Koleżeństwo podstawą dobrej atmosfery w świetlicy

Propozycja innowacji pedagogicznej z zakresu wychowania,

Cele:

 głębsze poznanie siebie i innych

 budowanie więzi między dziećmi w świetlicy

 kształtowanie właściwego stosunku do siebie i innych ludzi

 rozwijanie empatii

 wdrażanie do dbania o własne zdrowie

 umiejętność rozpoznawania, nazywania i wyrażania swoich emocji,

uczuć

 umiejętność werbalnego i niewerbalnego wyrażania siebie w kontaktach

z innymi

 kształtowanie umiejętności odmawiania (asertywność).

TREŚCI - TEMATYKA ZAJĘĆ

1. Określenie zasad pracy. Zawarcie kontraktu. Przedstawiamy się w różny sposób (za pomocą gestu, ruch itp. ). Zabawy integracyjne podkreślające odrębność i indywidualność członków grupy ( np. Narysuj siebie jako symbol).

2. Nauka tańca integrującego. Ćwiczenie obejmujące komunikację interpersonalną, mowę werbalną i niewerbalną. Rozmowy w parach na temat ulubionych zajęć (słuchanie czynne i bierne). Odczytywanie i przekazywanie komunikatów gestem i mimiką.

3. Zabawy nakierowane na głębsze poznanie relacji między dziećmi. Tworzenie bajkowej mapy grupy.

4. Rozpoznawanie i nazywanie uczuć. Rodzaje uczuć. (zabawa „Maski”, rys. uczuć)

5. Mówienie „nie” należy do życia. Jak i kiedy mówić „nie”, by czuć się wobec siebie w porządku.(drama-„Dziecięcy lęk”)

6. Znoszenie „nie” w rodzinie (odgrywanie ról- „Film”) Rozmowa na temat niespełnionych pragnień i frustracji. Spojrzenie na sytuację od strony rodzica -zachowanie się rodzica w zaistniałej sytuacji, uzasadnienie zakazu.

7. Znoszenie „nie” w układach przyjacielskich. „Zabawa urodzinowa” - odgrywanie ról. Rozmowa na temat zachowania się w przedstawionej sytuacji. Zabawa „Tajemniczy przyjaciel”.

8. Zakończenie i omówienie zabawy „Tajemniczy przyjaciel”. Zabawa „Oprowadzany i oprowadzający.

9. Pozytywne myślenie o sobie i innych . (Narysuj , co Ci się we mnie podoba, moje mocne strony, zabawa „Drzewko prezentów”)

10. Ja w oczach grupy. (zabawa: Gdybym był....) Zabawa „Ludzie do ludzi”

11. Wytrzymywanie napięć. Przyjmowanie krytyki.

Podoba mi się w Tobie..............

Nie podoba mi się w Tobie............

12. Jak radzić sobie z negatywnymi emocjami i uczuciami?

13. W zdrowym ciele zdrowy duch -jak dbać o zdrowie

(higiena, żywienie, aktywne spędzanie wolnego czasu, odpowiedni ubiór, zdrowy tryb życia) zajęcia w grupach, prezentacje grup.

14. Przeprowadzenie ankiety w celu zbadania efektów przeprowadzonych zajęć. Rysunek: „Moje marzenie”.

OCZEKIWANE EFEKTY:

Dziecko:

• jest koleżeńskie

• potrafi współpracować i współdziałać z innymi

• zna siebie i swoje możliwości

• akceptuje inności, jest tolerancyjny

• umie odmówić

• dba o swoje zdrowie

Planowane zajęcia będą prowadzone raz w tygodniu przez kolejne cztery miesiące. Czas trwania poszczególnych zajęć przewiduję na około 1 godz.

Zajęcia będę prowadziła w kręgu głównie aktywizującą dzieci metodą zabawową. Aby urozmaicić zajęcia wykorzystam w nich dramę, techniki plastyczne, różnorodne zabawy, elementy tańca w kręgu oraz kinezjologii edukacyjnej.

LITERATURA:

1. Zdrowiej i świadomie żyć. Materiały dla nauczycieli. Fundacja Wychowawców i Młodzieży „PROM”, W- wa 1993

2. Rojewska Jolanta: Grupa bawi się i pracuje. Zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych. Oficyna Wydawnicza UNUS

Temat : Dojrzewam poprzez koleżeństwo i przyjaźń

Cele dydaktyczne : - ukazanie czym jest prawdziwe koleżeństwo i co je buduje, a co je utrudnia;

- wskazówki do dobrego przeżywania koleżeństwa;

- przedstawienie elementów prawdziwej przyjaźni, i czym ona jest;

Cele wychowawcze : - kształtowanie postawy bycia dobrym kolegą

- odpowiedzialność za przeżywane koleżeństwo i przyjaźń

Forma : praca w grupach

Środki dydaktyczne : Duże kartony, mazaki, małe kolorowe karteczki, list Roberta, magnesy, karteczki z elementami prawdziwej przyjaźni, rozsypanka wyrazowa złote myśli o przyjaźni, test : Czy nadajesz się na przyjaciela , kaseta magnetofonowa z nagraniami, koperty, kartki z hasłami.

Przebieg zajęć:

1. Nauczyciel wita dzieci i zaprasza do powitania siebie nawzajem. Dzieci dobierają się w pary i pokazują bez słów odpowiedź na pytanie &bdquo Jak się dzisiaj czujesz?

- Podsumowanie ćwiczenia np. Łatwo nam było porozumieć się ze sobą, bo się znacie, jesteście sobie bliscy. Co sprawia, że z jednymi ludźmi chętnie mówimy o własnych uczniach, wobec innych natomiast nie mówimy wszystkiego ? Ci którym mówimy najwięcej, to nasi koledzy lub przyjaciele

2. Odczytanie listu Roberta ( Dorastanie do miłości str. 56 )

• rozmowa na temat : dlaczego Robert źle czuł się w swojej klasie ?;

• kto mógł być winien tej sytuacji

3. Każdy z klasy odpisuje Robertowi na list słuchając muzyki ( odpowiedzi wkładają do kopert )

a. chłopcy piszą, co zrobiliby, aby Robert odczuł, że ma w klasie dobrych i życzliwych kolegów

1. dziewczęta piszą, jaki Robert powinien być, aby inni go polubili

4. Odczytanie listów

5. Nauczyciel uświadamia, że może w waszej klasie niejedna osoba czuje się źle wśród reszty podobnie jak Robert i dlatego też, zastanowimy się nad dobrymi i złymi cechami koleżeństwa

• Podczas muzyki uczniowie w 2 grupach piszą cechy dobrego kolegi ( koleżanki ) i cechy złego kolegi ( koleżanki )

• przypięcie plansz do tablicy

• wybór i podkreślenie najważniejszych cech dobrego kolegi ( koleżanki )

• refleksja - dzieci z zamkniętymi oczami odpowiadają sobie w myślach, które z tych cech już posiadam, nad którymi muszę jeszcze popracować, aby je w sobie wyrobić ?

6. Uzmysłowienie uczniom, że przeżywając dobrze koleżeństwo, przygotowują się do przeżywania dojrzałej przyjaźni : &bdquo to co robię dziś, jest na rachunek jutra &rdquo

• Każdy z was obecnych jest kolegą dla pozostałych w klasie, a tylko niektórzy są, albo będą waszymi przyjaciółmi. Może być tak, że przyjaciela będziesz miał dopiero w przyszłości. Również ty sam możesz być przyjacielem dla któregoś innego.

• Przyjaźń cechuje się świadomym wyborem osoby, która staje się przyjacielem, oraz wspólnym dążeniem do ideałów

7. Ustalenie elementów prawdziwej przyjaźni.

• Nauczyciel rozdaje poszczególnym grupom karteczki z różnymi cechami. Uczniowie wybierają tylko elementy prawdziwej przyjaźni. ( szczerość, bezinteresowność, zaufanie, pomoc, poświęcanie czasu, okazywanie zrozumienia, dzielenie się radościami i smutkami )

• Odczytanie tych elementów

8. Uczniowie układają z rozsypanek wyrazowych złote myśli o przyjaźni.

9. Nauczyciel rozdaje każdemu test : Czy nadajesz się na przyjaciela ? .

Uczniowie zachowują ten test dla siebie.

10.Podsumowanie lekcji:

- Uzmysłowienie uczniom, że właściwe przeżywanie koleżeństwa oraz przyjaźni jest przygotowaniem do przeżywania prawdziwej miłości.

TEMAT : UZALEŻNIENIA PROBLEM WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY

Narkotyki są wielką pułapką naszej epoki nie tylko dlatego, że zabijają równie skutecznie jak wypadki na motorowerach czy motorach, lecz również ze względu na fakt, że w podstępny sposób pustoszą i niszczą życia przed którymi stoi cała przyszłość. Jeżeli nawet po jakimś czasie udaje się z nimi skończyć, to okazuje się , że jest zbyt późno na realizację normalnego życia społecznego.

Wiele ze znanych narkotyków dzielimy najczęściej na ciężkie ( twarde, mocne ) i lekkie ( łagodne ).

Heroina, kokaina i crack należą do ciężkich, a marihuana i haszysz do lekkich nielegalnych narkotyków. Nie lekceważmy przy tym zalegalizowanych używek takich jak papierosy, alkohol i niektóre środki farmakologiczne przepisywane przez lekarzy. W grupie zalegalizowanych środków odurzających alkohol możemy nazwać ciężkim, a nikotynę lekkim narkotykiem.

Jakie są wspólne cechy wszystkich narkotyków, niezależnie od tego , czy uważa się je za ciężkie&rdquo, czy lekkie, nielegalne lub zalegalizowane ? Przede wszystkim używanie któregokolwiek z nich wiąże się z ryzykiem uzależnienia, a im mocniejszy środek, tym większa zależność psychiczna i fizyczna. Brak narkotyku powoduje tak wielki ból, że chce się środek zdobyć za wszelką cenę. Jedni kradną, inni są gotowi nawet zabić. W tej sytuacji zostają zerwane wszelkie więzi przyjacielskie i rodzinne. Potrzebuje się pieniędzy w jednym celu &ndash zakupienia narkotyków, przestają więc liczyć się sposób i miejsce ich zdobywania, a narkoman jest w stanie zaatakować każdego, kto stanie na jego drodze. Najtragiczniejsze jest to, że narkoman traci kontakt ze światem i zostaje tylko z narkotykiem, a jego życie przestaje być życiem istoty ludzkiej. Narkotyki lekkie w mniejszym stopniu uzależniają fizycznie, natomiast psychicznie człowiek staje się tak samo ich niewolnikiem. Stopniowo narasta przyzwyczajenie, któremu coraz trudniej się oprzeć. Bez względu na fakt, że coś się połyka, wstrzykuje bądź wdycha, bądź wdycha, robi się to w celu wypełnienia wewnętrznej pustki. Naprawdę cierpi się z powodu samotności, którą narkotyk tylko jeszcze bardziej pogłębia. Zdarzają się opinie, że &bdquo to coś &rdquo pomaga człowiekowi odnaleźć się, kiedy jest kompletnie zagubiony. W rzeczywistości zaś znajduje się w pułapce.

Być może niektórzy sięgają po narkotyki z powodu niemożliwości osiągnięcia wobec rodziców autonomii, którą powinni byli zdobyć w wieku siedmiu, ośmiu lat, ale im się to nie udało. Stracili prawdziwy kontakt z rodzicami na rzecz kolegów, którzy zajęli miejsce ojca i matki. Ten rodzaj znajomości bardzo często doprowadza do narkomanii.

Niekiedy brak zainteresowania tym, co robimy, popycha nas ku używkom. Uczucie nudy zawsze stanowi groźny sygnał, należy o nim bezwzględnie powiedzieć dorosłym, którzy nami się zajmują.

Powodem sięgania po narkotyki jest również brak miłości kiedy odnosimy wrażenie, że nikt nas nie kocha ani my nikogo nie kochamy. Takie chwile zdarzają się każdemu, ale nie wolno nigdy samemu odbierać sobie odwagi, gdyż największe szczęście polega na kochaniu, a nie na byciu kochanym. Początkiem szczęścia jest otwarcie siebie wobec innych.

Narkotyki powodują uczucie odrealnienia. Uciekamy od smutku, napełniając żołądek i płuca dobrem podobnym do tego, czym niegdyś było dla nas karmienie przez matkę lub inną osobę, która robiła to z taką samą czułością. Otaczamy się kokonem doznań znanych z przeszłości, które chcielibyśmy na nowo odnaleźć, podobnie jak motyl rozczarowany lotem w powietrzu pragnąłby wrócić do swojego życia gąsienicy i swojego kokonu.

Kiedy mamy do czynienia z narkotykami, wszystko stanowi pułapkę, do której często wiedzie ciekawość. Wobec tragicznym doświadczeniom innych uważamy za uzasadnione przeprowadzenie własnej próby, przekonani, że zawsze zachowamy nad sobą kontrolę i zatrzymamy się, kiedy tylko zechcemy. W towarzystwie nikotyna, marihuana czy alkohol mogą pobudzać w sposób przyjemny, dając uczucie euforii. Łatwiej nam się rozmawia, przestajemy być nieśmiali i jest fajnie. Na tym należy poprzestać. Przekroczenie pewnej bariery oznacza nieuchronnie utratę kontroli nad sobą, co z kolei powoduje powrót do samotności. Wyjątkową ostrożność należy zachować wobec mocnych narkotyków. Od nich uzależniamy się bardzo szybko, wręcz błyskawicznie. Zostajemy przez nie schwytani, podobnie jak w przypadku innych środków, tylko że praktycznie nie ma czasu na zastanowienie się nad tym, co właściwie się wydarzyło. Ale wiedzą o tym doskonale dealerzy, początkowo oferujący swój &bdquo produkt &rdquo niemal za darmo, gdyż nie muszą długo czekać na moment, kiedy nastolatek zaczepi się na haczyk. Wielu dorosłych zdaje sobie sprawę ze słabości młodych ludzi, którzy zdążyli wejść dodatkowo w konflikt z prawem, i jest w stanie uczynić wszystko, by schwytać ich w sidła narkotyków, najczęściej ciężkich , a następnie zrobić z nich dealerów. Możemy ich spotkać wszędzie w dodatku ludzie ci mogą wydawać nam się bardzo mili na pierwszy rzut oka !

A oto przykład na to jak narkotyki zniszczyły życie młodego chłopaka :

Jest narkomanem od czternastego roku życia. Gdy rodzice remontowali mieszkanie i przyklejali płytki, polubił zapach kleju.Świetnie kręci się w głowie, wszystko wiruje wspomina.

Mama kolegi była pielęgniarką i miała w domu stertę leków. W ósmej klasie poszedł z kolegami do kina. Połknęli całe opakowanie tabletek. Widziałem jakieś kolory, miałem wizje, było mi niedobrze. Skończyło się w szpitalu na oddziale toksykologii. Płukanie żołądka nie należy do przyjemności . Na tych przykrych doświadczeniach nie skończył.

W domu kłótnie, rodzice w trakcie rozwodu. Wtedy przestał chodzić do szkoły. Koledzy, z którymi często przebywał, dostarczali narkotyk. Zaczął brać. Grzałem na złość mamie, bo rozpaczała, krzyczała i ciągle płakała .

Jarocin był pełen rockowych idoli. Podziwiał ich i naśladował. Nauczył się robić kompot z makówek. Miał przyjaciół narkomanów. Przyszedł moment, że zabrakło na działkę. Poczuł głód narkotyczny . Jedna myśl go dręczyła : muszę wziąć swoją działkę, bo inaczej zwariuję .

Błąka się w poszukiwaniu pieniędzy i narkotyków, nie wraca do domu, bo w nim jest płacząca i bezsilna matka. Śpi na dworcach kolejowych, w piwnicach i w parkach...

Po narkotyk sięgają młodzi ludzie z różnych powodów :

• z ciekawości,

• żeby zostać zaakceptowanym przez kolegów,

• z braku odwagi, żeby odmówić,

• gdy coś się nie powiodło,

• na znak protestu przeciw rodzicom i nauczycielom.

Prywatka, odpowiedni klimat, miła atmosfera &ndash ktoś wyjmuje narkotyk, namawia i po prostu wzięło się . pozornie nic się nie stało, ale...

Nawet jednorazowe zażycie narkotyku stanowi poważne niebezpieczeństwo. Jeżeli sięga się po raz drugi, trzeci, może to być początek końca.

Na tym etapie uzależnienia trudno jest wytłumaczyć młodemu człowiekowi, że jest chory, że powinien się leczyć. Początkujący narkoman uważa, że w każdej chwili może przestać brać . Każdy myśli że będzie to ostatni raz i skończy z tym bez problemu.

Przychodzi czas, że podejmuje próbę odstawienia narkotyku i wtedy pojawiają się bóle stawów, mięśni, rozstrój żołądka, torsje, silny niepokój wewnętrzny oraz potworne osłabienie, które uniemożliwia nawet wstanie z łóżka. To napawa lękiem, powoduje odwlekanie decyzji o podjęciu leczenia. Zaczyna się wtedy ostatni okres pełnego uzależnienia. Narkoman po kilkuletnim ciągu staje się człowiekiem z marginesu.

Wyleczenie się z narkomani jest bardzo trudne. Nie wolno jednak przekreślić szansy. Pierwszym krokiem jest nawiązanie kontaktu z kimś, kto budzi zaufanie i może pomóc. W każdym większym mieście istnieją ośrodki pomocy uzależnionym. Podstawowym warunkiem skuteczności działań w tym zakresie jest to, żeby sam narkoman chciał zerwać ze swoim uzależnieniem.

Branie narkotyków to problem nie tylko dla osoby która po nie sięga, ale całego jej otoczenia

Ćwiczenie podsumowujące

Proponuje, aby rodzice ( nauczyciele ), zastanowili się co zrobić, aby nie dopuścić do rozszerzenia się narkomani.

Wyniki pracy w grupach, możecie państwo przedstawić w formie rysunku, scenki, reklamy, aforyzmu.

Dlaczego kolegujemy się, przyjaźnimy, lubimy?
- potrzeba i wartość koleżeństwa i przyjaźni
- cechy charakteru a koleżeństwo i przyjaźń
- różne znaczenia miłości
- szkolne zwyczaje walentynkowe edukacja prozdrowotna
(koleżeństwo, przyjaźń, miłość) pogadanka z elementami dyskusji
analiza tematycznych wyc.prasowych
poczta walentynkowa dostrzega wartość koleżeństwa i przyjaźni
potrafi określić rodzaje przyjaźni np. bezinteresowna, przedszkolna
rozumie ludzką potrzebę obdarzenia kogoś przyjaźnią, miłością
nie wstydzi się o tym rozmawiać, ani nie wyśmiewa się z nikogo

Propozycje scenariuszy zajęć terapeutycznych dla dzieci z trudnościami w adaptacji Scenariusz 1 Czas trwania zajęć: 45 min. Metody i techniki: technika zabawy, pantomima, technika relaksacji, Formy: zbiorowa, zespołowa, indywidualna Środki dydaktyczne: chustka, kartka z napisanymi przysłowiami Cele zajęć: budowanie poczucia bezpieczeństwa w grupie, ćwiczenia koncentracji uwagi, rozluźnienie napięcia mięśniowego, Powitanie "Iskierka" Zabawa "Strażnicy i przemytnicy"      Jedna osoba staje na krześle z zawiązanymi oczami, a pozostałe ustawiają się w szpaler za nią. Po kolei każdy uczestnik spotkania ma za zadanie przejść na drugą stronę sali obok "strażnika" tak cicho, aby nie został usłyszany. Gdy uda mu się minąć strażnika oznacza to, że przeszedł na drugą stronę granicy. Strażnik stara się cofnąć każdego, którego przejście usłyszy(np. skrzypnięcie podłogi, oddech przemytnika itp.). Osoba, która została zatrzymana w tej rundzie już nie przekracza granicy. Zabawa "Dziwne kroki" Prowadzący podaje instrukcje sugerujące różne sposoby poruszania się po sali. Przykładowe instrukcje: chodzimy po sali tak, jak chcemy dopasowując kroki do własnego samopoczucia w tym momencie; chodzimy po sali, stawiając jak najdłuższe kroki; na czworakach; stawiając dziwne kroki; skacząc na obu nogach; chodzimy w śnieżnych zaspach; chodzimy boso po gorącym piasku; idziemy z ciężkim workiem na plecach; zrywamy jabłka z drzewa;; skaczemy po kamieniach przez górski strumyk. Zabawa " Cisza jest krucha"      Uczestnicy kładą się na podłodze lub siadają po turecku. Zamykają oczy. Prowadzący prosi o absolutną ciszę, uczestnicy nie kontaktują się ze sobą w żaden sposób. Uczestnicy proszeni są o zwrócenie uwagi jak wokoło jest cicho i spokojnie. Każdy ma sobie wyobrazić jakiś hałas, który mógłby przeciąć tę ciszę. Po chwili prowadzący uprzedza, że będzie dotykał poszczególne osoby. Każdy, kto go tylko poczuje ma wyjść na środek pokoju na krótko wydając ten dźwięk, hałas i równie szybko wrócić na miejsce. Zanim prowadzący zacznie zabawę od nowa czeka aż grupa uciszy się. Zabawa "Jakie to przysłowie"     Dzieci podzielone na grupy za pomocą pantomimy przedstawiają kolejno treść przysłowia. Reszta odgaduje. Przykłady przysłów: "Żeby kózka nie skakała..." "Gdzie dwóch się bije..." "Paluszek i główka..." "Gdzie kucharek sześć- ..." "Kto daje i odbiera..." Wspólny okrzyk      Dzieci stojąc w kole na dane hasło zaczynają cichutko mruczeć. Prowadzący wraz z dziećmi mruczy coraz głośniej aż na końcu wszyscy głośno krzyczą "Hura!!!". Podsumowanie zajęć. Pożegnanie- "Iskierka" Scenariusz 2 Czas trwania: 60 min Metody i techniki: pogadanka, rysowanie, zabawy integrujące, ułatwiające wejście w grupę, relaksacyjne Forma: indywidualna, zbiorowa Środki dydaktyczne: blok rysunkowy, kredki, chusta Klanzy Cele: uświadomienie dzieciom, co to znaczy mieć przyjaciela; uświadomienie, co to znaczy być- czyimś przyjacielem; poznanie zobowiązań jakie niesie ze sobą przyjaźń; umiejętność- współpracy w grupie Powitanie- "Iskierka". Rozmowa w kręgu nt. "Mój przyjaciel". Wykonanie pracy plastycznej nt. "Mój przyjaciel". Omówienie tych prac Zabawy z chustą Deszczowa chmura Rekin Kolorowe wycieczki Bilard Pożegnanie- "Iskierka" Scenariusz 3 Czas trwania: 45 min Metody i techniki: drama, pantomima, zabawy rytmiczne, Formy: indywidualna i zbiorowa Środki dydaktyczne: magnetofon, utwór muzyczny Cele: dodanie odwagi i pewności siebie dzieciom nieśmiałym, umiejętność- współpracy w zespole, Powitanie- "Iskierka" Naśladowanie ruchów:      Dzieci najpierw naśladują ruchy nauczyciela np. czynności, pozy, a następnie uczniowie dzielą się na mniejsze grupki w których chętne dzieci wymyślają ćwiczenia a pozostałe naśladują je. Zabawa "Lustro" Dwoje dzieci stoi do siebie twarzami i wykonuje te same ruchy. Wystukiwanie rytmu Dzieci słuchają muzyki i w jej rytmie klaszczą, stukają, tupią... Zabawy w parach Partner leży na podłodze, drugie dziecko mówi mu jak ma wstać: "podwiń jedną nogę, unieś głowę... Dwoje dzieci kładzie się na podłodze i stara się powstać w identyczny sposób. Zabawa ruchowa ze śpiewem "Pada deszczyk" Zabawa "Figury zmieńcie się" Dziecko dyktuje polecenia w co mają się zmienić pozostali. Następnie figury stają w bezruchu tak długo, aż prowadzący zabawę poda następne polecenie. Zabawa "Monument"      Dzieci w grupie wybierają budowniczego, który z pozostałych uczestników zabawy buduje monument. Pożegnanie- "Iskierka" Scenariusz 4 Czas trwania: 60 min Metody i techniki: plastyczne, pogadanka, zabawy przy muzyce, improwizacja ruchowa, Forma: indywidualna, zespołowa, zbiorowa Środki dydaktyczne: liście, piosenka: "Jesień" Cele: nabywanie pewności siebie, pokonywanie nieśmiałości, umożliwianie dokonywania wyboru Muzyczne powitanie. Jesienny taniec liści      Dzieci w rytm muzyki "spacerują po parku" zbierając liście opadające koło nich (terapeuta rozrzuca je). Następnie dzieci liczą zebrane liście i robią z nich dwa bukiety po jednym do każdej ręki. Kładą się na podłodze i gdy "zrywa się wiatr" porywa je do jesiennego tańca. Dzieci wirują w rytm muzyki i gdy ta zwalnia powoli kładą się na podłodze. Następnie czekają na kolejny poryw wiatru. Dmuchanie w liście      Każde dziecko trzymając liść prowadzą go w górę i w dół w rytm muzyki. Następnie po demonstracji prowadzącego uczestnicy dmuchają w liść skierowany blaszką w dół i podniesiony na wysokość ust. W sposób krótki i energiczny. Mój najpiękniejszy liść5.      Dzieci z rozsypanych liści wybierają ten najpiękniejszy i wyjaśniają dlaczego wybrały właśnie ten. Następnie zastanawiają się komu chciałyby wręczyć ten liść. Jeśli uczeń nie potrafi się zdecydować wtedy prowadzący sugeruje, że chciałby dostać prezent i wręczyć podobny tej osobie. Wręczają sobie najpiękniejsze liście. Kompozycje z liści      Dzieci siedzą wokół rozsypanych liści i głośno zastanawiają się jak można się nimi bawić. Inspiracją do ciekawych pomysłów może być rytmiczna muzyka. Prace można wykonywać indywidualnie i grupowo. Następnie wypowiadają się na temat swojej kompozycji. Improwizacja ruchowa do piosenki "Jesień" Pożegnanie- "Iskierka" opracowała Joanna Albrecht"

Temat zajęć: Rozpoznajemy i nazywamy uczucia.

Cele ogólne:
• Prezentacja wiadomości i umiejętności uczniów
• Nabywanie kompetencji komunikowania się w języku pozawerbalnym

Dziecko w zakresie niezbędnej wiedzy:
• Rozszerza słownictwo o nazwy uczuć
• Dokonuje analizy słuchowej i wzrokowej wyrazów


Dziecko w zakresie nabywania umiejętności:
• Odczytuje i wyraża uczucia za pomocą mimiki twarzy, ruchu
• Myśli logicznie - klasyfikuje, wnioskuje
• Myśli twórczo - rozwija płynność i giętkość myślenia

Dziecko w zakresie kreowania postaw:
• Jest odpowiedzialny za to, co mówi - mówi prawdę
• Śmiało wypowiada swoje myśli, odczucia
• Koncentruje się na zadaniu
• Różnicuje pozytywne i negatywne emocje
• Wytrwale pokonuje trudności

Metody: aktywizujące -kosz i walizeczka, niedokończonych zdań, zabawa dydaktyczna, problemowe

Formy: zbiorowa jednolita, indywidualna jednolita i zróżnicowana,.

Środki dydaktyczne: ilustracja czarownicy Mikstry, ilustracje uczuć, rozsypania wyrazowa, karty pracy, działania matematyczne na tablicę z nazwami uczuć na odwrocie, wierszyki, znaczki za aktywność

Przebieg zajęcia.:

1. Wstęp - zabawa na pobudzenie myślenia: Naprzemienne dotykanie palcami stopy, potem łokciem stopy. Następnie dotykanie stopy ręką w tył, naprzemienne w tył.

2. Odczytywanie tekstu przez dzieci.

• Na tablicy ilustracja czarownicy Mikstry oraz tekst:
„Kim ja jestem zgadnij sam
Jakie imię mam”
• Nauczyciel informuje dzieci, że Mikstra przyniosła ze sobą różne zagadki zapisane na ponumerowanych kolejno kółkach.

