Elementy teorii polityki

Pojęcie polityki

To poj wieloznaczne, jeśli chcemy coś załatwić to poszukujemy osoby, która potrafi to zrobić skutecznie. Szukamy kogoś, kto nie zrazi. niepolitycznie jest zacząć rozmowę od pretensji gdy chcemy coś załatwić. W staropolszczyźnie mówiło się człowiek polityczny. Układny człowiek, kompromisowy, łatwy w kontakcie- to cechy, które czerpiemy z polityki i stosujemy dla załatwienia różnych spraw. Mówimy też w innym znaczeniu o polityce, kiedy mamy na myśli zespół konkretnych działań, które mają prowadzić do realizacji konkretnych celów, np. polityka rolna, gospodarcza, ale to jest inne pojmowanie polityki. Mówimy o polityce wtedy, kiedy chcemy wykazać, że jakiś podmiot narzucił drugiemu swoją władzę. Dotyczy to sytuacji o charakterze publiczno-prawnym. Są pewne podmioty wyodrębnione, które mają możliwość narzucenia swojej woli w sposób skuteczny, tzn podmiot zobowiązany zrealizuje to, co zostało mu narzucone. Takie zachowanie cechuje władzę w sensie podmiotowym, ponieważ władza może się tak zachować, że narzuci swoją wolę, ma takie możliwości.

Treścią polityki jest wykonywanie władzy. Owa zdolność do narzucenia swojej woli.

Polityka to zespół działań podejmowanych przez określone podmioty w celu narzucenia swojej woli i osiągnięcie określony celów.

To co było powiedziane do tej pory akcentowało tylko Metody działania- zdolność narzucenia swojej woli, działania które jest treścią działań politycznych i które ma prowadzić do realizacji pewnych celów. Polityka to działanie o charakterze kompromisowym (podkreśla się kompromisowy charakter polityki). Narzucenie woli następuje poprzez działania kompromisowe i to należy traktować jako podstawowy sposób działania.

PODMIOT POLITYKI

Polityka jest ściśle związana z działalnością państwa ale to nie może oznaczać , by musiała być z państwem powiązana genetycznie. Pytanie dotyczy ustalenia czy polityka może istnieć niezależnie od państwa, poza strukturą państwa. W nauce podkreśla się, że można wyodrębnić 2 stanowiska:

1.takie które ściśle wiąże politykę z państwem, co oznacza że polityka powstaje dopiero gdy istnieje państwo. Nie ma polityki i władzy bez państwa.

2.drugi pogląd zgodnie z którym takiej zależności nie ma- co to znaczy że polityka i państwo nie istnieją poza państwem, zwolennicy tego założenia że władza jest ściśle związana z państwem uznają, że poza organizacją państwa nie może być władzy, władza występuje tylko w ramach struktury państwowej. Tam gdzie więcej ludzi tam zawsze musi ktoś podejmować decyzje. Najwybitniejszym przedstawicielem mającym wpływ na rozwój teorii polityki był Arystoteles. (odwołujemy się do drugiego sposobu myślenia). Arystoteles- powiedział tak: człowiek jest istotą społeczną i nie może żyć samotnie. Z założenia Arystotelesa wynika, że człowiek dąży do życia w społeczności. Człowiek jest istotą społeczną, a żyjąc w społeczności musi być określony podział ról i zadań, bo nie da się inaczej tej społeczności zorganizować. Mamy tu na myśli każdą społeczność. I to jest drugi nurt myślenia o zależnościach między władzą a państwem. Władza nie musi być zależna od struktury państwowej, natomiast może wystąpić wtedy, gdy mamy do czynienia z jakąś zbiorowością. Ten podział ma pewne znaczenie. Nie jest zatem ważne jak przedstawia się struktura organizacyjna określonej grupy ludzi, istotne jest jakie są relacje pomiędzy nimi. Współcześnie- tam gdzie jest państwo to struktury, w których ujawnia się władza polityczna są najlepiej rozwinięte i państwo traktujemy jako strukturę na wyższym poziomie zorganizowania. Państwo jest najdoskonalszą formą wykonywania władzy ale to nie jest jedyna struktura która temu służy. Jednocześnie państwo traktujemy jako najlepiej rozwinięty podmiot władzy. Jeśli podmiotem władzy jest państwo to polityka jawi się nam w tzw makroskali. Wyodrębniamy jeszcze mikro skalę polityki wiążąc ją ściśle z udziałem w polityce jednostki, z podmiotowością jednostki. Ta skala makro nie obejmuje bezpośrednich relacji pomiędzy podmiotami, czyli rządzącymi a rządzonymi, np. uchwalenie ustawy jest działaniem politycznym i to jest makro skalą, rządzący narzucili swoją wolę rządzonym, ale nie ma relacji bezpośrednich pomiędzy tymi podmiotami. W makro skali to jest cecha charakterystyczna. Wszystkie te elementy występują tu. Inaczej jest w przypadku mikro skali.

Mikroskala- podstawą działania jest bezpośredni kontakt. Mikro skala jest ściśle związana z uznaniem, ze w polityce oprócz państwa pojawiają się jeszcze inne podmioty tj jednostki, tego konkretnego polityka który jest podmiotem władzy i który może mieć duże znaczenie w procesie wykonywania władzy. na tym opiera się wiele rozwiązań praktycznych. Chodzi tu o osobisty kontakt pomiędzy różnymi podmiotami polityki, np. sytuacje bezpośredniego kontaktu piastuna władzy z rządzonymi. Te działania polegające na bezpośrednim kontakcie w szczególności dotyczą lokalnych szczebli władzy. Mikroskala jest traktowana jako stosunki feis tu feis tj twarzą w twarz, bo opierają się na możliwości bezpośredniego kontaktowania się władzy z podmiotami podporządkowanymi (z rządzonymi). Ten sposób wykonywania władzy jest oparty o założenie podmiotowego charakteru rządzonych, rządzony nie jest tu traktowany przedmiotowo, jako zobowiązany do podporządkowania się, on jest zobowiązany ale oprucz tego dostrzega się w nim podmiot władzy. Z punktu widzenia ustrojowego to on jest podmiotem władzy, on przekazuje władzę, ale nie przekazuje ją w sposób wykluczający jego uprawniania, zachowuje sobie prawo kontroli. Wielu polityków współczesnych traktuje bezpośredni kontakt z rządzonymi jako ważny sposób realizacji zadań politycznych. Daje to możliwość lepszego poznania potrzeb, nawiązania osobistego kontaktu, co ma znaczenie dla odbioru decyzji politycznych, i w tym dużym stopniu powoduje to pozytywne uczucie u rządzonego, bo daje mu możliwość dowartościowania się, odbioru tego zachowania jako uznania swojego znaczenia w polityce. daje mu możliwość uznania tego zachowania jako pozytywnego odbioru jego znaczenia w polityce. Stosunki feis tu feis ułatwiają poczucie ważności tego podmiotowego traktowania. W procesie wykonywania władzy one nie mogą być pominięte zwłaszcza współcześnie, kiedy się duży nacisk kładzie na podmiotowość człowieka (zarówno werbalnie jak i w rozwiązaniach prawnych uznanie godności człowieka). Jeśli przyjmuje się godność jako źródło praw i wolności człowieka to podmiotowo trzeba potraktować też tego człowieka w procesie wykonywani władzy, nie może być zepchnięty na ubocze.

W wypowiedziach wybitnych polityków : Europa środkowa i wschodnia- cecha wykonywania polityki często jest podkreślana (Wacław Klaus- wypowiedział się kiedyś że stale musi się spotykać z swymi rządzonymi bo to mu jest potrzebny by im zakomunikować, żeby im wyjaśnić, a później oczekiwać poparcia dla rozwiązań które będzie proponował- bezpośredni kontakt).tak samo zachowują się radni w wysoko rozwiniętych krajach, oni SA dostępni dla swoich mieszkańców w każdej chwili. To określa wzajemne stosunki, sposób porozumiewania się pomiędzy podmiotami władzy. To nie są jedyne podmioty w polityce występujące. Oprócz państwa jednostki która ma pewne szczególne cechy pozwalające jej na zajęcie silnej pozycji wymienić mpożna tzw ciała pośredniczące, tj partie polityczne.

Wnioski

-trzeba pamiętać treść pojęcia

- podmioty polityki

- 2 skale makro i mikro

- pojecie polityki wiążemy ściśle z umiejętnością zawierania kompromisu (w ujęciu definicji pojęcia).

Zarys różnych koncepcji polityki

Polityka jest ściśle związana z państwem. Polityka ma duże uwarunkowanie ideologiczne. (ideologie rozumiemy jako zespół wartości, który uzasadnia zachowania ludzi). Państwo opiera się też o jakąś ideologię, jakiś zespół wartości jest podstawową jego działania. Odpowiednio do tego tworzy się pewne koncepcje wykonywania władzy, sposób w jaki ona jest realizowana. Ponieważ przez politykę rozumiemy wykonywanie władzy, czyli zdolność narzucenia swojej woli. Te ideologiczne podstawy wykonywania władzy mają istotne znaczenie bo one wyznaczają treść wykonywania władzy. Przykłady:

Państwo liberalne ma pewną koncepcję wykonywania władzy. Politycy którzy te zasady liberalne uznają tworzą pewną formułę władzy, pewne metody narzucania. Inaczej to będzie rozwiązane np. w państwie opiekuńczym. Odwołujemy się do pewnych ustaleń bo to nam pozwala opisać i ocenić sposób wykonywania władzy i relacje pomiędzy podmiotami, a przede wszystkim chodzi o podmioty podporządkowane. Stosownie do rozumienia tej relacji pomiędzy władzą a jednostką jednostka jest tak a nie inaczej usytuowana, ona ma jakieś ograniczenia wynikające z tej relacji. Ideologia warunkuje relacje pomiędzy władzą a człowiekiem. Budując władzę odwołujemy się do pewnego systemu wartości.

W najstarszym okresie starożytności władza i polityka zwłaszcza przeciętnemu człowiekowi nie były uświadamiane. Nie było świadomości pojęcia władzy, wykonywania władzy, co nie przeszkadza w istnieniu władzy, dla starożytności najważniejszą postacią był Arystoteles, jego koncepcja wykonywania władzy. Pewne ustalenia, założenia dotyczące mechanizmu władzy są aktualne dzisiaj i niepodważalne. One mają charakter ponadczasowy. Mogą być niebezpieczne dla reżimów niedemokratycznych np. odpowiedzialność władzy, to fundament demokracji, żadna władza nie może być nieodpowiedzialna. jeśli tak jest to system ustrojowy jest niedemokratyczny. W systemie niedemokratycznym władza jest nieodpowiedzialna i dlatego jest on niedemokratyczny.

Arystoteles jest twórcą pojęcia dobra wspólnego. To dobro wspólne to res publica, rzecz publiczna, Rzeczpospolita jak mówimy w Polsce, Rzeczpospolita polska to jest dobro wspólne, Polska jako dobro wspólne. To nie jest hasło propagandowe, czy wyborcze. To jest konkretna wartość a obowiązkiem władzy jest realizacja tego dobra wspólnego. (a realizowanie Rzeczpospolitej to realizowanie konkretnego programu na rzecz tej Rzeczpospolitej). Ponadczasowe jest hasło dobra wspólnego. (Każda polis była dobrem wspólnym. Czyli to państwo miasto arystotelowskie.) Państwo miasto było dobrem wspólnym. Obywatele polis byli zobowiązani do działania na rzecz polis traktując ją jako dobro wspólne (poj RP odnosi się tylko do obywateli wolnych) ale to było inne społeczeństwo, inna struktura, wyobrażenie demokracji w tamtych czasach takie właśnie było, ta sytuacja nie powodowała żadnych niepokojów. Taka byłą struktura i koncepcja Arystotelesa jest do tego dostosowana. Zatem mamy Rzeczpospolitą res publika czyli dobro wspólne, strukturę ludzi wolnych, którzy na rzecz res publiki działają. Oznacza to, że każdy stosownie do swoich możliwości intelektualnych i materialnych bierze udział w życiu publicznym. Res publica była oparta o zasadę równości, ale jednocześnie Arystoteles zdawał sobie sprawę z różnych możliwości udziału człowieka w rządzeniu. A więc w proporcji do tych możliwości każdy miał obowiązek wspódziałania na rzecz dobra wspólnego i jednocześnie był odpowiedzialny za te działania. Arystoteles podkreśla współudział wszystkich w rządzeniu i odpowiedzialność każdego w proporcji do owego udziału, a udział był warunkowany możliwościami materialnymi i intelektualnymi (dlatego to jest dobro wspólne- res publika). Arystoteles zwracał uwagę że system może ulec degeneracji (deformacji), wtedy kiedy ludzie są wobec siebie wrogo nastawieni. wrogość między ludźmi jako źródło degeneracji systemu.

Kolejna wybitna postać to Swięty Tomasz z Akwinu który korzystał z myśli Arystotelesa. Zaczerpnął od niego pojęcie dobra wspólnego. To dobro wspólne jest bardzo mocno eksponowane. Św Tomasz z Akwinu jest przedstawicielem teistycznej koncepcji władzy, tj zakładającej, że władza pochodzi od Boga. To jest charakterystyczne dla epoki. Miał on bardzo nowatorskie podejście także dla kwestii boskiego charakteru władzy. Św Tomasz zakładał, że człowiek jest istotą słabą i sam rządzić się nie potrafi. To jedna z przyczyn, dla których musi istnieć władza- słabość i niedoskonałość człowieka to jedyna z przyczyn konieczności powołania i zorganizowania władzy. Człowiek sam nie potrafi zatroszczyć się o siebie i to jest zadanie które powinna wykonywać władza. Sw Tomasz obarczył władzę jeszcze jednym zadaniem, tj nałożył na nią obowiązek troski o zbawienie człowieka.

Wniosek- władza jest po to ażeby służyć, władza jest służbą na rzecz ludzi i te zadania służebne nakładane na władzę uzasadniają jej istnienie. Ten sposób myślenia o władzy jest kontynuowany, dziś też zwracamy uwagę na służebny charakter władzy, my władze podporządkowujemy interesowi powszechnemu, bierzemy pod uwagę inne jeszcze uwarunkowania. Władza powinna wynikać z potrzeby zaspokajania dążeń społecznych , obok tego istnieją jeszcze dodatkowe przyczyny dla których człowiek decyduje się władzę wykonywać. To dodatkowa motywacją służąca uzasadnieniu swojej decyzji o podjęciu się funkcji wykonywania władzy. Wyraźnie mamy powtórzone w drugiej z tych koncepcji idee dobra wspólnego, która warunkuje działanie władzy, ograniczoność władzy. Ograniczoność władzy wynika z zadań które są na nią nałożone. Ona ma organizować życie ludzi, bo człowiek sam tego nie potrafi zrobić i ma prowadzić człowieka do zbawienia. Władzę uzasadnia potrzeba, jaka się pojawia w życiu a nie inne względy.

OŚWIECENIE

Zrywa ze zrozumieniem władzy jako pochodzącej od Boga. Władza uzyskuje charakter świecki i to jest podstawowy element. Oświecenie przynosi zupełnie nowe spojrzenie na strukturę społeczną, wiąże się także z nowym sposobem gospodarowania. I te dwa elementy mają wpływ na ukształtowanie się struktury społecznej, wiec nowa struktura społeczna, nowy typ gospodarowania, człowiek staje się wolny. Zmienia się struktura całego społeczeństwa i to wpływa na wyodrębnienie się pojęcia interesu. Różne grupy społeczne mają różne cele, różne interesy. I te interesy są bardzo często w sprzeczności. Władza musi rozstrzygać o wyborze interesów i zakresie ich realizacji. I tak można w sposób ogólny pojmować wykonywanie władzy, politykę począwszy od okresu oświecenia. Władza jest powołana w tym celu, aby reprezentować i realizować różne interesy. Reprezentowanie różnych interesów oznacza konieczność znalezienia rozwiązań kompromisowych, władza musi działać w taki sposób, aby godzić różne interesy, i tu pojawia się umiejętność kompromisowego rozstrzygania ważności interesów i ich realizowania. W ten sposób wyraża się istota współczesnego pojęcia polityki. Oznacza podejmowanie działań, które w sposób kompromisowy rozstrzygają o interesach, które są realizowane prze władzę. Na bazie tych ustaleń kształtowane są różne szczegółowe koncepcje polityki i władzy.

