowanie polega na zapraszaniu na wykłady. Osoby zachęcone wykładami mogą uczestniczyć w pierwszej medytacji. Po cyklu wykładów poprzez rytuał inicjacji - pudża, chętni mogą zostać włączeni do towarzystwa. "Pomimo żarliwych zaprzeczeń, ruch
TM traktować można jako pewną formę sekty religijnej, głęboko zakorzenionej w tradycji hinduistycznej. Świadczy o tym nie tylko pudża, będąca w istocie formą rytuału inicjacyjnego wprowadzającego w świat bóstw hinduskich - w istocie każda mantra w mniej lub bardziej ścisły sposób łączy się z nim. Być może nieodstępujący brodatego guru uśmiech świadczy
o głębokiej satysfakcji, jaką odczuwa on na myśl, że setki tysięcy ludzi wychowanych
w europejskiej kulturze w nieświadomy sposób dwa razy dziennie wznosi inwokacje
do hinduskich bogów".

4.7. Sataniści

O satanistach zwykle słyszymy przy okazji wybryków chuligańskich młodzieży: niszczenia grobów, podpalania i dewastowania kościołów. Takie spojrzenie jest bardzo nieadekwatne do rzeczywistości. W Wielkiej Brytanii około 10 000 osób uczestniczy
w różnych praktykach satanistycznych, przy czym średnia wieku wynosi trzydzieści pięć lat; satanistami są osoby w wieku od osiemnastu do siedemdziesięciu pięciu lat. Według niesprawdzonych informacji, w Polsce satanizmem zajmują się również osoby z wyższym wykształceniem; młodzież jest wykorzystywana do spektakularnych" akcji. Ruch satanistyczny występuje przeciw każdej religii wskazującej na dobro; najbardziej atakowane jest chrześcijaństwo, a w szczególności Kościół Katolicki z jego głową - osobą Papieża.
"To co dobre, staje się złe, a to co złe, staje się celowe, właściwe i możliwe. Dla satanistów "dobro" i "zło" są tylko wartościami narzuconymi przez inne religie. Czyniąc zło satanista uzyskuje siłę magiczną, która pozwala czynić jeszcze większe zło. Nadprzyrodzoną siłę uzyskują na przykład podczas zabijania zwierząt - wewnątrz magicznego koła na ziemi. Nie ma pewności, czy zdarzają się ofiary z niemowląt. Policja w krajach zachodnich dysponuje jednak dowodami na seksualne molestowanie przez satanistów dzieci". Jest wiele różnych grup satanistycznych. Wśród nich jest Kościół Szatana założony
w USA, oraz Świątynia Seta w Wielkiej Brytanii. Obie te grupy są zarejestrowane
i działalność ich jest legalna; jawnie występują przeciw chrześcijaństwu. Twórcą Kościoła Szatana jest Anton Szandor La Vey; w 1968 roku wydał tzw. "Biblię Szatana" nazywaną również "Czarną Biblią" lub "Czarnym Katechizmem". Księga ta "zawiera wskazówki, w jaki sposób mają kierować swoim zachowaniem sataniści oraz 9 doświadczeń, które są zestawem prawd na temat istoty szatana i czymś w rodzaju antydekalogu. W rozdziale "Miłość
i nienawiść" autor skłania do wyzwalania nienawiści w stosunku do tego, kto na to zasługuje. Satanizm oznacza brutalność i okrucieństwo. Powodem tego jest fakt, że ludzie obawiają się stawić czoła prawdzie. W rozdziale "Satanistyczny seks" broni wolności seksualnej. Wolna miłość to rzeczywista wolność wyboru. Wybacza się każdy rodzaj seksualnych działań, o ile zaspakajają one indywidualne żądze". Zewnętrznymi symbolami satanistów są: odwrotny krzyż, pentagram, znak bestii - trzy szóstki (666), rogata koza Mendesa, udjat albo wszechwidzące oko, oraz dłoń ułożona w kształcie rogów. W Polsce działają przede wszystkim grupy pseudosatanistyczne, występujące jako podkultura młodzieżowa, a nie jako grupa religia. Są jednak również sataniści rzeczywiście wyznający kult Szatana.