• Uczniowie odczytują polecenie 1.
„ Dostaniecie karteczki z literkami. Wykreślcie dwuznaki i głoski miękkie. Odczytajcie moje imię. (MIKSTRA)
M sz ń i rz ś k ch dz s ź t ć r cz a

3. Odczytanie przez dzieci tekstu polecenia 2.
„Skąd przybyłam do was mili
pomyśl, ułóż w jednej chwili
i odczytaj zdania te
to nie trudne, wysil się”

Dzieci otrzymują rozsypanki wyrazowe:

z dalekiej Przybyłam uczuć. do was krainy

przyklejają rozsypanki na kartkę

4.Odczytanie przez ucznia polecenia nr 3.
„Uwarzyłam w garnku z rury
bardzo dużo cud mikstury.
Bo ja Mikstra mówię wam
Coś dziwnego dla was mam.”

Obliczcie dodawania i dobierzcie do nich działania odwrotne. Na odwrocie każdej pary znajdziesz rozwiązanie.
2+5= 7-5=
7+3= 8-2=
6+2= 10-3=
4+5= 12-2=
10+1= 9-5=
10+2= 11-1=

Rozwiązania to nazwy uczuć: strach, ra -dość, gniew, spo -kój, szczę -ście, złość, wstyd, smu - tek

5. Próba nadania nazwy odgadniętym wyrazom w odpowiedzi na pytanie:
„Co dodała do swojej mikstury czarownica?' ( uczucia)

6. Odczytanie przez ucznia tekstu nr 4. - kosz i walizeczka
„ Do kosza włóżcie te
uczucia bardzo złe,
a dobre i lubiane
do walizki niech będą zapakowane”

rysunek kosza rysunek walizeczki

strach smutek złość gniew radość spokój szczęście wstyd

Uczniowie umieszczają w koszu nazwy uczuć złych, w walizce uczuć dobrych.

Dopasowują odpowiednie rysunki twarzy wyrażające uczucia

7. Próby pokazania mimiką i ruchem uczuć - zabawa

8. Próba dokończenia zdań rozpoczętych przez nauczyciela
• Czuję się smutny, gdy……..
• Czuję się szczęśliwy, gdy…………….
• Boję się, gdy…………………
• Jest mi wstyd, gdy………………
• Jestem rozgniewany, gdy…………………..

9. Odczytanie przez dzieci tekstu nr 5

„Uczucia dobre siły dodają
i w życiu nam pomagają,
mieć dużo przyjaciół i być lubianym
do każdej zabawy być zapraszanym.”

10. Dzieci dostają kółeczka i rysują buźkę, która pokazuje jego aktualne uczucie.

Wiesia Grochowska"

.

Wiosno, wiosenko gdzie jesteś powiedz nam.
Wiosno, wiosenko gdzie jesteś powiedz nam.
Czy jesteś za lasami, czy jesteś za górami?
Wiosno, wiosenko gdzie jesteś powiedz nam.

SCENARIUSZ MONTAŻU SŁOWNO-MUZYCZNEGO NA POWITANIE WIOSNY

PT: „ WIOSNO, WIOSENKO”

Opracowała: Jadwiga Puton

Występują: wiosna, słońce, przebiśniegi, krokusy, żaby, pączki drzew, bocian skowronek, pszczoła, dzieci.

Kostiumy i rekwizyty: odzwierciedlają cechy charakterystyczne poszczególnych postaci. Rekwizyty wykonane z dostępnych materiałów: bibuły, kartonu itp.

Pomoce: nagrania magnetofonowe piosenek, odgłosów owadów.

Organizacja: wszystkie postacie śpią w różnych miejscach sali.


„WIOSNO, WIOSENKO”

Dzieci (dwoje) wchodzą na scenę niosą marzannę i śpiewają piosenkę. Po piosence rozglądają się i wołają.

Wiosenna piosenka
Sł. S. Kraszewski,
Muz, E. Witkowska

Płynie marzanna marcowa panna,
Za siódmy las, za siódmy las.
Mróz pożegnajmy słońce witajmy,
Już wiosny czas, już czas.

Ref. Już wiosna już wiosna
Na polach i łąkach
Brzmi piosnka radosna
W szczebiocie skowronka.
Już wiosna już wiosna
Nad lasem i rzeką
A zima, a zima
Daleko, daleko stąd!

Z gorących krain ptaki wracają
Szukają gniazd, szukają gniazd.
Szczebiot radosny na przyjście
Weseli was i nas.

Ref. Już wiosna, już wiosna
Na polach i łąkach…..

Dzieci wołają:


Wiosno, wiosenko gdzie jesteś powiedz nam.
Wiosno, wiosenko gdzie jesteś powiedz nam.
Czy jesteś za lasami, czy jesteś za górami?
Wiosno, wiosenko gdzie jesteś powiedz nam.

Dziecko I - Popatrz! Pióra biało czarne, buciki czerwone.
Uciekają przed nim żaby gdy idzie w ich stronę.


Piosenka- Gramy w zielone
Muz. E Pałłasz
Sł. W. Broniewski

Proszę o zielone zaklekotał bociek.
Do zielonej żabki co siedziała w błocie.

Ref. Kum, kum, kum, kum
Kum, kum, kum, kum
Kum, kum, kum, kum

Ale mądra żabka prędko myk pod wodę.
Miło mi bocianie moje życie młode.

Ref. Kum, kum, kum, kum…..

Chciałbyś żabkę połknąć lecz się obejdź smakiem.
Żabka gra w zielne z młodym tatarakiem.

Ref. Kum, kum, kum, kum…..


Bocian - W czerwonych butach po łące chodzę, czasem przystanę na jednej
Nodze i łypnę okiem, przekrzywię głowę.
Czy już śniadanie dla mnie gotowe?
Dzień dobry ludzie młodzi. Spoglądacie czy wiosna nadchodzi?

Dzieci - Chodziłyśmy wszędzie, wołaliśmy i tylko Ciebie spotkaliśmy.

Bocian - Zaraz, zaraz ( bocian wykręca numer telefonu dzwoni do wiosny)
Dzionek długi, a noc krótka. Hej wiosenko pobudka!



Wiosna - Idę już idę choć wicher w polu dmie.
Przynoszę promyk słonka, przynoszę śpiew skowronka.
Idę już idę choć wicher w polu dmie.

Dam wam liści bez liku i piosenki słowików,
Pierwszy ciepły deszczyk, srebrne bazie leszczyn.

Dzieci - Wiosenko! Czas już budzić przyrodę do życia!

Wiosna - No to do roboty!


Piosenka - Marzec marzyciel
Sł. S. Kraszewski
Muz. E. Witkowska

Marzec marzyciel snuje się senny,
Trochę zimowy, trochę wiosenny.
W śnieżnej zamieci i strugach wody
W kółko się kręci z wiatrem w zawody.
Marzec, marzec, marzec

Ref. W śniegu, w lodzie, w deszczu, w wodzie
Marzec marzy o pogodzie!
Wiej nam wietrze, świec nam słonko,
Topniej śniegu, kwitnij łąko!
W śniegu, w lodzie, w deszczu, w wodzie
Marzec marzy o pogodzie!
Śpiewaj ptaszku pieśń radosną,
Żegnaj zimo, witaj wiosno!
Marzec, marzec, marzec/3x



Na scenę wchodzi druga para dzieci.

Dziecko - Przyszedł marzec pod wrota, naniósł pluchy i błota
Dmuchał ciepłym wietrzykiem, ogrzał słońca promykiem.
Przyszedł znowu pod wrota, prószył śniegiem niecnota.
Zimnym wichrem wiał w twarze. A to psotnik ten marzec.

Dziecko - W marcu jak w garncu mówi mój brat
Raz pada śnieg, raz deszcz, raz grad.

Marzec - Mówią o mnie: W marcu jak w garncu nieustanna zamiana.
Słońce grzeje w południe, mrozek szczypie z rana.

Wiosna - Jakie dziś jest niebo?

Dzieci - Błękitne, różowe!

Wiosna - Kto je tak maluje?

Dzieci - Słoneczko marcowe!

Słońce - Kiedy wcześnie wstaje- wiosna nastaje.
Kiedy dzionki skracam, zima powraca.
Gdy się schowam za chmury, świat się staje ponury,
A weselej na świecie, kiedy śmieję się z góry.


Piosenka - Wiosenne roztopy
Muz. T Kierski
Sł. Z. Walicka

Dzisiaj rankiem słonko przygrzało aż miło,
W mieście i na łące śnieżek roztopiło.

Ref. Chlupie woda chlupu, chlup,
Chlupu, chlupu, chlupu, chlup / 2x

Rzekę śpiącą w lodzie budzi pieśń o wiośnie,
Rybi w lśniącej wodzie pluszczą się radośnie.

Ref. Pluszcze woda plusku, plusk
Plusku, plusku, plusku, plusk /2x

W drodze do przedszkola pełno dziś strumieni,
Jacek, Krzyś i Ola skaczą po kamieniach.


Ref. Zręcznie śmiało hopla, hop
Hopla, hopla, hopla, hop /2x



Dziecko - Popatrz Kasiu! Jeszcze w polu nic nie kwitnie,
Ni w ogrodzie, a on już przebił śnieg,
Zakwitł białym dzwoneczkiem i wita się ze słonkiem.

Przebiśnieg - Ja przez śnieg się przebijam. Nawet mróz mnie nie powstrzyma.
Mam listki zielone jak wiosna, a dzwonek bielutki jak zima

Dziecko - Zobaczcie tutaj, To nie mieści się w głowie.
Na śniegu kwiaty kolorowe.

Krokusy - Fioletowo, żółto, biało zakwitamy z pierwszym wiosennym
Słonkiem się witamy

Dzieci do wiosny - Pani wiosno, pani wiosno co z nimi będzie
Kiedy podrosną?

Wiosna - Posłuchajcie sami.

Pączki - W brązowych kapturkach chowamy listki wiosną
A potem zielone będziemy! Kiedy podrośniemy.

Dziecko - Cicho, cicho. Posłuchajcie. Słyszycie.

Z kasety słychać śpiew ptaków

Dziecko - Dźwięczy pod niebem jak srebrny dzwonek.
Tak śpiewa mały, szary skowronek.

Skowronek - Mieszkam przy ziemi, pod niebem śpiewam.
Moja piosenka wiosnę przywiewa.
Śpiewam wysoko piosenki do słonka.

Z kasety słychać nagranie głosów owadów.

Dzieci - Zobaczcie pszczoły usiadły na kwiatkach.
Tylko patrzeć jak obudzą niedźwiadka.

Dzieci tworzą koło i bawią się śpiewając piosenkę „ Stary niedźwiedź”
W głębi sceny przeciąga się niedźwiedź. Wchodzi, dzieci milkną i rozchodzą się.



Niedźwiedź - Zjadłbym miodku! Do roboty pszczoły.
Przez całą zimę słodko spałem i przez sen
O miodku myślałem. Strasznie zgłodniałem.


Wiosna do dzieci - No i jak? Czy się spisałam? Czy zadanie wykonałam?

Dzieci razem - Świetnie wiosno! Znakomicie! Teraz całkiem inne życie!

Dzieci obudzone przez wiosnę postacie razem tańczą do wesołej wiosennej melodii np. piosenki pt. „Łąka” z płyty Wesoła szkoła sześciolatka cz. 2

mgr Ewa Sawicka Przedszkole Samorządowe Nr 2 "BAJKA" w Chojnicach Scenariusz zajęcia ZACHOWAJ UMIAR TEMAT:      Zachowaj umiar - na podstawie opowiadania pt. "Tajemnicza skrzynka" L. Łącz zapoznanie z pojęciem "umiar". CELE OGÓLNE: wdrażanie dzieci do dłuższego skupienia uwagi podczas słuchania utworu literackiego, wyrabianie umiejętności poprawnego formułowania wypowiedzi nt. opowiadania, obrazków sytuacyjnych, wzbogacanie słownika dzieci, stwarzanie sytuacji zachęcających do aktywizowania myślenia i doskonalenia sprawności umysłowych. CELE OPERACYJNE: (dziecko) potrafi wytłumaczyć znaczenie słowa - umiar-, umie uważnie wysłuchać opowiadania i wypowiedzieć się na jego temat, potrafi ułożyć literę pociętą na części, ułoży nowy wyraz z kodu literowo- cyfrowego, umie dopasować wyrazy do obrazków sytuacyjnych, prawidłowo odgaduje zagadki, umie wyciągnąć wnioski na podst. zaobserwowanych związków przyczynowo- skutkowych, potrafi układać ciągi liczbowe (od najmniejszego do największego), przelicza liczebnikami głównymi i porządkowymi, potrafi zaśpiewać piosenkę, szybko reaguje na polecenia i sygnały nauczycielki, aktywnie uczestniczy w zabawach ruchowych. METODY: podające, problemowe, eksponujące, praktyczne. PRZEBIEG: Powitanie - wprowadzenie miłego nastroju - zaśpiewanie piosenki, którą dzieci najbardziej lubią pt. "Poziomkowe lody". Lo- lo- lo- lo- lo- lo- lody Po- po- po- po- poziomkowe. Lu- lu- lu- lu- lubię lizać Choć gardełko nie jest zdrowe. Mama mówi: nie! Tata mówi: nie1 A ja lody poziomkowe lizać chcę! Mama mówi: nie! Tata mówi: nie! A ja lodów poziomkowych chcę! Mama boi się o dzieci, Chcę by zawsze były zdrowe. Ale przecież czasem trzeba Zjadać lody poziomkowe. Mama mówi............. Lody trzeba jeść powoli. Aby gardło nie bolało. Mama trochę jeść pozwoli, Lecz mi więcej by się chciało. Mama mówi.............. Słuchanie i rozmowa na temat opowiadania pt. " Tajemnicza skrzynka" L. Łącz. Tajemnicza skrzynka - Mamusiu, opowiedz mi bajeczkę!- poprosiłem wczoraj wieczorem. - Dobrze- zgodziła się chętnie.- Ale nie będzie to bajka, bardzo prawdziwa historia. Mama usiadła obok mojego łóżeczka i zaczęła opowiadać.      Pewien pan kupił w sklepie dużą skrzynkę. Przywiózł ją ostrożnie do domu i postawił w dużym pokoju na honorowym miejscu, a jego żona i dzieci bardzo się z niej ucieszyły. Wszyscy usiedli i zaczęli się w nią wpatrywać. Czas mijał, zrobiło się bardzo późno, a oni patrzyli i patrzyli. Rano ledwo wstali z łóżek! Rodzice spóźnili się do pracy, a dzieci do przedszkola. Po południu nie robili nic innego, tylko znów patrzyli. Mama nie przygotowała obiadu ani kolacji, tata nie poszedł na zebranie ... Minęło kilka dni. Dzieci ani razu nie były na spacerze, przestały chodzić na podwórko. Tata przestał czytać gazety. Nawet podczas obiadu obserwowali tajemniczą skrzynkę. Trudno im było wprost trafić łyżką do ust. Mama ukłuła się widelcem w policzek!      Po miesiącu w domu panował taki bałagan, że nikt nie mógł znaleźć najpotrzebniejszych rzeczy. Dzieci przybladły, tatę bolała głowa, a mama nabawiła się zapalenia spojówek. Wciąż była niewyspana i przestała opowiadać dzieciom bajki. Gdy raz ją o to poprosiły, odpowiedziała: -Niech skrzynka wam opowie- od tego jest! Na szczęście, pewnego dnia przyszła babcia i zabrała dzieci do parku. Opowiedziały jej wtedy o tym, jak skrzynka zmieniła ich życie. Początkowo podobało im się to, ale teraz przestało. Zmartwiona babcia po powrocie ze spaceru długo rozmawiała z rodzicami. Na szczęście, zawsze liczyli się z jej zdaniem.      Następnego dnia skrzynka zniknęła. Okazało się, że rodzice zawieźli ją na jakiś czas do babci. Po to, żeby wszyscy się od niej odzwyczaili. Dzieci pomyślały, że teraz w domu zrobi się smutno, bo przecież skrzynka gadała, śpiewała, mrugała kolorowo ...      Ale tak się nie stało. Przeciwnie! Znów było jak dawniej- dużo ze sobą rozmawiali, w sobotę poszli razem do teatru ... - Domyślasz się, synku, jak nazywa się ta tajemnicza skrzynka, o której Ci opowiedziałam?- spytała nagle mama. Oczywiście, że się domyśliłem, ale tak mi się chciało spać, że nic nie odpowiedziałem. O jakiej skrzynce jest mowa w opowiadaniu? Proszę, wymienić skutki nadużywania przez rodzinę tajemniczej skrzynki. Co zmieniło się w życiu rodziny, kiedy skrzynka zniknęła z domu? Zabawa ruchowa pt. "Co za dużo, to niezdrowo". Dzieci stają i kładą rękę na klatce piersiowej. Czują jak biją ich serca. Potem wyobrażają sobie, że są piłeczkami i zaczynają skakać jak piłki (10 sek.). Następnie rozkładają ramiona na boki i wykonują ruchy takie jak przy pływaniu . Najpierw pływają na brzuchu (10sek), na plecach (10 sek.). Potem znów kładą rękę na swoim sercu. Okazuje się, że jak się za dużo ćwiczy to jest się bardzo, bardzo zmeczonym i trzeba odpocząć. Rozwiązywanie kodów literowo- cyfrowych. D O Y L 1 2 3 4 4 2 1 3 P O E T R U K M 1 2 3 4 5 6 7 8 7 2 8 1 6 4 3 5 Ń S O E Ł C 1 2 3 4 5 6 2 5 3 1 6 4 R E U K C I I K 1 2 3 4 5 6 7 8 5 3 4 6 2 1 8 7 N T F A A 1 2 3 4 5 3 4 1 2 Dopasowywanie kodów literowo- cyfrowych do obrazków sytuacyjnych. Dzieci objadające się słodyczami - cukierki, Dzieci pijące napoje gazowane - fanta, Dzieci (zmęczone) grające w gry komputerowe - komputer, Dzieci nadmiernie opalające się - słońce, Dzieci spożywające duże ilości lodów - lody. Na podst. zaobserwowanych, na obrazkach związków przyczynowo- skutkowych wspólne wyciągnięcie wniosków. Ułożenie tajemniczego słowa -UMIAR- z puzzli oraz wspólne jego wytłumaczenie. Zabawa ruchowa pt. "Balonik". Dzieci znają tę zabawę. Razem recytują wierszyk i w kole ruchem naśladują nadmuchiwany balonik. Baloniku, nasz malutki, rośnij duży, okrąglutki. Balon rośnie, że aż strach, przebrał miarę, no i trach. Balonowe zagadki - kolorowe baloniki zawieszone w różnych miejscach sali. W balonach znajdują się rysunki mówiące o innych sytuacjach, w których należy zachować umiar, np. radio- hałas. Zachowaj umiar - dzieci częstują się cukierkami stosując nowo poznane słowo -UMIAR-, które już nie jest tajemnicze. "

AGRESJA- PRZEMOC FIZYCZNA I PSYCHICZNA     Agresja to zjawisko, które na przestrzeni czasów narasta coraz bardziej. Codziennie niemal słyszymy o przemocy w rodzinie, przemocy wśród rówieśników. Zastanawiamy się wtedy co jest źródłem takiego zachowanie i próbujemy zrozumieć dlaczego dorośli i dzieci zachowują się wobec siebie agresywnie. Kiedyś najbardziej brutalnych zachowań dopuszczała się młodzież i dorośli z marginesu społecznego. Dzisiaj zachowań takich dopuszczają się ludzie z tzw. dobrych środowisk, ludzie wykształceni, inteligentni. Co to jest agresja? Jest to przemoc - wyrządzanie krzywdy komuś świadomie lub w skutek zaniedbania. Rodzaje przemocy: przemoc fizyczna- wszelkiego rodzaju działania, zachowania wobec drugiej osoby ( dziecka) powodujące nieprzypadkowe urazy. Przykłady: popychanie, odpychanie, obezwładnianie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką i pięściami, bicie przedmiotami, ciskanie w kogoś przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami żrącymi, użycie broni, porzucanie kogoś w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie koniecznej pomocy. przemoc psychiczna (emocjonalna) - rozmyślne, nie zawierające aktów przemocy fizycznej, zachowanie dorosłych wobec dzieci, które powodują znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka, w tym zaburzenia osobowości. Przykłady: wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów, karanie poprzez odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja społeczna( kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami), domaganie się posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, degradacja werbalna( zniesławianie, ataki kompetencyjne np. Jak mogłeś być tak głupi?!, ataki dotyczące pochodzenia np.. Jesteś fajtłapą jak Twój ojciec, ataki dotyczące wyglądu np. Musisz zawsze wyglądać jak niedomyty?, złorzeczenie, narzekanie np. Do niczego się nie nadajesz, złośliwości, ośmieszanie, groźby, przekleństwa, symbolika niewerbalna np. pokazywanie języka lub innych gestów obraźliwych przemoc seksualna - wykorzystanie seksualne, każde zachowanie osoby dorosłej, silniejszej i/lub starszej, które prowadzi do seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka. Przykłady: wymuszanie współżycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy pożycia seksualnego, demonstrowanie zazdrości, krytyka zachowań seksualnych. zaniedbywanie - nie zaspakajanie podstawowych potrzeb dziecka, zarówno fizycznych jak i psychicznych. Przykłady: niewystarczająca ochrona, ubogie otoczenie, niewystarczające pożywienie, schronienie, brak higieny, opieki medycznej, wsparcia, zrozumienia, słownego i fizycznego wyrażania uczuć, stymulacji umysłowej. Skutki przemocy i jej objawy.      Jednym z czynników sprzyjających występowaniu trwałych zaburzeń funkcjonowania w życiu dorosłym, obok genetycznych uwarunkowań, są traumatyzujące doświadczenia z dzieciństwa. Ich wpływ zależy od: wieku osoby narażonej na działanie czynników negatywnych, czasu trwania traumatyzującej sytuacji i częstotliwość zdarzeń, drastyczność krzywdy osoby sprawcy Konsekwencje krzywdzenia dzieci dla ich rozwoju i funkcjonowaniu w życiu: natychmiastowe - sińce, złamania, oparzenia, urazy narządów wewnętrznych, krwiaki, odruchowe reakcje lękowe, śmierć długoterminowe dla rozwoju intelektualnego - opóźnienia, upośledzenia, problemy z koncentracja uwagi, myśleniem twórczym: dzieci a później dorośli funkcjonują na niższym poziomie niż ich potencjalne możliwości. Dla rozwoju społecznego - funkcjonowanie zgodnie z wyuczonymi wzorcami rodzinnymi a nie normami społecznymi, nieprawidłowa hierarchia wartości, relatywizm moralny, działania przestępcze, skłonność do konfliktów, niepowodzenia zawodowe Dla rozwoju emocjonalnego - nieprawidłowy rozwój sfery uczuciowej, niezdolność do głębszej więzi z drugim człowiekiem, nieumiejętność okazywania zaufania i miłości, chłód, powściągliwość, niska samoocena, podejrzliwość Rozpoznawanie przemocy. na podstawie relacji rodzice - dziecko zwlekanie ze zgłoszeniem się do lekarza niewystarczające wyjaśnienia brak jakichkolwiek wyjaśnień obrażenia powstałe w różnym czasie o podobnym charakterze wcześniejsze występowanie w rodzinie wypadków krzywdzenia niewystarczająca troska rodziców bezwzględne oskarżanie dziecka przez rodziców duża surowość i krytycyzm, nierealistyczne wymagania dziecko nie "ucieka w ramiona rodziców" w obawie przed obcymi zmiana ról w domu - dziecko przejmuje obowiązki rodziców matka jest bardzo często nieobecna w domu rodzina w której nie ma granic międzypokoleniowych rodzina oddzielona fizycznie i psychicznie od społeczności lokalnej rodzice alkoholicy, narkomani, chorzy psychicznie na podstawie zachowania dziecka strach i niepokój poczucie winy ambiwalencja uczuć brak zaufania agresywność bierność kłopoty w szkole smutek opóźniony rozwój zaburzenia mowy dolegliwości związane ze stresem z wykorzystaniem metod psychologicznych(rysunek, psychodrama itp.) brak w rysunku pierwiastka ludzkiego, roślinnego, zwierzęcego brak na rysunku wejścia do domu wejście do domu zakratowane, niedostępne elementy fantastyczne, nierealistyczne rysowanie w pozycji "żaby" ciemna agresywna kolorystyka elementy jawne lub symboliczne genitalne agresywna, przerażająca tematyka Czy agresja jest instynktem czy zachowaniem wyuczonym?      Przez wiele lat prowadzono badania na temat agresji i jej pochodzenia. Dzisiaj jest ich bardzo dużo . Według początkowych badań w tym zakresie kierowano się w stronę dwóch koncepcji: agresja jest instynktem i agresja jest zachowaniem wyuczonym. W ostatnich latach spojrzenie na agresję uległo zmianie. Badanie wykonane przez Bandurę i innych wykazały, że agresja to zachowanie wyuczone, którego uczymy się przez obserwację, naśladowanie, bezpośrednie doświadczenia i powtarzanie. Badacze wykazali w swoich pracach, że agresji uczymy się przede wszystkim w domu rodzinnym, w szkole, środowisku lokalnym oraz przez media. W domu nauka agresji zaczyna się od obserwacji kłótni rodziców, bójek, obrzucania obelgami, fizycznego karania dziecka, znęcania się nad dzieckiem fizycznie i psychicznie. Drugim miejscem nauki agresji jest środowisko lokalne czyli między innymi szkoła poprzez agresywne zachowania grup nieformalnych, rówieśniczych, a także z agresywnym zachowaniem się nauczycieli- wychowawców. Agresji uczy nie tylko dom, szkoła, środowisko lokalne, ale obecnie przede wszystkim media. Ta forma nauki agresji jest najbardziej skuteczna. Przedstawianie przemocy w gazetach, komiksach, kinach, telewizji, grach komputerowych wywołuje zróżnicowane efekty. Może to być efekt sprawcy czyli bezpośrednie naśladowanie wzorów przemocy lub efekt ofiary, czyli wzrost poziomu lęku, podejrzliwości, nadmiernej ostrożności w zapewnieniu sobie bezpieczeństwa. Może to być także efekt świadka, wyrażający się wzrostem znieczulenia na cierpienie innych i obniżeniem empatii.      Agresja jest więc uczona długo, dobrze , często i jest podtrzymywana przez osoby znaczące dla dziecka( rodzice, młodzieżowi idole, bohaterowie ulubionych filmów, bajek). Agresywne zachowania i myśli przyswajane przez lata stają się naturalnym zachowaniem i bardzo trudno je zmienić. Instytucje radzą sobie z agresja w rożny sposób. Najczęściej sposoby te nie dają żadnych rezultatów są mało skuteczne. Do takich strategii zalicza się w szczególności kary, nagany i zgodę na przejawy agresji w instytucji. Dorośli, przełożeni często na agresję reagują naganą, karą. Metody te są skuteczne doraźnie. Zawodne okazują się gdy stosowane są wobec młodzieży chronicznie agresywnej, która przyzwyczaiła się do tego typu reakcji ze strony otoczenia.      Większość ludzi wybiera zachowania nie-agresywne, gdyż uważają agresję za niewłaściwa, niemoralna i antyspołeczną. Osobnicy agresywni myślą zupełnie inaczej niż większość społeczeństwa. Są skoncentrowani na sobie( nie dbam o to czy kogoś zranię, zrobię mu krzywdę). Zachowania innych interpretują jako wrogie wobec siebie, a zachowania neutralne postrzegają jako agresywne(np. spojrzenie, potracenie).W swojej świadomości minimalizują szkodliwość społeczną ( wszyscy kradną - dlaczego ja mam nie kraść), zmieniają znaczenie zachowań( nie mogę stać spokojnie kiedy ktoś mnie obraża), przewidują najgorsze, obwiniają innych. Agresor zakotwicza swoje poglądy i nie potrafi korygować myślenia mimo bezpośrednich dowodów na jego błędność. Czynniki ryzyka przemocy rówieśniczej. kulturowe i społeczne- przepisy prawne, nie powstrzymujące przed przemocą, normy społeczne, sankcjonujące nierówność i przemoc, dostępność niebezpiecznych narzędzi, wyjątkowo złe okoliczności ekonomiczne, bezrobocie, nędza, narkomania, alkoholizm międzyludzkie -stosowanie przemocy przez rodziców i w rodzinie, zachęcanie do przemocy w rodzinie, patologia rodziny( brak więzi emocjonalnych, brak konsekwencji w wychowaniu), izolacja społeczna, brak przyjaciół, przyjaciele i znajomi stosujący przemoc psychospołeczne -wczesne i uporczywe problemy z zachowaniem, złe wyniki w szkole, bunt, pozytywne postawy wobec przemocy, deficyty umiejętności pro-społecznych, izolacja społeczna, niska pozycja dziecka wśród rówieśników biogenetyczne -podatność genetyczna, podłoże biologiczne, uwarunkowanie fizjologiczne Opracowała: Jadwiga Puton "

To, w jaki sposób mówimy, zależy od tego, w jakiej sytuacji odbywa się rozmowa i do kogo ją kierujemy. Możemy mówić językiem potocznym, gwarą lub oficjalną polszczyzną.