MAX WEBER- weberowski punkt widzenia

To jeden z najwybitniejszych socjologów z przełomu XIX i XXw, przedstawił bardzo rozbudowaną koncepcję władzy obejmującą także zasady legitymacji władzy politycznej. Z jego innych osiągnięć można wskazać koncepcje nowoczesnej adm-cji. Weber jest twórcą adm-cji apolitycznej. To on stworzył pojęcie zawodu polityka (zawodowy polityk, człowiek żyjący z polityki). Najwybitniejszym elementem jego koncepcji politycznej jest próba jej odideologizowania. Weber twierdził, że polityka wywodzi się z określonej ideologii, która stanowi uzasadnienie sposobu postępowania ludzi, Max Weber dążył żeby oddalić politykę od ideologii, potraktować ją jako zespół czynności, który musi się dokonać, aby pewne cele zrealizować. Patrzymy na to zagadnienie z punktu widzenia pragmatycznego, czy będzie skuteczne, kto zyska a kto straci itd. To się nie udało. Ostatecznie nic z tego nie wyszło, ponieważ człowiek poszukuje jednak odesłania do pewnych wartości, uzasadnienia także w określonej aksjologii. Pokłosiem tego w praktyce są rządy tehnokratów, ludzi fachowców którzy mają za zadanie np. zreformować gospodarkę. Nie są powiązania z żadnymi siłami politycznymi, nie warunkują swojego działania opcją ideową. Postępują zgodnie z wiedzą fachową, którą posiadają realizując określone cele przy pomocy jakiś określonych celów. Partie polityczne są zawsze budowane mimo tych wszystkich zastrzeżeń wokół jakiegoś zespołu wartości. Programy wynikają z pewnych założeń (chociaż można obserwować osłabienie nacisku na te elementy).

Marksistowska koncepcja polityki marksizm opiera się na założeniu, że polityka i władza są ściśle powiązane z państwem. Bez państwa polityka nie istnieje. Marksiści mówią o genetycznej zależności. Co to oznacza, ze Polityka i władza pojawiają się dopiero wówczas, kiedy powstaje państwo, oznacza to że społeczności ludzkie żyły bez władzy dopóki nie pojawiło się państwo. Marksiści wskazują, że warunkiem powstania państwa jest rozwój sił wytwórczych. Dopiero wtedy, gdy siły wytwórcze osiągną określony poziom rozwoju może powstać państwo. Siły wytwórcze powodują, że człowiek może korzystać ze swojej działalności, z tego co wytwarza, ale efekt może być zróżnicowany. Odpowiedni rozwój sił wytwórczych oznacza, ze człowiek może wytworzyć więcej aniżeli sam potrzebuje. Czyli może produkować na sprzedaż, możliwa jest wymiana handlowa. Marksiści twierdzili, że jeśli ten stopień rozwoju sił wytwórczych osiągnie pewien poziom, to człowiek może korzystać z tzw nadwyżki i może ją zawłaszczyć. Z tym procesem powstania nadwyżki, którą można zawłaszczyć wiąże się instytucja państwa. Bo państwo jest powołane w tym celu, aby chronić właścicieli nadwyżki, chronić ich interesy, zapewnić trwałość takiej sytuacji. Z tego wynikają wnioski że państwo i władza mają charakter klasowy, dlatego że stają na straży interesów określonej grupy społecznej tj klasy.

Kryterium wyodrębniania klas w marksizmie jest własność środków produkcji, nadwyżkę mogą produkować tylko ci, którzy mają środki produkcji, wobec tego państwo stoi na straży interesów tej klasy, która mając środki produkcji może wytwarzać nadwyżkę(chroni interesy tej tylko konkretnej klasy, dlatego mówimy że ma charakter klasowy, powstaje po to by te interesy chronić, w marksizmie wszystko obraca się wokół własności). Wg marksizmu można wyodrębnić 2 klasy społeczne. Tj właścicieli i tych, którzy własności nie posiadają. Jeśli posługujemy się tylko jednym kryterium zróżnicowania społecznego to pomijamy wszystkie inne możliwe które mogłyby się pojawić. Podział ekonomiczny jest jednym z najważniejszych. Ale patrzymy także na inne kryteria różnicujące. Np. wykształcenie, pochodzenie etniczne różnicując w ten sposób kryteria. Społeczeństwo pojawia się nam w pełnym zróżnicowaniu a nie z perspektywy jednego tylko kryterium. Jeśli mamy podział społeczeństwa na właścicieli i nie właścicieli, jednocześnie państwo istnieje tylko po to by chronić interesy grupy właścicieli, to w konsekwencji tworzymy sytuację wyjątkowo antagonistyczną. Państwo mając władzę, działa wyłącznie w interesie jednej tylko grupy. Ci którzy władzy nie mają nie tylko jej nie mają, ale jeszcze są pozbawieni ochrony państwowej i jeszcze (po wielokroć) poniżani. Antagonizm jest zatem elementem podstawowym w tej strukturze. Jeżeli mamy 2 grupy, one stoją naprzeciw siebie i w naturalny sposób są przeciwnikami, uznając większe zróżnicowanie uznając inne jeszcze kategorie dostajemy to samo społeczeństwo wielokrotnie zróżnicowane i nie ma sytuacji, gdy stoją naprzeciw siebie 2 obozy, bo one także wewnętrznie są zróżnicowane.

Ten podział jest spotęgowany, ta niechęć wzajemna i antagonizm są spotęgowane.

Wnioski: Społeczeństwo marksistowskie jest zantagonizowane, co potęguje klasowy charakter państwa a u podstaw wszystkiego leży własność. Podział klasowy wpływa na antagonizm który jest bardzo silny, państwo jest klasowe bo chroni interesy jednej tylko klasy, a cała ta struktura wynika z własności, bo ten kto miał środki produkcji mógł wytworzyć nadwyżkę. W wyniku rewolucji socjalistycznej to państwo kapitalistyczne się rozpada, (stąd nacjonalizacja, uwłaszczenie chłopów). Te ideologiczne hasła są realizowane w taki sposób, rewolucji ekonomicznej, całkowita zmiana struktury własności, rewolucja społeczna, która jest tego wynikiem. Państwo przechodzi w ręce wąskiej grupy społecznej. (skoro państwo było klasowe i jeśli likwidujemy klasę a takie było założenie marksizmu , to należało także zlikwidować państwo. Państwo miało zaniknąć.) Władzę polityczną wg marksizmu może mieć tylko ten, kto ma władzę ekonomiczną. Istnieje genetyczny związek między prawem własności a władzą polityczną.

Charakterystyka koncepcji nauki społecznej kościoła

Ta koncepcja ma wpływ na różne rozwiązania, które pojawiają się, np. w Niemczech miała istotne znaczenie dla powstania tzw ordoliberalizmu- odmiana niemiecka liberalizmu łącząca liberalizm z nauką społeczną kościoła, co w konsekwencji dało znane nam koncepcje gospodarcze tj społeczną gospodarkę rynkową. Ten typ gospodarki wywodzi się Niemiec oparty jest na założeniach liberalnych z uwzględnieniem pewnym elementów nauki społecznej Kościoła. Ta koncepcja ma swoje odzwierciedlenie w różnych rozwiązaniach (można je określić jako hadeckie, czyli głoszone prze partie hadecki)

W XXw naczelnym pojęciem, do którego odwołuje się nauka społeczna Kościoła buduje zalecenia dla działalności państwa jest idea dobra wspólnego. Ta z kolei (to pojecie)wywodzi się z koncepcji Świętego Tomasza z Akwenu i przyjmuje się, że władza jest zobowiązana do troski o realizację dobra wspólnego. Dobro wspólne jest kryterium ustalania zobowiązań władzy publicznej a politykę traktuje się jako obowiązek służby drugim. Pojęcie dobra wspólnego wyjaśnił w sposób najpełniejszy Jan XXIII w encyklikach matered er magistra, stwierdził „że dobro wspólne obejmuje sumę tych warunków życia społecznego, w jakich ludzie mogą pełniej i szybciej osiągnąć swoją osobistą doskonałość”. Dobro wspólne obejmuje zarówno troskę o byt materialny człowieka, jak też jego rozwój duchowy. Mamy zatem do czynienia z globalnym ujęciem potrzeb człowieka. W ten sposób formułuje się cele działania władzy a jednocześnie realizacja dobra wspólnego stanowi normatywne uzasadnienie bytu władzy. Władza istniej zatem tylko po to, aby to dobro wspólne zrealizować, to jest uzasadnienie jej bytu (realizacja dobra wspólnego stanowi rację istnienie władz publicznych). Realizacja dobra wspólnego natrafia na trudności z powodu przeszkód ustalenia szczegółowej treści tego pojęcie. Rozstrzygnięcie w tej materii będą podlegały typowym procesom politycznym tzn mogą być podejmowane tylko w drodze kompromisu. Tak pojmowane dobro wspólne wymaga aktywnej działalności ze strony państwa i wymaga w związku z określonych zasobów materialnych. Realizacja takiej polityki państwa powoduje, że państwo musi dysponować stosownymi funduszami. W im większym stopniu państwo stara się działać na rzecz poprawy bytu materialnego ludzi w tym większym stopniu pojawia się pytanie o zakres wolności w tym państwie, poprawa bytu jest zawsze ściśle związana z zasadą równości. Pozyskiwanie środków na wspomagającą działalność państwa wymaga ograniczenia wolności podmiotów. (państwo czerpie dochód głównie z podatków (90%), 10% to inne źródła np. opłaty z ceł). Wśród zasad wymieniany w nauce społecznej Kościoła mamy:

Zasada pomocniczości-

Podstawowa zasada, która jest w nauce społecznej Kościoła eksponowana. Z zasady tej wynikają obowiązki wspomagania potrzebujących. Zasada pomocniczości polega na tym, że państwo zobowiązuje się do podejmowania tych wszystkich działań, które mają służyć wsparciu ludzi potrzebujących ale zasada pomocniczości zakłada, że to wsparcie wtedy jest realizowane, gdy jednostka nie ma możliwości sama sobie pomóc. W praktyce nie jest łatwo wyznaczyć granicę od której można powiedzieć że trzeba zastosować zasadę pomocniczości.

Ta idea wynika z założenia, że człowiek, który dysponuje w nadmiarze środkami powinien się nimi dzielić. Trudności pojawiają się wtedy gdy trzeba ustalić komu i na jakich zasadach ta pomoc powinna być przyznawana. Te koncepcje budzą pewne zastrzeżenia ze względu na ich skutki w sferze wolności człowieka, skutki dotyczące sfery motywacyjnej osłabiają tą motywację człowieka do troski o samego siebie. W największym stopniu budzą wątpliwości tych, którzy uważają że nadmierne obciążenie zwłaszcza przedsiębiorców osłabia możliwości rozwojowe gospodarki, a zatem powoduje pogłębianie się dysproporcji materialnej między ludźmi. Można wskazać negatywne skutki pewnych rozwiązań -np państwa opiekuńczego, kryzys gospodarczy w państwach opiekuńczych (Niemcy, Szwecja).

Zasada samorządności- ma ona służyć wzmocnieniu pozycji człowieka, bowiem w swoim założeniu opiera się na przekonaniu, że człowiek powinien sam się rządzić a nie być rządzonym przez władzę. Samorządność jest fundamentem demokratycznego systemu. Samorząd to też władza publiczna korzystająca z władztwa na takich samych zasadach jak państwo. W niektórych krajach dostrzega się negatywne cechy władzy samorządowej. Jest ona bliżej ludzi, ale to jest władza która ma takie same cechy.

Przede wszystkim próbuje się ochronić niezależność gminy, tj tej jednostki, która jest najbliżej ludzi. Ta zasada w części jest ukierunkowana na ochronę wolności człowieka od instytucji państwowych a z drugiej strony ona tę wolność narusza przez nałożenie pewnych obowiązków na władzę, zadań które władza powinna wykonywać.

Wnioski

1. Wybór określonych rozwiązań musi wynikać z akceptacji społecznej (akceptację społ możemy uzyskać np. poprzez wybory, wygrana określonych grup politycznych decyduje o kierunku działania państwa)

2. Polityka jest służbą na rzecz drugiego człowieka , to jest istota obok wspomagającego działania państwa na rzecz tych którzy sami sobie nie potrafią dać rady , oraz stworzenie takiego systemu, który służy człowiekowi w wymiarze duchowym i materialnym, i potraktowanie polityki jako działania na rzecz drugiego człowieka. Taki bogaty program zadań państwa wymaga dużych środków finansowych. Państwo jest bogate bogactwem swoich obywateli tylko tyle może im zaoferować w zamian ile z nich wyciągnie. Im mniej bogate społeczeństwo tym mniejsze szanse, że ta redystrybucja jest skuteczna. Państwo, władza musi mieć koncepcje wykonywania polityki. Musi mieć określone cele, które chce realizować i do tego dostosowuje metody działania. Polityka to wykonywanie władzy, dążenie do zdobycia i utrzymania władzy. Tę władzę zdobywa się poprzez oferty programowe. W tej ofercie musi się znaleźć wykaz celów które się chce realizować.

Współczesny liberalizm: W Europie państwa liberalnego w znaczeniu dosłownym nie ma. Zadania współczesnego państwa realizowane poprzez wykonywanie władzy nie mają charakteru liberalnego w Europie. To demokratyczny liberalizm, który musi uwzględniać interes powszechny, lub dobro wspólne. Akcenty mogą być różne rozłożone. Decydujące znaczenie ma efektywność gospodarcza. Nadmiernie rozbudowana polityka ochrony jednostki wymusza na kolejnych żądać zaciskanie pasa i powrót do bardziej restrykcyjnej formuły gospodarczej. Należy dbać o rozwój pozarządowych instytucji wspomagających środowiska o słabym stopniu rozwoju niezdolnych do samodzielnego działania. Aparat państwowy jest niewydolny, kosztowny, nieskuteczny. Rozbudowa sektora pozarządowego zwiększa szanse na wspomaganie społeczne.54:00

WŁADZA

Są różne koncepcje tego pojęcia.

Weberowska koncepcja władzy jest najbardziej zbieżna z rzeczywistością, najlepiej oddaje charakter władzy. Max Weber odwołał się do Arystotelesa, nawiązał do jego wyobrażenia o władzy, a to już jest zauważalne w wyjaśnieniu pojęcia władzy. Weber mówi, że władza jest szansą urzeczywistnienia wewnątrz określonego stosunku społecznego własnej woli, także wbrew oporowi i niezależnie od tego, na czym się owa szansa opiera. W treści tej def mieści się odwołanie do Arystotelesa. Arystoteles twierdził, że władza jest rodzajem stosunku społecznego. To jest stosunek nie równorzędny, także wbrew oporowi. Można wymusić pożądane zachowanie. Ten stosunek społeczny, którego treścią jest wykonywanie władzy jest nie równorzędny. Jeden z podmiotów jest podporządkowany, bo na nim można wymusić konkretne zachowanie. Możemy powiedzieć, że władza jest rodzajem stosunku społecznego i aktem wolicjonalnym, tzn aktem wynikającym z władczej woli. Można narzucić swoją wolę. Bardzo wyraźnie zaakcentowany jest konfliktowy charakter władzy, właśnie z tego względu że podmiot sprawujący władzę może swoją wolę narzucić. Polityka jest zjawiskiem konfliktowym, konflikt jest niezbywalną cechą władzy (inmamentną). Oznacza to, że nie można sobie wyobrazić stosunku władzy, który nie groziłby konfliktem, ten konflikt może się nie ujawnić. Uznanie konfliktowego charakteru nie oznacza wcale, że on musi wystąpić, ale jest on wynikiem zróżnicowania interesów, a zróżnicowanie interesów jest oczywiste ze względu na to, że naturalną cechą każdej społeczności jest pluralizm, tj właśnie zróżnicowanie. Pluralizm jest cechą naturalną każdej społeczności. Te rozwiązania, o których mówi Weber są dostosowane do stanu faktycznego. Skoro naturalną rzeczą jest pluralizm to naturalną rzeczą będzie konflikt. Im wyżej rozwinięte społeczeństwo, im bardziej ustrukturyzowane tym mniej jest konfliktów. Tym więcej jest mechanizmów, które pozwalają rozstrzygać konflikty.