4.8. Kościół Nauki o Wiedzy (Kościół Scjentologiczny)

"Założyciel sekty Scientologii L. Ron Hubbard, urodził się w Tilden w stanie Nebraska, USA, 13 marca 1911 r. Twierdzi, że jego liczne spotkania z czarownikami
z Mandżurii, Indianami, z członkami różnych kultów w Los Angeles oraz przedstawicielami nowoczesnej psychologii, mistycyzmu i spirytyzmu pomogły mu stworzyć tło, na którym sformułował swój własny system filozoficzny. Ponadto twierdzi, że nazwę ruchu religijnego, którego początki sięgają roku 1950 utworzył od łacińskiego słowa "scio", co tłumaczy jako "poznanie w najpełniejszym znaczeniu słowa". Poglądy założyciela są mieszaniną myśli zaczerpniętych z religii azjatyckich (reinkarnacja), magii, medycyny i psychologii. Scjentologia Hubbarda jest mieszaniną pseudonaukowej wiedzy. Scjentologia ma dostarczyć ludziom młodym, zniechęconym do instytucji kościelnych i państwowych, a pragnących doskonałości odpowiedzieć na tak fundamentalne pytania, jak „kim jestem?", "skąd pochodzę?", "czym jest śmierć?" i "czy istnieje życie poza grobem?". Uważa się ona za grupę poszukującą ostatecznej prawdy, jaka prowadzi do absolutnej prawdy". Nabór dokonuje się przy użyciu ankiety: ankieter wręcza ankietę z ok. 200 pytaniami przechodniowi;
po wypełnieniu okazuje się, że przechodzień ma duże kłopoty ze swoją osobowością
i powinien wziąć udział w kursie organizowanym przez Kościół Scjentologiczny. Kursy
są bardzo drogie, ale po nim człowiek będzie prawie szczęśliwy, jeszcze bardziej będzie szczęśliwy po kursie wyższego stopnia, który jest odpowiednio droższy, następnie kolejny kurs, itd. Wiele osób straciło w ten sposób majątek. Sekta jest zlepkiem hinduizmu, buddyzmu, okultyzmu i innych kultów. Z chrześcijaństwem nie ma nic wspólnego. Członkowie kościoła są zmuszani do ciężkiej, darmowej pracy, mimo że kościół posiada ogromne fundusze. Według R. Hubbarda wolność można osiągnąć poprzez: poddanie się psychoterapii, ślepe poddaństwo, podporządkowanie się dyscyplinie. "Tu nie ma miejsca
na samodzielne myślenie i krytykę, aby zostać supermenem, trzeba słuchać". R. Hubbard był w wielu państwach ścigany przez prawo; Australia i Wielka Brytania zabroniły mu działalności na swym terenie. Sekta została potępiona przez Parlament Europejski jako szczególnie niebezpieczna.