"Poznać po mowie, co kto ma w głowie"

     To, w jaki sposób mówimy, zależy od tego, w jakiej sytuacji odbywa się rozmowa i do kogo ją kierujemy. Możemy mówić językiem potocznym, gwarą lub oficjalną polszczyzną. Szczególnie mieszkańcy wsi swobodnie przechodzą z kodu gwarowego na ogólnopolski i odwrotnie. Wybór jednej z form warunkują przede wszystkim takie czynniki, jak: wiek, pochodzenie społeczne, wykształcenie, zawód, a niekiedy płeć.
     Wiadomo, że kolega do kolegi zwróci się językiem potocznym, często używając słownictwa młodzieżowego, a już na lekcji do nauczyciela oficjalną polszczyzną. W domu natomiast może zastosować gwarę w rozmowie z babcią czy dziadkiem.
     Porozumiewając się, ludzie wyrażają swoje uczucia, myśli, przekonania i potrzeby. Niestety, nie dbamy w ogóle o staranność wypowiedzi. Problem ten dotyczy zarówno dzieci, młodzieży jak i dorosłych. Badania naukowe pokazują, że język kobiet jest poprawniejszy i staranniejszy. Dziewczynki wcześniej niż chłopcy wypowiadają pierwsze słowa, wcześniej też potrafią mówić krótkimi zdaniami. Kobiety też z większą łatwością uczą się języków obcych, mniej mają też kłopotów z ortografią. Mężczyźni częściej mówią niepoprawnie, "okraszając "swoje wypowiedzi wulgaryzmami.
     Ostatnio możemy zaobserwować bardzo niepokojące zjawisko- szczególnie wśród młodzieży. Większość wypowiedzi młodych ludzi "zdobią" wyrażenia ordynarne, prostackie, grubiańskie, nieprzyzwoite, trywialne, wręcz chamskie. Gdzie możemy to zaobserwować, usłyszeć? Po prostu wszędzie - na ulicy, na przystanku autobusowym, w autobusie, w sklepie, w szkole ( za plecami nauczyciela), na dyskotece, nawet w rodzinnym domu lub za płotem…
     Najdziwniejsze jest to, że wiele osób dorosłych nie reaguje na przeklinanie młodych ludzi. Zachowują się zupełnie biernie, wzdychając: " Ach, ta dzisiejsza młodzież!". Dbałość o czystość polskiej mowy powinna dotyczyć nas wszystkich, wszystkich jednak zachowujemy się obojętnie. Dlaczego? Czy tak trudno zwrócić dziecku uwagę? Nie możemy czekać aż inni za nas to zrobią. Reagujmy natychmiast, zawstydźmy młodego człowieka. Niestety, dzieci często biorą przykład z ludzi dorosłych. Oni są wnikliwymi obserwatorami i słuchaczami. Kiedy tata z wujkiem rozmawiają, niejednokrotnie używają wulgaryzmów dla "wzmocnienia" własnej wypowiedzi. Później wystarczy tylko powtórzyć np. w zatłoczonym autobusie, przy uchu zgorszonej tym faktem sąsiadki.

Z przykrością muszę stwierdzić, że słownictwo naszego społeczeństwa coraz bardziej ubożeje. Brakujący wyraz najłatwiej zastąpić przekleństwem. Na przeczytanie dobrej książki nie ma czasu, chociaż na kolejny odcinek telenoweli jakoś wielu potrafi go znaleźć. Dzieci czerpią wzory z własnych domów - rodzice nie czytają, to i im trudno przeczytać nawet obowiązkową lekturę. Tym samym mają poważne kłopoty z poprawną budową zdań, ze sformułowaniem własnych myśli, z ortografią. Pamiętajmy, nasz język, słownictwo, sposób wypowiedzi świadczy o nas samych. " Jak nas widzą (słyszą), tak nas piszą". Własnymi wypowiedziami dajemy świadectwo samym sobie. Lepiej ugryźć się w język w odpowiednim momencie, niż posłużyć wulgaryzmem, a już przy dzieciach i młodzieży jest to wręcz niedopuszczalne. Nie dawajmy złych przykładów i stańmy do walki o czystość i dbałość naszej polskiej mowy.
     Wybitny językoznawca polski Jan Miodek napisał: " Rozmyślajcie nad mową!".

mgr Renata Gęsiarz "

Zadaniem świetlicy szkolnej jest zapewnienie dzieciom właściwej opieki wychowawczej, umożliwiającej wszechstronny rozwój osobowości. Świetlica szkolna jest specyficznym środowiskiem wychowawczym.

KIEROWANIE GRUPĄ DZIECIĘCĄ ŚWIETLICY SZKOLNEJ W OPARCIU O DOROBEK JANUSZA KORCZAKA

Zadaniem świetlicy szkolnej jest zapewnienie dzieciom właściwej opieki wychowawczej, umożliwiającej wszechstronny rozwój osobowości.
Świetlica szkolna jest specyficznym środowiskiem wychowawczym. Codziennie przebywa tu wieloosobowa grupa dzieci w młodszym wieku szkolnym, którym rodzice ze względu na pracę zawodową nie mogą zapewnić opieki. Dzieci nie zawsze są zachwycone tą sytuacją. W związku z tym podejmujemy działania, aby w naszej świetlicy panował klimat wzajemnej serdeczności i sympatii, a kontakty między wychowawcami a dziećmi były bardziej osobiste.
Chcąc, aby świetlica była miejscem, w którym dzieci dobrze się czują, i w którym będą rozwiązywane ich ważne problemy staramy się kierować zasadami, które ustalił Janusz Korczak - człowiek, który był nie tylko żarliwym trybunem i rzecznikiem spraw i praw dziecka, lecz był przede wszystkim wychowawcą - twórcą nowego kierunku w pedagogice opiekuńczej. Zdobył on sobie w tej dziedzinie szczególny autorytet moralny, poparty własną reformatorską działalnością wychowawczą i twórczością pedagogiczną. Dla Janusza Korczaka najważniejsze było traktowanie dzieci jako pełnowartościowych ludzi, z szacunkiem, uznając ich ogólnoludzkie prawa, zapewniając im należne miejsce w społeczeństwie.
Aby podołać obowiązkom wychowawcy świetlicy staramy się prezentować odpowiednia postawę wobec dziecka oraz odpowiedni styl kierowania grupą dziecięcą.
Pozytywne postawy to: postawa akceptacji, łącząca się z postawą uznawania praw dziecka, z postawą współdziałania i postawą rozumnej swobody.
W naszej świetlicy akceptacja dziecka wyraża się przyjęciem go takim, jakie ono jest, wraz z pozytywnymi i negatywnymi cechami, okazywaniem mu aprobaty.
Korczak pisał „ miej mądry uśmiech pobłażania. Tu musi - musi panować atmosfera szerokiej tolerancji dla żartu, psoty, złośliwości, podstępu, fałszu - naiwnego grzechu. Tu nie ma miejsca dla żelaznego obowiązku, kamiennej powagi, twardego musu i bezwzględnego przekonania.”
Wychowawcy świetlicy starają się poznać potrzeby dziecka i zaspokoić je. Jeżeli konieczne jest wyrażenie niezadowolenia, to tylko w uzasadnionym przypadku i tylko w odniesieniu do konkretnego, nagannego faktu, a nie dziecka jako całości. Wychowawca uznając prawa dzieci kieruje nimi poprzez sugestie, zachęca do samodzielności. Oddziaływanie na dzieci polega na wyjaśnianiu, tłumaczeniu, dyskutowaniu a nie stosowaniu represji. Dziecko zasługuje na szacunek, zaufanie i życzliwość takie, jakie jest i pamiętać należy, że „nie ma życia na żarty, że wiek dziecięcy - to długie i ważne lata żywota człowieka.”
Janusz Korczak służył wielkiej idei - dobru dziecka. Walczył o stworzenie warunków dla pełnego i harmonijnego rozwoju osobowości dziecka i rozumienie jego potrzeb. Twierdził, że o potrzebach dzieci nie mogą decydować tylko dorośli, lecz również własne odczucia małych obywateli. Podkreślał indywidualność każdego dziecka i dlatego szanował jego prawo do bycia, czym jest. Pisał „idą z wadami i zaletami. Dajcie warunki, by wzrastali lepsi.”
Biorąc sobie do serca te słowa, wychowawcy naszej świetlicy starają się dobrze poznać dzieci, które tworzą grupę, obdarzają je zaufaniem i nie ograniczając ich nadmiernie przygotowują do radzenia sobie w różnych sytuacjach, również trudnych. Staramy się uczestniczyć w ich pracy i zabawie, ale tak, by nie ograniczać ich możliwości ekspresji i ich swobody, zapewniamy dzieciom wolność i niezależność, oczywiście w stopniu dostosowanym do ich wieku i możliwości.
Dzieci w młodszym wieku szkolnym cechuje wielostronność zainteresowań, nasilona potrzeba działań w sytuacjach o charakterze zabawowym, dążenie do czynnych form wypoczynku związanych z ruchem oraz z sprawdzeniem swoich możliwości. Aby podołać zadaniu kierowania taką grupą wychowawcy w naszej świetlicy stosują styl tzw. „życzliwej autokracji”, którą osiągamy łącząc odgórne sterowanie z ciepłym i serdecznym stosunkiem do grupy. Istnieją jednak w pracy z dziećmi sytuacje, w których można zastosować zasady stylu demokratycznego, który powoduje tworzenie się przyjemnego klimatu społeczno - emocjonalnego oraz ogranicza konflikty i niepokoje wśród dzieci. Cała organizacja wychowania w systemie Korczaka oparta jest na zaufaniu, ukochaniu, szacunku i porozumieniu się z dzieckiem, na dostrzeganiu w dziecku przede wszystkim równowartościowego partnera, na stworzeniu mu warunków do podejmowania możliwie świadomego wysiłku samowychowawczego. Wyrażał też przekonanie, że nie należy naginać dziecka do własnego wzoru, własnych upodobań i pragnień. Dziecko winno pozostać sobą i pozostanie. Wbrew chęciom wychowawcy. Ma do tego prawo. „Nie powiemy chabrom, by były zbożem. Nie jesteśmy cudotwórcami (…)”
Zadaniem wychowawcy jest nie wtłaczać, a wyzwalać, nie tłumić, lecz wznosić, nie ugniatać a rozwijać, nie dyktować, lecz uczyć, nie żądać a obserwować czujnie, pytać i pomagać, aby uczynić z dziecka prawdziwego człowieka.
System Janusza Korczaka nie jest receptą, jest wskazaniem ogólnego kierunku. Wskazaniem, które dopiero wychowawca musi przymierzyć do siebie, do swoich wychowanków, do czasu, w którym żyje i działa.
Z analizy dzieła pedagogicznego Korczaka wynika teza, że dziecko dopiero wówczas staje się podatne na oddziaływania wychowawcze, gdy staramy się je zrozumieć niejako od, wewnątrz, gdy prawidłowo odczytujemy jego podstawowe potrzeby, gdy udaje się zorganizować środowisko wychowawcze, w którym dziecko czuje się dobrze, może być sobą i może stopniowo dorastać do zadań, jakie stawia przed nim społeczeństwo.
Korczak słusznie uważa, że wychowawcy są dobrzy i źli. Jednak błędy popełniają wszyscy, nikt nie jest od nich wolny, ale „dobrzy od złych różnią się ilością popełnianych błędów i wyrządzonych krzywd. Są błędy, które wychowawca popełnia tylko raz, a oceniwszy krytycznie, nie ponawia…
Zły wychowawca winę własnych pomyłek przypisuje dzieciom…”
Chcąc, aby świetlica była miejscem, w którym dzieci dobrze się czują wychowawcy przestrzegają samokrytycyzmu, przejawiającego się w gotowości do przyznania się do błędu, pomyłki lub podjęcia niewłaściwej decyzji.
„Rozumny wychowawca nie dąsa się, że nie rozumie dziecka, ale rozmyśla, poszukuje, wypytuje dzieci. One go pouczą, aby ich nie urażał zbyt dotkliwie -byle chciał się uczyć.”
Korczakowskie dziedzictwo zasila myśli i działania kolejnych już pokoleń pedagogów i wychowawców. Dla mnie, pracującej na stanowisku wychowawcy świetlicy jest to niewyczerpane źródło sugestii i inspiracji do pracy zawodowej.






BIBLIOGRAFIA:

M. Pietkiewicz „Świetlica szkolna szansą do wykorzystania” W-wa 1988 r.
M. Jaworski „Korczak” W-wa 1973 r.
J. Korczak „Myśli” W-wa 1987 r.
J. Korczak „Wybór pism” tom III i IV W-wa 1958 r.

Anita Dziewulska

Maria Grzyb
Pedagogizacja rodziców
WPŁYW TELEWIZJI I GIER KOMOUTEROWYCH NA ROZWÓJ ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

     Telewizja i gry komputerowe oddziałują na postawy dzieci często znacznie silniej niż wzory i modele przekazywane przez rodziców czy wychowawców. Telewizja ma bogate możliwości prezentowania przedmiotów, zjawisk, osiągnięć nauki , twórczości artystów w atrakcyjnej , silnie oddziałującej na człowieka formie. Rzeczywistość techniczno- medialna jest dla młodego widza abstrakcyjną, ale zarazem zaborczą formą spędzania wolnego czasu.
     Brutalne gry telewizyjne i komputerowe cieszą się wśród dzieci i młodzieży niezwykłą popularnością . Dostęp do nich ma miliony młodych , ponieważ co w trzecim domu znajdują się jakieś elektroniczne urządzenie do gry. A jeśli go nie ma, wystarczy zajść do kolegi albo do pobliskiego salonu gier.
A. Krzemieński ustalił listę pięciu aspektów przemocy medialnej:

1. Coraz więcej dzieci ma swój telewizor ,video i komputer , tzn. że nie ma takiego filmu ,którego dzieci nie mogłyby obejrzeć.

2. Oddziaływanie przemocy jest spotęgowane coraz doskonalszą charakteryzacją i techniką trikową, która umożliwia pokazywanie ćwiartowania , rozrywania i bicia ludzi.

3. Telewizja poprzez prywatyzację i powszechne udostępnienie, stworzyła nowe pole konkurencji rynkowej.

4. Upowszechnienie przemocy w masowej produkcji kaset . Nie ma tu akcji, zestawione są tu tylko brutalne sceny, napady, przemoc, tortury, które rozgrywają się wszędzie: na ulicy , w autobusie, w szkole.

5. Przerzucenie przemocy z programów telewizyjnych na gry komputerowe i telewizyjne, nie przejawiając żadnych skrupułów w prezentacji najbardziej brutalnych aktów przemocy.

"Przemoc i agresja, coraz bardziej zauważalne w naszym życiu społecznym, wypełniają telewizyjne ekrany. Wiedza o istnieniu przemocy jest elementem wiedzy o rzeczywistości i społeczeństwie, ale nadprezentacja przemocy w programach telewizyjnych powoduje wypaczenie tej wiedzy".1
     Najpierw musimy sobie jasno powiedzieć, że nie każda gra telewizyjna czy komputerowa propaguje przemoc. Niejedna może być pouczająca i na przykład w ciekawy i zabawny sposób uczyć geografii, matematyki lub pisania na komputerze. Inne - jak choćby koszykówka czy hokej na ekranie - sprawdzają refleks. Jeszcze inne to nowoczesne łamigłówki komputerowe , których rozwiązywanie angażuje i ćwiczy umysł.
     Niemniej trzeba mieć świadomość, że wiele gier zostało jakby specjalnie przygotowanych w celu okradania dziecka z czasu. Niekiedy młodzież spędza długie godziny, żeby dobrnąć do pewnego etapu gry, po czym okazuje się ,iż czeka grającego jeszcze kilka kolejnych- bez wątpienia bardziej wymyślnych i skomplikowanych! Niektórzy rodzice zachęcają swoje dzieci , aby kupowali wyłącznie gry przydatne do nauki w szkole.
     Niestety , nie wszystkie gry komputerowe i telewizyjne dostarczają nieszkodliwej i pouczającej rozrywki. Wiele gier i programów telewizyjnych przesyconych jest scenami grozy i okrucieństwa, które mogą wywoływać zachowania agresywne u dzieci.
     Bardzo często na ekranie pokazuje się przebieg przestępstwa oraz sugeruje się , że przemoc jest usprawiedliwiona, opłaca się , a nawet bywa wynagradzana.
Dzieci naśladują zachowania agresywne oglądane w filmach i prezentowane w grach komputerowych. W wielu programach, bajkach przedstawiane są różne formy aspołecznego postępowania jednostek lub grup.
     Sceny agresji i przemocy oglądane nagminnie przez dzieci mogą u nich wywołać i wywołują negatywne zmiany w psychice. Treści , które były adresowane dla widzów dorosłych ( wojna, agresja, przestępczość) przenikają do umysłu młodego człowieka i czynią w jego umyśle olbrzymie spustoszenie.
     Agresję w filmie czy w grach komputerowych dziecko może odtwarzać w relacjach z kolegami, co tłumaczy się chęcią akceptacji grupy rówieśników , a także mechanizmem identyfikacji.
     Literatura psychologiczna poświęca coraz więcej miejsca problemom przemocy w filmach dla najmłodszych i ich związkom z rozwojem wyobraźni , rozwojem emocjonalnym i zachowaniem. " Im więcej scen przemocy ogląda dziecko w telewizji, tym większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia agresji".2
     A zatem nic dziwnego ,że niektórzy gracze maja kłopoty z oddzieleniem fikcji od rzeczywistości. W świecie komputerowych zabaw już teraz aż się roi od treści sprzecznych z wiedzą o pozytywnym zachowaniu. Umysł, wyobraźnia i wiedza dziecka narażone są na " zamydlanie się " różnic między dobrem a złem . Strzelanie, bicie, szarpanie, kopanie - to formy zachowań , popularne w grach komputerowych, które dziecko nie kojarzy ze złem , tylko z pewnego rodzaju zabawą .
     Dlatego tez od najmłodszych lat należy przygotowywać dzieci do odbioru programów telewizyjnych i komputerowych poprzez uświadomioną ich selekcję . Rodzice powinni czuwać nad czasem i porą oglądania telewizji i zachęcać do korzystania z programów adresowanych do młodego widza.
     Dzieciom nadmiernie wrażliwym, uczuciowym , nadpobudliwym psychoruchowo , powinno się ograniczać oglądanie widowisk telewizyjnych o drastycznej treści , w których występują obrazy ludzi mordowanych, bitych , szarpanych, zastraszanych, itp.
Nawet pozornie obojętne dziecko poddaje się sytuacji, która stwarza napięcie nerwowe i lęk.
     Rodzice często dziwią się , że ich dzieci mają niespokojne sny, boją się ciemności , wdają się w bójki, są agresywne i przejawiają nerwowość- są to sygnały , aby zacząć kontrolować jakie programy oglądają dzieci i jakich gier komputerowych używają?
     Należy pamiętać , że istnieją inne, wartościowsze formy rozrywki, na przykład próbowanie sił w różnych dziedzinach sztuki i rzemiosła, uprawianie korzystnych dla zdrowia dyscyplin sportu, śpiewanie czy nauka gry na jakimś instrumencie .
     Rodzice pracujący zawodowo, mimo natłoku obowiązków muszą znaleźć czas na wspólne rozmowy i spacery , na czytanie dziecku bajek , na wspólną zabawę .
Takie kontakty rozwijają więzi rodzinne , budują zaufanie i poczucie bezpieczeństwa w młodym człowieku .
Bibliografia

1. M. Sokołowski " Problemy opiekuńczo- wychowawcze"

2. E. Jaszczyn, A. Kozłowska " Wpływ telewizji na rozwój dziecka"

SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ

TEMAT ZAJĘĆ: Jak asertywnie rozwiązywać konflikty?


CZAS ZAJĘĆ: 90'

MIEJSCE: świetlica

MATERIAŁY POMOCNICZE:
•Film „Asertywność - sztuka bycia sobą”
•Foliogram x
•Pisaki o trzech barwach (zielony, żółty, czerwony).
•Kartki z poleceniami do ćwiczeń.
•Kreda

CELE ZAJĘĆ:
1. Umie rozróżniać i nazywać; uległe, asertywne i agresywne typy zachowań.
2.Wie jak zachowuje się człowiek asertywny.
Aby osiągnąć cel uczniowie poznają następujące techniki asertywnego zachowania ,czyli jak powiedzieć „nie” i jak rozwiązywać konflikty.
Technika:
- „zdartej płyty”
-zasłony dymnej
-asertywnego uznania błędu
-kompromisu
-wypytywania o strony ujemne
-wypytywania o strony dodatnie.
3.Potrafi komunikować się z innymi.
Aby osiągnąć cel uczniowie odgrywają scenki na zadany temat, wykorzystując wcześniej poznane techniki asertywnego zachowania.

4.Cel odległy:
Zrozumienie wpływu zachowania asertywnego na zdrowie psychiczne człowieka i jego pozycję w grupie.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
A)(35') 1.Rozmowa wprowadzająca - nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji i treść filmu. Mówi, że decydowanie o czymś jest często bardzo trudne, a odmawianie w ładny sposób, nie krzywdząc kogoś i siebie jest sztuką. Często boimy się konsekwencji naszej odmowy ponieważ boimy się:
•odrzucenia przez grupę,
•straty kolegi,
•agresji osób nalegających,
•niezrozumienia przez innych.
Aby ustrzec się w/w konsekwencji film proponuje nam techniki asertywnego odmawiania i zachowania się w sytuacjach konfliktowych.

2. W czasie projekcji filmu ,uczniowie zapamiętują techniki asertywnego zachowania oraz cechy zachowań asertywnych i nieasertywnych.

B(45')
1a. Nauczyciel po filmie wypisuje na tablicy zapamiętane przez uczniów cechy zachowań asertywnych i nieasertywnych („burza mózgów”).
b. Porządkuje na trzy grupy i wyjaśnia znaczenie podając przykłady (foliogram).
c. Ćwiczenie: podział na 6 grup. Każda grupa określa reakcję na określone zachowanie, zakreślając:
-kolorem zielonym - reakcję asertywną
-kolorem żółtym - reakcję uległą
-kolorem czerwonym - reakcję agresywną
Poza tym należy podać przykład na zachowanie asertywne, tam, gdzie reakcja była uległa lub agresywna.
Np.:
SYTUACJA
- Czekasz w kolejce po bilet do kina. nagle ktoś wchodzi przed ciebie i zostaje obsłużony wcześniej niż ty.
REAKCJA
- Nic nie mówisz tylko wzdychasz. (reakcja uległa)

2a. Nauczyciel wypisuje na tablicy zapamiętane techniki zachowań asertywnych z filmu
i odpowiadające im najczęściej zdania , wypowiedzi - burza mózgów.
b. foliogram z uporządkowanymi technikami i ich wyjaśnieniem.
•zdarta płyta
•zasłona dymna
•asertywne uznanie błędu
•kompromis
•wypytywanie o strony ujemne
•wypytywanie o strony dodatnie
c. Ćwiczenie - podział na 6 grup. Uczniowie przygotowują dialog i scenkę na zadany
temat, np.: Podczas dużej przerwy koledzy namawiają mnie na do palenia papierosów. Każda grupa ma inny temat scenki, a uczniowie przygotowują dialogi w oparciu o jedną z proponowanych strategii. Następnie dyskutujemy o innych możliwych sposobach rozwiązywania konfliktu.

C) (10') MINI WYKŁAD
•Co to jest asertywność ?
•Czym charakteryzuje się człowiek asertywny ?
Nie jest uparty i zarozumiały, otwarcie mówi o swoich odczuciach i poglądach, rozwiązuje konflikty , wykorzystując aktywne techniki zachowań asertywnych.
•Zachowania asertywne:
-są najlepsze dla psychiki człowieka,
-gwarantują dobre samopoczucie, pozycję w grupie,
-warunkują bycie sobą w każdej sytuacji,

PIŚMIENNICTWO:
-materiały pomocnicze do filmu „ Asertywność - sztuka bycia sobą ” P.Kostrzyński
-Przyroda dla klas IV - E. Błaszczyk, E. Kłos, B .Michalski,
-Scenariusze „ Czy jestem asertywny ” A. Abramczyk, H. Kochaniu,

Opracowała: mgr Magdalena Bajer

"

Scenariusz przedstawienia realizowanego w okolicach Świąt wielkanocnych.
WIELKANOC - zwyczaje i obyczaje

Wiosenny wystrój, palmy, bazie, pisanki, gaik, baby wielkanocne itp.

Zebrała i opracowała: Barbara Lewandowska

NARRATOR:

W kalendarzu jest wiele dni wesołych i świątecznych, ale są takie, które zmuszają do refleksji, powagi, szczególnej zadumy, a także radość jaką niosą za sobą. Jednym z takich świąt jest Wielkanoc.

Wielkanoc - Pascha - Wielki Dzień - jest największym, najstarszym świętem wszystkich chrześcijan.

Wielkanoc należy do świąt ruchomych ponieważ każdego roku przypada w innym terminie, pomiędzy 22 marca i 25 kwietnia.

Święto Zmartwychwstania Chrystusa jest wielkim świętem wiosennym, triumfalnym świętem zwycięskiego, nieustannie odradzającego się życia, świętem wielkiej nadziei i obietnicy nieśmiertelności i zmartwychwstania.

Ostatnia niedziela przed Wielką Nocą zwana Kwietną, Palmową lub Wierzbną.

W Niedzielę Palmowa w naszych kościołach święci się kolorowe palmy. Palmy są to bukiety z gałązek wierzbowych czyli bazi, z bukszpanu, suszonych kwiatów i wstążek.

W całej Polsce był zwyczaj smagania się poświęconymi palmami dla zdrowia i urody.

Wołano przy tym zawsze:



DZIECKO: (ma palmę w ręku i lekko się uderza)

Palma bije, nie ja biję

za tydzień Wielki Dzień

za sześć noc Wielkanoc.



NARRATOR:

Palmie przypisywano właściwości dobroczynne, lecznicze i życiodajne. Jeszcze i dzisiaj chociaż już tylko dla żartu połyka się wyjęte z palmy bazie, co podobno ma chronić od wiosennych przeziębień i bólu gardła. Do dziś wielu domach wkłada się palmę za święty obraz lub przybija się ją nad drzwiami wejściowymi, aby chroniła od pożaru i wszelkiego zła.



DZIECKO: (trzyma palmę w ręku i udaje, że wącha)

Palmy pachną jak łąka

w samy środku lata

siada mama przy stole

a przy mamie tata

i my.

Wiosna na nas zza firanek zerka

A pstrokate pisanki chcą tańczyć oberka.



DZIECKO:

A na Kurpiach splata się wysoko

Wiatr im wstążki porywa,

Chce je zanieść obłokom.

A która Kurpianka

Najwyższą palmę uwije

-to aż pod powałę wyrośnie jej synek.



DZIECKO:

Te kurpiowskie palmy

z pachnącego ziela

Oj ziela!

Długo w chacie przetrwają, aż do wesela.



NARRATOR:

Obchody świąteczne Wielkanocy rozpoczynają się po Niedzieli Palmowej. Tydzień ten zwany Wielkim to czas wielu pięknych i podniosłych uroczystości religijnych. Jest to czas intensywnych przygotowań domowych do świąt oraz ciekawych zwyczajów i obyczajów ludowych. Przyrządzano świąteczne mięsa, sosy, świąteczne wypieki - baby wielkanocne, placki, mazurki i serniki.



DZIECKO:

Przyszła Wielkanoc. Srebrne biją dzwony. Zieleń z łąk się podkrada pod domy. Kępkami trawy, zawilcem pod płotem. Ptak się wiosennym zanosi świergotem. Brzozy leciutkie, jak mgiełki zielone, które wiatr nawiał na świerki za domem.