Wniosek:

Wszystkie te rozwiązania można weryfikować w rzeczywistości. Tworząc system władzy musimy uwzględniać zróżnicowanie i potencjalny konflikt. Tworzenie systemu ustrojowego powinno bazować na takich ustaleniach (co dzieje się w strukturze społecznej, jak ona jest zbudowana). Jeśli struktura jest niezorganizowana to konflikt może powstać w każdej chwili, a powodów do konfliktów jest bardzo dużo. Jak się ma taki obraz społeczeństwa to do tego dostosowuje się (jeśli się ma możliwości polityczne) odpowiednią konstrukcję ustrojową. Ustrój państwa musi być dostosowany do jego rzeczywistości społecznej. To muszą być płaszczyzny ściśle ze sobą powiązane inaczej grozi to wybuchem konfliktu, bo nie da się poprzez reguły ustrojowe uzewnętrznić zróżnicowania interesów przy pomocy środków legalnych, pokojowych rozstrzygnąć konflikt. Zróżnicowanie interesów musi być uzewnętrznione, do tego są partie polityczne, grupy interesów, parlament, senat itd. Całą ta struktura służy temu, żeby można było się dowiedzieć co kto myśli na istotny temat publiczny. Musi być pełna korelacja, to wynika z faktu konfliktowego charakteru władzy. Tam się zetną różne interesy i dopiero kompromisowe działanie pozwoli na ich rozstrzygnięcie. Oczekiwanie by system demokratyczny był cichy, bezkonfliktowy jest nierealny, nie przyniesie efektu. Ten spór musi się ujawniać, bo demokracja polega na tym że my go ujawniamy a nie chowamy. Weberowski model stawia sprawy jasno, rozwiązanie weberowskie pokazuje zjawisko władzy tak jak ono faktycznie w rzeczywistości występuje. Natomiast nasilenie pewnych cech będzie różne.

Przemoc i przymus

Konfliktowy charakter władzy przesądza o tym, że musi być ona uprawniona do stosowania przymusu i przemocy, bez tych instrumentów nie ma możliwości do skutecznego działania. To są instrumenty wymuszania określonego zachowania ze strony podmiotów podporządkowanych. Weber zaznaczył, że te środki muszą być legalne a stosuje się je tylko w ostateczności, gdy przy pomocy innych środków nie można wyegzekwować określonego zachowania. To są środki ostateczne i legalne.

ŹRÓDŁA WŁADZY

Różnie możemy je klasyfikować, możemy je rozumieć jako pewne cechy, które sprzyjają powołaniu określonych osób, (uznaniu określonych osób za władzę, cechy które o tym decydują ułatwiają) i takie wyodrębnienie cech jest ściśle związane z personifikacją władzy, tzn z uznaniem, że podmiotem władzy jest przede wszystkim jednostka. Weber dopuszczał możliwość, by władzę przyznać grupie osób ale miał na myśli małe grupy, przede wszystkim atrybut władzy przyznawał jednostce. Pierwszy sposób potraktowania źródeł władzy, pewnych cech jednostki które umożliwiałyby przyznanie jej władzy to wymienić należy kompetencje, zdolności przywódcze, charyzmę ale też prestiż, autorytet.

Elementy (cechy) drugiej grupy to pewne zjawiska, które umożliwiają zdobycie władzy, od których zdobycie władzy jest uzależnione, tutaj wymienić należy władzę ekonomiczną.

Jak wczoraj mówiłam w koncepcji marksistowskiej warunkiem uzyskania władzy politycznej jest władza ekonomiczna. W tym przypadku związek między władzą polityczną a ekonomiczną jest genetyczny, tzn władza polityczna jest uwarunkowana genetycznie.

Weber nie widzi takich zależności, tj nie widzi genetycznej zależności między władzą polityczną i ekonomiczną. To nie oznacza żeby całkowicie eliminował zależności między tymi władzami. Dopuszcza możliwość współzależności, tzn uważa, że władza ekonomiczna ułatwia zdobycie władzy politycznej, ułatwia jej wykonywanie. Władza ekonomiczna ułatwia wykonywanie politycznej, ponieważ uniezależnia. „władza ekonomiczna”, odpowiednie zasoby materialne pozwalają zachować niezależność, nie powodują pokusy zejścia z przyzwoitej drogi. Normalne zasady przyzwoitości, uczciwości obowiązują w świecie cywilizowanym jako podstawowe kanony, bierze się pod uwagę to, co jest życiowo ważne. Demokracja uwzględnia to wszystko. Uwzględnia z jednej strony naturę ludzką, która jest ułomna, a więc każe płacić dobrze temu od którego wiele zależy, by przypadkiem nie zszedł na złą drogę, a równocześnie wymaga uczciwości stosownie do funkcji jaką się wykonuje. Te środki są bardzo potrzebne przy zachowaniu wszystkich rygorów. Im więcej polityk posiada własnych środków tym bardziej jest niezależny. Można tu mówić o rozwiązaniach prawnych które mają zapobiegać nakręcaniu spirali wydatków wyborczych poprzez limity, poprzez zastosowanie zasady jawności. Polityka stała się towarem analogicznym do towaru konsumpcyjnego. Polityka to program, który sprzedaje się na rynku. Tu pieniądze są niewątpliwie elementem wspomagającym w dużym stopniu, powodującym wiele fatalnych skutków w rzeczywistości. ( w naszej współczesnej konstytucji nigdzie nie pojawi się zależność między władzą polityczną i ekonomiczną, nigdzie tego związku nie ma).

Uzupełnienie do marksizmu: Marksizm opierał cały system społeczny i państwowy o fałszywe przesłanki, które są sprzeczne z naturą ludzką, z charakterystyką społeczeństwa. Tu mamy fałszywe przesłanki zastosowane (tj zanegowanie pluralizmu, który jest naturalnym zjawiskiem), bardzo łatwo było mając minimum wiedzy mieć pełną świadomość, że system budowany w oparciu o nie musi być słaby. Zanegowanie prywatnej własności, konkurencji to doświadczenia, których znaczenia nie można pominąć, jeśli się chce budować system w oparciu o zdrowy układ społ. Tworzymy nie tylko rzeczy dobre, tworzy się także fałszywe systemy, wywracając wszystko łącznie ze strukturą społeczną albo tylko układ polityczny np. reżimy niedemokratyczne nie muszą ingerować w strukturę społeczną i własnościową.

Nie można władzy kumulować w jednym ręku, jednej strukturze, organie. Fałszywe przesłanki, które powodują, że system jest niedemokratyczny, autorytalny i niesprawny pod względem społecznym i gospodarczym prowadząc do głębokich kryzysów a u podstaw stoją fałszywe przesłanki strukturalne. Dlatego podst rzeczą jest reforma strukturalna własności władzy. (chodzi o gospodarkę ale i o system demokratyczny, polityczny, społeczny)

Wzorem weberowskiej koncepcji Weber stworzył 3 typy prawomocnego panowanie. Weber twierdził, że co innego to panowanie a co innego władza. Różnica polega na tym, że jeśli mówimy o panowaniu to zakładamy, że istnieje prawdopodobieństwo, że rozkaz władzy zostanie wykonany. Panowanie jest więc sytuacją gwarancji, że to co narzucimy znajdzie posłuch. Weber mówi, że są 3 typy prawomocnego panowania:

1. Typ tradycyjny

2 Typ charyzmatyczny

3. Typ racjonalny (który nazywamy także legalnym).

Typ tradycyjny- zakłada, że posłuszeństwo wynika z akceptacji tradycji przekazywania władzy z pokolenia na pokolenie. Monarchia to tradycyjny model sprawowania władzy, czyli posłuszeństwo jest parte o przekonanie , że skoro zawsze tak było to powinno być tak i teraz. Współczesne monarchie opierają się nadal na tym przekonaniu.

Typ charyzmatyczny- oznacza odwołanie się do pewnych specyficznych cech jednostki. Podmiot, który można określić mianem charyzmatycznego przywódcy w XXw to np. De Gole. Charyzmatyczny przywódca oznacza, że on ze względu na swoje pewne cechy, sukcesy cieszy się uznaniem i w konsekwencji poparciem, wynika z tego autorytet., a wszystko to powoduje, z jesteśmy gotowi powierzyć mu władzę. De Gol uosabiał te wszystkie wartości, które miały istotne znaczenie dla tych Francuzów, którzy chcieli niepodległej Francji, dla których rządy vichy były spełnieniem się wartościom narodu. De Gole był przywódca wolnych Francuzów. To była przyczyna dla której można było mu oddać władzę w 1958r. Fr znalazła się wtedy w głębokim kryzysie wewnętrznym spowodowanym upadkiem IV Republiki francuskiej (IV republika powstała po II wojnie Światowej miała konstytucje i była niesprawnym systemem, kontynuowała niechlubne tradycje z okresu międzywojennego i wcześniejszego. Słaba władza wykonawcza, niezdolny do skutecznego działania Parlament, to typowe cechy systemu parlamentarno-gabinetowego nieadekwatnego do sytuacji.

Władzę powierza się De Gollowi bo on spełniał te oczekiwania społeczne a do tego uosabiał pewne wartości. I to mu pozwoliło rządzić 11 lat. w 1969r podał się do dymisji, były to rządy osobiste w dużej mierze. De Golle zawarł „swoistą umowę” z narodem, że jeśli naród odmówi mu posłuszeństwa w referendum to ustąpi. Charyzmatyczny przywódca jest w stanie skupić wokół siebie naród tak długo, jak długo uznaje się jego wartość, jak długo działa charyzma. To są rządu zaufania a nie wynikające z innych przesłanek. chodzi tu o cechy które się posiada i które naród uważa za gwarancje prawidłowej władzy. Jeśli załamie się nasza wiara w znaczenie tych szczególnych cech przestajemy być takiej władzy posłuszni.

Typ racjonalny (legalny)- podstawą posłuszeństwa są reguły prawa, które wyniosły określone podmioty do władzy, zostały wybrane konkretne osoby, legalnie wybrane bo zastosowano określone normy prawne. Te 3 typy są w ujęciu weberowskim idealne,one w rzeczywistości w czystej postaci nie wystąpią.

Realia zastosowania tych rozwiązań

WIELKA BRYTANIA

Jest monarchia, tradycja która utrzymuj u władzy monarchę ale równocześnie przeprowadza się wybory do parlamentu (jest parlament, rząd, premier). Kto tu kogo legitymizuje. Komu to posłuszeństwo jest okazywane. Przecież monarcha wydaje przepisy, egzekwuje. A inne kraje np. Kraje skandynawskie, Polska- tu też pomysły powołania króla, czyli ten duch tradycji jest żywy.

Hiszpania- 1931r powołano w Hiszpanii I republikę, gen Franco 1978r kiedy uchwalono konstytucję Hiszpanii pojawia się zasada restauracji monarchii, jest król, królowa, następcy tronu. W konstytucji jest rozdział poświęcony monarchii Hiszpańskiej, określone jest kto na jakich zasadach dziedziczy. Te rozwiązania świadczą o tym, że władza jest wielowymiarowa, że ona działa i postrzegamy ją w różnych wymiarach, w różnym kontekście. Nie ma możliwości zamknięcia jej „tylko w jednej szufladce”. Te trudności zamknięcia są wynikiem wielopłaszczyznowego odbioru władzy. Za każdym razem powtarza się 1 punkt widzenia, mianowicie legalność, w każdym z tych przykładów cechą wspólną jest po pierwsze wybór legalnej władzy przy zastosowaniu norm. Ale obok tego pojawiają się jeszcze inne elementy które wynikają z pewnych określonych potrzeb człowieka, np. stosunku emocjonalnego bo jeśli mówimy o charyzmatycznym przywódcy (i tu się ujawnia stosunek emocjonalny do niego, wyrównał krzywdy nasze, zaspokoił potrzeby wielkości państwa, przywrócił wiarę w siłę państwa, przywiązanie do pewnych wartości takich jak patriotyzm w przypadku francuskim. Gdy popatrzeć na Monarchię- to tęsknota za stabilnością, trwałością pewnych zjawisk, przekonanie o wielkości państwa własnego (uosobieniem tej wielkości jest monarcha). We wszystkich tych przykładach (z wyjątkiem Hiszpańskiego) jest uzasadnienie wykorzystania jeszcze dodatkowych źródeł legitymujących (oprócz modelu legalnego).

W przypadku Hiszpańskim uzupełniająco działa inny element, tj potraktowanie monarchy jako podmiotu który działa jednocząco.

Musimy pamiętać, że Hiszpania jest krajem zróżnicowanym etnicznie. Różnice bywają różnej jakości, różnej skuteczności generalnie pod koniec lat 70- tych pojawiają się pewne problemy - znów się pojawiają - z taką ostrością, bo one były cały czas - jest to kraj zróżnicowany na tyle, że bez wsparcia jakiegoś autorytetu nie było możliwości stworzyć jednolitej Hiszpanii. Jest to przecież kraj regionalny czyli składający się w wewnętrznej strukturze ze zróżnicowanych regionów. One rzeczywiście są w swym statusie zróżnicowane.

Ten pomysł powołania monarchy nie przyszedł przypadkowo. Proces przekształceń w Hiszpanii w całym kraju demokratycznych rozpoczął się na długo śmiercią Generała Franco. Z początkiem lat 60-tych , a Franco umarł w 1976r. Portugalia 1974r. , a Hiszpania 1976r. jest to taki efekt domina.

Natomiast koncepcyjne przekształcenia były zaprogramowane już w latach 60-tych XX w. i Juan Carlos był przygotowywany do tej roli już wówczas. Był to pomysł Generała Franco i tu trzeba pamiętać, że to wymagało zrzeczenia się praw do tronu jego ojca. W 1931 roku sam abdykował był zmuszony do tego i do wyjazdu do Portugalii dziadek Juana Carlosa, natomiast ojciec zrezygnował praw do tronu na rzecz syna. I reforma ustrojowa w Hiszpanii była opracowana właśnie o to założenie. I do tego doszło bo jeden - ojciec- zrezygnował z tronu, a syn był przygotowywany także w ten sposób, że był wychowywany jako młody człowiek w kontakcie z kadrą oficerską w Hiszpanii co pozwoliło mu potem wykorzystując te kontaktu z bardzo wczesnej młodości zażegnać niejeden konflikt pomiędzy władzą cywilną , a wojskowymi. Te rzeczy nam są obce, ale w Hiszpanii wojsko odgrywało olbrzymią rolę jak i w sąsiedniej Portugalii. I konflikt pomiędzy władzą cywilną i armią no to było niebezpieczne, zwłaszcza, że wojskowi popierali Generała Franco zupełnie nie bardzo rozumieli, dlaczego się system ma się zmienić. I Juan Carlos był przygotowywany do tej roli i skończył studia w Akademii Wojskowej. Miał zaplecze polityczne, które pozwoliło mu opanować sytuację i jednocześnie stanowić czynnik spajający Hiszpanię.

To są pewne dodatkowe czynniki wzmacniające legitymizację władzy tą legalną legitymizację tą opartą o model racjonalny. W praktyce są one bardzo ważne i dlatego się nie rezygnuje. Tą są czynniki wzmacniające legitymizację racjonalną. Oddziaływanie jest tu w dużej mierze przez czynnik emocjonalny, bo przywiązanie do tradycji, wiara w przywódcę. Tu też sporą rolę odgrywają kolorowe czasopisma, które piszą jak żyje świat królewski. To wbrew pozorom nie jest to tylko kwestia plotkarstwa, ale jest to swoista więź z państwem, z narodem jego tradycją, z historią. Gdybyśmy wszystko zaliczyli tylko do normy prawnej to nasze relacje z państwem byłyby bardzo płytkie. Czynnikiem spajającym jest jeszcze wiele innych elementów. I nie dobrze jest kiedy nie da się ich znaleźć, kiedy są trudności w znalezieniu takich czynników, które to poczucie wspólnoty interesu, i pozytywnego stosunku do państwa nie kształtują.