4.9. New Age

Społeczeństwa Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych, ale coraz częściej także
w innych częściach świata spotykają się z różnymi aspektami zjawiska znanego jako New Age (Nowa Era). Trudno jest podać precyzyjną definicję New Age, a jeszcze trudniej jednoznacznie ocenić wartość tego zjawiska. Biorąc pod uwagę skomplikowaną naturę New Age łatwiej przedstawić to zjawisko mówiąc, czym ono nie jest. Nie jest ono, zatem mniej lub bardziej zorganizowaną sektą, która szukałaby zwolenników, choć wiele sekt jest inspirowanych elementami New Age. Nie jest także filozofią, gdyż w swoich źródłach nie ma żadnego konkretnego filozofa, w przeciwieństwie do np. marksizmu czy kantyzmu. Pomimo tego, że refleksje New Age nie zrodziły się w wyniku racjonalnego dyskursu,
to jednak zawierają w sobie pewną ukrytą filozofię, pewien specyficzny sposób pojmowania świata, człowieka i Boga. New Age nie jest również religią. Mimo iż zawiera w sobie wiele elementów pochodzących z innych tradycyjnych systemów religijnych, jednak nie identyfikuje się z żadnym z nich. New Age pragnie być spełnieniem wszystkich tradycyjnych religii, pragnie je zastąpić. New Age nie jest zhierarchizowaną instytucją, ani też przedsięwzięciem jakiejś grupy ludzi. Nie posiada ściśle określonej siedziby, ani czegoś
w rodzaju ciała kierowniczego, które decydowałoby o kierunku działań całego New Age. Istnieje jednak spora grupa zwolenników tego ruchu, których zadaniem jest kreowanie pozytywnego wizerunku New Age. Jedną z nich jest Marilyn Ferguson, która jest autorką książki „ The Aquarian Conspiracy” (Konspiracja Wodnika) uważanej za „Biblię New Age”. New Age jest raczej ruchem stanowiącym zbiór pewnych myśli i praktyk pochodzących z wielu źródeł.. Techniki medytacyjne wywodzące się z hinduizmu, sufizmu, Zen, oraz amerykańskich religii tubylczych, mieszają się z zachodnim okultyzmem, elementami spirytyzmu, humanistyczną psychologią oraz współczesną fizyką. Często towarzyszą im również nowe metody takie jak kryształy, doświadczenie ponownego narodzenia, czy wywoływanie nowych stanów świadomości. Stosuje się tam również różnego rodzaju techniki (często zwane „psychotechnologiami”), które obiecują zdrowie, większą zdolności umysłowe, udoskonaloną karmę czy doskonałe oświecenie. New Age jest prądem umysłowym, który kształtowany jest przez takich myślicieli jak: Pierre Teilhard de Chardin (jego koncepcja „Chrystusa Kosmicznego”) i Rudolf Steiner (założyciel Towarzystwa Antropozoicznego), jak również przez osiągnięcia nauk ścisłych: astrofizyki, fizyki kwantowej, biochemii mózgu, czy informatyki. Nowa era według teoretyków tego ruchu jest związana z konstelacją wodnika (Era Wodnika). Pojęcie wywodzi się z astrologii. Według niej dzieje Ziemi i ludzkości podlegają kosmicznym rytmom nieba, które swoje nazwy biorą z poszczególnych znaków Zodiaku. Każda era charakteryzuje się inną kulturą, światopoglądem, stylem życia. I tak w 4320 r. przed Chrystusem, gdy słońce weszło w znak Byka, mieliśmy rozkwit religii Mezopotamii, Egiptu, które za swój symbol obrały właśnie byka. Natomiast w 2160 r. przed Chrystusem słońce weszło w znak Barana. Wówczas nastąpił rozwój religii Mojżeszowej z baranem jako symbolem. Z kolei 21 marca 0 roku słońce weszło w konstelację Ryb, co było zarazem początkiem ery chrześcijaństwa, w którym Ichtys (gr. ryba) staje się anagramem Chrystusa. Zdaniem badaczy New Age żyjemy
na pograniczu ery Ryb i Wodnika. Era Ryb rozpoczęła się od narodzin Chrystusa i była epoką kultury chrześcijańskiej. Czas Wodnika zaczął się już (1936, 1950, 1962) lub dopiero się rozpocznie w roku 1997, 2160, 3573. Oznacza to zmierzch dotychczasowej kultury,
w miejsce, której powstanie nowa kultura, oparta na tolerancji, pełna jedności, spokoju
i harmonii. Wszystkie istniejące religie stworzą jedną uniwersalną „wiarę”. Jednocześnie powstanie rząd światowy, znikną podziały polityczne i ideologiczne. Człowiek końca
XX w. skłonny jest ujmować rzeczywistość globalnie. Stoi za tym m.in. ogromny postęp
w dziedzinie komunikacji audiowizualnej, gwałtowny rozwój sieci internetowej. New Age wychodzi temu naprzeciw, proponując poznanie ezoteryczne, które ma być skuteczną metodą poznania świata i człowieka. Fenomenem tego ruchu jest jego różnorodność. Sympatycy
i różne odłamy ruchu są zgodni w swej trosce o przyszłość świata czy też w sprawach ekologii, a jednocześnie zajmują diametralnie przeciwne stanowiska w sprawach duchowych. Ruch New Age można, więc określić jako wspólny wysiłek wielu stowarzyszeń, reprezentujących różne ideologie, zmierzający do osiągnięcia ściśle określonych celów. Niektóre z tych grup zaprzeczają istnieniu Boga i walczą z chrześcijaństwem, są jednak zgodne, co do tego, że ludzkość dzięki „ewolucyjnemu skokowi kwantowemu”, osiągnie wszystkie atrybuty właściwe dotąd tylko Bogu. Według tej teorii ludzkość obecnie osiągnęła krytyczne stadium indywidualnego i zbiorowego rozwoju ewolucyjnego. Jeśli powstanie odpowiednia liczba ludzi, którzy rozwinęli już wyższą świadomość, wtedy cały świat będzie gotowy do dokonania kwantowego skoku do wyższego wymiaru rzeczywistości. Ziemia