DZIECKO:

Dzieci pisanki malują od świtu; trochę zieleni i trochę błękitu i na pisance wnet kwiatuszki z bajki rosną jak żywe: niezapominajki, obok nich fiołki i bazie wierzbowe. I już pomysły przybiegają nowe: kurczak żółciutki , a przy nim baranek; jest coraz więcej i więcej pisanek!



DZIECKO:

A jakie pyszne na stole przysmaki! Babki, serniki i mazurek z makiem, i z czekoladą, i

z lukrem różowym, a wciąż pomysły przybywają nowe.



DZIECKO:

Wielkanoc! Wielkanoc!

Wielka radość w sercu,

Gdy stąpasz po świecie-

Kwitnącym kobiercu.

Na stole pisanki pięknie malowane.

Wśród zieleni trawy cukrowy baranek.

Bazie w wazoniku,

Ciasta i wędliny...

WIELKANOC - i wielkie spotkanie rodziny!



DZIECKO:

Myślałby kto: zima

cały rok nie puści,

wieki potrzyma.

A tu puk, puk i proszę:

wiosna jak zielony puch,

jak złote ciepło kurczęcia,

około Wielkiej Nocy białe jajko przemienia w pisanki.

Na nich wiatraki jak maki,

słońcem nakrapiane szpaki,

a kraszanki we wszystkie kolory:

jedne jak szczypiorek zielony,

drugie jak ruda łuska cebuli,

trzecie ja czerwona spódnica Weroniki,

czwarte jak fiołki w wiosennym koszyku,

a piąte ...



DZIECKO:

Nasz stół wielkanocny haftowany w kwiaty.

W borówkowej zieleni listeczków skrzydlatych

Lukrowana baba rozpycha się na nim,

A przy babie - Mazurek w owoce przybrany.



DZIECKO:

Wyszła z formy baba, wydęta jak bania.

Pewnie sobie szuka większego mieszkania.



DZIECKO:

Jest na stole szynka soczysta i miękka.

Ja tam zjadam jajko choć twarde nie pęka.



NARRATOR:

Gotowano stery jaj na twardo, które były najważniejszym pokarmem na wielkanocnym stole. Wszystkie jaj barwiono i ozdabiano. Zamieniały się w pisanki, kraszanki i malowanki.

Według wierzeń ludowych jajko posiadało niezwykłe właściwości dobroczynne i mogło przeciwdziałać złym mocom. Wierzono, że chronią przed zarazą, klęskami żywiołowymi, sprowadzają urodzaj, zapewniają zdrowie i bezpieczeństwo pasterzom.

Jaja ofiarowane w podarunku były dowodem życzliwości i sympatii.

Wierzono, że skorupki pisanek rzucane pod drzewa i rozsypane na podwórzu odstraszają szkodniki, spowodują, że kury będą znosiły więcej jaj, będą obfite zbiory owoców.



DZIECI: (pisanki)

Jak dobrze być pisanką

Mieć kolorowe wdzianko, tak jak my

Jak dobrze być pisanką

Mieć kolorowe wdzianko i kolorowe sny.



Bo pisankom śnią się kurczaki

Malowane w barwne zygzaki

W kratkę, paski, w kurze stopki

I pomarańczowe kropki.

Te wzorki to niezła rzecz

Każdy kurczak chciałby je mieć

Jak dobrze być pisanką.



DZIECKO:

Na półmisku owies

Jak przystało - prababci ręką wysiany.

Cukrowy baranek

Skubał go nieśmiało

A obok misa pisanek!



NARRATOR:

Wielka Sobota jest dniem święcenia ognia, wody, cierni i jadła. W przeszłości księża święcili pokarm w domach, stoły były zastawione jedzeniem, poświęcone musiało być wszystko co zostało przygotowane na święta.

Obecnie do koszyków wkłada się już symbolicznie jajko, trochę soli, czasem kawałek kiełbasy lub ciasta. W koszyczku nie może zabraknąć baranka z cukru lub pieczonego - symbol Chrystusa Zmartwychwstałego .

Niedziela Wielkanocna to najważniejszy moment obchodów wielkanocnych, rozpoczyna się uroczystą rezurekcją, trzygodzinną msza ku chwale Zmartwychwstania Panskiego.



DZIECKO:

Otrzyjcie już łzy, płaczący

Żale z serca wyzujecie

Wszyscy w Chrystusa wierzący

Weselcie się i radujcie

Bo zmartwychwstał samowładnie,

Jak przepowiedział dokładnie.

Alleluja! Alleluja!

Niech zabrzmi alleluja!



PIOSENKA „ Wielkanocna piosenka”
1. Są takie święta raz do roku,

Co budzą życie, budzą czas.

Wszystko rozkwita w słońca blasku

I wielka miłość rośnie w nas

Miłość do ludzi, do przyrody,

W zielone każdy z wiosną gra

Już zima poszła spać za morza

A w naszych sercach radość trwa.

2. Czas ciepłe kurtki w szafie schować

i w naftaliny ukryć świat.

W szufladzie zaśnie czapka zimowa,

Narty i sanki pójdą spać.

Bocian powrócił na swe gniazdo

Już leśnych kwiatów czujesz woń.

A słonce świeci mocno, jasno,

I żabi rechot słychać z łąk.

3. W piecu rosną sękacze,

baby wielkanocne

i mazurek lśni lukrem,

spójrzcie tam - pierwszy liść!

Według starej recepty

Babcia barszcz ugotuje,

Przyjdzie cała rodzina,

Mamy święta już dziś.

REFREN:

Kolorowe pisanki,

Przez dzieci malowane,

Pierwsze bazie, pierwiosnki,

Wartki z wiosną nurt rzek,

Białe z cukru baranki

Jak zaczarowane,

Małe, żółte kurczątka,

Zniknął cały już śnieg.



NARRATOR:

W domu rozpoczyna się uroczyste śniadanie, czyli wielka uczta wielkanocna. Początkiem tej uczty jest zdzielenie się poświęconym jajkiem i życzenia..

Po podzieleniu się jajkiem, ale przed rozpoczęciem uczty każdy z domowników musiał spożyć laskę chrzanu, aby zapobiec bólom zębów, kataru, kaszlu.

W czasie trwania biesiady bawiono się pisankami i kraszankami. Walatka lub wybitka to gra , która polegała na stukaniu się gotowanymi trzymanymi w ręku jajkami. Wygrywał ten, którego jajko się nie stłukło w czasie zabawy.



DZIECKO:

A w poniedziałkowy ranek,

Pisk! Krzyk! Śmiechy!

Cala wieś tu biegnie!

Wiadra, misy, konwie, dzbany

Któż się dziś zimnej wody zlęknie!

Chyba tylko ten cukrowy baranek!



DZIECKO:

Śmigus! Dyngus! Na uciechę

Z kubła wodę lej ze śmiechem!

Jak nie z kubła to ze dzbana,

Śmigus-dyngus dziś od rana!

Staropolski to obyczaj,

Żebyś wiedział i nie krzyczał,

Gdy w Wielkanoc, w drugie święto,

Będziesz kurtkę miał zmokniętą.



DZIECKO:

Oblać kogoś w dyngus

Sprawi mi uciechę,

Jeżeli oblany

Przyjmie to ze śmiechem.



NARRATOR:
Drugi dzień świąt Wielkanocy zwany śmigusem - dyngusem po dzień dzisiejszy upływa na zabawach, harcach dzieci i młodzieży połączonych z oblewaniem wody.

Po dyngusie chodzili chłopcy z różnymi rekwizytami. Były to pochody dzieci i młodzieży, połączone ze składaniem życzeń i wielkanocna kwestą.



DZIECKO:

Przyszliśmy tu po dyngusie

Leży placek na obrusie,

Mama kraje, tata kraje,

Proszę o malowane jaja.



DZIECKO:
Od podwórka do podwórka

Idą chłopcy niosą kurka

A niezły jest to kurek

Skrzydła z dykty, ogon z piórek

Wielkanocny, dyngusowy



DZIECKO:

Od chaty do chaty

Wędruje gaiczek.

Siedzi na nim cicho

Drewniany słowiczek.

Nie śpiewa piosenek

O zielonym maju.

Dziewczęta i chłopcy

Za niego śpiewają.



WSZYSCY:

Wielkanocne obyczaje

Wszyscy dobrze znamy

Pamiętajmy o nich

Gdy przy stole się zbieramy.



DZIECKO:

Patrzcie, ile na stole pisanek!

Każda ma oczy malowane, naklejane.

Każda ma uśmiech kolorowy

I leży na stole grzecznie,

Żeby się nie potłuc przypadkiem

W dzień świąteczny.

Ale pamiętajcie!

Pisanki nie są do jedzenia!

Z pisanek się wyklują życzenia:

Zdrowych pogodnych

Świąt wielkanocnych dla wszystkich koleżanek i kolegów oraz ich wychowawczyń

Życzą uczniowie klasy pierwsze f i trzeciej d wraz z wychowawczyniami.

TEMAT : Mądry i silny nie niszczy swojego zdrowia


Cele
a) ogólne:

- propagowanie zdrowego stylu życia oraz sposobów unikania zagrożeń związanych z uzależnieniami,
- uświadomienie uczniom szkodliwości palenia tytoniu,
- wzbudzanie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie,
- uchronienie inicjacją tytoniową poprzez kształtowanie asertywnych zachowań,

b) szczegółowe:
uczeń:
- wie, że palenie szkodzi zdrowiu,
- wyjaśni, jakie mogą być skutki palenia tytoniu,
- potrafi dokonywać świadomego wyboru w sytuacji nacisku i powiedzieć „nie”,
- wyjaśni dlaczego dzieci są narażone na emisję szkodliwych produktów palenia papierosów,
- potrafi współdziałać w zespole,
- potrafi wyszukiwać informacje,

Przeznaczenie projektu:
Projekt może być realizowany we wszystkich placówkach oświatowych. Skierowany jest do uczniów klas 1- 3.
Nawet wśród tej grupy uczniów, coraz częściej wzrasta liczba przypadków dzieci przejawiających zachowania o negatywnych skutkach dla siebie jako jednostki i rówieśników. Jawi się tu problem obniżania wieku, w którym dzieci podejmują próby palenia papierosów. Ze względu na wagę tych problemów należy jak najwcześniej podjąć działania profilaktyczne. Projekt jest odpowiedzią na niedostatki i pojedyncze, niepokojące sygnały o nieprawidłowościach w zachowaniu naszych dzieci.


Czas realizacji:
Termin dowolny. Przewidywany czas na realizację projektu - jeden tydzień. Długość trwania poszczególnych etapów dostosowana do indywidualnych potrzeb uczniów.

Sposoby prezentacji:
- wystawa plakatów,
- prezentacja scenek,
- przemarsz z transparentem i rozdanie ulotek,

Etapy realizacji:
a) zapoznanie z tematyką,
b) gromadzenie materiału,
c) konsultacje,
d) wykonanie,
e) prezentacja podczas apelu z udziałem ekspertów - komisja oceniająca, dyrekcji i gościa - pielęgniarki szkolnej,

Program apelu:
- pogadanka, omówienie zagadnień związanych z tematyką spotkania,
- prezentacja opracowanych materiałów w zaplanowany sposób,
- ocena efektów przez komisję i gości,
- wyeksponowanie plakatów i innych dużych form w holu szkoły do ogólnego wglądu jako dzielenie się wiedzą ze wszystkimi uczniami szkoły,

Osoby wspomagające:
- pielęgniarka szkolna,
- rodzice,
- nauczyciele - wychowawcy klas uczestniczących,
- dyrektor szkoły,
- bibliotekarz,

Instrukcja dla grup:

Czeka Was interesujące zadanie, w którym będziecie mogli wykazać się pomysłowością i samodzielnie zdobytą wiedzą.
Wasza praca będzie związana z tematem „Mądry i silny nie szkodzi swojemu zdrowiu”.


· Poszukacie materiałów o szkodliwości palenia papierosów.
Zalecane źródła informacji: internet, pielęgniarka, wycinki prasowe.

· Dokonacie wyboru materiałów potrzebnych do wykonania zadania.

· Przygotujecie plakat, dowolną techniką na dużym arkuszu, który otrzymacie od opiekunów SKO.

· Plakat ma informować o szkodliwości palenia papierosów. Zadbajcie o estetykę i atrakcyjną szatę graficzną.

· Zaplanujcie i zredagujcie krótką ulotkę o szkodliwości palenia.
Punktowana będzie wasza inwencja i pomysłowość. Materiały do wykonania otrzymacie od organizatorów powyższego projektu.

· Kolejne Wasze zadania to przygotowanie krótkiej scenki, czas trwania ok. 10 min.
Wraz z wychowawcą dokonacie wyboru scenariusza,
przygotujecie stroje i potrzebne rekwizyty, przeprowadzicie próby.

· Przygotujecie transparent - na dużym arkuszu papieru umieścicie hasło promujące zdrowy tryb życia.

AUTOR: mgr Barbara Warzocha





TEMAT DNIA: Co mogę zrobić, aby być silnym i zdrowym?

.
Cele:

- poznanie podstawowych sposobów dbania o swoje zdrowie,
- rozwijanie umiejętności przewidywania skutków swojego zachowania i innych, związanego ze zdrowiem,
- propagowanie zdrowego stylu życia,
- budzenie odpowiedzialności za własne zdrowie i życie,
- integracja dzieci przez pracę w zespole z dobrą zabawą.

Przebieg zajęć
I. Powitanie - zabawa „Ludzie do ludzi”.

II. Prezentacja wiedzy, umiejętności, postaw, związanych z tematyką zajęć:
Część I
1. Montaż słowno- muzyczny:
a) „Źródła zdrowia”- prezentacja utworów poetyckich
np.

FRASZKI - CZYŚCIOSZKI

Kąpiel w ciepłej wodzie co dzień
sprzyja zdrowiu i urodzie.

Kto się chętnie, często myje,
mało cierpi, długo żyje.

Mamo, twoja córka
ma zęby jak wiewiórka!
- Tak, że, córeczko, bo dbasz o nie.
Myjesz rano i wieczorem.

UCIECZKA

Uciekło ode mnie zdrowie.
Dokąd poszło? Kto mi powie.

Tam go poszukaj,
gdzie jabłka i jarzyny,
bo zdrowie ponad wszystko
lubi witaminy.

DOBRE RADY

Jedz owoce i jarzyny.
W nich mieszkają witaminy.
Kto je sobie lekceważy,
musi chodzić do lekarzy.

GIMNASTYKA

Raz, dwa, trzy, cztery,
skłon i przysiad,
skok i siad.
Dziś w szkole gimnastyka,
każdy biegnie rad.

Poruszymy wszystkie mięśnie,
Przeciągniemy stawy,
Żeby potem iść z ochotą
Do innej zabawy.


Raz, dwa, trzy,
ćwiczę ja,
ćwicz i ty.


b) Inscenizacja pt. „Na urodziny marchewki” - ilustracja
ruchowa piosenki z wykorzystaniem warzyw - kukiełek.

III. Zasady służące zachowaniu zdrowia - pogadanka
.
Część II.
a) „ Jak zadbać o swoje zdrowie? - wypowiedzi na temat historyjek typu „exempla-ficta”.

● Rozmowa:
- co to znaczy być chorym;
- jak się wtedy czujecie;
- co to znaczy być zdrowym;
- jak się wtedy czujecie;
- wymień zasady, których przestrzeganie pomaga być zdrowym.

● Zabawa ruchowa
- wstaną te dzieci, które zjadły dziś śniadanie i podskoczą 3 razy;
- wstaną te dzieci, które jedzą owoce na II śniadanie i zrobią 3 przysiady;
- klasną przed sobą te dzieci, które założyły rękawiczki w drodze do szkoły;
- klasną nad głową te dzieci, które umyły rano zęby,
- narysują nogą 3 kółka te dzieci, które lubią pić mleko.

● Opowiadania
Czytanie przez ucznia historyjek, gdy dzieci usłyszą o jakimś zachowaniu nie służącym ich zdrowiu, klasną. Po każdym sygnale nauczyciel prowadzi rozmowę:
- dlaczego klasnąłeś?
- Powiedz, jak mógłby zachować się bohater opowiadania, by jego zachowania służyły zdrowiu.

Przykłady:
1. Zbyszek lubił smak lekarstw, które lekarz dał mu kaszel. Już był zdrowy, ale otworzył szafkę i sięgnął po butelkę, aby się trochę napić.
2. Była bardzo późna noc. Kasia siedziała w fotelu i oglądała film w telewizji. Chciało jej się spać, ale postanowiła obejrzeć jeszcze jeden film.
3. Mama przygotowała Krzysiowi śniadanie. Przed jedzeniem Krzysiek bawił się ze swoim psem. Nagle spojrzał na zegarek, chwycił tornister i wybiegł do szkoły.
4. Był mroźny poranek. Rafał spojrzał przez okno i zobaczył, jak jego koledzy ślizgają się na podwórku. Szybko chwycił kurtkę i wybiegł z domu. Szalik i czapka zostały na wieszaku.
5. Przed kolacją Magda otworzyła szafkę, gdzie jej mama zwykle trzymała słodycze. Wzięła torebkę z cukierkami i zaniosła ją do swojego pokoju. Odrabiała lekcje i jadła cukierki.

b) „Od kogo (od czego) zależy to, czy będą się dobrze czuły?” - zadania praktyczne w zespołach w oparciu o historyjki „exempla-ficta”.

● Rozmowa: „Czy znacie przykłady sytuacji, w których my sami lub inni ludzie mogą zaszkodzić naszemu zdrowiu?”

● Ćwiczenie
Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Każda grupa ma za zadanie odpowiedzieć na pytania zawarte w krótkich tekstach czytanych głośno przez nauczyciela. Przed rozpoczęciem ćwiczenia nauczyciel przekazuje grupom dwie plansze (jedna grupa otrzymuje planszę „My sami”, druga - „Inni ludzie”). Zadania zawarte w tekstach kierowane są na przemian - raz do jednej i raz do drugiej grupy dzieci.

Propozycje zadań dla grupy „My sami”.
☻ Wasz przyjaciel jest chory na grypę. Dzwoni do was i zaprasza na wspólną zabawę. Czy poszlibyście bawić się do chorego kolegi?
☻ W lodówce jest kawałek szynki. Jesteście bardzo głodni, ale ten
☻ Janek miał dzisiaj pięć lekcji. Przez cały czas siedział w klasie, w której zamknięte były wszystkie okno. Do domu wrócił zmęczony i z bólem głowy. Jak myślicie - dlaczego Janka bolała głowa?

Propozycje zadań dla grupy „Inni ludzie”.
☻ Jest lato. W lodziarni przygotowywane są pyszne lody. Pan , który przygotowuje lodowe pyszności, dodał do nich nieświeżej śmietany. Może nikt się nie zatruje - myśli. Czym może się skończyć taki postępowanie?
☻ Janek pływał wczoraj w basenie. Bardzo często zanurzał w wodzie głowę i nurkował. Dzisiaj szczypią go oczy i nie może czytać. Pani pielęgniarka w szkole powiedziała, że to dlatego, że woda w basenie jest niezbyt czysta... - Kto zawinił?

VI. Podsumowanie.

Po zakończonym ćwiczeniu nauczyciel przypina na tablicy główne wnioski z zajęć:
☼ Pamiętaj, że aby być zdrowym, trzeba być także ostrożnym!
☼ Nie jedz nieświeżych potraw i pokarmów!
☼ Nie bój się świeżego powietrza, szczególnie wtedy, gdy pracuje twoja głowa!
☼ Uprawiaj sport, gimnastykę!
☼ Wysypiaj się!
☼ Jak się bawisz, uważaj na siebie i innych!
☼ Gdy nie wiesz, co masz zrobić, poradź się kogoś dorosłego!

Zajęcia kończą się mottem

:„Każdy człowiek, może sam bardzo dużo zrobić, aby czuć się dobrze, i zachować zdrowie. Musi tylko nauczyć się samemu chronić przed chorobą i szukać ludzi, którzy pomogą mu być zdrowym!”

VII. Prezentacja uczniów.
Część III.
Konkurs - tworzenie plakatu „Żyj zdrowo” - praca w zespołach.

VIII. Rozdanie ulotek informacyjnych związanych z tematem promocji zdrowia.
Nagrodzenie uczniów - autorów najlepszych prac konkursowych.

IX. Pożegnanie.


Po skończonym cyklu zajęć uczniowie uczestniczą w „zabawie wtajemniczonych” i zdobywają stopień „Higienista”


„Higienista”


► Znam sposoby racjonalnego odżywiania się.

► Dbam o higienę osobistą i jamy ustnej.

► Rozumie potrzebę prowadzenia higienicznego trybu życia.

► Ubieram się odpowiednio do warunków atmosferycznych.

► Wiem, że ruch i uśmiech to zdrowie.

► Rozumiem potrzebę szczepień ochronnych.

Materiały źródłowe:

Charzyńska - Gula M.(red.) - Środowiskowy program wychowania zdrowotnego w szkole podstawowej i ponadpodstawowej,
Lublin 1997.
Kołodziejczyk A., Czemierowska E. - Spójrz inaczej, Kraków 1993.
Burakowska E., - Co kto lubi? Społeczny Komitet Walki z Gruźlicą i chorobami płuc, Warszawa 1986.

WSZYSTKIE DZIECI NASZE SĄ

Scenariusz zajęć
Mariola Gałczyńska - nauczyciel nauczania zintegrowanego

Temat dnia: Dzieci mają prawa
Edukacja: polonistyczna, muzyczna plastyczna, społeczna, motoryczna zdrowotna

Cele:

• Uczeń zna i rozumie swoje prawa,

• uczeń poznaje "Konwencję praw dziecka",

• potrafi ocenić postępowanie własne i innych

• aktywnie uczestniczy w pracy grupowej,

• potrafi zaśpiewać piosenkę " Wszystkie dzieci nasze są",

• potrafi wskazać osoby i instytucje , do których można się zgłosić w sytuacji, kiedy prawa dziecka będą łamane,

• potrafi dokonać interpretacji plastycznej tematu "Mam prawo do..."

Metody pracy: metody aktywizujące ( integracyjne, definiowania pojęć, ewaluacyj-ne), działania praktyczne zadaniowe.

Formy pracy: indywidualna ,grupowa,

Środki dydaktyczne: plansze na dużym kartonie, Internet, wiersz" O prawach dziecka" M,. Brykczyńskiego, flamastry, płyta z nagraniem piosenki" Wszystkie dzieci nasze są, przybory do malowania, karty pracy.

Przebieg zajęć:

1. W sali, gdzie odbywają się zajęcia są zawieszone plakaty z rozpoczętymi zdaniami lub pytaniami, np.:
   Jak spędzisz" Dzień dziecka"?
   ............................................................................ ................................................................................
   Na pewno będziemy dzisiaj
   ............................................................................ ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................
   Pani zapewni nam
   ............................................................................ ................................................................................ ................................................................................ .....................................................
   W "Dniu Dziecka" wszystkim dzieciom powinno być
   ............................................................................
   
   Uczniowie są podzieleni na 4 grupy. Zadaniem grup jest wymyślenie zakończenia zdań i wpisanie ich u dołu plakatu, a następnie zagięcie kartki z zapisem grupy pod spód.

2. Nauka piosenki" Wszystkie dzieci nasze są"

• Prezentacja piosenki- odtwarzanie nagrania z płyty.

• Rytmizacja tekstu.

• Śpiewanie piosenki fragmentami.

• Zabawa muzyczno ruchowa.

• Realizacja tematów rytmicznych w metrum 4/4 za pomocą instrumentów muzycznych.

Prezentacja przez wcześniej przygotowanego ucznia, wiersza Marcina Brykczyńskiego " O prawach dziecka"

Objaśnianie praw dziecka - uczniowie dobierają zdania do poszczególnych praw.
Podział klasy na grup. Grupy dobierają odpowiednie zdania do poszczególnych praw dziecka.
     Każde prawo dziecka przedstawione jest w głowie "rybiego szkieletu" . grupy podchodzą i umieszcza-ją odpowiednie zdanie na jego "ości"
Powinny pozostać karteczki ze zdaniami:
Podobnie przygotowuję zdania do kolejnych praw dziecka umieszczonych na "rybim szkielecie"
Mam prawo do wychowania w rodzinie.
Przewiduję odłożenie następujących karteczek:
Podobnie postępuję w przypadku :

• Prawa do nauki.

• Prawa do wypowiedzi.

• Prawa do swobody myśli, sumienia i wyznania.

• Prawa do prywatności.

• Prawa do życia bez przemocy.

• Podsumowanie wykonania zadania , ewentualna korekta w przypadku nieprawidłowo przyporządkowanych zdań.

• Wzorowy zapis w zeszycie wszystkich praw dziecka.

• Zabawa ruchowa do piosenki "Wszystkie dzieci nasze są":

• Tworzymy dwa koła

• Każde koło realizuje inaczej podany temat np.: za pomocą wytupywania, wyklaskiwania motywu rytmicznego

• Śpiewanie refrenu piosenki.

Zapoznanie z działalnością organizacji ,która działa na rzecz dzieci - UNICEF( źródło: strona internetowa organizacji www.unicef.pl), czytanie tekstu przez nauczyciela z objaśnieniem.

8. Przedstawienie uczniom adresu instytucji, która pomaga pokrzywdzonym dzieciom (środek planszy). Dopisywanie przez uczniów innych osób i instytucji, do których mogą się zgłosić pokrzywdzone dzieci.
   Omówienie listy osób i instytucji, które wymienili uczniowie.

9. Zapoznanie z regulaminem ,Wielkiego konkursu UNICEF dla dzieci i młodzieży"" Mam prawo do..."

10. Przystąpienie do realizacji tematyki konkursu za pomocą różnorodnych technik plastycznych.

11. Ewaluacja:

• Uczniowie w grupach odpowiadają na pytania zawarte w kartach pracy.

• Analiza kart pracy.

• Przedstawienie wyników analizy na posiedzeniu rady pedagogicznej oraz dostosowanie dalszych działań dydaktycznych , jeśli wyznaczone cele nie do końca zostały zrealizowane.

TEMAT: " MÓJ PRZYJACIEL "- zabawy dramowe .


CELE:

• rozwijanie wyobraźni i twórczej inwencji dzieci

• kształcenie umiejętności konstruowania dialogów

• nabywanie umiejętności bycia w roli

• doskonalenie języka podczas zabaw dramatycznych i inscenizacyjnych opartych na własnych tekstach dzieci

• budowanie wartości i pozytywnych zachowań prospołecznych

METODY PRACY :

• słowna /rozmowa, ćw. dramowe , kończenie opowiadania, inscenizacja improwizowana , wywiad/

• czynna / operowanie sylwetami podczas inscenizacji improwizowanej , improwizacja ruchowa do piosenki /

FORMA PRACY:

• zespołowa

• zbiorowa

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

• paski z wydrukowanymi tematami rozmów , sylwety do teatrzyku , teatrzyk

PRZEBIEG ZAJĘCIA:

1. Rozmowa na temat : " Kto może być przyjacielem ? "
   Przykładowe pytania:

• Kto to jest przyjaciel?

• Czy dobrze jest mieć przyjaciela i dlaczego ?

• Kto może być Twoim przyjacielem ?

• Czy to , że masz przyjaciela pomaga ci w życiu czy przeszkadza ?

• Jak okazać koledze , że uważamy go za przyjaciela?

• Scenki dramowe w wykonaniu dzieci : "Telefon do przyjaciela"
  / dzieci w parach losują paski z wydrukowanymi tematami rozmów /
  Tematy rozmów :

• Masz urodziny i zapraszasz swoją przyjaciółkę .

• Chcesz umówić się z kolegą na grę w piłkę .

• Chcesz pożyczyć od koleżanki zabawkę .

• Jesteś na wakacjach i dzwonisz do kolegi .

• Twój kolega jest chory i dzwonisz do niego .