O ile łatwiej było by w Polsce tak sądzę, rządzić i podlegać władzy, gdyby znaleźć czynniki wzmacniające poczucie więzi z władzą, z państwem, z narodem. Gdyby nie ograniczać się do tego elementu formalnego tzn. odbycia wyborów. Ale właśnie kwestia autorytetu bo on będzie działał w taki sam sposób. To nie musi być autorytet monarchy czy wielkiego wodza. I jak już powiedzieliśmy wcześniej władza jest wielowymiarowa i ona nie jest realizowana tylko na płaszczyźnie przepisów prawnych.

Wykł z 1.04.2006.

Legitymacja władzy- dotyczy podstawy zgody na posłuszeństwo wobec władzy. I kwestia bardzo ważna rozstrzygająca o ostatecznym kształcie stosunków pomiędzy władzą a rządzonymi. Od tego zależy jak te relacje będą się układać i jakie formy sprawowania władzy trzeba wprowadzać żeby egzekwować decyzje. Dlatego na legitymację władzy w ostatnich kilkudziesięciu latach zwraca się uwagę bo to przesądza o formule władzy. Sposób postępowania władzy zależy od tego jak się układają stosunki z rządzonymi.

Koncepcja weberowska ma charakter idealny. I w związku z tym istniejącą konieczność wypracowania innego bardziej odpowiadającego rzeczywistym stosunkom uregulowania kwestii legitymacji. Model weberowski oddaje pewne elementy określające stosunki pomiędzy władzą a rządzonymi. w tym ostatnim trzecim modelu wystąpi legitymizacji na podstawie kryterium racjonalności. Tu chodzi o wybory i wybory są formą legitymizowania władzy, ale niezależnie od tego są inne dodatkowe czynniki których znaczenia nie można pominąć. I jeśli chce się precyzyjnie scharakteryzować stosunki pomiędzy władzą a rządzonymi. Koncepcja weberowska ma swoje istotne znaczenie (była pierwotna)ale jest obciążona pewnymi brakami bo w nadmiernym stopniu ogranicza czynniki decydujące o zgodzie na decyzje władzy, to za mało jeśli mamy na myśli tylko wybory, musimy brać pod uwagę jeszcze inne elementy i wtedy istnieje możliwość rzeczywistego oddania stosunków władzy.

Władza jest więc wielowymiarowa bo skoro twierdzę że 1 czynnik, jest niewystarczający aby ustalić kryteria zgody na władzę, że to za mało tylko to jedno kryterium legalności władzy to musimy powiedzieć że jest wobec tego więcej płaszczyzn oglądu władzy. Nie wystarczy stwierdzić że władza została legalnie wybrana. Samo uznanie legalności wyborów nie wystarcza dla uznania kompetencji władzy to jest punkt wyjścia właściwie, można by powiedzieć że nie do końca tak jest bo przecież władzy się podporządkowujemy i osiąga ona swój cel. Osiąga cel mając do dyspozycji środki przymusu, nie muszą to być środki najbardziej skrajne. ale w przypadku legitymizacji chodzi nie tylko o bieżące podporządkowanie władzy, chodzi także o to, że władza jest oceniana i rozliczana kadencyjnie. Przez cały okres trwania kadencji polityków ani zapisują oni zapisują swoje karty indywidualne i partyjne. I przystępując do wyborów interesuje nas przede wszystkim to co władza zrobiła przez czas swoich rządów. I to już nie jest kwestia oceny legalności przepisów które decydują o wyborze. To jest uwzględnienie innego czynnika. Zmierzam aby zobaczyć, że proces legitymizowania władzy jest znacznie bardziej skomplikowany niż by to można było widzieć na podst samych wyborów. Wybory kończą pewien okres oceny (np 4 letni). Ale on stanowi dodatkowy element będący podstawą albo ponownego legitymizowania dotychczasowej władzy albo odmowy tej legitymizacji. To są ci przegrani, oni tracą legitymację do wykonywania władzy na rzecz innych podmiotów. I ten mechanizm jest bardziej skomplikowany niż tylko ocena formalnoprawnych aspektów. I na to zwraca się uwagę tworząc koncepcje oparte o wielowymiarowość władzy. Nie tylko legalność ale tez i inne elementy i te inne elementy poddawane są wnikliwej ocenie.

Zainteresowanie budzą dodatkowe kryteria, te które nie mieszczą się w ocenie formalno-prawnej, w ogólne do niej nie wchodzą. Wszystkie czynniki które uzupełniają ocenę z punktu widzenia legalności. Legalność jest traktowana jako warunek podstawowy, od tego rozpoczynamy ocenę czy władza jest legalna. Te wszystkie elementy wzbogacające ocenę dokonywaną tylko z punktu widzenia formalno-prawnego, a wiec zastosowania przepisów prawa do powołania władzy zostały opracowane w koncepcji Davida Beethama. Ustalił on 3 płaszczyzny które uwzględniamy charakteryzując legitymizację władzy.

1)zgodność z ustalonymi regułami

2)uznanie tych reguł za usprawiedliwione zarówno przez rządzonych jak i rządzących

3)istnienie przejawów akceptacji stosunków władzy ze strony rządzonych.

Te reguły to normy prawne innego rodzaju. To są 3 kryteria oglądu władzy. To bierzemy pod uwagę, jakie są normy które regulują sposób powołania władzy bo o tym mowa w 1 punkcie, po 2 mamy do czynienia z oceną jaką się formułuje dla tych reguł one podlegają ocenie czy one są właściwe te rozwiązania prawne np uważa się za niezbyt trafne wielomandatowe okręgi wyborcze. Ale żeby dojść do tego wniosku trzeba było prawie 20 lat. Od 100 lat ordynacji większościowej w Polsce nikt nie odniósł. Tu się pojawią na pocz lat 90-tych ale on nie spotkał się wówczas z akceptacją bo pewne swojej pozycji partie nie chciały ryzykować. Przerwała myśl bo zrobiła komentarz na temat zachowania. Tym 3 kryteriom odpowiadają 3 poziomy legitymizacji:

1)poziom reguł

2)poziom akceptacji

3)poziom czynnego przyzwolenia.

Przypominam, Te poziomy legitymizacji odpowiadają wskazanym kryteriom, tym 3 elementom które bierzemy pod uwagę. To daje w efekcie 3 poziomy legitymizacji. To jest istotne bo dla każdego podmiotu który uczestniczy we władzy oznacza to, że jego władza jest legitymizowana w tych 3 poziomach. Ci którzy zawodowo zajmują się polityką i ci którzy służą politykom prowadząc marketing polityczny muszą to wszystko brać pod uwagę. Istota sprowadza się do tego że chcąc marketing przygotować i chcąc się przygotować do wyborów trzeba te rzeczy brać pod uwagę. Te 3 poziomy to 3 zachowania poprzez które wyraża się stosunek do władzy.

Ad1)poziom reguł- mamy pewien stosunek do reguł które określają sposób powoływania władzy. Przeciętny człowiek nie interesuje się tym bo go to nie interesuje. Ale to musi interesować polityków i musi interesować czy istniejący system reguł odpowiada tym, którzy swoje zdanie w tej kwestii wyrażają. Jest grupa która nie idzie od wyborów- bo nie akceptuje reguł, bo powiada że one nie prowadzą do optymalnych rezultatów. Poziom reguł jest wyjściowy, uchwaliliśmy reguły, przyjęliśmy obyczajowe reguły że to się odbywa tak a nie inaczej itd. I to jest cały zespół reguł one mogą być sformalizowane ale nie muszą. Nie wszystkie będą sformalizowane. (np akceptujemy rozwiązania, że bierzemy pod uwagę wyjaśnienia państwowej Komisji Wyborczej. Że państwowa komisja może coś postanowić. Pyt dlaczego, jakie ma do tego uprawnienia a jednak akceptujemy to i to jest także reguła. Nie ma współczesnego państwa w którym nie ma reguł. Te reguły zawsze są. Natomiast może się okazać że one są chybione.

Ad2)poziom akceptacji- dotyczy wyrażania opinii na temat reguł, które stosujemy (głównie akceptacja przekonań, poziom przekonań). Chodzi tu w tym przypadku o ustalenie czy normy spełniają pewne wymagania tj:

- zakładamy że normy powinny pochodzić od uznanego autorytetu,

- ustalamy też czy normy zabezpieczają, gwarantują odpowiednie kwalifikacje władzy, odpowiedzialność władzy,

- staramy się ustalić czy przyjęte normy pozwalają realizować interes publiczny, dobro wspólne.

Są więc pewne wartości, które normy powinny realizować a my tego właśnie oczekujemy, Te oczekiwania dotyczą tych którzy rządzą jak i rządzonych. I jedni i drudzy wyrażają swój stosunek do tych norm albo je akceptując albo odrzucając.

Ad 3)poziom czynnego przyzwolenia- dotyczy konkretnych zachowań poprzez które wyraża się swój stosunek do władzy. Najbardziej oczywistą formą wyrażania owego stosunku jest udział w wyborach, udział w wyborach potwierdza pozytywny stosunek i pozwala władzę legitymizować. Ale możliwa jest także sytuacja braku udziału. Zawsze udział potwierdza pozytywny stosunek do systemu jaki istnieje. Jeżeli uczestniczę w czymś i korzystam z i korzystam z możliwości wyrażenia w ten sposób swojego zdania tzn że akceptuję system jako taki. Odrzuca się system lub akceptuje go poprzez konkretne zachowania, czyli poziom czynnego przyzwolenia. Jeśli nie uczestniczę w wyborach to odrzucam system. (jeśli 60% osób nie korzysta z określonych instytucji w przeciętnym kraju to oznacza to delegitymizację systemu w ogóle). W Polsce nie z uwagi na zaszłości historyczne. One zmieniają sposób postrzegania współczesności. Ale bierze się też pod uwagę punkt wyjścia. Przy wyraźnym spadającym udziale społecznym w wyborach stanowi to co najmniej sygnał o negatywnym zjawisku tj delegitymizowania systemu. W każdym razie to złożone zjawisko i ocena przyczyn konkretnych zachowań ludzi ma znaczenie dla stabilności systemu, trwałości jego w ogóle. W odniesieniu do 3 poziomu, czyli czynnego przyzwolenia dokonujemy zarówno oceny reguł na podstawie których władza jest powoływana jak też badamy treść zachowań władzy, efektywność podejmowania rozstrzygnięć. Można zatem powiedzieć, że legitymizacja władzy wyraża się oceną legalności jej poczynań (działań) oraz zakresem społecznej akceptacji istniejącego porządku konstytucyjnego. Legalność- ten aspekt najłatwiej osiągnąć, to procedura, uchwalenie norm, ich publikacja a następnie stosowanie. O uznaniu legalności władzy decyduje także inne normy które pozwalają władzy działać. Tj normy całego porządku konstytucyjnego. Nasi politycy-którym zarzucano niewłaściwość postępowania zwłaszcza na styku z zarzutem korupcji, inne formy nadużycia władzy. Pojawiała się takze odpowiedź, że to zachowanie nie jest sprzeczne z prawem jest legalne bo prawo tego nie zabrania. Wykorzystanie tego aspektu legalności (mogę to robić bo to jest legalne)to jest legalne natomiast poza zagadnieniem stoi wtedy drugi aspekt tj materialnych zachowań które wynikają z innych reguł niż prawo np z normami obyczajowymi typu handlowego, normy przyzwoitości, pojawią się normy podwyższonej uczciwości - zaostrzone kryterium jest stosowane wobec podmiotów publicznych.to co mógłby zrobić przeciętny człowiek tego nie powinien dopuścić się polityk. Stąd ostre wymagania dotyczące np przedst stanu majątkowego, nie tylko własnego. Obowiązuje zasada ze polityk powinien działać wg reguł ponad przeciętnie rygortystycznych., to są reguły niepisane najczęściej.

Drugim aspektem jest społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego- to pojęcie które obejmuje elementy pozaformalne. Dlaczego władza będzie akceptowana, pomijamy tu czynnik legalny natomiast pytamy co brane jest pod uwagę przez przeciętnego wyborcę. Kiedy możemy powiedzieć że istniejący porządek konstytucyjny jest akceptowany. Przeciwstawienie polska liberalna/polska solidarna. To jest pewna koncepcja porządku konstytucyjnego. Czy ta droga liberalna będzie wybrana czy solidarna. Przeciwstawienie sobie dwóch skrajnych rozwiązań. I pyt o akceptację któregoś z tych wariantów, zderzenie dwóch modeli. W rzeczywistości wcale to tak nie wygląda, ale w propozycji dla wyborców jest tak dychotomicznie i antagonistycznie ustawiony. I w doskonały sposób spełnia oczekiwania społeczne. To jest sugestia polityczna dla ustalenia co w ramach porządku konstytucyjnego będzie społecznie akceptowane. Wyraźne ukierunkowanie na materialny aspekt porządku konstytucyjnego. To jest cecha charakterystyczna wszystkich systemów politycznych co najmniej od II poł XIX. Charakterystyczną cechą wszystkich systemów jest ukierunkowanie na ocenę społeczną ze względu na zaspokajanie materialnych potrzeb człowieka. Tendencją począwszy od poł XIX jest ukierunkowanie oceny działania władzy w ramach istniejącego porządku konstytucyjnego na zaspokajanie materialnych potrzeb człowieka. To jest zasadnicze kryterium uwzględniane przy ocenie władzy. Dla reguł które stanowią podst porządku prawnego systemu formułuje się postulat realizacji potrzeb materialnych. W konstytucji prawa i wolności II i III generacji, połowa wogóle jest nierealizowana. Osławiane kredyty dotyczące budownictwa mieszkalnego. To wynik włączenia do poziomu przekonań pewnych treści które w regułach znajdują odzwierciedlenie. I starcie dwóch modeli rozwiązań konstytucyjnych tych dwóch koncepcji niemieckiej tj klauzulę generalną socjalnego państwa prawnego w aspekcie socjalnym z formułą szczegółowej egzemplyfikacji regulacji praw i wolności człowieka, co znajdujemy np w naszej konstytucji i musimy to przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza. Tzn przez cały czas biegnącym typowym torem gospodarki wolnorynkowej z budownictwem mieszkaniowym, które się rozwija jak może. To właśnie w tym poziomie przekonań się mieści ten postulat jest spełniony. Natomiast pozostaje pyt czy nie realizowanie tego daje ten efekt dla poziomu czynnego przyzwolenia że powoduje odmowę akceptacji. Najpewniej tak, dlatego że tych elementów które w poziomie przekonań są zrealizowane lub nie są a zdaniem społecznym powinny być, to daje to efekt na trzecim poziomie odmowy legitymizacji systemu poprzez niechęć do udziału w czynnościach które służą temu systemowi. Bo 3 poziom pokazuje jaki jest stan ocen społecznych wobec tych 2 pierwszych poziomów. Wycofuję przyzwolenie i nie biorę udziału. Pyt dlaczego- reguły są nieakceptowane.? Raczej są w części na pewno. To bardzo konkretne rzeczy wynikające z pewnej wizji która ma służyć czynnemu pozwoleniu dla władzy. 59:00

Aspekt legitymizacji władzy jest bardzo szeroki i można go postrzegać też poprzez funkcje wykonywane przez partie polityczne.

Legalność władzy- tu można zwrócić uwagę na 2 istotne elementy które mają duże znaczenie dla legitymizacji systemu. Mianowicie legalność systemu władzy, akceptacja dla tego systemu zależy od treści norm, sposobu ich uchwalenia, praktyki realizacji, zgodność działań z tymi normami. Stosowanie norm jest często wadliwe są naruszenia przy stosowaniu prawa, czasem te działania są nielegalne, a to decyzja jest wydana sprzecznie z prawem a to władza nie działa na czas. Ma to negatywne znaczenie. W pewnym stopniu tego typu zjawiska są naturalne, nie ma takiej możliwości by system działał bezwzględnie sprawnie, co zatem jest ważne z punktu widzenia indywidualnego (każdego z nas) i społecznego.