i ludzkość dosłownie w jednym momencie „przeskoczą do nieba”. Ów model kwantowego skoku świadomości wiąże się bezpośrednio z pewną formą boskiej interwencji. Mimo
iż istnieje wiele odmian tej interwencji, istota jednak jest ta sama. Głosi ona, iż jakaś wszechmocna siła przeniesie ziemię do nieba. Różne grupy przypisują tę interwencję różnym źródłom. Podaje się tu takie przykłady mocy jak: „wysoko rozwinięte istoty pozaziemskie”, „Rada Panujących Mistrzów”, Oświecony Nauczyciel Świata”, lub inne potężne byty „boskie”. Konkretny człowiek ma za zadanie pomóc wystarczająco dużej liczbie ludzi osiągnąć wyższą świadomość i w ten sposób zadość uczynić wymogom spełniającym warunki, aby mogła nastąpić interwencja. Analizując podstawowe doktryny i odłamy New Age, można wyodrębnić dwie jego podstawowe odmiany - okultystyczną i humanistyczną. Pierwsza charakteryzuje się wiarą
w reinkarnację i moc kryształów, oraz w ingerencję w ziemskie życie człowieka tzw. przewodników duchowych, będących duszami ludzi zmarłych bądź demonami. Stąd też szeroko rozpowszechnione są tu praktyki spirytyzmu, białej i czarnej magii, szamanizmu, astrologii, jasnowidzenia. Nurt ten często jest inspiracją dla wielu grup satanistycznych. Nurt humanistyczny natomiast całą uwagę skupia na rozwijaniu ukrytych mocy w człowieku, oraz na systemie etycznym, zgodnie, z którym jednostka jest odpowiedzialna wyłącznie wobec samej siebie. Kosmos jest jednością, w której istnieje daleko idące powiązanie przyczynowo - skutkowe między poszczególnymi częściami. Poznać je można jedynie w sposób ezoteryczny, gdyż sam rozum ludzki jest niewystarczający. Fizycy, będącymi jednocześnie zwolennikami New Age, przedstawiają wszechświat w stanie ciągłej przemiany, wręcz nieprzewidywalnej. Poznanie ezoteryczne, będące udziałem wybranych umożliwi dostęp do prawdy ukrytej
w kosmosie i człowieku. Wiedza tajemna jest środkiem poznania Absolutu. Człowiek będąc częścią tego kosmosu musi dążyć do zjednoczenia się z nim. Osiągając to jednostka będzie mogła wspiąć się na „wyższe stopnie świadomości”. Cała ta różnorodność New Age dostarcza wiele trudności w odkryciu jednoznacznej definicji tej rzeczywistości. Bogactwo aspektów i tradycji, z których czerpie tenże ruch, powoduje, że jedynym sposobem uchwycenia pojęcia New Age jest posłużenie się jakąś trafną metaforą. Autorzy dokumentu Stolicy Apostolskiej „Jezus Chrystus Dawcą Wody Żywej” ujęli to w sposób następujący: „New Age nie jest ruchem jednym lub jednorodnym, ale raczej siecią o dużych oczkach stworzoną z tych praktykujących, którzy myślą w sposób globalny, a działają w sposób lokalny”. Znawca problematyki Jarosław Tomczuk tak opisuje New Age:„W ogólnym ujęciu jest to duchowość bez Boga i bez łaski, co według New Agę jest zgodne z duchem czasu. .Ruch ten to jakby parasol, pod którym mieszczą się różne drogi i prawdy religijnej Jest to ruch w obecnej formie wyjątkowy: tolerancyjny wobec wszystkiego z wyjątkiem unikatowych prawd objawienia żydowskiego i chrześcijańskiego. Niektórzy porównują New Agę do potężnej rzeki, do której wpływają różne strumienie, czy też rzeki mającej mnóstwo nurtów”. Kardynał Godfried Danneels z kolei tak opisał ten ruch: „Trudno jest zdefiniować New Agę. Nie jest on religią, a jednak jest religijny, nie jest filozofią, jest jednak wizją człowieka, świata, a też kluczem do interpretacji rzeczywistości. Nie jest nauką, a jednak opiera się na pracach naukowych, nawet, gdy szuka potwierdzenia w gwiazdach. New Agę jest podobny do mgławicy, która zawiera ezoteryzm i okultyzm, coś z myśli mistycznej oraz szczyptę chrześcijaństwa, a to wszystko zmieszane z ideami wywodzącymi się z astrofizyki. Poszukiwania wielu ludzi kierują się nie tylko w stronę tradycyjnych sekt, które zawężają horyzonty ludzkiego myślenia, lecz zmierzają w kierunku czegoś otwartego, czegoś,
co je poszerza. Dawny świat dochodzi, bowiem do swego kresu, twierdzą zwolennicy New Agę, tradycyjne religie niczego już nie naprawią. Poszukajmy, więc czegoś większego
i szerszego, poszukajmy tego, co uniwersalne. [...] Taki jest system pozytywnego myślenia,
w nim znajduje się nowa szansa dla ciebie i twojej przyszłości. Błądzenie w blasku niepewnych dogmatów nie interesuje nas, chcemy iść do przodu, pod autentycznymi znakami nieba. Nie kieruje nami jakiś uosobiony Duch, lecz tajemnicze fale kosmosu. Możliwe jest bezpośrednie doświadczenie tego, co boskie, a nawet czegoś więcej, możemy stać się
po prostu Bogiem.