• Opowiadanie nauczycielki : " O pewnym Marku "
       Pewnego dnia mały chłopiec o imieniu Marek wyszedł ze swoim pieskiem Azorem na spacer. Marek bawił się z pieskiem na dworze , rzucał mu patyk , a piesek brał patyk w zęby i przynosił Markowi do ręki . Marek w nagrodę głaskał swojego przyjaciela i dawał smakołyk . Tak Marek z Azorem bawili się na spacerze. W tym czasie na plac , na którym bawił się Marek ze swoim pieskiem przyszedł drugi chłopiec - Grześ . Grześ miał dzisiaj zły dzień, nawet w przedszkolu dostał zły znaczek za zachowanie . Gdy zobaczył grzeczną zabawę Marka z pieskiem od razu pomyślał , że trzeba im tę zabawę popsuć . Zaczaił się za drzewem i rzucił w Azorka śniegową kulką . Uderzony Azor przeraźliwie pisnął i skulił się. Marek widząc co się stało ...

• / nauczyciel przerywa opowiadanie i prosi aby dzieci dokończyły je /

• Ćwiczenia dramowe : " Kończymy opowiadanie "

• /dzieci tworzą dalszy ciąg opowiadania /

• Zabawa ruchowa do piosenki : " Zimowa wyliczanka"

• Inscenizacja improwizowana opowiadania : "O pewnym Marku" z wykorzystaniem przygotowanych sylwet .

• / dzieci operując sylwetami przedstawiają opowiadanie po swojemu , wg własnych pomysłów/

• Przeprowadzenie wywiadu z Markiem i Grzesiem

• W rolę przeprowadzającego wywiad wciela się nauczyciel , dzieci wcielają się w postacie z opowiadania .
  / mogą trzymać sylwety bohaterów opowiadania /

• Przykładowe pytania do prowadzonego wywiadu :

• Grzesiu co skłoniło cię do tego , aby zepsuć zabawę Markowi z psem ?

• Co przez to osiągnąłeś ?

• Grzesiu czy chciałbyś znaleźć się w takiej sytuacji jak Marek?

• Co myślałbyś o chłopcu , który tak się zachowuje ?

• Marku jak się czułeś kiedy Grzesio rzucił w Azorka śnieżną kulką ?

• Marku czy Grzesio mógłby być twoim przyjacielem ?

8. Wykonanie obrazka dla swojego najlepszego kolegi lub koleżanki z grupy.

Opracowała: Beata Bąk "

NARKOTYKI CZARNA OTCHŁAŃ

Program opracowała: mgr lic. Róża Machowska
Racibórz 2005

OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU

     Program został stworzony z myślą o przedstawieniu uczniom zagrożeń społecznych i zdrowotnych jakie niesie ze sobą uzależnienie narkotykowe.
     Narkomania jest dość drażliwym tematem, jest jednak przede wszystkim ogromnym problemem społecznym. I niestety, dotyczy już także w dużej mierze naszej społeczności. Staramy się unikać rozmów na ten temat uważając, że "lepiej nie wywoływać wilka z lasu". Często uważa się, że rozmowy o narkomanii mogą wywołać odwrotny skutek - obudzić zainteresowanie narkotykami.
     Również wielu dojrzałych i światłych ludzi uważa, iż krótkotrwałe czy okazjonalne zażywanie narkotyków nie prowadzi do uzależnienia i nie jest szkodliwe dla zdrowia ( o czym, wszem i wobec, informują w mediach). Nie ulega jednak wątpliwości, iż ignorancja w tym temacie służy tylko i wyłącznie handlarzom narkotyków - łatwiej przekonać nieświadomego nastolatka do kupna środka odurzającego. Handlarze narkotyków nigdy nie wspominają dzieciom i młodzieży o kosztach, uzależnieniu i złudzeniach, które zabijają.
     Nauczyciele, ale przede wszystkim rodzice, powinni dostrzec na czym polega siła narkotyków, zapoznać się z literaturą demaskującą narkotyczne mity oraz uzyskać rzetelną i aktualną wiedzę na ten temat.

ZADANIA PROGRAMU

     W programie "Narkotyki - czarna otchłań" spróbujemy zastanowić się dlaczego dzieci i młodzież sięgają po narkotyki?
     Środki odurzające zażywa młodzież bez względu na pochodzenie społeczne, warunki materialne czy poziom rozwoju umysłowego. Najczęściej po narkotyki sięga młodzież w wieku 13-18 lat ( a więc w wieku gimnazjalnym i później).
     Świat prosty uporządkowany, bezpieczny zaczyna się rozpadać. Czas dojrzewania to okres buntu i poszukiwania własnego miejsca na ziemi. Podstawową zasadą zapobiegania narkomanii to dobry kontakt z naszymi dziećmi. Nigdy nie jest za wcześnie i nigdy nie jest za późno by rozmawiać z dziećmi.
     Rzecz jasna, przede wszystkim rodzice są odpowiedzialni za swoją progeniturę. I to oni powinni dołożyć jak najwięcej starań, by ich dziecko nie wpadło w "narkotykową otchłań".
Dziesięć zadań odpowiedzialnego rodzica:

1. Dążyć do bliskiego i szczerego kontaktu z dzieckiem.

2. Okazywać zainteresowanie sprawami dziecka.

3. Rozmawiać z dzieckiem na każdy temat i zachęcać do rozmów.

4. Stawiać wyraźne granice określające , co wolno , a czego nie.

5. Posiadać wiedzę i informować dzieci o zagrożeniach uzależnieniem.

6. Być kategorycznym w sprawie używek.

7. Nie ignorować sygnałów ostrzegawczych.

8. W razie zagrożenia uzależnieniem zawsze podejmować działanie.

9. Szukać pomocy i wsparcia u specjalisty.

10.Nigdy nie rezygnować z pomagania dziecku i nie poddawać się.

OGÓLNE CELE PROGRAMU

• uświadomienie zagrożeń niesionych przez patologię społeczną jaką jest zażywanie narkotyków;

• wykształcenie poczucia czynnego uczestnictwa w realizacji profilaktyki narkotykowej;

• promowanie turystyki jako formy spędzania wolnego czasu;

• stymulowanie ogólnego rozwoju intelektualnego i umiejętności pracy w zespole.

ZASIĘG I ODBIORCY

     Program opracowany jest na potrzeby gimnazjum. Z uwagi na szeroko pojętą profilaktykę odbiorcami programu są również nauczyciele i rodzice.

CZAS REALIZACJI

     Realizacja następuje w czasie drugiego semestru roku szkolnego 2004/2005.

SPOSÓB OCENY EFEKTÓW

Ocena skuteczności realizacji nastąpi poprzez:

• analizy na spotkaniach kadry;

• obserwacje i ocenę zaangażowania uczniów w realizację programu;

• ocenę wykonywanych prac;

• rozmowy z uczniami o ich odczuciach, opiniach, ocenach podczas realizacji programu.

INFORMACJE OGÓLNE O NARKOTYKACH I NARKOMANII

     Narkomania (z greckiego narke odurzenie, mania szaleństwo), patologiczne zjawisko społeczne, uzależnienie spowodowane krótszym lub dłuższym zażywaniem środków uzależniających ( narkotyki, leki uspokajające, psychotropowe).
     Charakteryzuje się koniecznością przyjmowania środka odurzającego, tendencją do stałego zwiększania dawki oraz fizycznym i psychicznym uzależnieniem. Zaprzestanie zażywania powoduje bardzo przykre doznania abstynencyjne, prowadzące w krańcowych przypadkach nawet do zejścia śmiertelnego.
     Liczba osób w Polsce uzależnionych od substancji psychoaktywnych jest trudna do oszacowania - tylko liczbę osób uzależnionych od opiatów określa się na 25-30 tysięcy. W ostatnich latach na polskim rynku nielegalnych substancji psychoaktywnych gwałtownie zwiększa się podaż takich substancji jak: amfetamina, kokaina, halucynogeny, Na tym samym poziomie utrzymuje się natomiast używanie opiatów, lotnych rozpuszczalników i leków o właściwościach uzależniających. Wzrost spożycia substancji psychoaktywnych dotyczy głównie osób młodszych, które nie są jeszcze uzależnione, ale narażają się na ryzyko związane z przyjmowaniem substancji.
     Zaawansowane stadium narkomanii jest ciężką chorobą wyniszczającą organizm, prowadzącą do śmierci. Śmiertelność u narkomanów jest bardzo wysoka (najczęściej w wyniku przedawkowania), a niezależnie od tego dodatkowym czynnikiem jest obecnie AIDS.
     Metody leczenia są zazwyczaj mało skuteczne. Bardzo często zmiany psychiczne i uzależnienie są nieodwracalne. Medyczne metody leczenia nie przynoszą większych skutków. Nieco lepsze wyniki dają niekonwencjonalne metody terapii polegające na długotrwałym odosobnieniu i oddziaływaniach psychoterapeutycznych, połączonych z terapią pracą.
     Ograniczenie narkomanii jest trudne, gdyż zyski z handlu, produkcji, przemytu narkotyków są ogromne. Kartele narkotykowe działają sprawnie, posługując się korupcją i przemocą. Poszczególne kraje w różny sposób odpowiadają na problem narkomanii. Od kar długoletniego więzienia, a nawet śmierci dla handlarzy, jak w części państw azjatyckich, po próby legalizacji ograniczonej sprzedaży narkotyków miękkich (Holandia). Karalność dotyczy czasami tylko handlarzy, producentów, a niekiedy również kupujących dla siebie.
     Skala zjawiska wzrasta, obejmując coraz młodsze dzieci, sytuację utrudnia fakt, iż wykrywalność uzależnienia we wczesnym stadium jest sporadyczna ze względu na wielość stosowanych środków, brak wiedzy opiekunów.
     Narkomania jest nałogowym odurzaniem się środkami uzależniającymi pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Zażywanie różnych środków odurzających nie jest zjawiskiem nowym ani też symptomem naszych czasów. Znane już było w starożytności w wielu krajach. Niepokojąca jest natomiast obecna powszechność oraz coraz większa tolerancja tego zjawiska.
     Narkomanii ulegają dziś dzieci, młodzież i dorośli. Wśród narkomanów są zarówno mężczyźni jak i kobiety oraz przedstawiciele niemal wszystkich zawodów. Zmieniła się dynamika i motywacja narkomanii. W wielu krajach, także i w Polsce, mamy do czynienia z politoksykomanią nadużywaniem różnorodnych substancji chemicznych, farmaceutycznych i narkotycznych pochodzenia naturalnego lub syntetycznego.
     Również współczesny przemysł chemiczny i farmaceutyczny sprzyja rozpowszechnianiu się narkomanii. Notuje się znaczny wzrost narkomanii wśród młodzieży. W kręgu różnych uzależnień od klasycznej narkomanii coraz częściej pojawiają się nowe formy: nadużywanie narkotyków chemicznych i rozpuszczalników (toksykomania), środków leczniczych (lekomania).

Powody dla których młodzi ludzie sięgają po narkotyki.

     T. Dimoff i S. Carper w książce pod tytułem Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki?, wymieniają najczęstsze powody, dla których dzieci oraz młodzież sięgają po narkotyki.
     Chęć odurzenia się. Używanie narkotyków w celu przeżywania przyjemnych wrażeń. Dążenie do przyjemności jest i zapewne będzie podstawowym motorem ludzkich zachowań. Dzięki narkotykom spędzić można przyjemne, sympatyczne chwile.
     Ciekawość i nuda. Ciekawość to naturalna cecha dzieciństwa i młodości. Pomimo zagrożeń z nią związanych, ciekawość u dziecka jest warunkiem jego rozwoju. Narkotyki otwierają przed dzieckiem perspektywę zaspokajania ciekawości. Potrafią one wypełnić czas, nie ma lepszego sposobu na jego marnotrawienie. Sama próba "zorganizowania" narkotyków może stać się atrakcyjna.

     Wpływ grupy rówieśniczej. Dzieci nie przeciwstawiają się grupie, presji rówieśniczego środowiska, głownie ze względu na dużą potrzebę akceptacji.
Wpływ rówieśników jest jednym z głównych powodów, dla których dziecko próbuje narkotyków. Grupa ułatwia pierwsze próby, dzielenie się narkotykami i nabytymi doświadczeniami, a jednocześnie żaden z jej członków nie próbuje przeciwstawiać się pozostałym wobec groźby utraty przynależności.

     Młodzieżowa chęć buntu - jest ważnym czynnikiem skłaniającym do sięgania po narkotyki. Ich używanie jest częścią generalnej strategii buntu i pokoleniowej solidarności.

     Ucieczka od problemów zewnętrznych. Narkotyki nie rozwiązują żadnych problemów, ale sprawiają, iż wydają się one odległe i mało istotne. Im poważniejszy problem, tym częściej się po nie sięga.
Używanie narkotyków jako sposobu na odgrodzenie się od rzeczywistości jest szczególnie niebezpieczne. Od rzeczywistości nie można uciec, co najwyżej można się z niej jedynie wymknąć na krótką chwilę. Ale odurzanie się dla uniknięcia konfrontacji z realiami to wejście w błędne koło, bowiem w następstwie używania narkotyków istniejące problemy mogą się tylko pogłębiać.

     Ucieczka od problemów wewnętrznych. Dzieci z trudnościami emocjonalnymi nie potrafią radzić sobie skutecznie z trudnościami, jakie nieuchronnie niesie ze sobą życie. Dla nich narkotyki mogą stanowić szczególną pokusę.
     Niestety narkotyki powodują szereg nowych problemów, które zazwyczaj zaczynają się nakładać na istniejące wcześniej aż do zupełnego zagubienia.

     Naśladownictwo - dzieci zażywają bo dorośli też to robią. Istnieje większa podatność na używanie narkotyków, jeśli rodzice też to robią.
Narkotyki można podzielić na następujące grupy:

• Opiaty

• Psychostymulujące

• Konopie indyjskie i ich pochodne

• Halucynogenne

• Wziewne

• Leki nasenne i uspokajające

     Opiaty - wywołują uzależnienie fizyczne i psychiczne. Środkiem najmocniej i najszybciej uzależniającym jest heroina, szczególnie odmiana "brown sugar". Do opiatów zaliczamy także. opium, morfinę, oraz tzw. kompot zwany również "polską heroiną". otrzymywany ze słomy makowej z dodatkiem odczynów chemicznych.
     Na początku zażywanie opiatów jest przyjemne, później narkotyk zażywa się tylko po to, aby móc "prawidłowo" funkcjonować. Potrzeby społeczne, bliskości i wszelkie inne zaczynają zanikać, najważniejszy staje się narkotyk. Używanie opiatów powoduje uszkodzenie mózgu, płuc, serca, żył, wątroby, a ponadto używanie wspólnych strzykawek prowadzi do zarażenia wirusem HIV, żółtaczką, zapalenia wsierdzia. Ostre zatrucie przy braku pomocy najczęściej kończy się ŚMIERCIĄ.
     Psychostymulujące - pobudzają, usuwają zmęczenie, chwilowo polepszają i wyostrzają zmysły. Należą do nich takie narkotyki jak: amfetamina, kokaina, crak.
     Człowiek po zażyciu narkotyków tej grupy ma poczucie mocy i siły. Zmęczenie znika, a w miejsce senności pojawia się chęć działania i kontaktu. Szczególnie popularna wśród uczniów i studentów jest amfetamina, po zażyciu której człowiek jest bardziej skupiony, a informacje zapamiętuje się łatwiej. Jednakże efekt ten jest krótkotrwały i po pewnym czasie nie pamięta się niczego.
     Amfetamina jest narkotykiem, który bardzo mocno uzależnia psychicznie. Uzależniony od "amfy" często staje się nieufny, podejrzliwy wobec innych i świata, miewa kłopoty ze snem oraz zdarza się, że słyszy głosy i widzi różne rzeczy.
     Dłuższe zażywanie prowadzi do psychozy, a przedawkowanie powoduje ogromny lęk, kołatanie serca, urojenia, a często prowadzi do ŚMIERCI.

Konopie indyjskie i ich pochodne.
     Do tej grupy narkotyków zaliczamy marihuanę, haszysz, olej haszyszowy. Wszystkie one są pochodzenia naturalnego i działają podobnie. Człowiek pod ich wpływem staje się wesoły, rozluźniony, szczęśliwszy, a świat postrzega bardziej przyjaźnie. Łatwiej prowadzi się rozmowę i obniża się poziom stresu w sytuacjach, które normalnie są bardziej stresujące. Zmysły stają się bardziej wyostrzone, a kolory są bardziej intensywne.
     Pochodne konopi bardzo mocno uzależniają psychicznie. Błędnie narkotyki te nazywa się "narkotykami lekkimi" ponieważ uzależnienia nie dzieli się na lżejsze i cięższe. Pochodne konopi najczęściej są wstępem do zażywanie narkotyków z rodziny psychostymulujących, opiatów.
     Człowiek regularnie palący marihuanę ma trudności z koncentracją i zapamiętywaniem nowych informacji, a także traci on dynamikę i aktywność do zdobywania nowych, interesujących hobby, informacji itp. Przy zatruciu marihuaną mogą wystąpić myśli o śmierci, która rzekomo ma za chwilę nadejść oraz uczucie przerażenia, lęku i strachu.

Halucynogenne.
     Narkotyki z tej grupy zmieniają sposób postrzegania rzeczywistości. Zalicza się do nich: LSD, grzyby halucynogenne oraz tzw. ecstasy.
     Narkotyki halucynogenne wywołują szybkie i silne uzależnienie psychiczne. Pod wpływem LSD lub grzybów zmienia się rzeczywistość. Zupełnie inaczej odbiera się czas i przestrzeń. Jednak doznania po tych narkotykach nie zawsze są przyjemne. Zdarzają się wizje koszmarne: umieranie, świat pełen potworów, z którego nie można uciec. Ciśnienie krwi podnosi się i nagle spada, źrenice rozszerzają się, akcja serca przyśpiesza wraz z oddechem. Człowiek może mieć mdłości, kłopoty ze snem i koordynacją ruchową, a także drżenie mięśni, zawroty głowy i inne przykre objawy.
     Pod wpływem ecstasy człowiek jest pobudzony, energiczny i optymistycznie nastawiony do świata, który wydaje mu się piękny i doskonały. Ecstasy jest bardzo popularny na dyskotekach ponieważ podobnie jak amfetamina usuwa zmęczenie i pozwala szaleć przez wiele godzin.
Kiedy narkotyk przestaje działać znika optymizm i radość życia. Pojawia się smutek, przygnębienie. Wiele osób, które używają ecstazy próbuje popełnić samobójstwo.
     Zatrucie ecstasy objawia się gwałtownymi drgawkami i utratą przytomności, przechodzącą w śpiączkę, która często już nie ustępuje. Łączenie narkotyku z alkoholem i innymi narkotykami często prowadzi do śmierci.

Wziewne.
     Grupę tych narkotyków stanowią m.in. rozpuszczalniki, kleje, eter, alkohol metylowy, benzyna. Używa się ich za pomocą worków przykładanych do ust i nosa, a także szmatek nasączonych np. rozpuszczalnikiem.
Człowiek pod wpływem narkotyków z tej klasy jest pobudzony, odczuwa lekką euforię. Podczas zażywania występują tzw. filmy czyli halucynacje. Mowa jest często niewyraźna, źrenice rozszerzone, oddech nieregularny, a serce szybko pracuje.
     Środki wziewne wywołują uzależnienie psychiczne i fizyczne. Po odstawieniu występują typowe objawy odstawieniowe, zwane głodem narkotykowym, takie jak: drażliwość, skurcze, drżenie mięśni, mdłości, wymioty, ból głowy, brzucha, szybkie męczenie się, wahania nastroju, niepokój, lęk.
     Przy dłuższym używaniu mogą pojawić się depresje czy agresja. Środki tego typu bardzo poważnie uszkadzają mózg i wyniszczają organizm osoby zażywającej. Podczas przedawkowania występują ostre zatrucia, których objawem są drgawki, a także utrata przytomności.
Narkotyki wziewne są bardzo łatwo dostępne dla młodzieży, dlatego też wielu młodych ludzi zaczyna od tego typu środków odurzających.

Leki nasenne i uspokajające.
     Człowiek po zażyciu niewielkiej dawki leków nasennych (barbituranów) jest zrelaksowany i spokojny. Przy większych dawkach odczuwa się zawroty głowy, kłopoty z równowagą, wahania nastrojów. Spada ciśnienie krwi, źrenice zawężają się, a następnie rozszerzają się Leki nasenne uzależniają fizycznie i psychicznie. Po odstawieniu pojawia się niepokój, lęk, bezsenność, wymioty, skurcze mięśni, jadłowstręt.
Po paru miesiącach regularnego zażywania człowiek staje się mniej sprawny intelektualnie, coraz mniej rzeczy go interesuje, a także ma problemy z pamięcią. Jest drażliwy i bezkrytyczny wobec siebie. Towarzyszy mu smutek, przygnębienie.
     Długoletnie przyjmowanie barbituranów powoduje problemy neurologiczne, hormonalne, oddechowe oraz poważne zaburzenia psychiczne.

NARKOTYKI A ZDROWIE

Wstęp
     Nadużywanie środków odurzających jest poważnym problemem zarówno dla pojedynczych osób, jak i dla całego społeczeństwa. Problemy zdrowotne związane z uzależnieniem od substancji psychoaktywnych najczęściej są zależne od dożylnej drogi ich podawania, a zakażenia przenoszone w związku z wielokrotnym używaniem igieł i strzykawek stanowią w naszym kraju istotny problem w epidemiologii chorób zakaźnych. Gwałtowne narastanie zakażeń HIV, wirusowych zapaleń wątroby i innych krwiopochodnych chorób infekcyjnych wśród narkomanów sprawia, że problem uzależnień staje się ostatnio istotnym tematem nie tylko dla środowiska medycznego, ale także polityków, przedstawicieli edukacji, organizacji społecznych itd.
      W szpitalnych oddziałach zatruć oraz intensywnej terapii znajdują się narkomani w bardzo ciężkim stanie ogólnym, po przedawkowaniu narkotyków, z mniejszym lub większym toksycznym uszkodzeniem wątroby, nerek, mózgu. stopień uszkodzenia tych narządów zależy zarówno od charakteru użytej substancji odurzającej, jej dawki, ale często także od dodatkowych składników chemicznych, stosowanych w recepturach "kompotu" domowej produkcji. Niechęć polityczna i uprzedzenia nie są wystarczającym usprawiedliwieniem, by narażać coraz większą liczbę obywateli na cierpienia i przedwczesną śmierć, zwłaszcza że skuteczne przeciwdziałanie chorobom związanym z przyjmowaniem substancji odurzających jest bezpieczne, łatwe i wcale nie tak bardzo kosztowne.
     Parlament europejski w 1995 roku opublikował raport stwierdzający, że "w naszych społeczeństwach zawsze będzie istniało zapotrzebowanie na narkotyki (...) a dotychczas stosowane metody nie zdołały zapobiec rozkwitowi nielegalnego handlu narkotykami". Dlatego rośnie poparcie dla koncepcji redukcji szkód, zarówno ze strony profesjonalnych środowisk medycznych, jak i władz administracyjnych, policji itd. W Polsce obserwujemy coraz wyraźnej wdrażanie programów nowoczesnego systemu opieki dla narkomanów, w tym programów nastawionych na redukcję szkód zdrowotnych.
     Zły stan zdrowotny niemałej grupy obywateli używających narkotyki dożylnie jest zależny od wielu schorzeń somatycznych i psychiatrycznych związanych z uzależnieniem.

Problemy psychiatryczne
     Problemy psychiatryczne trudno jest zidentyfikować i tym bardziej leczyć, jeśli pacjent ustawicznie jest w ciągu narkotycznym.
     Według włoskich autorów, około 40-80% narkomanów ma dodatkowo bardziej lub mniej wyrażone problemy psychiatryczne.

• Zaburzenia osobowości - występują już na wczesnym etapie uzależnienia. Przejawiają się utratą działania, zahamowaniem rozwoju emocjonalnego, wybiórczym nastawieniem do wewnętrznej i zewnętrznej realności.

• Dysforie obserwowane u narkomanów polegają na zaburzeniach nastroju, z przewagą złego samopoczucia, drażliwości i niezadowolenia. Przejawami zewnętrznymi stanów dysforycznych są wybuchy agresji słownej i ruchowej, nieadekwatne do sytuacji reakcje gniewu lub obniżonego nastroju.

• Psychozy endogenne - zdarzają się w pewnej grupie narkomanów tak samo często jak w pozostałej populacji. Leczenie tych osób nie jest łatwe, bowiem po usunięciu ostrych objawów psychotycznych nigdy nie kontynuują oni leczenia ambulatoryjnie, a po hospitallzacji wracają do nałogu.

• Psychozy egzogenne. Pacjenci uszkodzeni organicznie przez wieloletni nałóg, niekiedy dodatkowo przez wirus HIV lub inne patogeny, przewlekle nadużywający amfetamin , częściej rozwijają egzogenne psychozy. Wymagają wówczas hospitalizacji i leczenia specjalistycznego.

• Stany depresyjne - bywają konsekwencją przewlekłego przyjmowania narkotyków, ale także mogą pojawiać się z chwilą ich nagłego odstawienia. Badanie psychiatryczne i obserwacja pacjenta przesądza o potrzebie włączenia leków antydepresyjnych i stałego monitorowania przebiegu choroby.