Tym czynnikiem bardzo istotnym jest prawidłowo działający system sądownictwa. Sądy są uważane za tę władzę która stanowi gwarancję legitymizowania władzy, decydujące w ostatecznym rozrachunku znaczenie ma system sądu. Skuteczne działanie sądu prowadzące do sanacji prawa, stosowania prawa to wtedy bezpieczeństwo systemu jest gwarantowane i w konsekwencji władza będzie legitymowana, bo legitymizujemy oceniając.

System sądowy stanowi legalną formę sanacji tego co zostało sprzecznie z prawem zrobione, dotyczy to i sądów powszechnych i sądów adm-nych. Dotyczy to sądownictwa jako całości. Demokracja opiera się bowiem na prawidłowo działających sądach. Źle działające sadownictwo powoduje delegalizację systemu. Celem jest prawidłowe funkcjonowanie sądownictwa. Zwracamy tu uwagę na 2 elementy wyrażające kierunek myślenia jesli chodzi o sadownictwo.

1)musi być ono podporządkowane prawu

2)musi być niezależne.

Oba te czynniki są w cywilizacjach zach uważane za priorytetowe. Władza musi pochodzić od uznanego autorytetu. Ale nie w sensie podmiotów tylko cech (rozumiemy to w sensie materialnym). Władza ma mieć autorytet, w tym władza sądownicza także i zdecydowanie negatywne są skutki takiej sytuacji gdy ten autorytet jest negowany bo to prowadzi do deprawacji instytucji. W interesie każdej władzy i ustawodawczej i wykonawczej leży utrzymanie autorytetu władzy sądowniczej. Władza sądownicza jest ostatnią instancją która uzdrawia sytuacje nieprawidłowe, dokonuje sanacji tego co zostało wcześniej źle zrobione (uzdrawia błędy innych władz). Podważenie autorytetu sądownictwa wyklucza jego skuteczne działanie. Autorytet jest traktowany jako element niezbędny . zadaniem władzy jest wzięcie pod uwagę troski o autorytet podmiotu instytucji. sąd jest instytucją ostatecznego odwołania i dlatego jest instytucją tak ważną.

Rico 17:

Autorytet polityczny- jednym ze źródeł legitymowanej władzy jest autorytet polityczny (autorytet w ogóle władzy). Co to oznacza ze władza ma autorytet, kto tym autorytetem być może. I z punktu widzenia prawno ustrojowego jak reguluje się pojęcie autorytetu. My nie w tych kategoriach omawiany zasadę suwerenności narodu. Powiadamy że suwerenem w państwie jest naród. I widzimy to technicznie tj wybory, władza która rządzi, ten aspekt legitymizowania władzy nie jest w ogólne przez nas brany pod uwagę. nie zastanawiamy się nad sferą polityczną. Jeśli mówimy że suwerenem jest naród to kształtujemy pojęcie autorytetu politycznego w sensie doktrynalnym. Konsekwencją tego jest uznanie obowiązywania zasady suwerenności narodu. Zasada suwerenności narodu jako źródło autorytetu politycznego nie jest dzisiaj rozwiązaniem dominującym. My po to mówimy o narodzie jako suwerenie żeby sobie ukształtować z jednej strony podmiot władzy najwyższej a z drugiej strony nadać mu cechę autorytetu.. Potencjalnie dajemy atrybut autorytetu ale można go stracić. Zakładamy że władza pochodząca od narodu ma autorytet bo pochodzi od narodu. Autorytet władzy pochodzi od tego że on pochodzi od narodu. Czyli zródłem autorytetu władzy jest zasada suwerenności narodu. Ta zasada jest zwłaszcza w II poł XX zasadą uniwersalną.

Powtórzenie jej intencji aby dobrze zrozumieć: chodziło jej o to by wskazać, ustalić i scharakteryzować źródło autorytetu (co stanowi źródł autorytetu, dlaczego władzę określany jako posiadającą autorytet). Władza z założenia ma autorytet. Źródłem tym jest zasada suwerenności narodu z niej władza czerpie swój autorytet i ta zasada ma chrakter uniwersalny tzn. najczęściej odwołujemy się do tego źródła autorytetu władzy. Nie bierzemy pod uwagę innych elementów tylko mówimy że zasada suwerenności narodu stanowi źródło autorytetu władzy. Ma charakter uniwersalny. Taki sposób oglądu tego zjawiska powinien jeszcze uwzględniać dodatkowe elementy które wynikają z praktycznej działalności władzy. Autorytet wynikający z zasady suwerenności narodu (jej zdaniem) może okazać się niewystarczający, chodzi tu o sytuację gdy działania podejmowane przez władzę powodują dewaluację jej autorytetu. Ten aspekt władzy też musimy uwzględnić bo autorytet nie jest czymś danym raz na zawsze. W trakcie wykonywania władzy może się okazać że gdzieś został on zatracony. W odczuciu społecznym władza traci autorytet, bo on nie jest wartością raz na zawsze przypisaną władzy. Potencjalnie ten autorytet jest ale on może zostać wyeliminowany. Bo mówiliśmy o tym że władza podlega ocenie. W świetle działań jej może się okazać że potencja tego autorytetu się różniła. Tego nie da się uchwycić poprzez żadną regułę prawną. wszystko będzie wynikało z oceny, z badań opinii publicznej (oceny wyników wyborczych, frekwencji, aktywności społecznej nie tylko w sferze bezpośrednio dotyczącej wyborów ale także w dziedzinie aktywność dotyczącej życia publicznego (więc w liczbie organizacji powoływanej przez społeczeństwo z jego inicjatywy na różnych szczeblach).

Analiza autorytetu władzy w kontekście zasady suwerenności narodu (jako źródła).

Źródło autorytetu władzy w polsce- to tylko zasada suwerenności narodu, nie ma innego źródła z którego władza czerpie. (konstytucja wyraża to w sposób jednoznaczny). Na pół monarchie ma Szwecja, Norwegia, Brytyjczycy, Duńczycy, Holendrzy. To stabilne kraju w których wszędzie tam jest monarchia. Europa poł- w Hiszpanii mamy monarchię ale konstytucja Hiszpanii mówi że to nie jest organ suwerenności narodu tylko to jest organ konstytucyjny o określonych kompetencjach. Monarcha nie reprezentuje narodu. Formalnie konstytucja Hiszpańska zakłada, że źródłem uprawnień władzy jest zasada suwerenności narodu. Faktycznie natomiast jest monarcha i ten królem Hiszpańskim. Monarcha ma pewien udział w sprawowaniu władzy. Te uprawnienia wynikają z autorytetu monarchii i to nie autorytetu którego źródłem byłaby zasada suwerenności narodu. Bułgaria miała monarchię. W Rumunii nie ma monarchii ale jest potomek króla i wspomaga system z daleka. Zmierzam do tego, że mówiłam iż zasada suwerenności narodu ma charakter uniwersalny i większość krajów ten system przyjęła ale mamy też szereg wyjątków. Kraje te są jak najbardziej demokratyczne. Pojawiają się nam monarchowie z całym dworem.

Skąd się bierze taka sytuacja. Część z tych krajów nie przeszła rewolucji na tyle krwawej społecznie żeby zgilotynować monarchów i następców ich (jak np we Francji). Inne kraje albo restaurowały tak jak Hiszpania, albo nigdy nie doszło do obalenia monarchii tylko jej stopniowego ewoluowania w kierunku swoistego podziału władzy między naród reprezentowany przez Parlament a monarchię. Monarchia faktycznie tych zadań wynikających z zasady suwerenności narodu nie wykonuje, to realizuje Parlament ale nie jest tylko dekoracją do systemu. W monarchii Brytyjskiej mimo podejmowania od dziesiątków lat prób likwidacji tej instytucji do tego jednak nie dochodzi. Jest dużo przeciwników monarchii to jednak nie dochodzi do likwidacji. W Hiszpanii z kolei się powołuje dając bardzo wąskie kompetencje. Przykład prezydentury francuskiej szerokie kompetencje, de Golle rządził przez kilka lat z pomocą referendum. Jak to jest otóż: Zwraca się uwagę na to że mogą obok siebie współistnieć różne systemy z dominacją któregoś, tzn zasady suwerenności narodu, ale jednocześnie wspomagające, może działać monarchia. Monarchia symbolizuje jedność państwa, jego potęgę, znaczenie na arenie międzynarodowej, bo jest symbolem narodu, państwa a jednocześnie symbolem potęgi. Monarchia reprezentuje to co jest ulotne ale atrakcyjne w społecznym odbiorze. Bardzo wiele krajów dorabia sobie jakby historię. To jest bardzo potrzebne jako czynnik który jednoczy naród, który stanowi o tożsamości, który pozwala łączyć przeszłość ze współczesnością i wykazać ciągłość historyczną narodową. To ułatwia posłuszeństwo wobec władzy. Z tych walorów korzystają brytyjczycy.

Hiszpania- tym elementem uzasadniającym było oczekiwanie by monarcha spełniał rolę czynnika gwarantującego jedność narodową. Przede wszystkim to z uwagi na podziały etniczne które w Hiszpanii są bardzo wyraźne. Hiszpania dzieli się na republikanów i monarchistów. I było historycznym kompromisem podjecie decyzji o restauracji monarchii. Franco zasłużył się tym, (co jest nietypowe dla wszelkich systemów niedemokratycznych) że przez długie lata realizował własny program demokratyzacji. Pokazuje to że nie ma takich schematycznych ujęć, zakładamy, że państwo ma być republikańskie a tu pojawiają się monarchie które nie zamierzają się likwidować mimo że nowoczesność mogłaby tego wymagać. Mówimy o dyktaturach które jednocześnie same się demontują. Franco ma opinię dyktatora, on w swoim działaniu łączył nie tylko działalność opresyjną (kojarzony jest z wojną domową) jednocześnie podejmował reformatorskie działania. Huan Karlos (Hiszpania) jako monarcha nie jest przypadkiem, od młodych lat był przygotowywany by stać się królem Hiszpanii po śmierci gen Franco. udało mu się przeciwdziałać próbom powrotu rządów wojskowych w Hiszpanii, on był kształcony w akademii wojskowej wspólnie z Hiszpanami i miał bardzo dużo kontaktów wśród kadry hiszpańskiej. Mógł oprzeć się na tych kontaktach. Nie był on bezpośrednim następcą tronu, by on mógł stać się następcą tronu on musiał abdykować. Mamy zatem specyficzne sytuacje kiedy monarchie z różnych powodów trwające nadal spełniają rolę czynnika wspomagającego skuteczne działanie zasady suwerenności narodu. i tak jak można przedst pozytywne aspekty dodatkowych czynników legitymizujących (bo to są dodatkowe czynniki legitymizujące, główne to już zasada suwerenności narodu jako źródło legitymizacji a dodatkowy monarchia) tak samo można pokazać że mogą istnieć takie rozwiązania ustrojowe które będą zasadę suwerenności narodu jako źródła legitymizacji ograniczać. W pierwszym przypadku działały by czynniki wspomagające. To co przedt teraz to druga możliwość : oddziaływanie z punktu widzenia przynajmniej zach cywilizacji negatywne. Możemy się odwołać do sytuacji gdy obok władzy mającej swoje źródło w suwerenności narodu istnieje jakiś podmiot władzy, który czerpie swoje uprawnienia z innych źródeł. Tu można dać przykłady np występujących Rad wojskowych W Polsce była Wojskowa rada Ocalenia Narodowego- to ewentualne ograniczenie zasady suwerenności narodu. Bez żadnych wątpliwości Rada Państwa w 81r nie miała żadnych uprawnień do wydania dekretu. Dekrety można było wydawać tylko w okresach pomiędzy sesjami. Ten kto miesza sesje z posiedzeniami to oszukuje. Obecny nasz system pracy sejmu jest inny. Jest system posiedzeń. Polega na tym, że sejm decyzją własnego organu wewn-go zwołuje sesje, to system który zakłada mocniejszą pozycję parlamentu.

Natomiast Sejm PRL-owski pracował w trybie sesyjnym. Tryb sesyjny polega na tym, że sejm zbiera się na sesjach i w ramach sesji ma posiedzenia. Zwołanie na sesje następuje dec organu zew-go. Przepisy konstytucji z 57r mówią że Rada Państwa może uchwalić dekrety pomiędzy sesjami. Generał przemilcza posiedzenia. (to było bezwzględnie naruszenie konstytucji).taka Rada ogranicza zasadę suwerenności narodu bo ona część uprawnień przejmuje od konstytucyjnie istniejących organów. Sama konstytucyjnym organem w ogóle nie była.

Portugalia- konstytucja tam była uchwalona w 76r i do 87r istniała Rada Rewolucyjna. Składała się wyłącznie z wojskowych bo to mieli być wojskowi +prezydent po ustaniu funkcji. To mógł być jedyny podmiot cywilny w składzie tej rady. Ona miała wtedy spore kompetencje. Wtedy się mówi iż taka rada stoi na straży zdobyczy rewolucyjnej, to organ który strzeże czystości rewolucji. Takie Rady nie mają umocowania w zasadzie suwerenności narodu. Nie wspomagają władzy, bo one np kontrolują ustawodawstwo z punktu widzenia zgodności z ideą rewolucji.

Iran -Rada Imamu.

To były działania ograniczające zasadę suwerenności narodu jako źródło legitymizujace władzę.

Na zakończenie: Poszukując materialnych przesłanek legitymizowania władzy począwszy od poł XIXw odwołujemy się do interesu ogólnego uznając, że bardzo ważnym kryterium legitymizacji władzy jest realizowane przez nią potrzeb materialnych. Materialne są też takie potrzeby jak edukacja, ochrona zdrowia, ochrona środowiska. Ochrona interesu ogólnego -bardzo wyraźne jest dążenie do tego, by władza w swoich zadaniach kierowała się interesem ogólnym, dobrem wspólnym. Chodzi o to ze ma to być interes wspólny, nie określonej grupy społecznej. Z tym się wiąże poparcie jako forma legitymizacji władzy, poparcie którego formą oceny są wybory. Miernikiem są wyniki wyborów. Dlatego formułuje się pewne zasady dotyczące wyborów. Mamy 3 takie zasady:

1)wybory muszą być kadencyjne

2)każdy uczestnik wyborów mówi sam za siebie chyba że prawo przewiduje głosowanie przez pełnomocnika

3)wybory muszą być oparte na konkurencji.

W demokratycznym systemie musimy odrzucić poparcie typu mobilizacyjnego czyli wiece zakładowe, to co możemy zobaczyć w kronikach z okresu polski ludowej, manifestacje pierwszomajowe, manifestacje przeciwko pisarzom.

Zasada suwerenności narodu jako źródło legitymizacji władzy- odwołuje się d tego poj na egz. Tu to wszystko co po przerwie R:17 (uniwersalizacja zasady suwerenności narodu jako źródło legitymizacji władzy). Uniwersalizacja- upowszechnienie.

Wykład z 02.04.2006 R:18

Charakterystyka elementów, cech demokracji

Proces wykonywania władzy traktowany jest jako proces reprezentowania i realizowania interesów różnych grup społecznych. My na demokrację patrzymy definicyjnie i zawsze są to dla nas rządy ludu. Demokrację można analizować w aspekcie formalnym a jeśli chcemy zachować pewne zasady to musimy się odwołać do aspektów formalnych (proceduralnych).

Koncepcja Roberta Dohla zaproponował on klasyfikację która te warunki spełnia bo jest to koncepcja proceduralna. Proceduralna ponieważ Dohl odwoła się do sposobu wyborów jako tych elementów które najlepiej charakteryzują demokrację, skonstruował typ idealny demokracji proceduralnej, jako kryterium przedstawiając następujące cechy:

1- rządy wynikają z wolnych wyborów

2- wybory są oparte o autentyczną rywalizację

3- wybory są otwarte.