Zakończenie

Destrukcyjna rola sekt i kultów polega na tym, iż stosują one wyrafinowane i głęboko nieetyczne metody i techniki manipulacji, by pozyskać członków i narzucić im określone stereotypy reakcji psychicznych, kontrolować ich myśli, zachowanie i uczucia. Jest
to niewątpliwie problem na ogromną skalę, burzący podstawowe relacje międzyludzkie
w obrębie rodziny i innych grup społecznych. Założenie o całkowitym poświęceniu się dla sekty powoduje wyłączenie jednostki ze społeczeństwa. Członkowie kultów tracą zdrowie fizyczne i psychiczne, majątki, a czasem nawet życie. Szerzą się choroby, prostytucja, narkomania.

Liderzy sekt uzależniają od siebie ofiary nie tylko w sferze duchowej, lecz również w innych dziedzinach życia - poczynając od podejmowania decyzji w sprawach najprostszych
(na przykład: "Jakiej szczoteczki do zębów mam użyć?"), a kończąc na sprawach osobistych
i intymnych ("Kogo mam poślubić?"), od kodeksu moralnego ("Czy wolno kraść w imię Boga?") do wyborów politycznych ("Na kogo mam głosować?"). Potencjał, jakim dysponują liderzy grup religijnych wobec bezgranicznego posłuszeństwa ich członków i skali działalności stwarza realne zagrożenie dla bezpieczeństwa ładu politycznego. Działalność ekonomiczna sekt daje im możliwość wywierania wpływu na gospodarkę; terroryzm bezpośrednio uderza w bezpieczeństwo międzynarodowe. Niezależne kulty religijne stanowią problem zarówno społeczny, jak i polityczny. Regulacje prawne na szczeblu krajowym
i międzynarodowym pozwalają na częściową kontrolę sekt i zmniejszają ich wpływ
na politykę, tymczasem na szczeblu społecznym wszelkie ruchy religijne mają zagwarantowane prawo do istnienia i każdy człowiek może przynależeć do dowolnej grupy religijnej. Wyrażone to zostało w 9 artykule Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności takimi słowami:

"1. Każda osoba ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii; prawo to obejmuje wolność zmiany religii lub przekonań oraz wolności uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie
z innymi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.

2. Wolność uzewnętrzniania religii lub przekonań może podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez prawo i są konieczne w społeczeństwie demokratycznym ze względu na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku publicznego, zdrowia, moralności lub ochronę praw i wolności innych osób". Wobec braku narzędzi do walki z destrukcyjną działalnością sekt na poziomie społecznym, waga problemu sekt znacznie wzrasta. Moim zdaniem niebezpieczeństwo, jakie niosą ze sobą kulty jest znacznie poważniejsze jako problem społeczny niż polityczny, zwłaszcza, że na szczeblu społecznym zagrożenie jest dotkliwsze i bardziej realne.

Bibliografia:

1. Abgrall J -A., Sekty. Manipulacja psychologiczna, przekł. W. Dzieża, Gdańsk 2005

2. Arize F., Sekty i nowe ruchy religijne jako problem duszpasterski, „L′Osservatore Romano” (wyd. polskie), 1991, 12, nr 7 (134)

3. Cekiera Cz. M., zagrożenia dzieci i młodzieży w środowisku wychowawczym, [w:] Podkultury młodzieżowe
w środowisku szkolnym i pozaszkolnym, red. S. Kawula, H. Machela, Toruń 1998

4. Danneels G., Nowy ład, nowa ludzkość i nowa wiara. New Age, Kraków 1991

5. Descouvemont P., Przyczyny współczesnej niewiary, Kraków 1993

6. Doktór T., Ruchy kultowe. Psychologiczna charakterystyka uczestników, Kraków 1991

7. Dyczewski L., New Age -zagubienie czy wyzwanie dla Chrześcijańskiej Duchowości -referat wygłoszony
na KUL 1994

8. Ferdek B., Sekty i nowe ruchy religijne, Wrocław 1998

9. Gajewski M., Nowe ruchy religijne i sekty -między zbawieniem a destrukcją, Kraków 2002

10. Gołonóg. J., New Age, Cywilizacja nr. 3/2002

11. Hassan S., Psychomanipulacja w sektach, tłum. E.Bladowska, M. Dynkowski, Łódź 1997

12. Chrześcijańska refleksja na Temat. New Age, Watykan 2003

13. http://pl.wikipedia.org/wiki/Świadkowie_Jehowy

14. http://pl.wikipedia.org/wiki/Świadkowie_Jehowy

12. Kiereś H., Postmodernizm, [w:] Filozofować dziś. Z badań nad filozofią najnowszą, red. A. Bronk, Lublin 1995

13. Krytycznie o Mormonach. Ulotka informacyjna Biura Informacji i Dokumentacji Nowych Ruchów Religijnych i Sekt. Łódź 1994