     Lęk, tłumienie uczuć, niska ocena własnej wartości sprawiają, że każde niepowodzenie w walce o zdrowie pogłębia u narkomana poczucie bycia osobą nic nie wartą. Ma to ogromny wpływ na dalszy proces rehabilitacji. Problemy somatyczne
     Narkomania jest chorobą złożoną, a wiele somatycznych problemów zdrowotnych może mieć skutek śmiertelny, jeśli pozostanie bez leczenia.
     Głębokie zaawansowanie chorób, niechęć do systematycznego leczenia i nierzadko złe nastawienie pracowników służby zdrowia do narkomanów sprawia, że śmiertelność w tej grupie społeczeństwa jest bardzo wysoka, a AIDS jest podstawową przyczyną zgonów wśród narkomanów dożylnych. HIV/AIDS. Drogą zakażenia wirusem HIV w grupie narkomanów jest najczęściej dożylna transmisja poprzez zakażone igły, strzykawki, a także zakażony "towar". Drugim źródłem infekcji HIV są kontakty seksualne; zarówno konwencjonalne jak i seks niekonwencjonalny traumatyzujący, kontakty homoseksualne, uprawianie prostytucji itd. Kontakty seksualne są drogą przenoszenia wirusa HIV ze środowiska narkomanów na populację ogólną, przez HIV (+) prostytutki - narkomanki i prostytuujących się narkomanów - mężczyzn. Dotyczy to często osób młodych, wchodzących dopiero w świat uzależnienia. Narkomani nie przestrzegają zasad tzw. bezpiecznego seksu, bo niewiele o tym wiedzą. Dla placówek zajmujących się opieką nad narkomanem w ogóle, ważna jest praca edukacyjna w tej dziedzinie, tak samo jak dostarczanie prezerwatyw, ulotek, bezpośrednich konsultacji u specjalistów.
     Od wdrożenia ogólnopolskich badań epidemiologicznych w 1985 roku do 31 lipca 2000 r. stwierdzono w Polsce zakażenie HIV u 6.489 osób, wśród których 4.156 (64%) było zakażonych w związku z dożylnym używaniem narkotyków (PZH - Meldunek 7/B/2000).
     Narkomani na całym świecie zaliczani są do grupy wysokiego ryzyka zakażenia HIV Podstawowe znaczenie w transmisji zakażenia ma wspólne używanie sprzętu do wstrzyknięć. Do zakażenia może również dochodzić poprzez nabieranie narkotyku z jednego pojemnika lub przez tzw. "backloading", tj wstrzykiwanie zakażonego "towaru" do innej strzykawki po wyjęciu tłoka, gdy strzykawka ta służy do sprzedawania "działki kompotu". W badaniach amerykańskich obecność HIV w popłuczynach pochodzących z brudnych strzykawek potwierdzono w 30 dni po ich użyciu, nawet gdy nie zawierały one widocznych śladów krwi. Czynnikiem ryzyka HIV jest również częstość wstrzyknięć oraz objętość materiału zakaźnego, a istotnym zagrożeniem jest praktyka "przepłukiwania" krwią strzykawki po wkłuciu do żyły. Z tego powodu przy każdej możliwej okazji powinno się tym pacjentom proponować przeprowadzenie testów na obecność wirusa HIV. Kierownicy ośrodków dla narkomanów, schronisk, noclegowni itp. powinni w swoich planach programowych uwzględniać badania przesiewowe w kierunku HIV, jako priorytetowe zadanie profilaktyki zdrowotnej. Daje to z jednej strony możliwość ochrony dla osób jeszcze nie zakażonych, a w wypadku wykrycia zakażenia, wskazanie do leczenia specjalistycznego. W ostatnich latach zmieniło się zasadniczo podejście do zagadnienia HIV/AIDS. Dawniej zakażenie identyfikowano z chorobą o złym rokowaniu, przebiegającą szybko, wśród cierpienia fizycznego i psychicznego. Niewielka była wówczas motywacja do życia w pełnej trzeźwości, a pomoc osobie chorej sprowadzała się do terapii wsparcia, przygotowaniu do życia z chorobą śmiertelną i pracy nad chorym terminalnym. Dzięki lekom przeciwwirusowym wprowadzonym w połowie lat 90-tych do leczenia HIV/AIDS, zmieniło się spojrzenie na infekcję HIV.
     Obecnie zakażenie postrzega się jako przewlekłą chorobę, która poddaje się leczeniu i z którą można żyć przez wiele lat. Współczesne możliwości terapeutyczne poprawiły wyraźnie komfort życia zakażonych ludzi, pozwalając uwierzyć że wprawdzie choroby nie można całkowicie wyleczyć, ale można skutecznie spowolnić jej przebieg. Od momentu wprowadzenia wysoce aktywnej terapii antywirusowej na świecie nastąpiło gwałtowne obniżenie ilości zgonów z powodu AIDS z 38/100 przypadków AIDS na początku lat dziewięćdziesiątych, do 12/100 przypadków w pierwszej połowie 1998 roku (Palella i wsp. 1998).W wielu ośrodkach leczenia HIV/AIDS, także w Polsce obserwowane jest zmniejszenie się liczby hospitalizacji związanych z progresją zakażenia, jak i z pojawieniem się chorób charakterystycznych dla AIDS.
     Celem leczenia antyretrowirusowego jest zahamowanie namnażania się wirusa oraz poprawa wykładników odporności, tj. wzrost poziomu limfocytów CD4. Funkcją obu parametrów jest odsunięcie w czasie momentu przejścia bezobjawowego zakażenia HIV w pełno objawowy zespół AIDS. Rekonstrukcja układu immunologicznego u chorego z AIDS sprawia, że pacjent staje się jakby "zdrowszy"; rzadziej zapada na infekcje bakteryjne, pasożytnicze, wirusowe i grzybicze, żyje we względnym komforcie zdrowotnym i znacznie później umiera z powodu AIDS. Rozpoczęcie leczenia powinno być poprzedzone edukacją pacjenta, uświadomieniem mu wszystkich potencjalnych korzyści i zagrożeń płynących z wdrożenia terapii. W przypadku pacjenta uzależnionego ta edukacja jest niezbędnym warunkiem skuteczności leczenia. Konieczne jest zrozumienie, że korzyści z leczenia mają wymiar indywidualny i społeczny.
     Warunkiem dobrze prowadzonej terapii przeciwwirusowej jest ścisłe przestrzeganie skomplikowanych reżimów przyjmowanych leków, tak samo jak regularna kontrola lekarska i laboratoryjna. Narkoman nie współpracujący, pozostawiony bez opieki nie ma szans na osiągnięcie dobrego efektu terapeutycznego.
     W naszym kraju każdy pacjent zakażony HIV, który kwalifikuje się do terapii antyretrowirusowej ma zapewniony bezpłatny do niej dostęp w wyspecjalizowanych placówkach medycznych. Pacjentowi należy proponować leczenie przeciwwirusowe tak wcześnie, jak to jest możliwe, najlepiej po wykryciu zakażenia HIV Problemem dużej wagi, z epidemiologicznego punktu widzenia, jest dotarcie do osoby uzależnionej HIV (+), praca edukacyjna oraz stale monitorowanie w trakcie leczenia, które jest równie kosztowne jak sama terapia. Zagrożenia zdrowotne wynikające z szerzącej się epidemii HIV w środowisku narkomanów, a przez to i w innych grupach społecznych, są wystarczająco poważnym argumentem dla opinii publicznej oraz dla przedstawicieli polityki zdrowotnej, by przekonać się, że inwestycja na opiekę medyczną tej grupy naszego społeczeństwa okaże się w przyszłości obniżeniem kosztów związanych z hospitalizacją i leczeniem chorych przewlekle.

     Wirusowe zapalenie watroby (WZW) typu B, C, Delta - związane jest, podobnie jak HIV, z krwiopochodną drogą zakażenia. WZW typu A jako "choroba brudnych rąk" wiąże się ściśle z warunkami higienicznymi i ekonomicznymi i przenosi się drogą pokarmową.
     Oprócz używania zakażonych igieł, infekcjom tego typu sprzyjają złe warunki bytowe, zamieszkiwanie w dużych zbiorowościach jak noclegownie, schroniska, więzienie itp. Dane statystyczne na temat rozpowszechnienia WZW typu B i C wśród narkomanów w naszym kraju są zróżnicowane i w niektórych regionach sięgają 90% (dla HCV). Przewlekle zapalenie wątroby, marskość i rak wątroby są późnymi następstwami zakażenia i zawsze mają rokowanie niepomyślne.
     Z tego względu tak ważne staje się informowanie pacjentów - narkomanów o drogach transmisji wirusów HBV i HCV, wczesne wykrywanie i leczenie WZW. Zagrożenie epidemiologiczne wirusami zapalenia wątroby powinno być uzasadnieniem dla Kasy Chorych do refundowania badań przesiewowych w kierunku wirusowego zapalenia wątroby, we wszystkich placówkach zajmujących się opieką i leczeniem uzależnionych. Niezakażeni jeszcze HBV narkomani powinni być zaszczepieni profilaktycznie szczepionką przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby, jako grupa zwiększonego ryzyka. Niestety, nie ma na razie profilaktycznej szczepionki przeciwko WZW typu C, więc zabezpieczenie polega jedynie na przerwaniu drogi transmisji (wymiana igieł).

     Ciężkie zakażenia bakteryjne u narkomanów wiążą się albo z ich stylem życia, albo z dożylnymi infekcjami, albo z zakażeniem przyrannym. Ropnie i ropowice skóry są częstym powodem interwencji chirurgicznej, a nie leczone są przyczyną poważnych powikłań w postaci wstrząsu septycznego, bakteryjnego zapalenia wsierdzia, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, oraz wtórnych zmian narządowych. Osoba przyjmująca dożylnie narkotyki, wysoko gorączkująca, z bolesnym nacieczeniem w okolicy wkucia, wymaga bardzo szybkiego badania i skierowania do placówki medycznej, nierzadko z powodu bezpośredniego zagrożenia życia.
     Ocenę ciężkości stanu ogólnego takiego chorego komplikuje dodatkowo zaburzony kontakt i nieadekwatne reakcje. Objawy kliniczne ciężkiej posocznicy, takie jak dezorientacja, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne, są trudne do oceny u pacjenta pozostającego pod wpływem środków odurzających. Miejsca, gdzie przebywają osoby biorące dożylnie środki odurzające, powinny być wyposażone w podstawowe środki odkażające, opatrunkowe i niezbędne środki medyczne, powinny mieć możliwość dotarcia pielęgniarki lub lekarza, a w razie potrzeby natychmiastowy transport do szpitala. Diagnostyka, farmakoterapia, leczenie kardiochirurgiczne w przypadku bakteryjnego zapalenia wsierdzia są bardzo kosztowne i zawsze dają dobre rokowanie.
     Zapalenie dróg oddechowych. Niedożywienie, wyniszczenie, niska odporność, bezdomność sprzyjają występowaniu zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych. Przyczyny zapalenia dróg oddechowych w tej grupie pacjentów są złożone; od uszkodzenia śluzówki nosa przez środki "do wąchania", poprzez zaburzenia w ukrwieniu, aż do depresyjnego działania niektórych narkotyków na ośrodek oddechowy w mózgu. U nieprzytomnych osób, podczas ataku padaczki lub pozostających przez dłuższy czas pod wpływem środków odurzających wystąpić może tzw. "zachłystowe" zapalenie płuc o złożonej, wielobakteryjnej etiologii, powikłane ropniami w płucach i w opłucnej, zapaleniem wsierdzia i innymi zmianami praktycznie we wszystkich narządach wewnętrznych. Pacjent z objawami klinicznymi zapalenia zatok, ucha, oskrzeli czy płuc musi być wcześnie zbadany przez lekarza, w razie potrzeby powinien mieć wykonane niezbędne badania laboratoryjne, w tym RTG puc, badanie bakteriologiczne plwociny i krwi, czasami bronchoskopię. Ciężkie zapalenie płuc wymaga hospitalizacji i kosztownego leczenia antybiotykami. W przypadku powikłań oddechowych niezbędne jest leczenie wspomagające farmakoterapię, jak fizykoterapia oddechowa a niekiedy zabieg chirurgiczny na klatce piersiowej .
     Gruźlica. Nie istnieją dokładne dane epidemiologiczne na temat zapadalności na gruźlicę (Tbc) u narkomanów w Polsce. Dodatkowo zakażenie HIV zwiększa częstość zachorowań i umieralność na gruźlicę. W warszawskim ośrodku leczenia HIV/AIDS wśród wszystkich hospitalizowanych z powodu Tbc narkomani HIV (+) stanowili 67% (Cholewińska i wsp. 1999).
      Zakaźność gruźlicy uwarunkowana jest zawartością prątków w plwocinie. Szacuje się, że jeden obficie prątkujący chory może zakażać rocznie do 10 osób ze swojego otoczenia. Z tego powodu chorzy prątkujący wymagają izolacji i leczenia swoistego. Szerzeniu się Tbc w populacji narkomanów sprzyjają wędrówki po całym kraju, bezdomność, niedożywienie i przebywanie w większych grupach mieszkańców w złych warunkach socjalnych. Narkoman, który przez dłuższy czas ma uporczywy kaszel, gorączkę, spadek wagi dala, obfite poty, powinien mieć wykonane badanie Rtg klatki piersiowej i badanie plwociny na obecność prątków gruźlicy. Warunkiem skuteczności leczenia gruźlicy jest przyjmowanie przez chorego leków w obecności personelu medycznego, wychowawcy, opiekuna itp. Większość niepowodzeń w leczeniu gruźlicy jest związane z faktem, że chory zaprzestaje przyjmowania leków z chwilą poprawy klinicznej i lepszego samopoczucia. Trudności w leczeniu gruźlicy u narkomanów potęguje dodatkowo brak dyscypliny, niesystematyczne leczenie, nie zgłaszanie się na badania kontrolne, styl życia "na ulicy", w noclegowniach, schroniskach.
     Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Wiele stanów, takich jak posocznica bakteryjna, choroby wątroby, długotrwale unieruchomienie, choroby układu krążenia oraz działanie substancji toksycznych, jest czynnikami ryzyka wystąpienia żylnej choroby zakrzepowe-zatorowej. Opisywane są septyczne zawały płuc u narkomanów i zakrzepica przyścienna u chorych z bakteryjnym zapaleniem wsierdzia. Zator tętnicy płucnej jest w 30 % przyczyną śmierci u narkomanów. Ryzyko powikłań zatorowych związane jest z lokalizacją skrzepliny. Typowy zespól pozakrzepowy charakteryzuje się wieloma postaciami klinicznymi - od brunatnego przebarwienia skóry goleni, aż do rozległego owrzodzenia wymagającego przeszczepu skóry. Leczenie polega na usunięciu skrzepliny w warunkach chirurgii naczyniowej, udrożnieniu naczynia i przywróceniu niezaburzonego przepływu krwi. Przeciwdziałanie nawrotom żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej wiąże się z regularnym, wieloletnim przyjmowaniem leków antykoagulacyjnych. Pozostawienie choroby nieleczonej może zakończyć się amputacją kończyny, a nawet zgonem w wyniku zatoru ważnego naczynia krwionośnego.
     Choroby skóry u osób uzależnionych najczęściej są związane ze złymi warunkami sanitarnymi. Świerzb, wszawica, grzybica, dermatozy i reakcje toksyczno-alergiczne są częstym dermatologicznym problemem, tak samo jak reakcje na skórze po używaniu narkotyków, np. po amfetaminie. Martwicze ubytki skóry powstałe w wyniku zakażenia bakteryjnego w związku z dożylną drogą podawania substancji odurzających, wymagają chirurgicznego opracowania rany i stosowania preparatów ułatwiających gojenie.
     Choroby przenoszone drogą płciową i prostytucja są nieodłącznie związane ze środowiskiem narkomanów. Choroby etiologii wirusowej to HIV/AIDS, opryszczka narządów płciowych, kłykciny kończyste, mięczak zakaźny, a także ok. 15-20% wirusowych zapaleń wątroby typu B wiąże się z płciową drogą zakażenia. Kiła, rzeżączka, nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, wrzód weneryczny i in. są wywołane przez bakterie. Powszechnym zakażeniem grzybiczym przenoszonym drogą płciową jest kandydoza pochwy. W ostatnim czasie wzrosła wykrywalność zakażeń genitalnymi typami wirusa ludzkiego brodawczaka HPV (Human Papilloma Virus), odpowiedzialnego za rozwój nowotworów złośliwych, głównie raka szyjki macicy. Cechą charakterystyczną nowotworów związanych z zakażeniem onkogennymi typami HPV jest wieloletni okres utajenia. W tym kontekście wydają się słuszne okresowe badania ginekologiczne wraz z cytologią i rozmazem w kierunku HPV, szczególnie u kobiet często zmieniających partnerów. U kobiet i mężczyzn uprawiających seks niekonwencjonalny, traumatyzujący lub którzy mają choroby przebiegające z nadżerkami, owrzodzeniami i stanami zapalnymi narządów płciowych, znacznie łatwiej o zakażenie HIV przez kontakt płciowy. Środowisko polskich narkomanów wymaga jeszcze zasadniczej edukacji w tej dziedzinie.
     Padaczka. U pacjentów z uzależnieniem od substancji toksycznych często występują napady padaczkowe, spowodowane różnymi przyczynami. Najczęściej są to urazy głowy, choroby infekcyjne mózgu, zaburzenia elektrolitowe w przebiegu znacznego odwodnienia, a także bezpośredni wpływ toksyczny leków i środków chemicznych na centralny układ nerwowy. Oprócz diagnostyki przyczynowej i leczenia padaczki, ważne jest zapewnienie choremu stałej opieki i nadzoru w sytuacjach prowokujących napad, tak samo jak udzielenie pomocy przedmedycznej .
     Ciąża, poród i połóg. Nadużywanie w ciąży różnych substancji, w tym także nikotyny i alkoholu ma niezmiernie istotny wpływ na zdrowie i życie noworodka, a więc rzutuje na zdrowie przyszłego pokolenia. Przyjmuje się, że u kobiet ciężarnych i nieciężarnych nadużywanie tych substancji jest takie samo i waha się od 15,8% do 21 % (śr. 18,4%) - (Gomby i Shino, 1991). Większość ciężarnych nic nie wie o negatywnym wpływie na płód nadużywanych substancji. Pośrednie ryzyko dla narkomanek w ciąży stanowi niewłaściwy sposób odżywiania, choroby przenoszone drogą płciową, zbyt późne zgłaszanie się do lekarza. Zagrożenie dla płodu i matki wiąże się ściśle z dożylnym przyjmowaniem opiatów i w konsekwencji z zakażeniem HBV, HIV, infekcją bakteryjną itp. Bezpośredni wpływ amfetaminy na przebieg ciąży i porodu wynika ze zwężenia naczyń krwionośnych i w efekcie dochodzi do przedwczesnego odklejenia łożyska, zahamowania wewnątrzmacicznego wzrostu płodu, zapalenia błon płodowych, obumarcia płodu. Nagłe odstawienie używanych dotychczas opiatów u kobiet ciężarnych jest niebezpieczne i również może zakończyć się obumarciem wewnątrzmacicznym lub zamartwicą plodu. Objawy głodu narkotycznego obserwuje się u 75 - 20% noworodków urodzonych przez matki uzależnione od heroiny. Po urodzeniu dzieci te trzeba stopniowo detoksykować. Włączenie zastępczej terapii metadonem podczas ciąży jest bezpieczne, tak samo jak karmienie piersią.
     Opieka ginekologiczno-położnicza powinna być prowadzona w takich przypadkach przez interdyscyplinarny zespół specjalistów, który jest zdolny do przekazania pacjentce profesjonalnej i wszechstronnej wiedzy. Narkomanka często odrzuca noworodka z poczucia winy związanej z niebezpieczeństwem urodzenia dziecka uszkodzonego z powodu narkotyków lub z obawy, że nie sprawdzi się w roli matki. Rozmowa z kobietą ciężarną - uzależnioną ma zazwyczaj większe znaczenie niż wręczanie ulotek i broszur. Lekarz - położnik powinien pomyśleć o skierowaniu matki i dziecka do specjalistycznych ośrodków leczących uzależnienia, a wszechstronna pomoc psychologiczna i socjalna będzie procentować lepszym kontaktem matki z dzieckiem i poprawnym rozwojem noworodka.

WNIOSKI

     Narkoman pozostawiony bez pomocy nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim życiem tak, by uniknąć zagrożeń zdrowotnych, ani nie jest w stanie sam podjąć leczenia. Racjonalne podejście do planowania systemowej opieki osób uzależnionych powinno odnosić się do trzech zasadniczych elementów:

• zmniejszenia śmiertelności z powodu przyjmowania substancje szkodliwych,

• poprawy jakości życia, w tym stanu zdrowia,

• skutków epidemiologicznych związanych z szerzeniem się niektórych chorób zakaźnych (HIV, WZW typu B, C, gruźlica itd.).

     Implikacją tych trzech zasad mogą być wymierne korzyści ekonomiczne, do których prowadzi szeroki program redukcji szkód związanych z uzależnieniem. Każda infekcja krwiopochodna, zwłaszcza u osoby wyniszczonej, niedożywionej, z niską odpornością, z zakażeniem HIV, może okazać się groźna dla życia. Pacjenci tacy wymagają hospitalizacji a następnie leczenia ambulatoryjnego. Pozostawieni bez pomocy, źle traktowani przez służby porządkowe, a nawet przez niektóre środowiska medyczne, napiętnowani przez opinię społeczną, odrzuceni przez własne rodziny, nierzadko umierają z przedawkowania narkotyków lub w wyniku chorób. Ten humanitarny aspekt powinien być na pierwszym miejscu działań kompleksowej opieki w cywilizowanych społeczeństwach dwudziestego pierwszego wieku, bowiem żaden człowiek nie powinien dziś pozostawać bez pomocy.

EPIDEMIOLOGIA

     Narkotyki stosowane są od dziesięcioleci w fazie paliatywnej i hospicyjnej choroby nowotworowej. Z jednej strony poprawiają komfort życia (faza paliatywna), z drugiej ułatwiają walkę z bólem w fazie hospicyjnej, kiedy musimy zapewnić choremu komfort umierania.
     Szerząca się od kilkudziesięciu lat pandemia nikotynizmu zwrócila uwagę na znaczenie substancji uzależniających psychicznie i fizycznie w powstawaniu nowotworów. Model takiego działania jest prosty: środek uzależniający wprowadza do organizmu substancję rakotwórczą, która powoduje zmiany w strukturze DNA (inicjacja). Dalszy przebieg zmian może, choć nie musi, być zgodny z uniwersalnym modelem powstawania nowotworów I. Berenbluma. Zmiany w DNA promują się na powierzchnię komórki (promocja), by wreszcie po osiągnięciu stanu nieodwracalności (konwersja) przejść w etap progresji. W tym momencie rak powoduje dezorganizację struktury ważnych życiowo narządów, doprowadzając do śmierci.

Model: narkotyk-HIV-nowotwór
     Układ immunologiczny stanowi ważny, choć wciąż nie do końca poznany, czynnik obronny przed powstaniem nowotworu. Komórki immunokompetentne mają na swojej powierzchni zarówno receptory pobudzane za pośrednictwem substancji (interleukiny) produkowanych przez inne komórki jak i receptory odpowiadające na neurotransmitery wydzielane w centralnym układzie nerwowym najczęściej o charakterze opiatów (endorfiny)
     Infekcja retrowirusem HIV powoduje odblokowanie w DNA onkogenu FES. Efektem tego jest z jednej strony wzrost produkcji interleukiny 6, odpowiedzialnej za proliferację limfocytów B, a z drugiej wzrost produkcji interleukiny 10, która powoduje immunosupresyjne zachowanie się limfocytów T odpowiedzialnych z odporność komórkową. Takie działanie wbudowanego w system DNA wirusa HIV doprowadza do zaburzenia równowagi immunologicznej z tendencją do rozrostu tkanki chłonnej. Patologicznym efektem takiego działania jest powstanie chłoniaka.
Typowym przykładem nieco innego patomechanizmu jest mięsak Kaposi.
     Infekcja wirusem HHV-8 komórek błon śluzowych i skóry doprowadza do powstania mięsaka na skutek braku nadzoru immunologicznego ze strony zainfekowanych wirusem HIV limfocytów T. Innym mechanizmem być może związanym z typową lokalizacją chłoniaków HIV zależnych w mózgu jest pobudzanie ukrytej infekcji HIV w komórkach centralnego układu nerwowego działaniem opiatów.
     Zarówno badania molekularne jak i epidemiologiczne potwierdziły, że zaburzenia nadzoru immunologicznego związane z infekcją HIV sto razy zwiększają ryzyko zachorowania na chłoniaki (non Hodgkin lymphoma) i są podstawową przyczyną mięsaka Kaposi. Okazało się jednak, że wzrost zachorowalności na nowotwory w populacji HIV pozytywnej nie dotyczy tylko chłoniaków. W badaniach populacji narkomanów w Londynie wykazano większą zachorowalność na ziarnicę złośliwą oraz nowotwory złośliwe odbytu. Natomiast badania w dzielnicy Bronx w Nowym Jorku wykazały, że takie nowotwory jak rak płuca, krtani czy szyjki macicy, były częstsze w grupie narkomanów, w większości HIV pozytywnych, od typowych dla tej populacji chłoniaków centralnego układu nerwowego i mięsaków Kaposi.

Problem uzależnienia osób z zaawansowaną choroba nowotworową
     Problem ten staje się coraz częściej dostrzegany z powodu przedłużania fazy paliatywnej choroby nowotworowej. Obecnie obserwuje się nawet kilkuletnie przeżycia osób z rozsianym procesem nowotworowym. W takiej sytuacji musi ulegać stopniowej ewolucji pogląd większości lekarzy o bezrefleksyjnym podawaniu choremu leków z możliwym efektem uzależniającym zgodnie z zasadą, że nie należny pozbawiać umierającego człowieka jedynych źródeł przyjemności.
     Objawy uzależnienia mogą prowadzić do trudnych do kontrolowania zmian nastroju, a także objawów fizykalnych utrudniających opiekę nad chorym.

Profilaktyka
     Obserwacje epidemiologiczne wskazują, że uzależnienie od narkotyków i towarzyszące temu zaburzenia immuno-metaboliczne są dodatkowym czynnikiem ryzyka dla większości nowotworów klasyfikowanych do tej pory jako tytoniozależne (rak krtani, szyjki macicy, płuca). Nowotwory tytoniozależne w populacji polskiej powodują rocznie 40.000 zgonów. Pojawienie się więc dodatkowego czynnika ryzyka powodującego powstawanie nawet ich niewielkiego odsetka stanowi problem populacyjny. Z drugiej strony, z obserwacji zachowań wiadomo, że palacze tytoniu są grupą bardziej zagrożoną narkotykami podawanymi droga wziewną. Walka z nałogiem palenia tytoniu jest tym samym sposobem ograniczenia rekrutacji osób uzależnionych od narkotyków.
     Innym obszarem łączenia profilaktyki nowotworów i narkomanii jest program leczenia infekcji HIV.
      W latach 1994-1998 w USA program HAART (High Active Antiretroviral Therapy) objął ponad 40.000 osób. Stwierdzono znamienne statystycznie obniżenie występowania chłoniaków złośliwych centralnego układu ner-wowego z 17 do 4.

Podsumowanie
     W kontekście bardziej filozoficznym niż naukowym uważa się, że rak jest ceną jaką ludzkość musi zapłacić za zbyt elastyczny system genetyczny i rozwój ewolucyjny.
     Nic dziwnego, że każda droga doprowadzająca do niszczenia ludzkiego DNA jest wyzwaniem dla człowieka. Z punktu widzenia epidemiologicznego jednak to nie płaszczyzna molekularna jest rozwiązaniem problemu. Epidemia gruźlicy w Europie została opanowana nie przez leki przeciwgruźlicze, ale poprzez zmniejszenie gruźlicogennego obszaru biedy.
     Patogeneza niektórych chłoniaków i mięsaka Kaposi wskazuje na to, że obszary onko i narkogenne na poziomie molekularnym mają wiele wspólnych elementów. Pierwsze próby interwencyjne na poziomie populacji w USA wskazują na pewne możliwości wspólnych działań profilaktycznych w obszarach raka i narkomanii.
     Być może i tutaj, jak kiedyś w epidemii gruźlicy, zostanie dzięki badaniom epidemiologicznym uchwycony wspólny obszar ryzyka o charakterze ponadmolekularnym, który pozwoli na lepszą kontrolę epidemii raka i narkomanii na poziomie populacji. Jest to tym ważniejsze, że obecna globalizacja zjawisk zdrowotnych wymaga szczególnie udanych interwencji właśnie na tym poziomie.

Wnioski

• Osoby uzależnione od narkotyków (szczególnie HIV pozytywne) częściej chorują na chłoniaka złośliwego, mięsaka Kaposi, a także ziarnicę złośliwą, raka płuca, krtani, szyjki macicy i odbytu.

• Uzależnienie od narkotyków będzie stanowiło coraz większy problem u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową.

• Współdziałanie onkogennych i narkogennych czynników ryzyka na molekularnym poziomie karcynogenezy stanowi teoretyczną podstawę do wspólnych działań prewencyjnych na poziomie populacji.



BIBLIOGRAFIA

Mirosław Sokołowski, Gady,Państwowy InstytutWydawniczy, Warszawa 1989.
Wojciech Michalewski, Mistycy i narkomani, Wydawnictwo Ethos, 1992.
Paweł Przecławski, Uciec śmierci , Wydawnictwo W.a.b., Warszawa 1995.
Wojciech Żmudziński SJ, Narkomani i Chrystus, Wydawnictwo Wam, Kraków, 1998.
Michael Gossop, Narkomania - mity i fakty, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Wojciech Wanat, Odlot donikąd, Iskry, Warszawa 1997.
Maria Malewska, Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie, Towarzystwo Wydawnicze i Literackie, Warszawa 1995.
Timothy Dimoff, Jak rozpoznać, czy dziecko sięga po narkotyki, Elma Books, Warszawa 1994.




PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE O NARKOTYKACH.

WPŁYW NARKOTYKÓW NA ŻYCIE


CEL OGÓLNY:

• dostarczenie uczniom rzetelnych informacji dotyczących narkotyków jako środków silnie uzależniających.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń:

• zdaje sobie sprawę z zagrożeń zażywania narkotyków;

• wie jak i gdzie szukać pomocy;

• potrafi wyszukać w Internecie informacje na ten temat;

• jest asertywny - potrafi odmawiać i podejmować świadome decyzje;

• zna perspektywy zdrowego życia i drogi do satysfakcji osobistych bez uzależnienia;

• potrafi współpracować w grupie i rozwijać w sobie empatię.

METODY:

• aktywizujące: "burza mózgów", praca w grupach, dyskusja, scenka

• niedokończone zdania;

• pogadanka, objaśnienie, opis;

FORMY:

• praca indywidualna jednolita

• praca grupowa jednolita

• praca grupowa zróżnicowana

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

• tablica ilustrująca podział i nazwy narkotyków,

• plakaty i broszury antynarkotykowe,

• Ustawa Antynarkotykowa,

• książka A. Markiewicza pt.,, Środki odurzające a młodzi".

• książka Marii Monety Malewskiej pt. " Narkotyki w szkole i w domu".

• komputery, drukarka.

• karty pracy z poleceniem uzupełnienia zdania:

Do tej pory nie wiedziałem o narkotykach tego, że:
................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................
Czynności nauczyciela Czynności uczniów Uwagi

A. Faza wprowadzająca.

Wychowawca siedzi z uczniami w kręgu. Wprowadza do tematu lekcji. Zadaje pytanie: Jakie znacie środki uzależniające?