Te 3 elementy pozwalają budować modelowe rozwiązanie pod nazwą demokracja proceduralna.

Ad1)te wybory są nieskrępowane, oparte są o ideę wolności, tzn szeroki dostęp organizacji zgłaszających kandydatów, odpowiednia atmosfera wyborów. Wszystko składa się na pojęcie wolnych wyborów zwłaszcza ten pierwszy element. Czasem w ordynacjach wyborczych ta cecha jako kolejny przymiotnik jest wpisana w wybory wolne.

Ad2) w każdym systemie demokratycznym opartym o zasadę suwerenności narodu wybory muszą być autentyczne, tzn musi być przynajmniej jeszcze jeden kontrkandydat. To gwarantują przepisy i sposób zachowania władzy.

Ad3) poj to sprowadza się do wskazania że tzw bariery uczestnictwa w wyborach muszą być relatywnie niskie, takie bariery jak: granica wieku (misi być relatywnie niska). Znamy takie teorie ultra neoliberalne, to autentyczny neoliberalna w wydaniu skrajnym, ale nigdy nie zrealizowanym, to tylko propozycje teoretyczne. Np Hayek (neoliberał) proponował aby członkostwo Senatu można było uzyskiwać po ukończeniu 50 roku życia.

Mamy zatem demokrację proceduralną, gdyby to uznać za wystarczające można by mówić że reszta nas nie interesuje. Demokracji nie można postrzegać tylko w wymiarze formalnym (proceduralnym).Godząc się na negatywne konsekwencje analizy także z innych punktów widzenia dostaje się obraz znacznie bardziej odpowiadający rzeczywistości.

Konstytucja Polska umożliwia spojrzenie na demokrację z innej perspektywy, ta perspektywa daje obraz o wiele bardziej bogaty, dokładny ale powoduje, że mamy kłopot gdy chcemy dokonywać porównań z innymi systemami. Bo nie bardzo możemy zmierzyć a w nauce przyjmuje się założenie że to co badamy musi w jakimś stopniu podlegać mierzalnej weryfikacji. Inaczej podchodząc do tego, mimo trudności formalnych demokracja powinna mieć związek ścisły z określonym system wartości, który jest traktowany w danej społeczności pozytywnie. Chodzi tu o konieczność powiązania wymagań co do systemu z aksjologią. Umiejętnością odróżniania w życiu publicznym takich pojęć jak dobro wspólne, solidarność. W jaki sposób to osiągnąć, można powiedzieć:Normy prawne mogą wyrastać z pewnych wartości, mogą być z nimi powiązane. Prawo oderwane od wartości instrumentalizuje się. Jeśli prawo będzie oderwane od systemu wartości akceptowanego w danym społeczeństwie to staje się wyłącznie narzędziem realizacji grupowych interesów, a to oznacza że zmienia się także obraz demokracji (prawo nie może być oderwane od wartości, instytucje demokratyczne nie mogą być oderwane od wartości )dobro wspólne, aksjologia prawa , solidarność społeczna. My możemy się posłużyć dla konkretnych celów modelowym rozwiązaniem, jakim jest demokracja proceduralna, ale chcąc analizować demokratyczne systemy nie możemy się ograniczyć do procedur. Nie można pominąć jeszcze jednego elementu jakim jest człowiek, który rządzi, wydaje decyzje, kontroluje i człowiek który należy też do grupy rządzonych. Właściwie ukształtowana neutralność człowieka jest elementem niezbędnym systemu demokratycznego.

Demokracja proceduralna- Dohl formułował swoje zasady po to żeby jakiejś typologii demokracji dokonać. Uzupełnia się ten schemat który przedstawiłam tj demokracji proceduralnej o jeszcze 1 cechę która wynika z konkretnego układu społecznego. Chodzi tu o stopień zorganizowania i zintegrowania elita. I biorąc pod uwagę elementy ściśle proceduralne i stopień zintegrowania elit wymienić można następujące typy demokracji

1.pseudemokracja

2demokracja ograniczona

3.demokracja nieskonsolidowana

4.demokracja skonsolidowana

ad1)pseudodemokracja- nie są spełnione żadne warunki określone koncepcją demokracji proceduralnej, ponieważ w pseudodemokracji nie mamy ani wolnych, ani nie mamy wyborów opartych o autentyczną rywalizację, ani wybory nie są otwarte.(rozkaz i już). Przykład: W istniejącym wówczas układzie sił politycznych, potem potwierdzonym nowelizacją konstytucji 1976r decydujący głos w ustalaniu list wyborczych miała np. PZPR (czy nie inne). Listy o sztywno określonym podziale mandatów pomiędzy konkretne ugrupowania, fakt istnienia trzech partii politycznych nie jest w ogóle istotny dla zrozumienia cech tego systemu. Bo parti może być więcej natomiast ważne jest czy one rzeczywiście mogą konkurować. Ta cech została całkowicie z systemu wyeliminowana. Systemy tego rodzaju jednopartyjne czy składające się z większej liczby partii nie mogą być inaczej klasyfikowane aniżeli pseudomemokracja. W Europie jako przykład Białoruś, też Albania. Trudność polega na tym, że przepisy prawa niekoniecznie muszą łamać wszystkie zasady.

To całkowicie na błędnych przesłankach oparte rozwiązania ustrojowe służące wyłącznie utrzymaniu władzy przez jedną grupę. Wszystkie tego typy rozwiązania nie są przypadkowe, analiza przepisów pozwala jednoznacznie stwierdzić w jakim kierunku pójdzie praktyka i na czy będzie polegała. Weryfikacja moze być rozumowa. To mamy pseudodemokrację jako przykład, konstrukcja całkowite sprzeczna z demokracją. Oczywiście system może w większy lub mniejszy sposób ograniczać człowieka.

3 kolejne typy demokracji mają innych charakter:

ad1 musi być odrzucony. 3 kolejne mogą nawet wystąpić w ścisłym ze sobą związku a mianowicie mogą wzajemnie wynikać z siebie. Bo demokracja ograniczona, nieskonsolidowna i skonsolidowana w pewnych przypadkach mogą (choć rzadko)ewolucyjnie wynikać jedna z drugiej. Demokracja skonsolidowana jest najdoskonalszym typem demokracji.

Ad2)Demokracja ograniczona- z nazwy wynika sens tego pojęcia. Cechą charakterystyczną jest to, że część mieszkańców nie posiada uprawnień wyborczych, praw wyborczych. Mamy sytuacje kiedy wybory nie są otwarte, kiedy niekoniecznie są w pełni wolne. Ta sytuacja trwa do momentu upowszechnienia się prawa wyborczego. Bo powszechność prawa wyborczego usuwa bariery wyborcze.

Ad3)Demokracja nieskonsolidowana- ten typ demokracji spełnia wszystkie wymogi proceduralne, ale w tym typie brak jest porozumienia elit, a to powoduje skutek w postaci tego, że są częste zmiany rządów. Tu pojawia się już trochę materialny czynnik. Już nie pytamy tylko czy procedura jest spełniona tylko czy ona daje efekt pożądany.

Przy braku porozumienia elit jest sytuacja podobna jak u nas, bo był taki okres w naszej rzeczywistości kiedy to zastanawiano się czy my nie jesteśmy demokracja skonsolidowaną. Ale ten optymizm szybko się skończy i dziś nie ma wątpliwości że przy tak niewielkiej liczbie parti jaka Polsce jest. W tej chwili było by nieporozumieniem gdybyśmy powiedzieli że osiągnęliśmy etap demokracji skonsolidowanej, tzn rzeczywiście istnieje porozumienie pomiędzy elitami, ale to porozumienie musi obejmować przynajmniej 2 elementy. Mianowicie porozumienie co do norm na których system się opiera. To dotyczy jednego skrajnego przypadku, mianowicie uznajemy że jest konsensus co do normatywnych wartości systemu, gdy żadna z sił politycznych nie neguje podstaw systemu. Ten warunek jest spełniony. Drugi warunek dotyczy relacji pomiędzy frakcjami elity. (rys)Te frakcje elit powstają do siebie w relacji, jeśli żadna frakcja nie występuje przeciwko podstawom systemu to mamy ten jeden warunek pozytywnie ustalony. Pyt następne jakie są relacje pomiędzy frakcjami elity. Czy frakcje są bardzo skłócone co występuje gdy jest ich relatywnie dużo (w Polsce frakcji relatywnie dużo nie ma). Bierzemy pod uwagę liczbę frakcji, stosunki pomiędzy nimi, tzn czy sa zdolne do tworzenia porozumień trwałych. Dziś frakcji jest mało ale mimo tego nie są zdolne do porozumienia. Pomiędzy nimi są różnice tak daleko idące, że tego porozumienia zawrzeć się nie da. To prowadzi do wniosku że osiągnęliśmy etap demokracji nieskonsolidowanej. Demokracja nieskonsolidowana może prowadzić w różnych kierunkach. Może prowadzić do skonsolidowanej wtedy, gdy elity zdołają opanować trudy, wyjść z niego pozytywnie eliminując najbardziej skrajne. Może też iść kierunku powrotu do sytuacji wyjścia, tzn do współczesnych pewnych form demokracji ograniczonej (np. represywny system rządów wąskiej grupy). Na ogół druga próba demokratyzacji kończy się sukcesem (wnika to z badań).

Ad4)Demokracja skonsolidowana tu występuje wszystkie cechy demokracji proceduralnej i elita polityczna jest tak zorganizowana, że system działa sprawnie. Tzn że mamy relatywnie mało zróżnicowaną elitę, frakcji jest relatywnie mało. Podziały pomiędzy tymi frakcjami są tego rodzaju, że łatwo jest zawierać porozumienie. Nie mogą to być podziały o charakterze fundamentalnym. Z tego wynika że najlepiej żyć w demokracji skonsolidowanej. To są procesy których nie da się uniknąć, częściowo można ich uniknąć, kiedy w inny sposób niż ewolucyjny dokonuje się zmiany systemu. Często tzw rewolucyjne metody obalania systemów niedemokratycznych. Które Trochę przyśpieszają proces eliminacji sił (niekoniecznie całkowitą) poprzedniego systemu. Ale poprzez jednoznaczne zamknięcie i odróżnienie się od starego systemu. Bo rewolucja wymusza stanowczość decyzji. Wszystkie tego rodzaju działania prowadzą do sytuacji, kiedy rewolucyjne działania prowadzą do sytuacji rygorystycznego odcięcia się od przeszłości. Nie da się legitymizować nowego porządku starym. Przy rewolucyjnym działaniu odcina się całkowicie przeszłość co oznacza że odcina się też ludzi. Następuje jednoznaczne stwierdzenie kto rządził wtedy (u nas to szczebel wojewody) Każdy kto pełnił funkcje od szczebla wojewody w zwyż traci prawo do pełnienia funkcji publicznych na okres 5 lat/ 10, w sposób naturalny stare elity są wyeliminowane i tworzą się nowe mniej więcej o jednoznacznej strukturze społecznej. Tzn one nie wynikają ze starego układu sił. Tymczasem kiedy dokonuje się zmian w sposób ewolucyjny to sytuacja jest zupełnie inna. I nowy porządek jest bardzo często przynajmniej częściowo legitymowany prze stary. Nasza droga jest częściowo zbliżona do Hiszpańskiej. System demokracji skonsolidowanej kształtuje się przez lata bo trzeba zmieniać te siły społeczne, do tego trzeba brać czynnik w postaci następstw komunizmu. Więc proces skonsolidowania się Rzeczpospolitej demokracji musi być długi.

Pojęcie i tworzenie społeczeństwa obywatelskiego.

Obywatelskość w Europie kształtuje się od czasów kiedy polski jako odrębnego państwa nie było. Można było budować zręby obywatelskości w zaborze austriackim. Tam zakres wolności był większy niż gdzie indziej. W Prusach o wolności mówić trudno bo to wolność w wydaniu wojskowym. Ale przynosi pewne efekty w postaci znajomości różnych instytucji i ta znajomość instytucji obywatelskiej była właściwa także dla mieszkańców zaboru pruskiego(bo Parlament, posłowie). Polska pozbawiona kontaktu z ideą obywatelskości nie była. Jeden zabór rosyjski to za mało. Zarzut braku obywatelskości powinien być bodźcem do tego by starać się tę obywatelskość kształtować. Cały świat jest oparty o ideę obywatelskości. Czyli pewien zespół wartości który uważa się za podstawowy dla wspólnoty narodowej i państwowej.

R; 19

Społeczeństwo obywatelskie nie jest nowe, renesans przeżywa w ostatnim 30-leciu w Europie zach- stąd do Polski. Koncepcje tego pojęcia mogą być dwojakie:

- są to tylko różnego rodzaju organizacje z wyłączeniem państwa, dlatego że istnieje pewna sprzeczność interesów pomiędzy państwem jako instytucją a jednostką. Państwo narzuca swoją wolę, reguluje wiele kwestii powodując ograniczenie wolności człowieka i to z istoty rzeczy prowadzi do pewnej nierównowagi. W stosunku z państwem jesteśmy w sytuacji podmiotu podporządkowanego. Tworząc społeczeństwo obywatelskie chcemy to zrobić bez udziału państwa. Przyczyną takiego rozumowania jest antagonizm między jednostką a państwem, (sprzeczność interesów, narzucające wolę)

- druga koncepcja zakłada że społeczeństwo i państwo mogą wspólnie tworzyć społeczeństwo obywatelskie. Ja opowiadałaby się za pierwszym sposobem pojmowania tego terminu uznając oczywiście niezbędność istnienia państwa, konieczność podporządkowania się państwu, troski o państwo ze strony każdego obywatela. Ale rozdzielając te podmioty bo ich interesy powinny być w wielu sprawach zbieżne. (ale to nie znaczy że społeczeństwo nie może tworzyć własnych niezależnych od państwa struktur) sprzyja to rozwojowi i państwa i społeczeństwa (wcale państwa nie nieszcząc). Trzeba wyjść z założenia że państwo jest służebne wobec ludzi.

Idee społeczeństwa obywatelskiego

Wartością która stoi u podstaw tej koncepcji jest dążenie do zachowania wolności człowieka ale też jednocześnie dążenie do ochrony państwa i zapewnienia jego rozwoju. Jest pewna sprzeczność interesów między państwem a społeczeństwem. Wyłączamy społeczeństwo z pojęcia społeczeństwa obywatelskiego ale jednocześnie nie zdejmujemy z społeczeństwa obowiązku troski państwo i dążenia do rozwoju państwa. To nie są sprzeczne rzeczy. Każdy z tych podmiotów ma własną drogę i gdzieś na tej drodze mają elementy wspólne, gdzie ochrona i zabezpieczenie jest obowiązkiem i obywatela i społeczeństwa.

Wolność w kontekście społeczeństwa obywatelskiego- w założeniu mówimy tu o wolności od państwa. Człowiek ma byc wolny w tym sensie, że dysponujący obszarem niezależności. Ten obszar dotyczy swobody tworzenia organizacji. Zatem człowiek jest wolny od państwa, niezależnie od państwa tworzy własne organizacje i to jest fundament społeczeństwa obywatelskiego. Jest to proces samoorganizowania się. Wolność od państwa tzn, to nie państwo inicjuje powstanie organizacji, to nie państwo określa cele organizacji. Państwo sprawuje tylko nadzór w dziedzinie legalności. Reszta to jest sprawa obywatelska (ryzyko obywatelskie). to my jako organizatorzy ponosimy ryzyko że organizacja będzie słaba czy też zaniknie. Państwo sprowadza legalność działania organizacji, co obejmuje także dopuszczalność zakazu powoływania pewnych organizacji. np nawiązujących do faszyzmu. W granicach przewidzianych prawem każdy podmiot ma swobodę tworzenia organizacji. Samoorganizowanie się wynika z inicjatywy społecznej i jest jednym z elementów wskazujących na wysoko poziom obywatelskości.Im więcej jest organizacji wynikających z aktywności społecznej w tym większym stopniu organizacje te mogą przejmować administrowanie pewnymi sprawami. Obywatelskość oznacza że zmniejszamy aktywność państwa. Bo zajmujemy kolejne pola działania publicznego.