14. Krytycznie o Rodzinie Miłości. Ulotka Informacyjna BIiNRRiS Łódź 1994

15. Krytycznie o Rodzinie Miłości. Ulotka Informacyjna BIiNRRiS Łódź 1994

16. Krytycznie o satanizmie. Ulotka informacyjna BIiDNRRiS. Łódź 1994 r

17. Krytycznie o Kościele Zjednoczenia Ulotka Informacyjna BIiNRRiS Łódź 1994

18. Libiszowska M. -Żółkowska M., Nowe ruchy religijne w zwierciadle socjologii, Lublin 2001

19. Santagada O. D., Wspólnoty kościelne, niezależne grupy religijne, sekty. Warszawa 1994

20.. Manzanares C.V., Prekursorzy nowej ery. Mały słownik. Warszawa 1994

21. Mika. M Psychologia społeczna dla nauczycieli, dz., cyt. s. 219

22. Mikrut G., Wiktor K., Sekty za zamkniętymi drzwiami, Kraków 2004

23. Nowak W., Sekty w Polsce a młodzież, Olsztyn 1995

24. Obuchowski K., czasopisma "EFFATHA -Otwórz się!" nr:a.43 i b.44/1995

25. Pacwa M., Katolicy wobec New Age. Kraków 1997

26. Papieska Rada Ds. Kultury, Papieska Rada Ds. Dialogu Międzyreligijnego, Jezus Chrystus dawcą Życia,

27. Pawłowicz Z., Kościół i sekty w Polsce, Gdańsk 1996

28. Płodowski M., Sekty -zagrożenie wolności człowieka Olsztyn 2000

29. Posacki A., Definicja okultyzmu, [w:] ABC o sektach, red. M. Gajewski, Kraków 1999

30. Possenti V., Filozofia po nihilizmie. Spojrzenie na przyszłość filozofii, przekład J. Mirecki, Lublin 2003

31. Prawa człowieka. [w:] Dokumenty międzynarodowe Toruń 1993

32. Prokop J., Uwaga rodzice! - Sekty. Warszawa 1994

33. Ritche J., Tajemniczy świat sekt i kultów, tłum. I. Bajer, Warszawa 1994

34. Rouvillois. S., New Age - kultura i filozofia, Kraków 1996

Rowiński G., W niewoli sekt, Warszawa 2001

35 Sołtysiak T., Sekty -niektóre uwarunkowania ich atrakcyjności oraz zagrożenia dla młodego pokolenia [w:] Młodzież a dorośli. Napięcia miedzy socjalizacją a wychowaniem, red. R. Kwiecińska, M. J. Szymański, Kraków -Radom 2001

36. Steffon J.J., Satanizm jako ucieczka. Kraków 1993

37. Studen S., Kuncewicz D., Uwarunkowania przynależności do kontrowersyjnych grup religijnych
i parareligijnych, [w:] O godności osoby ludzkiej, red. L. Kułakowski, I. Antolak -Kułakowska 2002

Verette J., Sekt, przeł. Delahaye A, M. Hoffman, Warszawa 1998

38. Szostak. M., Sekty destrukcyjne, Kraków 2001

39. Sztumski J., Sekta w świecie socjologii, [w:] Sekty. Studium socjologiczno -historyczne, red. J. Sztumski, Kielce 1993

40. Sztumski J., Związki religijne i sekty, [w:] Sekty i związki wyznaniowe, red. J. Sztumski, Kielce 2000

41. Szymonik M., Duchowy wymiar reformy edukacji, „Zarządzanie i Edukacja” 2003, nr 6(42)

Tomczuk J., New Age a Chrześcijaństwo. Warszawa 1998

42. Urban J., Przyczyny rozprzestrzeniania się sekt, [w:] Człowiek a sekty. Nadużycia wobec praw i wolności

43. Weber. M., Szkice z socjologii religii, s. 139 -144; por. E Troeltsch, Kościół a sekta

człowieka, red. S. L. Stradniczeńko, J. Urban, Opole 1998

44. Wiktor K., Sekty za zamkniętymi drzwiami, Kraków 2004

45. Zwoliński A, Anatomia sekty, Kraków 2001

46. Zwoliński A., Nieuchwytna Rzeczywistość czyli Sekty w Polsce, [w:] Sekty -mit czy rzeczywistość, Kraków 1999

47. Zdybicka Z. J., Alienacja zasadnicza: człowiek bogiem, [w:] Filozofia -wzloty i upadki. XXXIX Tydzień Filozoficzny KUL, 3-6 marca 1997 r., oprac. Red A. Gudaniec, A. Nyga, Lublin 1998

Por. G. Mikrut, K. Wiktor, Sekty za zamkniętymi drzwiami, Kraków 2004, s. 72 -155.

Por. B. Ferdek, Sekty i nowe ruchy religijne, Wrocław 1998, s. 8.

Por. J. Ritche, Tajemniczy świat sekt i kultów, tłum. I. Bajer, Warszawa 1994, s. 16.

Por. S. Studen, D. Kcewicz, Uwarunkowania przynależności do kontrowersyjnych grup religijnych
i parareligijnych, [w:] O godności osoby ludzkiej, red. L. Kułakowski, I. Antolak -Kułakowska 2002, s. 72.

Por. M. Gajewski, Nowe ruchy religijne i sekty -między zbawieniem a destrukcją, Kraków 2002, s. 20.

Por. Z. Pawłowicz, Kościół i sekty w Polsce, Gdańsk 1996, s. 121.

Por. J. Verette, Sekt, przeł. A. Delahaye, M. Hoffman, Warszawa 1998, s. 15.

Por. G. Rowiński, W niewoli sekt, Warszawa 2001, s. 16.

Por. J. Sztumski, Sekta w świecie socjologii, [w:] Sekty. Studium socjologiczno -historyczne, red. J. Sztumski, Kielce 1993, s. 9 -18.

Por. J. Sztumski, Sekta w świecie socjologii. s. 9.

Por. J. Sztumski, Związki religijne i sekty, [w:] Sekty i związki wyznaniowe, red. J. Sztumski, Kielce 2000,
s. 11 -12.