B. Faza wykonawcza Podaje temat lekcji: Narkotyki - ich wpływ na życie człowieka Zadaje pytania:- Co to są narkotyki?- Co to jest narkomania? Prosi, aby każdy uczeń wypisał na karteczce nazwy narkotyków (jakie zna). Prosi, aby uczniowie podzielili się posiadaną wiedzą na temat:- podziału narkotyków- ich wyglądu- objawów i skutków zażywania. Podsumowuje wypowiedzi uczniów. Pyta gdzie mogą poszerzyć swoją wiedzę Prosi o połączenie się z internetem. Podaje adres: www.narkotyki.stop.pl. Prosi o wydrukowanie "ściągi dla ucznia".

Prosi, aby uczniowie stali się ekspertami i opracowali w 4 grupach następujące tematy:

Grupa I Dlaczego młodzi ludzie biorą narkotyki?

Grupa II Dlaczego młodzi ludzie nie biorą narkotyków?

Grupa III Skutki zażywania narkotyków - zdrowotne, społeczne, ekonomiczne.

Grupa IV Scenka (trening asertywności) " Nie namówisz mnie do przyjęcia narkotyku".

Podsumowuje pracę grup. Zwraca uwagę na hasło "Lepiej zapobiegać niż leczyć". Nawiązuje do Ustawy Antynarkotykowej i do Akcji Antynarkotykowych. Zwraca uwagę na adresy organizacji i podaje numery telefonów zaufania..

C. Faza podsumowująca Rozdaje karty pracy i prosi o dokończenie zdania: Do tej pory nie wiedziałem(am) o narkotykach tego, że...................................

Prosi, aby w domu w ciągu tygodnia wykonali plakaty antynarkotykowe (technika dowolna). W wyznaczonym miejscu w szkole zrobimy z nich wystawkę.

Włącza magnetofon.

Rundka: Dzisiejsza lekcja pozwoliła mi ................... .................................................................Iskierka Wychowawca dziękuje uczniom za pracę i miłą atmosferę.

Wymienia imiona najaktywniejszych osób. Uczniowie siedzą w kręgu " burza mózgów" " burza mózgów" Uczniowie wypisują nazwy narkotyków na samoprzylepnych karteczkach i przyczepiają je na tablicy. Jedna osoba odczytuje. Dyskutują nad treścią zawartą na karteczkach. Uczniowie dzielą się posiadaną wiedzą .Analizują informacje zawarte na planszy

.Oglądają wystawkę: książki, wycinki z gazet, ulotki, broszury. Dyskutują. Wskazują między innymi na internet

.Łączą się z internetem, wpisują adres, otwierają stronę. Czytają informacje zawarte w "Szkole wolnej od narkotyków" Jeden z uczniów robi wydruk strony: "Jak poznać, że coś jest nie tak. Jak pomóc koleżance lub koledze?" i rozdaje wszystkim w klasie. Uczniowie dzielą się na 4 grupy, (wybierają liderów, osoby mierzące czas, sekretarzy, referujących).Pracują w ciągu 5 minut. Swoje przemyślenia zapisują na dużych arkuszach papieru. Arkusze zawieszają na tablicy. Wyznaczone osoby referują.

Grupa IV przedstawia scenkę. Dyskusja. Uczniowie czytają adresy organizacji, przeglądają numery telefonów zaufania. Uczniowie kończą zdanie .Słuchają pięknej recytacji fraszki Jana Kochanowskiego "Na zdrowie". Kolejno, krótko, każdy uczeń wypowiada swoje zdanie. Wszyscy wstają, trzymają się za ręce i mówią: Dobrze , że jesteś z nami. Stroń od narkotyków. Uczniowie porządkują salę i wychodzą na przerwę. Uczniowie wyliczają: papierosy, alkohol, narkotyki. Każdy uczeń otrzymuje wydruk, aby w domu na spokojnie przeanalizował zawartą treść.

CO POWINNIŚMY WIEDZIEĆ O NARKOTYKACH?
Scenariusz godziny wychowawczej w kl. I gimnazjum z wykorzystaniem Internetu
CEL OGÓLNY:

Poznanie problematyki związanej z narkotykami.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń :

• uświadamia sobie przyczyny sięgania młodzieży po narkotyki,

• rozpoznaje objawy świadczące o zażywaniu narkotyków,

• wie, jak działają narkotyki,

• zna wpływ narkotyków na organizm człowieka,

• rozpoznaje rodzaje narkotyków,

• zna przepisy prawne dotyczące posiadania i handlu narkotykami.

METODY:

praca z komputerem, poszukiwanie wiadomości w Internecie, praca w grupach.

Przebieg zajęć:
      Zajęcia odbywają się w pracowni komputerowej z dostępem do Internetu. Nauczyciel dzieli uczniów na 3-osobowe grupy i poleca im otworzyć stronę internetową o adresie www.eskulap.pl/narkotyki/. Zadaniem każdej z grup jest poszukiwanie wiadomości na zadany temat i sporządzenie notatki w MsWord.

Tematy do opracowania przez poszczególne grupy:

1. Podstawowe pojęcia: narkotyk, zespół uzależnienia, tolerancja na narkotyk, objawy abstynenckie.

2. Przyczyny sięgania młodzieży i dzieci po narkotyki.

3. Jak rozpoznać, że dana osoba jest pod wpływem narkotyków?

4. Fazy wchodzenia w uzależnienie.

5. Choroby towarzyszące uzależnieniom.

6. Prawo a narkotyki.

7. Rodzaje narkotyków i formy ich występowania.

8. Działanie poszczególnych rodzajów narkotyków.

9. Właściwości uzależniające poszczególnych narkotyków.

10. Zagrożenia i niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia ze strony narkotyków.

Po opracowaniu notatek, zostają one wydrukowane i przedstawione całej klasie przez przedstawicieli grup. Następnie uczniowie wywieszają opracowane przez siebie materiały na gazetce ściennej.

NARKOTYKI I NARKOMANIA
Scenariusz lekcji o tematyce zapobiegania narkomanii do realizacji w II klasie gimnazjum
CEL GŁÓWNY:

• rozwinięcie wiedzy o uzależnieniu, jakim jest narkomania.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń:

• zna mity panujące wśród młodych ludzi o narkomanii,

• potrafi rozpoznać niebezpieczeństwo wynikające z zażywania narkotyków;

• posiada wiadomości o ustawach o przeciwdziałaniu narkomanii.

METODY I FORMY PRACY:

• praca indywidualna,

• praca zespołowa,

• praca z tekstem,

• mini wykład.

Powitanie uczniów oraz przedstawienie celu spotkania, jakim jest pogłębienie ich wiedzy o uzależnieniu od narkotyków

FAKTY
Każda z osób otrzymuje kartki z zapisanymi stwierdzeniami i proszę o zaznaczenie przy każdym, czy to prawda, czy fałsz.

• Marihuana jest bezpiecznym narkotykiem.

• Można brać narkotyki i przestać, kiedy się tylko zechce.

• Nie można uzależnić się od marihuany.

• Młody człowiek uzależnia się szybciej niż dorosły.

• Jeżeli ktoś może przez parę dni nie palić marihuany, to znaczy, że nie jest uzależniony.

• Heroina jest bardzo silnym narkotykiem.

• Człowiek uzależniony pozostaje do końca życia uzależniony.

• Tylko słabi ludzie się uzależniają.

• Nie ma w tym nic złego, jeśli nastolatek eksperymentuje z narkotykami.

• Amfetamina bardzo silnie uzależnia psychicznie.

• Jeżeli ktoś się kontroluje, to się nie uzależni.

Kiedy już wszystkie zdania zostały zakwalifikowane, osoby chętne czytają poszczególne zdania i mówią, czy jest ono prawdziwe, czy fałszywe.

ROZSYPANKA
Niebezpieczeństwa wynikające z zażywania narkotyków.
Dzielę klasę na 4-5-osobowe zespoły, których zadaniem jest dopasowanie nazwy narkotyku do skutków, jakie ono wywołuje u osób je zażywających.

Prawidłowe ułożenie rozsypanki.
Nazwa narkotyku Skutki wynikające z jego zażywania

Rozpuszczalniki, kleje, lakiery Trwałe uszkodzenie mózgu, płuc, wątroby i nerek, anemia, zaburzenia pamięci i snu, schizofrenia, uduszenie się.
Marihuana, haszysz Uporczywy kaszel, zapalenie zatok, rozedma płuc, choroba wieńcowa, zaburzenia emocjonalne, zanik zdolności rozumowania i zapamiętywania, zanik komórek nerwowych mózgu, uszkodzenie komórek rozrodczych, zmniejszenie odporności, depresje, psychozy.
Amfetamina Bezsenność, wychudzenie, wypadanie zębów, drżenie kończyn, halucynacje, stany depresyjne i lękowe, podejrzliwość, niedowład nóg.
LSD, grzyby halucynogenne Uszkodzenie naczyń krwionośnych w mózgu prowadzące do wylewów, omamy z napadami lęków, apatia, agresja, bezsenność, tendencje samobójcze, tzw. zjawisko "odlotów", zanik chromosomów, zanik zmysłu czucia.
Kokaina, krak Halucynacje, urojenia prześladowcze, uszkodzenie strun głosowych, stany zapalne krtani, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, skurcz tętnic wieńcowych, widzenie rzeczy, które nie istnieją, arogancja, wybuchy agresji, zmiany w osobowości, skłonności samobójcze.
Barbiturany-leki Osłabienie pamięci, podwójne widzenie, zmiany osobowości, zakłócenie pracy układu oddechowego, śpiączka.
Opium, morfina, heroina Drgawki, objawy grypowe, świąd, bóle kości, osłabienie odruchu wykrztuśnego, biegunki, wymioty, zaburzenia snu, zanik wyższych uczuć, zapalenie wątroby, zatory, uszkodzenie mózgu.
Ekstazy Depresje, brak koncentracji, mania prześladowcza, obniżenie sprawności intelektualnej, psucie zębów, uszkodzenie mózgu, wątroby, serca, nerek i centralnego układu nerwowego.
Sterydy Uszkodzenie wątroby w postaci żółtaczki zastoinowej, martwicy, nowotworu, przedwczesne zarastanie nasad kości, powstawanie cyst w wątrobie i śledzionie.
Po zakończeniu pracy poszczególne grupy odczytują dopasowaną przez siebie rozsypankę.

4. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii
Przedstawiam uczniom Ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii, z której cytuję wybrane przepisy karne w tym Art. 40, Art. 42, Art. 45, Art. 46, Art. 48. Dyskusja z młodzieżą na temat słuszności takich przepisów.

5. Ewaluacja zajęć Na zakończenie zajęć rozdaję uczniom ankietę

Ankieta ewaluacyjna

1. Czy zmieniło się twoje spojrzenie na narkotyki? Jak?
   ................................................................................... ....................................................................................... ............................................ ..........................................

.......................................................................................

2. W skali od 1 do 6 jak oceniasz przydatność dla siebie tych zajęć?


1 2 3 4 5 6

3. Czy zajęcia o tej tematyce powinny być przeprowadzone w innych klasach?


TAK NIE

4. Jakie jeszcze inne zagadnienia z tej tematyki powinny być poruszone na lekcji?


...................................................................................

........................................................................ ..............

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

Scenariusz zajęć
Temat: Razem jest weselej

1. Cele ogólne:
• Kształtowanie świadomości własnego ciała
• Stymulowanie rozwoju umiejętności interpersonalnych
• Wyzwalanie zachowań twórczych

2. Cele szczegółowe- dziecko:


• Nawiąże kontakty przyjacielskie z rówieśnikami
• Doświadczy własnego ciała
• Ujawni pomysłowość i poczucie humoru
• Zaspokoi potrzeby twórczości


3. Przebieg zajęć:


• Powitanie


Dzieci siedzą w kręgu wraz z nauczycielem, który proponuje im, aby wzięły się za ręce i przywitały ze sobą uściskiem dłoni w sposób, w jaki zechcą. Chętne dzieci podają swoje propozycje. Każda z nich jest realizowana przez grupę.


• Budzenie własnego ciała


Dzieci siedzą po turecku. „Budzą” kolejne części ciała poklepując je i masując począwszy od dłoni i głowy, a kończąc na stopach. „Budząc” swoje dłonie dzieci klaszczą i rozcierają je , aż do momentu kiedy staną się gorące. Następnie „budzą” głowę poklepując ją delikatnie palcami, po czym masują kilkakrotnie metodą czesania włosów. „Budząc” twarz masują lekko palcami czoło, powieki, nos, górną i dolną wargę oraz uszy. Po wykonaniu auto masażu twarzy dzieci „ budzą” pozostałe części ciała, nazywając je równocześnie. Poklepują i masują kolejno: klatkę piersiową, brzuch, nogi, ręce. Na zakończenie „budzą” swoje stopy poprzez rytmiczne uderzanie nimi o podłogę. Następnie nauczyciel zwraca się z pytaniem do dzieci: ”co potrafi wasze obudzone ciało? ”Dzieci prezentują różne odpowiedzi posługując się ruchem, gestem i mimiką. Każda z nich jest nagrodzona brawami całej grupy.


• Taniec chmur


Przy akompaniamencie spokojnej muzyki, dzieci poruszają się lekko i swobodnie, naśladując poruszające się po niebie chmurki. Kiedy muzyka cichnie, zatrzymują się w bezruchu, po czym na dany przez nauczyciela sygnał łączą się (po dwoje lub troje), tworząc układy taneczne według własnego pomysłu.


• Rysowanie mandali


Każde dziecko otrzymuje kartkę, z zaznaczonym flamastrem okręgiem oraz zestaw kolorowych kredek. Następnie, siada w wybranym przez siebie miejscu i po chwili namysłu rozpoczyna pracę. Nauczyciel nie sugeruje tematyki. Poprzez rysunek dziecko wyraża siebie, swój wewnętrzny świat, to co aktualnie czuje, co podpowiada mu wyobraźnia i fantazja. Po czym następuje prezentacja prac.
• Pożegnanie


Przy akompaniamencie muzyki, dzieci biorą się za ręce i żegnają uściskiem dłoni oraz w sposób, jaki same zechcą. Każda propozycja jest realizowana przez grupę.


Elżbieta Kwartnik

CZY NASZE DZIECI SĄ DOBRE?

     Wszyscy rodzice mają pewne wymagania wobec swoich dzieci. Dotyczy to w szczególności określonych zachowań i postaw. Najważniejsze jest dla nich, aby były ?dobre?, aby potrafiły odróżnić dobro od zła, żyły w zgodzie z ludźmi i własnym sumieniem.
Jednak moralność nie podlega jednakowym kryteriom. Jak można zaszczepić ją naszym dzieciom?
     Aby wychować dziecko na prawego człowieka, należy samemu przestrzegać zasad moralnych .Dzieci obserwują świat i wszystko, co nim się znajduje-a przede wszystkim-nas, dorosłych, od których uczą się żyć i postępować. W czasach obecnych, w tym przerażającym pędzie, jest coraz mniej autorytetów a więcej przemocy, której dopuszczają się same dzieci. Wpajanie zasad moralnych nabiera ogromnego znaczenia i to już od najmłodszych lat, gdyż moralność nie kształtuje się z dnia na dzień czy z miesiąca na miesiąc. Jest to długotrwały i trudny proces.
     Nawet bardzo małe dzieci potrafią odróżnić dobro od zła. Zdają sobie sprawę, że istnieją pewne zasady, jednak stosują się do nich najczęściej pod okiem dorosłych. Już dwulatki zaczynają od czasu do czasu przestrzegać pewnych norm, gdy nikt na nie patrzy.
     Potem, z upływem czasu stosowanie się do nich traktują w sposób elastyczny, w zależności od sytuacji .Jeśli dziecko wychowuje się w rodzinie, w której mówi się o prawidłowym zachowaniu w określonej sytuacji oraz o tym nieodpowiednim, gdzie analizuje się pewne sytuacje, szuka się nowych- lepszych rozwiązań, można oczekiwać, że dziecko wie a przynajmniej domyśla się, gdzie przebiega granica między dobrem a złem. Inaczej mówiąc, odróżni zachowanie właściwe od niewłaściwego.
     Należy jednak pamiętać, że zasad moralnych nie da się wpoić ?na siłę?, ale można wskazać dziecku właściwy kierunek:

• określić własne zasady, odpowiedzieć na pytanie ? Co jest dla mnie najważniejsze?-a następnie postępować tak, jakbyśmy chcieli aby postępowało nasze dziecko.
       Angażujmy pociechy w nasze działania np. gdy pomagamy sąsiadowi , czy sadzimy drzewko na trawniku. Ale nie dziwmy się, gdy dziecko zaklnie np. w momencie upadku , kiedy sami klniemy gdy np. stłuczemy szklankę.

• chwalić dobre zachowania-dawać znać, jakie zachowanie nam się podoba, zauważyć np., że porządnie spakowany jest plecak, a nie ganić w pierwszych słowach za bałagan na biurku. Zwrócić oczywiście na to uwagę, ale krótkim komunikatem np. biurko.

• wykorzystać każdą okazję do nauki np. tłumacząc dziecku zaistniałą sytuację na podwórku, w sklepie czy też omawiając treść przeczytanej bajki;.

• kontrolować na co patrzy dziecko np. jaki program telewizyjny ogląda, w jaką grę komputerową gra. Patrząc na nieodpowiednie sceny np. na scenę agresji, dziecko może wyrobić sobie niewłaściwe zdanie na temat traktowania innych ludzi .

     Dzieci są impulsywne i potrzebują wskazania im właściwej drogi, jak mają się zachować, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach i przede wszystkim być przygotowanym na to, że takie będą miały miejsce w ich życiu. My, dorośli borykamy się z różnymi przeciwnościami losu i musimy sobie jakoś z nimi radzić, tak też powinniśmy przygotować do tego nasze dzieci.
     Przecież kiedyś one będą ludźmi dorosłymi, z podobnymi do naszych problemami.
Co zrobić aby radziły sobie, kierując się prawymi zasadami?
     Stwórzmy dzieciom maksimum możliwości odkrywania świata, zachęcajmy do zabaw, w których odgrywają role dorosłych, dajmy im szansę kierowania pewnymi czynnościami, odpowiadajmy na zadawane pytania.

ROZMAWIAJMY Z DZIEĆMI I DAWAJMY IM DOBRY PRZYKŁAD!

NA PODSTAWIE ARTYKUŁÓW "ŻYCIE SZKOŁY" 2001, "PRZEGLĄD READER`S DIGEST" 2001,
OPRACOWAŁA B.SIEGIENIEWICZ."

Przezwyciężanie złości, agresji. Scenariusz zajęć. CELE : 1. Poznawanie rodzajów agresji. 2. Radzenie sobie ze złością. METODY : Burza mózgów, praca w małych grupach mini wykład, odgrywanie scenek, ról, moje imię- program, dyskusja. Ćwiczenie 1. Wypowiedzi uczestników na temat: Czy zdarzyło ci się rozwiązać problem z drugą osobą stosując wobec niej przemoc? Omówienie rodzajów przemocy. Ćwiczenie 2. Wypożyczalnia pomysłów. Uczniowie dobierają się w pary i przypominają sobie sytuacje, w których zachowali się agresywnie. Jak można byłoby zachować się inaczej? Mają okazję pożyczyć od kogoś pomysł na rozwiązanie problemu. Ćwiczenie 3. Uczniowie dobierają się w grupy i tworzą alfabet przezwisk np. A- analfabeta, B- baran, itp. Ćwiczenie 4. Każdy uczeń pisze pionowo swoje imię. Do każdej litery dopasowuje zdarzenie, które go złości, np. E - eksmisja W- wojna A - agresywne zachowanie Ćwiczenie 5. Która z wymienionych sytuacji jest aktem przemocy? Uczniowie przedstawiają swój wybór. - złamanie nosa w walce bokserskiej, - bicie za karę, - bicie, by coś wymusić, - zamykanie w pokoju lub w komórce, - kłótnia i przepychanka rówieśników, - wymuszanie pieniędzy lub innych rzeczy, - obmacywanie. Ćwiczenie 6. Praca w 4 grupach dobranych według pór roku. Dwie grupy próbują dokonać charakterystyki sprawcy przemocy, pozostałe dwie- ofiary. Następnie omówienie problemu na forum klasy. Ćwiczenie 7. Kino. Wszyscy uczniowie siedzą na krzesłach przodem do tablicy i oglądają film. Jedna osoba jest spóźnionym widzem, który ma miejsce na końcu ostatniego rzędu. Przepycha się wzdłuż rzędów przy wyraźnym okazywaniu niezadowolenia całej widowni. Co młodzież czuła w trakcie wykonywania ćwiczenia? - omówienie. Ćwiczenie 8. Łańcuch agresji. Beata otrzymała ocenę niedostateczną z języka angielskiego. Nauczyciel przedrzeźniał ją podczas czytania i kpił z niej sugerując, aby kupiła sobie drugie okulary, bo przez te, które ma na nosie źle widzi. Dziewczyna była zdenerwowana, że została poniżona przez nauczyciela i ośmieszona przed klasą. Podczas przerwy najlepsza koleżanka zapytała: „Czy nie mogłaś przeczytać tego tekstu przed lekcją?” Gdy wróciła do szkoły, siostra rzuciła się jej na szyję, ale Beata odepchnęła ją tak, że upadła i nabiła sobie guza. Po powrocie z pracy ojciec popadł we wściekłość i zrobił awanturę Beacie i żonie za brak opieki nad dzieckiem. Co czuła Beata i jak powinna zareagować na przykre komentarze? Ćwiczenie 9. Swobodne wypowiedzi uczniów na temat: „Jak pozbyć się złości?” Ćwiczenie 10. Każdy uczeń pisze na kartce: „Cenię w tobie ..., Lubię, gdy ty ...” Po zakończeniu wypowiedzi daje kartkę wybranej osobie. Podsumowanie zajęć. Katarzyna Wojciechowska"

Hanna Cierkowska
nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 3
w Działdowie

Studium przypadku Łukasza - dziecka z niedostosowaniem społecznym.
Identyfikacja problemu

     We wrześniu 2000 roku powierzono mi wychowawstwo w klasie IV.
     Jako nauczyciel z długoletnią praktyką zdaję sobie sprawę z faktu, że przez cały czas uczestniczę w procesie kształtowania młodego człowieka w sytuacjach wielorakich uwarunkowań jego rozwoju.
     Tak, jak każdy wychowawca zakładam, ze dzieci powierzone mojej opiece powinny sprostać wymaganiom wynikającym ze stawianych im zadań, że powinny się prawidłowo rozwijać i stopniowo dorastać do roli członka społeczeństwa. Jestem także świadoma, że psychofizyczne wyposażenie dzieci nie jest identyczne, a społeczeństwo, w którym się rozwijają jest zróżnicowane i co za tym idzie, dostarcza różnych wzorców zachowań.
     Uczeń często nie może podołać stawianym mu wymaganiom, łamie obowiązujące w społeczności uczniowskiej normy, wybiera to, co naszym - wychowawców zdaniem, jest nieodpowiednie. Przysparza to wielu trudności zarówno jemu, jak i nam.
     Dla mnie jako wychowawcy najważniejszym jest znalezienie przyczyn i okoliczności, które kształtują niepożądane postawy. Efektem tych postaw są problemy, z którymi dziecko nie może, a niekiedy nie chce sobie poradzić.
     W powierzonym mi zespole klasowym znajdował się chłopiec, który był szczególnym przypadkiem nie tylko w mojej klasie, ale i w szkole.
Od pierwszych dni nauki Łukasz sprawiał trudności wychowawcze. Był niezdyscyplinowany na lekcjach, konfliktowy i agresywny wobec rówieśników.
     U chłopca występowała nagminnie agresja słowna (w stosunku do innych dzieci, jak i osób dorosłych) oraz agresja fizyczna. Uczeń nie wykazywał poczucia winy, gdy zrobił coś złego, często uważał, ze miał prawo do takiego zachowania. Bez powodu bił uczniów, popychał, przezywał, niszczył ich rzeczy. Był dzieckiem nadmiernie ruchliwym. Nagminnie wdawał się w bójki z innymi uczniami, nie podając żadnych przyczyn. Najczęściej miały one miejsce po zakończonych lekcjach, w szatni.
     Tam zaczepiał młodsze dzieci, od których wyłudzał pieniądze lub sprzedawał karty do gry. Sprzeciw jakiegokolwiek ucznia, powodował natychmiastowy wybuch złości i kopnięcie lub uderzenie w twarz. Sposobu, w jaki zachować mógł się Łukasz każdego dnia w szkole nie dało się przewidzieć. Używał różnorodnych metod osiągania tego, co w danym momencie zamierzył. Swoim zachowaniem wyraźnie chciał zwrócić na siebie uwagę otoczenia.
     Uczeń bywał również prowokowany przez rówieśników do złych zachowań. Wówczas bardzo chętnie "wymierzał sprawiedliwość", bez względu na konsekwencje.
     W czasie zajęć lekcyjnych nie wykazywał zainteresowania lekcją, często nie notował, ignorował polecenia i prośby nauczycieli, przeszkadzał w prowadzeniu zajęć nauczycielom i uczniom, głośno rozmawiał i chodził po klasie. Lubił imponować rówieśnikom (siłą lub pieniędzmi). Gdy posiadał pieniądze, zapraszał kolegów i koleżanki do sklepu i kupował im słodycze. W klasie V i VI dopuszczał się drobnych kradzieży, do których początkowo nie chciał się przyznać.
     Takie zachowanie było u Łukasza nagminne, ale bywał tez chłopcem, który chętnie pomagał, angażował się w prace na rzecz klasy i szkoły, wykazywał własną inicjatywę, był otwarty, skupiony, wyciszony, uczestniczył w lekcjach, powierzone zadania starał się wykonywać sumiennie.
     Uwagę moja zwróciło zachowanie Łukasza ze względu na jego zmienność, oscylowanie wokół skrajnych postaw, jak również wpływ tego zachowania na grupę uczniów w klasie.
     Z informacji uzyskanych od nauczycieli nauczania zintegrowanego wynikało, że już wcześniej sprawiał kłopoty wychowawcze, co powodowało, że był nieakceptowany przez rówieśników.
     Obserwacja umiejętności ucznia prowadzona przeze mnie i innych nauczycieli wykazała, że chłopiec posiada możliwości intelektualne i może kontynuować naukę.
     Obawiałam się, że negatywne zachowanie może mieć w przyszłości ujemny wpływ na osiąganie postępów w nauce. Postanowiłam głębiej poznać przyczyny niewłaściwego zachowania ucznia i pomóc mu w dostosowaniu się do obowiązujących w szkole zasad i norm społecznych.
Geneza i dynamika zjawiska

     Łukasz jest trzynastoletnim chłopcem, uczęszczającym do szóstej klasy szkoły podstawowej. W obecnym zespole klasowym przebywał od klasy pierwszej i bardzo dobrze znał swoich rówieśników.
     Chłopiec wychowywany był przez matkę. Ojciec zmarł, gdy Łukasz był małym dzieckiem. Miał młodszą o trzy lata siostrę.
Matka, gdy Łukasz był w czwartej klasie, zawarła związek małżeński. Ze związku z wujkiem (tak Łukasz nazywał nowego członka rodziny) urodził się młodszy brat.
     Warunki mieszkaniowe i materialne były trudne. Pięcioosobowa rodzina zajmowała niewielki pokój z kuchnią. Matka nie pracowała, a jej mąż pracował dorywczo.
Przeprowadziłam wywiad z matką, od której uzyskałam dane o rodzinie.
     W rozmowie matka za niepowodzenia wychowawcze obwiniała syna i środowisko. Przyznawała, że była wcześniej na bieżąco informowana przez wychowawcę i nauczycieli o agresywnym zachowaniu syna, ale w niewielkim stopniu próbowała temu przeciwdziałać. Spotkania i rozmowy z matką uzmysłowiły mi, że jest mało wydolna wychowawczo, a moją rolą będzie uświadomienie jej popełnianych błędów i skłonienie jej do zmiany postawy rodzicielskiej. Pozwoliły również na wysunięcie następujących wniosków:

• Niezaspokojone podstawowe potrzeby psychologiczne oraz przykre i niekorzystne doświadczenia rodzinne pozostawiły po sobie urazy, które spowodowały agresję i przemoc u Łukasza;

• Brak miłości ze strony matki i najbliższych, brak wsparcia duchowego;

• Chłopiec nie był akceptowany w domu rodzinnym (zwłaszcza przez ojczyma, który nie kontaktował się z nauczycielami, robiła to matka);

• Stosowano wobec ucznia w domu rodzinnym kary cielesne, nawet za drobne przewinienia;

• Rodzice wyraźnie faworyzowali młodsze rodzeństwo Łukasza;

• Niewielkie pozytywne wsparcie ze strony domu, pozostawienie "samemu sobie";

• Matka odmówiła udziału w terapii w poradni psychologiczno - pedagogicznej w wyznaczonym dla niej terminie;

• Łukasz był izolowany przez grupę rówieśniczą - uczniowie bali się go (w opinii uczniów, którzy uczęszczali z nim do przedszkola, a teraz byli z nim w jednej klasie, wszystko, co złe, co się działo w szkole i w klasie było "zasługą" Łukasza) ;

• Rodzice uczniów klasy, do której uczęszczał Łukasz, zaproponowali przeniesienie do innej klasy lub szkoły w celu odizolowania go od swoich dzieci.