Współcześne dobrze rozwinięte społeczeństwa są na tej idei oparte. Dobrze zorganizowane społeczeństwo obywatelskie samozorganizowane jest silnym partnerem w stosunkach z aparatem państwowym. To oznacza że państwo jest obowiązane liczyć się ze zdaniem organizacji, oznacza to większy zakres wolności, sprzyja to racjonalności bo ogranicza rozrost adm-cji Racjonalność oznacza że organizacje mają łatwiejszy dostęp do spraw jeśli same (nimi)kierują. Mogą szybciej znaleźć rozwiązanie niż adm państwowa. Rozwiązani dzisiejsze idą w kierunku etatyzacji systemu a etatyzację powinniśmy zwalczać 89r.wzmacniajac w ten sposób obywatelskie zachowania. Obywatelskie zachowania powodują przerzucenie odpowiedzialności, a odpowiedzialność oznacza ze uczestniczy się we własnym. Samoorganizowanie się to podstawa SO. W pewnym dłuższym przedziale czasu umacnia to system społeczny i państwowy. To społeczeństwo tworzy ten cały system państwowy. Problem polega na tym czy społeczeństwo potrafi stworzyć własnymi siłami taki model sprawowania władzy który służy interesom całości i poszczególnym grupom. Jeśli są struktury własne społeczne zdolne do wypowiadana tych interesów i przedstawiania, można mówić o tzw dialogu między społeczeństwem a państwem i próbach tworzenia kompromisu publicznego. Kompromis musi być. Nie da się sprawować władzy bez kompromisu.

Samoorganizowanie się wynika z pluralizmu(to istotna cecha każdego społeczeństwa) Każde społeczeństwo jest pluralistyczne, jeśli system jest demokratyczny to z tego założenia się musi wyjść. Społeczeństwo jest pluralistyczne i trzeba ten pluralizm odpowiednio wyartykułować(tzn uwzględnić w dopuszczalnej strukturze samoorganizowanie się). Pluralizm prowadzi do wielości organizacji, to jest naturalna konsekwencja naturalnie istniejącego pluralizmu. Oczywiście są też negatywne tego konsekwencje. (samoorganizowanie też jest naturalne).

Czerpanie idei z pluralizmu może utrudniać prawidłowe działanie organizacji, efektywność. W przypadku istnienia bardzo wielu organizacji trudno uzyskać efekty w postaci reprezentatywności, ponieważ trudno jest wtedy o kompromis, jeśli jest dużo organizacji to zawarcie kompromisu nie jest proste, (bo ten kompromis mus iść bardzo daleko, musi dotyczyć daleko idących uszczegółowień). Ich działania są wtedy są nieefektywne.

W jaki sposób można temu procesowi przeciwdziałać?

Chodzi o to ażeby uwzględniać konieczność samoograniczania się mając na względzie także obywatelskość. Obywatelskość oznacza przekonanie o konieczności działania także w interesie wspólnym, czyli obowiązek kojarzenia interesu indywidualnego i grupowego z interesem całości. Jeśli chodzi o zdolność do samoograniczenia - tego trzeba się nauczyć. Tę zdolność nabywa się z biegiem lat i ćwiczeń w pewnym procesie wspólnego działania. Aparat państwowy wymusza pewne zachowania. Państwo zarządza ale nie uczy nas. Człowiek i społeczność uczy się we wspólnym działaniu, ale nie pod kierownictwem państwa. Tu się pojawiają pewne etapy:

1)poczucie wolności człowieka wynikające z pluralizmu jako naturalnego zjawiska. To wszystko powoduje że chcemy te swoje cele i dążenia realizować i w związku z tym tworzymy różne organizacje uznające to jest dobra metoda. To pierwszy etap który, uświadomienie sobie własnej wolności i zdolności do samodzielnego działania, które nie jest inicjowane przez państwo i które odbywa się w ramach wyznaczonych normą prawną.

Konstytucja nasza mówi o tym, że wolność i godność są przyrodzone, wolność wynika z przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka. Wolność nie wynika z nadania państwowego. Godność człowieka jest źródeł jego wolności a nie decyzja państwa. Zrozumienie ograniczeń wolności zwłaszcza w aspekcie konieczności podporządkowania się interesom innych to cecha, której się uczymy w procesie działania. Nie da się nauczyć obywatelskości, samoograniczenia bez świty, bez udziału w procesie tworzenia struktury interesu(nikt za nas nie stworzy parti politycznych, nikt za nas nie powoła organizacji innego typy) . Zrozumienie idei społeczeństwa obywatelskiego jest fundamentem współczesnego państwa. Więc swoboda tworzenia organizacji czyli samoorganizowanie się, obywatelskość czyli poczucie obowiązków które każdy z nas ma wobec wspólnoty w której żyje i wobec państwa i w efekcie samoograniczenie się. czego ono dotyczy (to samoograniczenie)? Ono dotyczy poczucia obowiązku poszukiwania rozwiązań kompromisowych. Tylko w procesie działania można zmieniać sposób myślenia i postępowania. I kształcąc młode pokolenie w poczuciu działania wspólnotowego.

SO- kie nie tworzą się w krótkim czasie. Społeczeństwa Europy zach i Ameryki to proces co najmniej kilkudziesięciu lat. Amerykanie tworzyli swoje organizacje już na pocz XIX i dziś też tworzą. Amerykanie są niedościgłym przykładem zdolności do tworzenia organizacji dla każdego celu. Ten proces dochodzenia do efektów jest długo trwały. Ta tematyka wiąże się też z legitymizacją władzy-wczoraj..

W Polsce stopień zorganizowania społecznego jest bardzo niski i należy do najniższych w Europie środkowej . mamy najniższą frekwencje wyborczą wśród krajów postkomunistycznych.

Zasady reprezentacji interesów

Reprezentowanie interesów jako pojęcie w polityce pojawia się dopiero wraz z pojawieniem się prądów oświeceniowych, gdy zmienia się sposób myślenia o polityce. Władza i polityka są traktowane jako walka o realizację interesów a władza jest zobowiązana rozstrzygać o wyborze interesów które będą potem realizowane. Takie ukształtowanie pojęcia władzy wymaga odpowiedniego zorganizowania społecznego. Muszą pojawić się organizacje, które będą reprezentować interesy. Tworzy się cały system wykonywania władzy w oparciu o ustalenie i reprezentowanie interesów. Kształtowanie się tego systemu jest ściśle związane z nowym kształtem władzy, (współczesny Parlament to reprezentacja interesów).

Trzeba tych reprezentantów powołać. Najpierw jest to niewielka reprezentacja, która stopniowo się powiększa. Zaczynają się tworzyć organizacje reprezentujące interesy, tzw ciała pośredniczące czyli partie polityczne i grupy interesu. (rys) wyodrębnione 2 kategorie interesów, tj interesy polityczne i tzw inne interesy tj ekonomiczne, etniczne religijne (ekonomiczne zawsze na pierwszym miejscu). Wyodrębnione są 2 organizacje pośredniczące, tj partie polityczne i grupy interesów. Na samy dole jest Parlament. Pozostaje w bezpośrednich relacjach z partiami politycznymi. Grupy interesu oddziaływują tylko na partie na sam parlament bezpośrednio nie.Partia pracy i zw zawodowe (przerywana linia) to mogą być związki formalne, np. partia pracy i zw zawodowe (to formalne członkostwo)lub relacje o charakterze politycznym tylko. Niektóre zw zawodowe wspierały pewne podmioty polityczne w Polsce formalnie. Sposób zorganizowania tych relacji pomiędzy gr interesu a partiami może być różny, ale powiązania są bo gr interesu muszą te interesy jakoś realizować. Gr interesu zmierza do tego, aby narzucić swą wolę podmiotom decyzyjnym. One naciskają chroniąc interesy swoich członków, same we władzy nie uczestniczą. Partie polityczne to organizacje które dążą do zdobycia i utrzymania władzy. Natomiast grupy interesu są powoływane i działają w celu realizacji interesów grupowych. Grupy interesu nie dążą do zdobycia władzy, mogą działać na wszystkich szczeblach władzy, tj centralnym, lokalnym i regionalnym.

Działania partii politycznych

Można wymienić 4 elementy charakteryzujące partie polityczne, tj

1)organizacja

2)cel lub funkcja

3)ideologia

4)program.

Organizacja- nie ma ustalonych reguł w tej materii. Partia może być w różny sposób zorganizowana. Od tak luźnej struktury jaka występuje w partiach amerykańskich po strukturę sztywną, typową dla partii wodzowskich. Generalnie przyjmujemy że zorganizowanie partii obejmuje co najmniej wyodrębnienie koniecznych niezbędnych do działania partii ról lub frakcji. Istnieje zatem pełna swoboda organizowania się partii i nie ma narzuconych kanonów.

Wykł 22.04.2006r.

Celem każdej polityki jest dążenie do zdobycia i utrzymania władzy. Cel ten musi być statutowo i faktycznie realizowany. Są org, które mimo że nigdy nie uzyskały władzy to jednak status partii mają. Pewnym uszczegółowieniem tej cechy jest uzależnienie dotacji od uzyskania minimalnej liczby mandatów/głosów. Jeśli parta nie uzyskuje żadnego poparcia to mogłaby przestać działać. A to najlepiej osiągnąć przy pomocy pozbawienie jej dotacji. Brak wsparcia finansowego spycha ją w niebyt polityczny. To bezpośrednio nie ma związku z partyjnym charakterem organizacji ale wskazuje na pewne ukierunkowanie działalności państw, które jest zainteresowanie ukształtowaniem sceny politycznej. Nadmierna liczba partii dezorganizuje scenę polityczną, utrudnia jej konsolidację a przy pomocy instrumentów finansowych najlepiej uzyskuje się efekty. Czyli likwiduje się partie. Wprowadzając restrykcje finansowe pozbawia się ją możliwości działania w praktyce a to oznacza konieczność zejścia ze sceny politycznej. Bez wątpienia celem partii jest zdobycie i utrzymanie (uzyskanie) władzy. W naszej konstytucji wyraźnie się jakby nie dostrzega tego zadania partii polegającego na zdobyciu władzy. Art 11 ust 1 stanowi że tej cechy tu się w ogóle nie uwzględnia. Dążenie do zdobycia władzy jest tu wymienione. Mówi się tylko o wpływaniu demokratycznymi metodami na kształtowanie polityki państwa. Niewątpliwie partia wpływa, natomiast to nie jest jej konstytutywna cecha. Partii nie powołuje się po to by wpływała tylko żeby władzę miała. I to jest zasadnicza różnica, bo wpływ na władze mogą wywierać różne podmioty które nawet mogą nie mieć politycznego charakteru. Mogą to być gr interesu które oddziałują, związki zawodowe, stowarzyszenia, różnego rodzaju inne organizacje, które np wpływają na kształt rozstrzygnięć prawnych. jednym słowem wpływ to jest pojęcie znacznie szersze niż wykonywanie władzy i nigdy nie obejmuje zdolności do podejmowania decyzji. Władza ma tę cechę że tą zdolność posiada, tzn ma instrumenty które może zastosować i środki które może wprowadzić w przypadku koniecznej egzekucji swojej decyzji. Wpływ jest czym innym on nie jest instytucjonalny tzn nie musi być. Nasza regulacja konstytucyjna nie jest rozwiązaniem dobrym, ona nie odpowiada istocie rzeczy. ustawa z 97r, tego błędu nie popełnia, tam jest właściwe sformułowanie. Ale to jest pewna nieścisłość, nie bardzo wiadomo z czego ona wynika ale nie ma wątpliwości że to jest niewłaściwe uregulowanie. Każda partia polityczna takie zadania musi wykonywać, bo to cel który ma osiągnąć bez względu na swoich wyborców . bo jeśli nie będzie dążyła od władzy to po co właściwie jest. Celem jest zdobycie władzy, a funkcją jest rządzenie. Te funkcje są podporządkowane dążeniu do władzy. Po to wykonywane są funkcje żeby władzę wykonywać,bbo to jest istota rzeczy.

Ideologia

Historycznie rzecz ujmując Partie wyrastają z określonych ideologii, ale ideologie się uważa za coś niepotrzebnego. W związku z tym usiłuje się uznać, że od pewnego momentu, tj rozwoju historycznego ideologia zanika, taka teza wygłoszona w latach 70-tych (dziś aktualna za bardzo nie jest). Z ideologią partie wiążą się z tego powodu że reprezentują zwłaszcza w historycznym ujęciu interesy pewnych grup społecznych. Im dalej cofamy się tym wyraźniej widać ścisły związek określonych grup społecznych z określonymi partiami. (jeśli reprezentacja robotnicza to partia robotnicza, jeśli reprezentacja interesów mieszczaństwa to będą to partie mieszczańskie). Ponieważ ideologia jest zespołem pewnych wartości które partia zamierza realizować poprzez swój program. Skoro grupy społeczne były bardziej jednoznacznie ukształtowane współcześnie różniące się znacznie, w wyraźniejszy sposób, to także ideologia była bardziej jednocześnie wyodrębniona. Wyraźniejsze były różnice pomiędzy różnymi ideologiami. Zdecydowanie liberalna, zdecydowanie lewicowa (robotnicza). W XIX w mogliśmy bardzo ściśle połączyć określone partie z ideologiami. Ten proces uległ zmianie (złagodzeniu te związki)po II wojnie światowej 50-tych lat. Wynika to ewaluowanie -jest ono konsekwencją zmiany sytuacji materialnej grup społecznych. Im bardziej zacierają się różnice społeczne, ekonomiczne tym mniej wyraźne są także różnice ideologiczne. Bo stępieniu ulega ostrość konfliktów. Konflikt jest efektem różnic społecznych im bardziej te różnice są wyraźne tym ostrzejszy może być konflikt. Także konflikt pomiędzy ideologiami. Po II wojnie wyraźny jest proces zmniejszana się różnic społecznych i ekonomicznych pomiędzy różnymi grupami to także różnice ideologiczne się zmniejszają. Bo nie ma potrzeb formułować bardzo ostro systemu wartości, postulatów, bo nie ma takich różnic. Skoro ich nie ma to nie ma także tej różnicy tak ostro widocznej w systemie wartości który uzasadnia zachowania ludzi. To proces tzw. Konwergencji, w latach 70-tych wysuwano takie tezy że mamy do czynienia z zjawiskiem konwergencji w takim stopniu ukształtowanymi że różnice są bardzo małe. Nie ma potrzeby stosowania ostrej walki jako metody działania różnych grup, konflikt jest mniejszy. Mimo owej konwergencji te związki z ideologią są nadal żywe, wyraźne. Kraje Europy zach tam różne ideologie są mniejsze ale występują. Występują ponieważ Ideologię uzasadnia się nie tylko dążeniem do poprawy bytu materialnego, ten działalność duchu marksistowskim punkt widzenia nie wytrzymuje próby weryfikacji praktycznej. Nie wytrzymuj ponieważ okazuje się, że dla wielu działań ludzi ( grupy ludzi )ideologia na istotne znaczenie mimo że te zachowania nie dotyczą statusu materialnego. Status materialny nie jest jedynym kryterium oceny aktywności człowieka. Nie ma to związku bezpośredniego ze statusem materialnym. Motorem działania człowieka i grup ludzkich jest nie tylko chęć poprawy statusu materialnego ale realizacja ambicji, pewnych wartości, szukają uzasadnienie dla pewnych dążeń. Są bardziej bogaci wewnętrznie niż mogłoby to wynikać z tego bardzo prymitywnego oglądu nas poprzez pryzmat tego ile zarobimy. Tylko w prymitywnym ujęciu partie są związane e elementem walki o byt.