Por. M. Weber, Szkice z socjologii religii, s. 139 -144; por. E Troeltsch, Kościół a sekta, s. 104 -109.

Por. W. Nowak, Sekty w Polsce a młodzież, Olsztyn 1995, s. 11.

Por. tamże, s. 11.

Po. F. Arize, sekty i nowe ruchy religijne jako problem duszpasterski, „L′Osservatore Romano” (wyd. polskie), 1991, 12, nr 7 (134), s. 12.

Por. T. Doktór, Ruchy kultowe. Psychologiczna charakterystyka uczestników, Kraków 1991, s. 10 -11.

Por. M. Libiszowska -Żółkowska, Nowe ruchy religijne w zwierciadle socjologii, Lublin 2001, s. 22.

Por. A. Posacki, definicja okultyzmu, [w:] ABC o sektach, red. M. Gajewski, Kraków 1999, s. 82.

Por. M. Płodowski, Sekty -zagrożenie wolności człowieka ..., s. 45.

Por. W. Nowak, Sekty w Polsce, a Młodzież. dz. cyt. s.14 - 16.

Por. J. Ritchie, Tajemniczy Świat sekt i kultów. Warszawa 1994, s. 10

Por .tamże, s.10 -11

Por. J. Prokop, Uwaga rodzice! - Sekty. Warszawa 1994, s.10 - 12.

Por. O. D. Santagada, Wspólnoty kościelne, niezależne grupy religijne, sekty. Warszawa 1994 s. 13 -14.

Por. C. V. Manzanares, Prekursorzy nowej ery. Mały słownik. Warszawa 1994, s. 122.

Por. A. Zwoliński, Anatomia sekty, Kraków 2001, s. 20.

Por. Z. Pawłowicz, Kościół i sekty, dz. cyt. s. 124.

Por. J. Urban, Przyczyny rozprzestrzeniania się sekt, [w:] Człowiek a sekty. Nadużycia wobec praw i wolności człowieka, red. S. L. Stradniczeńko, J. Urban, Opole 1998, s. 56 -76.

Por. Cz. M. Cekiera, zagrożenia dzieci i młodzieży w środowisku wychowawczym, [w:] Podkultury młodzieżowe w środowisku szkolnym i pozaszkolnym, red. S. Kawula, H. Machela, Toruń 1998, s. 41.

Por. P. Descouvemont, Przyczyny współczesnej niewiary, Kraków 1993, s. 8 -30.

Por. A. Zwoliński, Anatomia sekty, dz. cyt. s. 20.

Por. A. Zwoliński, Nieuchwytna Rzeczywistość czyli Sekty w Polsce, [w:] Sekty -mit czy rzeczywistość, Kraków 1999, s. 18 -19.

Por. W. Nowak, Sekty w Polsce a młodzież, dz. cyt., s. 19.

Por. K. Obuchowski czasopisma "EFFATHA -Otwórz się!" nr:a.43 i b.44/1995 str. a.213-215;b.244-247.

Por. T. Sołtysiak, Sekty -niektóre uwarunkowania ich atrakcyjności oraz zagrożenia dla młodego pokolenia [w:] Młodzież a dorośli. Napięcia miedzy socjalizacją a wychowaniem, red. R. Kwiecińska, M. J. Szymański, Kraków -Radom 2001, s. 568 -577.

Por. T. Doktór, Ruchy kultowe. Psychologiczna charakterystyka uczestników, dz. cyt. s. 9.

Por. Por. H. Kiereś, Postmodernizm, [w:] Filozofować dziś. Z badań nad filozofią najnowszą, red. A. Bronk, Lublin 1995, s. 266.

Por. V. Possenti, Filozofia po nihilizmie. Spojrzenie na przyszłość filozofii, przekład J. Mirecki, Lublin 2003, s. 55.

Por. Z. J. Zdybicka, Alienacja zasadnicza: człowiek bogiem, [w:] Filozofia -wzloty i upadki. XXXIX Tydzień Filozoficzny KUL, 3-6 marca 1997 r., oprac. Red A. Gudaniec, A. Nyga, Lublin 1998, s. 35.

Por. M. Szymonik, Duchowy wymiar reformy edukacji, „Zarządzanie i Edukacja” 2003, nr 6(42), s. 112.

Por. A. Zwoliński, Anatomia sekty, dz. cyt. s. 19 -34.

Por. A Zwoliński, Anatomia sekty, dz. cyt., s. 33.

Por. J. Ritche, Tajemniczy świat sekt i kultów, dz. cyt., s. 13.

Por. tamże, s.16.

Por. A. Zwoliński, Anatomia sekty, dz. cyt., s. 30.

Por. J. Ritche, Tajemniczy świat sekt i kultów, dz. cyt. s. 10 -11.

Por. S. Hassan, Psychomanipulacja w sektach, tłum. E.Bladowska, M. Dynkowski, Łódź 1997, s. 8- -81.