Konsekwencją powyższego było:

• Brak konsekwencji za swoje postępowanie w szkole i poza szkołą;

• Zachowanie agresywne nieadekwatne do sytuacji;

• Nieprzestrzeganie norm szkolnych;

• Wulgarne słownictwo;

• Nieakceptowanie przez zespól klasowy niegrzecznego, dokuczliwego ucznia;

• Próby zwrócenia na siebie uwagi za wszelka cenę, np. niewłaściwym zachowaniem.

Znaczenie problemu

     Zaobserwowany problem nieprzystosowania społecznego jest bardzo ważny i wymagał interwencji ze strony wychowawcy. Uczniom sprawiającym kłopoty wychowawcze należy się szczególna uwaga i zainteresowanie ze strony dorosłych.
     Brak akceptacji wśród rówieśników znacznie ogranicza szanse rozwoju społecznego na skutek niemożliwości uczenia się zachowań, pozwalających na satysfakcjonujące kontakty z dziećmi oraz obniżenie poczucia własnej wartości. Kłopoty wychowawcze są częstą przyczyną niechęci do szkoły i trudności dydaktycznych.

Prognoza

Prognoza negatywna - w przypadku zaniechania oddziaływań:

• Brak umiejętności prospołecznych;

• Wzrost konfliktów w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi;

• Pogłębianie zachowań agresywnych;

• Zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ucznia i rówieśników;

• Izolacja w grupie rówieśniczej;

• Niekorzystny wpływ ucznia na zespół klasowy;

• Nieadekwatna samoocena i samoakceptacja;

• Powstawanie trudności w nauce;

• Rozpad więzi emocjonalnej z matką.

Prognoza pozytywna - w przypadku wdrożenia działań:

• Nabywanie umiejętności panowania nad negatywnymi emocjami;

• Zachowanie adekwatne do sytuacji;

• Zmniejszenie ilości konfliktów;

• Przestrzeganie zasad i norm społecznych;

• Nawiązanie właściwych relacji społecznych z rówieśnikami i dorosłymi;

• Poprawa wizerunku dziecka;

• Akceptacja grupy rówieśniczej;

• Nawiązanie współpracy w relacjach: szkoła - dom rodzinny;

• Zmiana metod wychowawczych rodziny.

Propozycje rozwiązania

       Celem głównym moich oddziaływań wychowawczych było doprowadzenie do zaniechania niewłaściwych zachowań w stosunku do rówieśników, rozwinięcie umiejętności prawidłowego funkcjonowania w grupie i wdrażanie do akceptacji zasad i norm społecznych.
     Działania naprawcze dotyczące bezpośrednio Łukasza:

• Aranżowanie sytuacji wychowawczych umożliwiających dziecku rozładowanie napięcia emocjonalnego;

• Zlecanie zadań, w których uczeń mógł odnieść sukces i przy każdej okazji nagradzanie zachowań pozytywnych;

• Przydzielanie Łukaszowi "ról społecznych: na rzecz klasy;

• Indywidualne i systematyczne rozmowy z chłopcem;

• Stała kontrola, obserwacja, konsekwentne i natychmiastowe reagowanie na przejawy agresji i negatywne zachowania ucznia;

• Badania w poradni psychologiczno - pedagogicznej;

• Terapia indywidualna prowadzona przez psychologa i pedagoga szkolnego;

• Wspólna analiza konfliktów z zespołem klasowym;

• Praca nad integracją klasy;

• Systematyczne rozmowy z matka dziecka w celu weryfikacji jej metod wychowawczych.

Wdrażanie oddziaływań

     Zamierzone oddziaływania wdrażane były od momentu rozpoczęcia nauki Łukasza w klasie IV, kiedy to nasiliły się u chłopca zachowania agresywne. Spotkania wychowawcy, nauczycieli, dyrektora szkoły, pedagoga szkolnego z matką odbywały się częściej, niż z innymi rodzicami i miały charakter indywidualnych rozmów na temat ucznia - jego agresywnego zachowania, postępów w nauce. Chłopiec w roku szkolny 2000/2001 skierowany został ponownie na badania do poradni psychologiczno - pedagogicznej. Psycholog zaproponował Łukaszowi uczestnictwo w terapii zajęciowej. Uczeń początkowo nie chciał uczęszczać na zajęcia. Po rozmowie z wychowawcą, pedagogiem szkolnym i dyrektorem szkoły wyraził zgodę. Cykl zajęć przyniósł krótkotrwałą poprawę w zachowaniu chłopca.
     Od 19 marca do 06 kwietnia 2001 roku przebywał na obserwacji w psychiatrycznym szpitalu dziecięcym. Po powrocie ze szpitala Łukasz był wyciszony i bardzo grzeczny. Nie dokuczał rówieśnikom, nie był wobec nich złośliwy. W szpitalu, a później w domu podawano mu środki farmakologiczne, które wyraźnie hamowały jego nadpobudliwość i powodowały jednocześnie szybkie męczenie się, a nawet senność.
     Po przestudiowaniu literatury fachowej (m.in. "Gry i zabawy przeciwko agresji" Rosemarie Portmann) i uzyskaniu pomocy od pedagoga szkolnego, na lekcjach wychowawczych wprowadziłam gry i zabawy integrujące zespół.
     Uczeń miał możliwość znalezienia ujścia nadmiaru energii i był po nich bardziej opanowany. Polubił wykonywanie dodatkowych zadań na rzecz klasy. Stosowałam konsekwentnie system kar i nagród w postaci punktów za pozytywne i negatywne zachowanie.
     Podczas lekcji wychowawczych poruszałam problem akceptacji i tolerancji wśród rówieśników, poszanowania dla cudzej własności, a także dbania o dobro wspólne. Łukasz uczęszczał na indywidualne spotkania z pedagogiem szkolnym. Systematycznie informowałam matkę o powodzeniach i kłopotach ucznia.
Moje działania oraz pedagoga i dyrektora szkoły spełzły na niczym.

Efekty oddziaływań
      Podjęte przeze mnie działania nie przyniosły oczekiwanych skutków.
     Początkowo zastosowane działania spowodowały, że uczeń zachowywał się grzecznie. Był wyciszony. Wkrótce pojawiła się lawina skarg ze strony kolegów i koleżanek oraz nauczycieli. Używał w stosunku do nich wulgarnego, niecenzuralnego słownictwa, reagował lekceważąco, a nawet złośliwie. Stracił zapał do prac, które lubił wykonywać. Wyłudzał pieniądze, zaczął kraść.
Wezwana do szkoły matka odmówiła współpracy. W ostatniej rozmowie z wychowawcą, pedagogiem szkolnym i dyrektorem podkreśliła, że nie może poradzić sobie z synem. Stwierdziła, że ona i pozostali członkowie rodziny są zmęczeni całą sytuacją, a przede wszystkim Łukaszem. Poprosiła dyrektora szkoły i pedagoga o wniesienie sprawy do sądu o pozbawienie ją praw rodzicielskich.
     Rozprawa sadowa odbyła się w maju 2003r. Podczas rozprawy matka w obecności Łukasza potwierdziła, że nie chce wychowywać dalej syna. Prosiła sąd o umieszczenie go w domu dziecka. Chłopiec w ciągu tygodnia został odebrany matce. Umieszczono go w pogotowiu opiekuńczo - wychowawczym do czasu znalezienia odpowiedniej placówki.
     Przypadek Łukasza jest szczególny, odmienny od tych, które spotykamy w codziennej praktyce nauczycielskiej. Nie zdarza się często, aby praca nauczyciela wychowawcy kończyła się tak osobista porażką. Dla mnie, jako wychowawcy była to porażka osobista i zawodowa.

Literatura:

• Spionek H, Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, PWN, Warszawa 1985;

• Przetacznik - Gierowska M, Makiełło - Jarża G, "Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego, WsiP, Warszawa 1985

• Deptuła M, Koncepcja diagnozy rozwoju dzieci w klasa I - IV, Wydawnictwo Uczelniane WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1999.

Agnieszka Michońska „Postępowanie socjoterapeutyczne”. Na wstępie oddziaływań socjoterapeutycznych należy rozpoznać jakie zaburzenia w relacji z innymi występują u dziecka. Na tym etapie wystarczy wstępna diagnoza nauczyciela. Dalszą diagnozę przeprowadza osoba prowadząca zajęcia na podstawie obserwacji w spontanicznie powstających sytuacjach podczas zajęć, wywiadu z dziećmi, rodzicami, nauczycielami uczącymi. Przy diagnozowaniu zaburzeń zachowania i trudności dziecka można się posłużyć następującym schematem postępowania : 1. Wyodrębnienie tych sytuacji, w których dziecko na ogół prezentuje zachowania wyraźnie odbiegające od normy nieadekwatnością lub sztywnością. Zachowaniom tym mogą towarzyszyć negatywne emocje. 2. Analiza i specyficzne określenie trudności dziecka. Określenie, jakie elementy sytuacji sprawiają dziecku trudności i w jakim obszarze relacji. 3. Wyodrębnienie, w danym obszarze ( np. w relacjach z rówieśnikami ), charakteru zaburzeń ( np. w zakresie współdziałania czy komunikacji ). ( J. Strzemieczny 1988 ) Celem diagnozy jest zebranie informacji o uczestnikach socjoterapii, aby następnie dobrać dla nich odpowiednie ćwiczenia i techniki, które będą wykorzystane w trakcie pracy. W dalszym postępowaniu socjoterapeutycznym należy zwrócić uwagę na korygujący charakter zajęć i zasady, wg których należy postępować przy realizacji wcześniej ustalonych celów. Oznacza to organizowanie takiego typu doświadczenia, które pozwoli na zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci. Zasady, którymi powinien kierować się prowadzący zajęcia to : afirmacja, bliski kontakt, otwartość, istnienie norm. Afirmacja polega na dostrzeganiu i podkreślaniu pozytywnych dokonań, dobrych ocen i zdolności. Zadaniem prowadzącego jest doprowadzenie do takiej sytuacji aby afirmacja stała się procesem komunikacji. Należy świadomie zrezygnować z ocen, osądów, krytyki, wytykania błędów. Negatywne wzmacniania powodują zamknięcie się, brak wiary we własne siły, często prowadzą do ataku. Sytuacje zagrożenia wpływają na obniżanie spostrzegania czy odbierania sygnałów, informacji. Aby dzieci były otwarte na nowe informacje muszą być odprężone, czuć się bezpiecznie, mieć wiarę w siebie. Służy temu afirmacja. Należy pamiętać, że wypracowanie normy życzliwości, może być bardzo powolne i trudne. Dzieciom, które mają zaburzony obraz własnej wartości, które są krytykowane, odrzucane, ciężko będzie „przestawić się” na wzajemną życzliwość i afirmację. Często zdarza się, że praca w tym kierunku rozciąga się na cały okres uczestnictwa w zajęciach. Zasada afirmacji pozwala na przewartościowanie sądów poznawczych dotyczących samego siebie. (Strzemieczny 1988 ) Nawiązanie bliskiego i osobistego kontaktu prowadzącego z dziećmi jest niezbędnym warunkiem pracy psychokorekcyjnej. Prowadzący jest zobowiązany do stworzenia ciepłej, życzliwej, bezpiecznej atmosfery, w której dorosły jest opiekunem, przyjacielem. Bliski kontakt daje dziecku poczucie jego indywidualności, wyjątkowości. Prowadzący okazuje zainteresowanie życiem dziecka, jego porażkami, sukcesami, zainteresowaniami. Zbliżenie się do siebie pozwala na okazania pozawerbalnych oznak sympatii i bezpieczeństwa. Bliskie relacje stwarzają warunki do odreagowania emocjonalnego. Potrzeba bliskości jest jedną z podstawowych potrzeb ludzkich. Jeżeli dziecko przechodzi przez bardzo trudne doświadczenie, ma świadomość, że nie jest samo, że ma poparcie innych, ma szansę poradzić sobie z nim. Takie doświadczenia nie stają się wówczas urazem. Tworzenie bliskich i bezpośrednich kontaktów w grupie socjoterapeutycznej umożliwia korektę urazów powstałych w wyniku dystansu emocjonalnego z ludźmi. (Strzemieczny 1988 ) Z zasadą bliskiego kontaktu związana jest zasada otwartości. Odpowiedzialnym za stworzenie atmosfery otwartości jest prowadzący. Zapewnia on komfort psychiczny dziecku ujawniającemu swoje przeżycia, pomaga przekroczyć trudności związane z aktywnym słuchaniem i przyjmowaniem komunikatów. Ujawnianie swoich doświadczeń, emocji powoduje u dziecka przełamanie poczucia izolacji i samotności, sprawia, że dziecko czuje się bardziej bezpieczne. Dzielenie się przeżyciami daje możliwość wspólnego rozwiązywania problemów, uczą się korzystać z doświadczeń innych. Przywołanie trudnej sytuacji teraz w bezpiecznych warunkach powoduję pewną refleksję nad wydarzeniami, czasami nawet zmianę uprzednich osądów. Przepływ informacji jest niezbędnym warunkiem odbudowy zaufania do innych ludzi a przez to zmiany zachowań. (Strzemieczny 1988) Istnienie norm i przestrzeganie ich jest niezbędnym warunkiem do utrzymania „porządku” w trakcie zajęć. Jednak powinno się wprowadzać tylko takie normy, które umożliwiają przeżycie dobrych doświadczeń. Można stale wprowadzać nowe zasady i korygować już istniejące. Trzeba też pamiętać, że wprowadzenie dużej ilości ograniczeń powoduje u dzieci niechęć, obniża motywację do udziału w zajęciach. Dobrze jest zachęcić dzieci , aby same wypracowały zestaw sprawiedliwy zestaw norm dotyczących ich grupy. Zadaniem prowadzącego jest tu czuwanie nad przestrzeganiem ustalonych zasad nie gniewając się i nie krzycząc lecz w życzliwy sposób ( Strzemieczny 1988 ) PRZYKŁADOWY SCENARIUSZ ZAJĘĆ SOCJOTERAPEUTYCZNYCH Ćwiczenia w przedstawionym scenariuszau zostały dobrane z propozycji zawartych w dostępnej literaturze ( Sawicka 1999, Kopeczek 1993, Strzemieczny 1988, Program profilaktyczny dla młodzieży „Jak żyć z ludźmi” ) i są one przykładem uczenia się przez doświadczenie. Dlatego bardzo ważną rzeczą jest podsumowanie każdego ćwiczenia i refleksje uczestników na jego temat ( odczucia pozytywne, negatywne ). Należy również pamiętać o rundkach początkowych ( co się wydarzyło, zmieniło w minionym czasie, w jakim nastroju przystępuję do zajęć ) i końcowych ( co się dzisiaj podobało, jak się czuję itp. ). SPOTKANIE 1 Tworzymy grupę Cele : - nawiązanie kontaktów, - kształtowanie otwartości w stosunku do innych osób, - integracja grupy. 1. Gra w imiona. Pierwsza osoba z kręgu podaje swoje imię. Następne dziecko mówi : „Nazywam się..., a to jest...” i wskazuje swojego poprzednika. Zabawa trwa, dopóki nie obejdzie całego kręgu. 2. Rysunkowa autoprezentacja. Wszyscy rysują swoje portrety i podpisują wybraną przez siebie formą imienia. Prezentują pracę w kręgu, mówią : „To ja Adam. Lubię...”. Z wykonanych rysunków tworzą książeczkę i wspólnie ozdabiają stronę tytułową. 3. Chciałbym przedstawić... Grupa dzieli się na pary. Jedna osoba z każdej pary opowiada drugiej przez kilka minut o swoim życiu np. dlaczego bierze udział w tych zajęciach, gdzie i jak najbardziej lubi spędzać wolny czas, co ciekawego przydarzyło się w jej życiu. Aby dowiedzieć się więcej, słuchający może zadawać pytania. Po kilku minutach następuje zmiana ról. Gdy druga osoba skończy mówić, pary przerywają rozmowę i ponownie tworzą dużą grupę. Wszyscy po kolei przedstawiają swoich partnerów, mówiąc czego się o nich dowiedzieli. 4. Zaplątywanie, rozplątywanie. Stajemy w kręgu trzymając się za ręce. Próbujemy maksymalnie się zaplątać, nie puszczając rąk. Kiedy już nie da się bardziej zaplątać próbujemy się rozplątać, również nie puszczając przy tym rąk. Rozplątując się dochodzimy do pozycji wyjściowej. 5. Pociąg cały. Z zamkniętymi oczami poruszamy się przez chwilę swobodnie po sali. Jeśli kogoś napotkamy na swojej drodze należy uchwycić go za biodra. Każdy stara się kogoś znaleźć i uchwycić za biodra. Jeśli ktoś trzyma spotkaną osobę może szukać dalej, lub przemieścić się do tej osoby, która jest trzymana. Po dłuższej chwili ( lub kiedy widać, że wszyscy już kogoś trzymają ) przerywa się ćwiczenie, mówiąc : „Zatrzymaj się i otwórz oczy”. 6. Siadanie coraz bliżej. Grupa siada w kręgu na materacach. Prowadzący stopniowo zachęca do domykania kręgu, do zmniejszania kręgu, do dosuwania się bliżej, aż do całkowitego ściśnięcia się. Prowadzący tak działa, by uczestnicy mieli wrażenie, że sami mieli ochotę się ścisnąć. 7. Rytualne pożegnanie. Pożegnaniem może być przesyłanie uścisku dłoni w kręgu, głośny okrzyk itp. LITERATURA - Kopeczek J., Praca metodami psychoaktywnymi, Tarnobrzeg 1993. - Sawicka K., Rozwój autokontroli emocjonalnej. Program socjoterapii dzieci agresywnych, Warszawa 1993. - Sawicka K., Socjoterapia, Warszawa 1999. - Strzemieczny J., Program zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci ze szkół podstawowych, Warszawa 1988. Jak żyć z ludźmi. Umiejętności interpersonalne, Wyd. MEN, Warszawa "

Scenariusz zajęcia otwartego dla rodziców i nauczycieli.

Temat: Kocham Cię, lubię Cię - o uczuciach i sposobach ich okazywania.
Prowadząca: mgr T. Kubiak
Data: 23.11.2004 r.
Uczestnicy: dzieci 4- letnie, ich rodzice, nauczycielki
Cele:
• dziecko rozpoznaje swoje uczucia i dostrzega je u innych
• dziecko kształci świadome wyrażanie swoich uczuć w niewerbalny sposób; kontrola w lustrze
• dziecko doznaje satysfakcji z okazywania i odczytywania uczuć pozytywnych i dezaprobaty dla uczuć o zabarwieniu negatywnym.
Pomoce: kolorowy motyl, wycięte serca w różnych kolorach, lusterka, masa solna, koraliki, nagranie z akompaniamentem do tańca.
Przebieg zajęcia:
1. Powitanie. Dzieci wraz z nauczycielką witają przybyłych gości wierszem: „ Wszyscy są witam was,
na zajęcie nadszedł czas.”
2. Zaciekawienie. Zabawa integracyjna „ Motyl przyjaźni”. Nauczycielka ze słowami: „motyla przyjaźni puszczam w krąg, niech wróci do moich rąk”, przekazuje motyla dzieciom.
3. Fotoekspresja. Dzieci oglądają zdjęcia przedstawiające rodziców, rodzeństwo, dziadków. Uświadomienie dzieciom, że pewnym osobom ( rodzice, dziadkowie, rodzeństwo), należy się miłość i szacunek, bo są to osoby najbliższe. Koleżankom, kolegom, nauczycielom okazujemy przyjaźń i sympatię.
4. Nawiązanie do serca jako „siedliska” uczuć oraz symbolu miłości. Słuchanie bicia serca, wygłoszenie wiersza: „ Mam małe serduszko, chcę żeby kochało niech kocha niech kocha cały świat.”
5. Taniec z sercami. Dzieci z serduszkami przysłaniającymi twarze poruszają się w rytm muzyki. Podczas przerwy w muzyce ,odsłaniają twarze kłaniają się i mówią „lubię Cię”, uśmiechając się.
6. Dzieci z lusterkami w rękach wędrują do „ Krainy Radości”, „ Krainy Smutku”, „Krainy Złości”. W danej krainie wyrażają uczucia w niewerbalny sposób, kontrolując swoja minę w lustrze.
7. Zabawa pozwalająca dostrzec dziecku agresywne uczucia „Czy widziałeś złego Jasia?” Dzieci uświadamiają sobie, że dzieci, które się bardzo denerwują nie są lubiane, że płacze i grymasy nie sprzyjają zdrowemu rozwojowi dziecka.
8. Otrząsanie z siebie złości. Potrząsanie ramionami, dłońmi, strząsanie złości z głowy - uśmiechanie się do siebie.
9. Działalność plastyczna. Lepienie z masy solnej serduszek i ozdabianie ich koralikami. Praca wraz z rodzicami i nauczycielkami.
10. Ewaluacja. Dzieci pokazują mimiką czy zajęcie im się podobało, czy nie.
11. Pożegnanie uśmiechem uściskiem dłoni jak największej liczby osób.

mgr Kubiak Teresa

PRAWO KARNE DLA NIELETNICH

Prawo karne, zespół norm prawnych zakazujących pod groźbą kar popełniania czynów, które jako społecznie niebezpieczne stanowią ustawowo określone przestępstwa.
Prawo karne nie ma osobnej, właściwej sobie dziedziny życia społecznego, którą reguluje. Dotyczy wszystkich ważnych stosunków społecznych w aspekcie obrony ich przed zamachami.
Centralnymi elementami prawa karnego są ustawowo określone przestępstwa oraz kary za nie. W Polsce do końca 1969 źródłem prawa karnego był kodeks karny z 1932, zmieniony przez nowele i dodatkowe ustawy. W wyniku wieloletniej pracy kodyfikacyjnej praktyków i teoretyków powstał kodeks, uchwalony przez Sejm PRL 19 IV 1969.
W czerwcu 1997 Sejm uchwalił nowe prawo karne, wchodzace w życie 1 I 1998.
Odpowiedzialność karna, odpowiedzialność sprawcy czynu (przestępstwa i wykroczenia) społecznie niebezpiecznego, zabronionego pod groźbą kary przez ustawę w czasie jej obowiązywania. Według prawa polskiego ponoszą ją tylko osoby poczytalne po ukończeniu 17 lat, nieletni odpowiadają według specjalnych zasad.

Nieletni, w prawie karnym osoba, która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego groźbą kary. Nieletni nie odpowiada wg zasad określonych w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.

Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny (zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu 13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił czyn zabroniony z rozeznaniem, tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli jednak sprawca (nieletni) po ukończeniu 16 lat dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu, rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała, może odpowiadać tak jak dorosły, zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się nieskuteczne. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu 17 lat, lecz przed ukończeniem 18 roku życia, sąd może zamiast kary zastosować środki wychowawcze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich.
Przestępstwo, zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Wg prawa polskiego czyn, którego społecznie niebezpieczeństwo jest znikome, nie stanowi przestępstwa. Zakres czynów uznawanych za przestępstwo ulega w historycznym rozwoju zmianom i wiąże się z ustrojem społeczno-gospodarczym.
Polski kodeks karny dzieli przestępstwa na:

- zbrodnie i występki (ze względu na wysokość grożącej kary),
- umyślne i nieumyślne (ze względu na rodzaj winy sprawcy),
- przestępstwa polegające na działaniu lub zaniechaniu,
- przestępstwa skutkowe i bezskutkowe,
- przestępstwa polegające na narażeniu na niebezpieczeństwo,
- przestępstwa ścigane z urzędu lub oskarżenia prywatnego;
- podstawowe, kwalifikowane i uprzywilejowane.

Wszystkie elementy przestępstwa zawarte są w ustawie, opis przestępstwa mieści się w dyspozycji normy prawnej, a określenie kary za dane przestępstwo - w sankcji.
Wykroczenie, czyn karalny nie będący przestępstwem, za który sprawca ponosi odpowiedzialność karną w postępowaniu przed sądem grodzkim. Wyróżnia się formy wykroczeń, np. przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu oraz instytucjom publicznym.
Występek, w prawie karnym przestępstwo zagrożone karą przekraczającą 3 miesiące pozbawienia wolności, 3 miesiące ograniczenia wolności lub 5000 zł grzywny
Warunkiem odpowiedzialności karnej jest wina sprawcy w postaci umyślności (zamiar bezpośredni lub ewentualny), a przy pewnych przestępstwach również w postaci nieumyślności (lekkomyślność lub niedbalstwo). Odpowiedzialności karnej podlega sprawca (współsprawcy) przestępstwa, podżegacz i pomocnik. Odpowiedzialność karną wyłącza: działanie pod wpływem przymusu fizycznego lub błędu, obrona konieczna, stan wyższej konieczności, znikomość społeczna niebezpieczeństwa czynu.
Nieumyślność, rodzaj winy, która może polegać na lekkomyślności albo na niedbalstwie.
Sprawca, wg prawa ten, którego zachowanie, istotne dla społeczeństwa, doprowadziło w sposób choćby pośredni do realizacji znamion typu czynu zabronionego.

Na podstawie http://portalwiedzy.onet.pl/ Oprac. Agnieszka Drechsler

PRACA Z UCZNIEM ZDOLNYM KARTA PRACY-BUNT      Drogi Uczniu! Przeczytaj poniższe zadania. Postaraj się zastanowić nad odpowiedziami. Pytania zaznaczone gwiazdką wykonaj pisemnie. Powodzenia! "Nie podoba mi się! Nie chcę! Nie będę!" to hasła buntowników. Skąd się bierze bunt? Przeciwko czemu ludzie się buntują? Przeciw czemu buntują się młodzi ludzie, a przeciw czemu dorośli? Co się dzieje, kiedy buntownik już ogłosi swojemu otoczeniu lub całemu światu swoją niezgodę, że coś mu się nie podoba, że z czymś się nie godzi? *Czy znasz jakieś przykłady z literatury ludzi, którzy się buntowali? Pod uwagę weź też Biblię i mitologię. Jaki los spotyka buntowników? *Jakie wielkie bunty historyczne są Ci znane? *Wyjaśnij słowa: oportunista; konformista; nonkonformista; anarchista; Czy wiesz coś o ruchu hippisowskim? Czy to także był bunt? *Utwórz rodzinę wyrazów od wyrazu "bunt"- przynajmniej 5. *Jakie znasz synonimy wyrazu "bunt"? (spisek, rokosz, sprzeciw, opór, protest). *Napisz pracę na jeden z poniżej podanych tematów: To ja, buntownik. Autocharakterystyka (nie zapomnij napisać z jakiego powodu się buntujesz). Czy lepiej być zbuntowanym czy pokornym? Uzasadnij swoją wypowiedź (możesz przytoczyć przykłady z literatury, malarstwa, filmu ....). Jesteś świadkiem demonstracji antyrządowej. Napisz sprawozdanie z tego wydarzenia. (musisz starać się być obiektywny, poglądy demonstrantów nie mogą mieć wpływu na Twoją relację, staraj się jednak oddać emocje towarzyszące protestowi, jaka była reakcja uczestników i jaka reakcja widzów czy służb porządkowych, kto był organizatorem i uczestnikiem demonstracji, gdzie się odbyła, jak przebiegała i jaki przyniosła skutek). Opracowała Olga Łącka"

---