Por. tamże, s. 81.

Por. S. Mika Psychologia społeczna dla nauczycieli, Warszawa 1998, s. 218 -224.

Por. K. Wiktor, Sekty za zamkniętymi drzwiami, Kraków 2004, s. 45.

Por. S. Hassan, Psychomanipulacja w sektach, dz., cyt. s. 73.

Por. S. Mika Psychologia społeczna dla nauczycieli, dz., cyt. s. 219.

Por. tamże., s. 216 -218.

Por. S. Hassan, Psychomanipulacja w sektach, dz. cyt., s. 88 -89.

Por M. Szostak, Sekty destrukcyjne......dz. cyt., s. 320.

Por. S. Hassan, Psychomanipulacja w sektach, dz. cyt., s. 104 -111.

Por. J -M. Abgrall, Sekty. Manipulacja psychologiczna, przekł. W. Dzieża, Gdańsk 2005, s. 141.

Por. D. Kuncewicz, Uwarunkowania przynależności do kontrowersyjnych grup religijnych i parareligijnych, [w:] O godności osoby ludzkiej, red. L. J. Kułakowski, I. Antolak -Kułakowska, Radom 2002, s. 38.

Por. C. V. Manzanares, Prekursorzy nowej ery. Mały słownik. Warszawa 1994, s. 133.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Świadkowie_Jehowy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Świadkowie_Jehowy

Krytycznie o Mormonach. Ulotka informacyjna Biura Informacji i Dokumentacji Nowych Ruchów Religijnych i Sekt. Łódź 1994

Por. C. V. Manzanares Prekursorzy nowej ery dz. cyt., s. 82-84

Krytycznie o Kościele Zjednoczenia Ulotka Informacyjna BIiNRRiS Łódź 1994 r.

Por. W. Nowak, Sekty w Polsce, a Młodzież. dz. cyt., s. 64.

Por. tamże s. 70.

Krytycznie o Rodzinie Miłości. Ulotka Informacyjna BIiNRRiS Łódź 1994 r.

Por. J. Prokop, Uwaga rodzice! - Sekty. Dz. cyt., s. 19 -20.

ibidem, s. 22.

ibidem, s. 30 -31.

Krytycznie o Hare Kriszna. Ulotka informacyjna BIiDNRRiS. Łódź 1994 r.

Por. W. Nowak, Sekty w Polsce, a Młodzież. dz. cyt., s. 67 -68.

Por. J. Prokop, Uwaga rodzice! - Sekty. Dz. cyt., s. 65.

Por. J. Ritche, Tajemniczy świat sekt i kultów, dz. cyt. s. 200.

Por. W Nowak.: Sekty w Polsce, a Młodzież. dz. cyt., s. 77.

Krytycznie o satanizmie. Ulotka informacyjna BIiDNRRiS. Łódź 1994 r

Por. W. Nowak.: Sekty w Polsce, a Młodzież. dz. cyt., s. 78.

Por. J.J. Steffon. :Satanizm jako ucieczka. Kraków 1993. s. 66 -70.

Por. W Nowak.: Sekty w Polsce, a Młodzież. dz. cyt., s. 64 -65.

Krytycznie o Kościele Nauki o Wiedzy. Ulotka informacyjna BIiDNRRiS. Łódź 1994

Por. S Rouvillois, New Age - kultura i filozofia, Kraków 1996, s. 311

Por. L. Dyczewski. : New Age -zagubienie czy wyzwanie dla Chrześcijańskiej Duchowości -referat wygłoszony na KUL 1994. s. 3.

Por. S. Rouvillois.: New Age - kultura i filozofia, Kraków 1996, s. 312.

Por.: M. Pacwa.: Katolicy wobec New Age. Kraków 1997. s. 10.

Por. S. Rouvillois.: New Age - kultura i filozofia, Kraków 1996, s. 312.

Por. J. Gołonóg, New Age, Cywilizacja nr. 3/2002.

Por. J. Tomczuk.: New Age a Chrześcijaństwo. Warszawa 1998. s. 13 -14.

ibidem, s. 14.

ibidem, s. 11.

Por. S. Rouvillois.: New Age - kultura i filozofia, Kraków 1996, s. 149.

Por. J. Tomczuk.: New Age a Chrześcijaństwo. Warszawa 1998. s. 14.

Papieska Rada Ds. Kultury, Papieska Rada Ds. Dialogu Międzyreligijnego, Jezus Chrystus dawcą Życia, Chrześcijańska refleksja na Temat. New Age, Watykan 2003. s. 16.

Por. J. Tomczuk.: New Age a Chrześcijaństwo. Warszawa 1998. s. 17.

Por. G. Danneels. : Nowy ład, nowa ludzkość i nowa wiara. New Age, Kraków 1991 s. 3 -4.

Prawa człowieka. [w:] Dokumenty międzynarodowe Toruń 1993, s.136)

18

---