Wynika z tego: ideologii nie da się wyeliminować. Jeśli nawet nie będziemy walczyć kolejną złotówkę, to pozostają inne sfery życia które wymagają wskazania motywacji ideowej. Można zwrócić na uwagę w warunkach polskich na wywołany konflikt między liberalizmem a solidaryzmem. Różne mechanizmy działania władzy i innych podmiotów pozarządowych już dawno w liberalizmie tej wersji liberalizmu występują. Od 30-tych lat XIX on ma też walor tzw demokratyczny. Państwo liberalno-demokratyczne. Jest tak zmodyfikowany ten współczesny w stosunku do pierwotnej wersji, że w 30-tych latach XX powołany został specjalny ośrodek ( zespół ludzi), którego celem było dążenie do odnowy, powrotu do liberalizmu w czystym wydaniu. To co jest dzis nie ma nic wspólnego z prawdziwym liberalizmem. Kreowanie w Polsce jednego konfliktu, tak bardzo ideologicznych postaw , akcentowanie pewnych szczególnych wartości są bardzo niekorzystne dla sytuacji społecznej. Do tego wszystkiego co nas różnicuje dochodzi podkreślenie konfliktu ideologicznego i ekonomicznego. Zejście się tych dwóch rzeczy jest bardzo niekorzystne (a to sie wykorzystuje). . liberalizm jest dzis czymś innym. Jest taki działający w Ameryce wybitny ideolog Mishel Nowak. Wydał książkę o liberalizmie. Poza tym doktrynerskim punktem widzenia, są inne opracowania. R:31:00

Ideologia nadal budzi emocje, to zawsze zapalny punk, ideologia i pieniądze które mogą rozpalić do czerwoności emocje, powodując różne skutki, także inne lepsze. W Polsce te różnice muszą być większe bo wszystko jest nieuporządkowane. Więc się porządkuje a wtedy jest zawsze dużo problemów i pożytek jest ograniczony. I w perspektywie czasowej widziany. (to była trzecia cecha)

Program

Każda partia ma program. Jakie to programy- ich cechy.

Najbardziej znany jest nam program wyborczy. Gdyby zapytać co tym programie się znajduje to chyba najbardziej charakterystyczne dla naszych warunków jest układanie go w postaci haseł. Np. liberalizm a solidaryzm, to może jest podst hasłem wyborczym. To może jest podst hasłem wyborczym. Jeśli jest konfrontacyjny to przyciąga. Jeśli jest coś spokojne to nawet się nie zauważa. Każdy program wyborczy musi być tak skonstruowany żeby najbardziej przeciętny wyborca wiedział co ma z nim zrobić. Czyli nie jest adresowany do tego wyborcy który jest najmniej przygotowany do percepcji. To są krótkie teksty hasłowe, bo to zapada w pamięć, łatwo się kojarzy, tu wszystkie metody marketingu handlowego. Teraz trzeba rozgraniczyć marketing handlowy i polityczny. One są identyczne, treści SA tylko inne, natomiast metody działania są takie same. Ten program musi być podany w odpowiednim opakowaniu. (marketing). To jest oddziaływanie na świadomość człowieka. My musimy mieć w programie wyborczym takie opakowanie, które wywołuje u nas określone emocje. Ten program wyborczy jest skonstruowany hasłowo, skrótowo, najbardziej ogólnie jak tylko można bardzo często populistycznie. Ale do jakiej granicy możemy w ten sposób postępować. Gdzie granica- wbrew obiegowym opiniom sam kapitalizm nie zakłada wcale uprawnienia człowieka od robienia cokolwiek chce dla lewicy. Marketing polityczny jest zbudowany na tych samych zasadach na jakich buduje się marketing towarów które wprowadza się na rynek. We wszelkich działaniach gospodarczych i politycznych jest granica wyznaczona etyką i moralnością. Jest etyka kapitalizmu, takie staromodne hasła które dotyczyły uczciwości kupieckiej. Jeśli handel ma być etyczny to polityka też. W programie ma to być też ujęte, musi być granica etyczna haseł wyborczy, demagogii wyborczej, populizmu wyborczego. Tego trzeba od władzy wymagać. Etycznie te programy, działalność każdej jednostki, każdego podmiotu publicznego musi być uwarunkowana. Nie skonstruuje się realnej demokracji bez uwzględnienia tej podstawowej racji. Gdy mówiła o demokracji proceduralnej to tez podkreślała. do badań można stosować demokracje proceduralną, ona jest dobrym pomysłem, ale jeśli chcemy budować państwo to musimy pamiętać o moralności i etyce. Etyka jest elementem niezbędnym w działalności publicznej. Oprócz programów wyborczych, można wyodrębnić inne jeszcze, bo każda partia powinna sformułować swój program działania na czas kadencji określonych władz. I wszystkie nasze partie mają. Ale właściwie nie ma żadnej okazji żeby można się było z nimi zapoznać. Jedynym instrumentem pozostaje nam Internet. Z tekstu pisanego nie ma nic. Odbywają się kongresy ale nie publikuje się potem żadnych broszur. A przecież partia ma program. Te programy są krótkie jeśli chodzi o czas na jaki są przewidziane, rzadko można mówić o planach partyjnych na dłuższy okres niż kadencja. (jeden przykład socjaldemokracji niemieckiej, która opracowała dwudziestoletni program-to wyjątek.). więc są programy wyborcze, na czas kadencji mogą jeszcze być inne programy w zależności od sytuacji która się pojawi. Można też pamiętać o związkach pomiędzy założeniami ideologicznymi a ich realizacją w programach. Tworząc koalicję, przystępując do władzy partie musza dokonywać jakiś cięć programowych. Musi się dokonać kompromisu. Jeśli chodzi o naszą sytuację to ciekawe jest to, gdzie jest granica kompromisu. Jej się nie da w sposób mechaniczny ustalić. Jest jedna zasada która wyznacza granice swobody działania. Tą granicę stanowi zachowanie tożsamości. Chodzi o to, że ustępstwa nie mogą być tak daleko idące , że naruszają tożsamość partii. Tj naruszają jej ideologiczny obraz. Tę granicę stanowi utrata tożsamości. Jeśli spojrzymy na obecną sytuację, to ten konflikt dotyczący porozumienia z Lepperem jest konfliktem o szczególnym znaczeniu. Ponieważ on bardzo mocno zbliża PIS do granicy tożsamości, bo dotyczy najbardziej fundamentalnej rzeczy. Tj dotyczy tożsamości ideowej. Jeśli podst hasłem programu wyborczego jest budowa partii Rzeczpospolitej opartej o uczciwość. (bo nie o prawo) to bardzo ciekawa sytuacja z punktu widzenia ideologicznego. Włączenie Leppera do władzy na tak wysokim stanowisku dowodzi istotnego problemu. To obawa o utratę tożsamości, o sprzeniewieżenie ideom programu. I ta granica której przy kompromisie przekroczyć nie można chyba że z wszystkimi konsekwencjami jaki emusza nastąpić. Kompromis zawsze do granicy utraty tożsamości. To były cechy partii. To wszystko w ogólnym ujęciu może być zróżnicowane w praktyce i jest bardzo zróżnicowane. Nie ma tu sztywnych ustaleń,

HISTORIA

To organizacje które powstają w XIXw. Początkowo było zakazane było tworzenie partii zakazane było tworzenie grup interesu. Mimo to te organizacje powstawały bo taka była potrzeba a odrzucano je bo to była odpowiedź na absolutyzm, korporacjonizm tamtych czasów. A liberalizm przynosił wolność, człowiek wolny nie może być spętany jakimiś decyzjami jakiejś partii. Wolność ponad wszystko. To wszystko szybko idzie w zapomnienie bo wykonywanie władzy musi być zorganizowane. A potem się okazuje że aby władzę wykonywać to trzeba mieć poparcie oddolne. A żeby je mieć to trzeba się zorganizować. To całe chaotyczne działanie i wynikające z szczególnego sposobu pojmowania wolności musi ustąpić racjonalności. I parto zaczynają powstawać. Jeśli chodzi o pierwotną wersję partii to można omówić tzw koterie arystokratyczne. Weber wymyślił 3 etapy rozwoju partii:

1. koterie

2. kluby polityczne

3. partie masowe

tylko W Brytania przeszła w sposób ewolucyjny wszystkie te 3 etapy. Tzn możemy wyprowadzić kolejny etap z poprzedniego. Czyli koterie, z koterii kluby i następnie partie.

Koterie arystokratyczne- to niezorganizowane grupy( nieformalne) arystokratów. Celem tych grup jest interes własny. Ci arystokraci w XVIII mamy grupy koterii arystokratycznej. Tylko w W Brytanii z tych koterii stopniowo wykształcają się kluby polityczne, ale to jest droga długa, bo kluby wykształcają się dopiero wtedy kiedy mamy Parlament bo potrzebne jest zaplecze w terenie. Cechą charakterystyczną W Brytanii jest oprócz tej ewolucyjności (poszczególnych etapów i ścisłych związków pomiędzy nimi) to, że kluby polityczne powstają w Parlamencie. Te kluby będą potrzebowały organizacji w terenie. W W Brytanii kluby mają te swoje czapki właśnie w parlamencie. Bo najpierw SA w Parlamencie a potem stopniowo starają się tworzyć organizacje terenowe. Tu czynnikiem sprzyjający jest upowszechnianie się prawa wyborczego. Pierwsza reforma prawa wyborczego w W Brytanii przynosi efekt w postaci 3% uprawnionych do głosowania. Mamy te kluby w Parlamencie, które chcąc utrwalić swoją pozycję muszą tworzyć organizacje terenowe. (W XIXw to etap kolejny)Prawa wyborcze ma najwyższa grupa społeczna (w hrabstwie arystokrata, wysoki urzędnik to te grupy które tworzą taką kanapową partię) one stopniowo z kanapowych robią się coraz większe. Z klubów które są organizacją parlamentarną i stopniowo zaczynają mieć swoje delegatury „terenowe”, partie się rozrastają, bo zmienia się podmiot władzy (tj suweren). Im szersze jest pojecie suwerena tym bardziej zorganizowane muszą być partie, bo one reprezentują interesy, a mają je reprezentować w parlamencie. Partie są pośrednikiem pomiędzy społeczeństwem a wadzą. To są tzw ciała pośredniczące. W W Brytanii to proces ewolucyjny, odbywa się bez wstrząsów, stabilnie. Proces ten inaczej przebiega w Europie kontynentalnej. Bo tu kluby powstają w terenie i uczestniczą w wyborach delegując tam swoich przedstawicieli. Jest zatem to inne tworzenie systemu. Nie ma ciągłości pomiędzy poszczególnymi etapami na kontynencie, bo na kontynencie Europejskim ciągle coś się dzieje, są rewolucje (wiosna Ludów). Partie znikają, i w to miejsce powstają nowe, nowe kluby. Na kontynencie te wszystkie wydarzenia powodują że tej ciągłości zachować się nie da. W W Brytanii władza była inna. Nie wpływało to na załamanie się systemu politycznego. To jest zasadnicza różnica. Nakontynencie nierewolucyjna droga, gwałtowna, są rewolucje, przewrót, wojny, konflikty i oddolne powstawanie klubów, które uczestniczą w wyborach. Przedstawiciele klubów zasiadają potem w ławach poselskich. Przychodzi jakis dyktator i wszystko ulega zasadniczej zmienia. W W Brytanii takie sytuacje się nie zdarzały.

III etap- partie masowe, mogą się one pojawić gdy jest powszechne prawo wyborcze (a nie ewoluujące wtym kierunku).

Istota rzeczy (partii masowych) sprowadza się do tego- że więzi nie są oparte na osobistych związkach, to nie jest kryterium zorganizowane więzi osobistych pomiędzy członkami partii. Za tym idzie liczebność. Nie potrafimy ustalić minimalnej liczby osób, w której liczymy partie jako masowo. Trzeba brać pod uwagę to, że przynależność do partii nie wynika z więzów osobistych. Działanie w ramach partii nie może być oparte o więzy tego typu. Już jest inaczej ukształtowane. Można by natomiast brać pod uwagę liczebność państwa. To jest kryterium, które ma wpływ na wielkość partii. Ale to nie jedyne kryterium, bo np. jeśli chodzi o Szwajcarię- tam dodatkowym czynnikiem może być określony system polityczny wtedy partie polityczne odgrywają mniejszą rolę, bo w części decyzji one nie biorą udziału. One pełnią inną rolę, one są ale działają na trochę innych zasadach. Nie są tak ważne w systemie politycznym jak gdzie indziej. To były cechy.

Jeśli chodzi o Polskę- Polska nie przeszła ewolucyjnie tych etapów, ale swoje koterie też miała. Kluby jeśli nie stracilibyśmy niepodległości to mielibyśmy je rozbudowane. Nawet w sejmie 4 letnim można mówić o klubach

Później polski system partyjny rozwijał się tak jak w poszczególnych zaborach. Czyli najgorzej w Rosji bo tam się w ogóle nie rozwijał, zabór Pruski i Austriacki dawały możliwości organizowania się posłów polskich. W historii XX-lecia międzywojennego to jest również uwidocznione. Na Śląsku, w Wielkopolsce rozwinięta chadecja. Jeśli chodzi o Austrię to może trochę bardziej przyzwyczajenie do pewnych procedur do istnienia Parlamentu, do budowanego na solidnych podstawach państwa. Ale jednak monarchia Austro-węgierska działała według innych zasad niż państwo pruskie. W Polsce brak całego XIX w zaś co do XX-lecia międzywojennego, było ono wielką szansą, wojna tą szansę zniweczyła. Szczególnie niszczący okres to polska ludowa. Nawet zabór Rosyjski nie spowodował tak katastrofalnych skutków. Straty które ponosimy z powodu 50 -ciu lat Polski Ludowej jest to przede wszystkim bierność społeczna, niechęć do udziału w życiu publicznym, nieznajomość wzorców, brak nawyków do wspólnotowego działania (a partia to działanie w znacznym stopniu wspólne) i cały szereg innych konsekwencji.

FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH- KLASYFIKACJA

1.funkcje kształtowani postaw, opinii politycznych

2.funkcja wyborcza

3.funkcja rządzenia

To są 3 dziedziny w których partia powinna działać. Mamy funkcję wyborczą, rządzenia, jedynie ta pierwsza mogłaby budzić wątpliwości co do zakresu działania. Ale ona jest jako pierwsza pokazana. To nie jest przypadkowe. Nie jest przypadkowe, bo przecież żeby wygrać wybory (lub przynajmniej uzyskać przyzwoity wynik) to trzeba przekonać wyborców do swojego programu. Czyli w odpowiedni sposób ukształtować ich poglądy. Bo pierwsza funkcja tak naprawdę w dużej mierze się do tego sprowadza, że partia kształtuje postawy i opinie polityczne. Musi to zrobic jeśli chce pozyskać wyborców. Takie ujęcie jest uproszczenie, bo trudno w nazwie ująć wszystko. Dopiero w analizie dostrzec można, że nie tylko partie kształtują świadomość ale też pozyskują informacje z drugiej strony. To także wyborcy pokazują partii swoje potrzeby, oczekiwania, możliwości. Tę funkcję dzielimy na 2 płaszczyzny

1.artykulacja interesów

2.reprezentacja interesów.

Artykulacja interesów- trzeba ustalić jakie są interesy, praktycznie oznacza to, że partie przedstawia pewną ofertę tego co ona w danej kwestii proponuje, ta oferta dotyczy rozwiązań gospodarczych, socjalnych, ustrojowych jest oparta o ideologię, tj program podstawowy i ta oferta jest przez partie składana. Oficjalnych różnych formach się to odbywa, w oficjalnych dokumentach partyjnych, w publikacjach prasowych. To pewna forma składanej oferty. To nie tylko oferta w sensie handlowym, to także propozycja do dyskusji, rozważenia, analizy, to jest oddziaływanie na świadomość, podświadomość, kształtowanie opinii i postaw. Taką ofertę składa się pewnym adresatom, i formułuje się ją w sposób który dla określonej grupy adresatów jest możliwy do zrozumienia, do przyjęcia do akceptacji. Czyli to wymaga rozpoznania potencjalnego adresata, środowisk do których się adresuje swoje koncepcje(trzeba wiedzieć kto jest naszym ewentualnym rozmówcą, w jakim jest wieku, jakie maja wykształcenie, jaki ma status społeczny) musimy go socjologicznie określić (wiedzić kto nim jest i co sobą reprezentuje) i musimy wiedzieć jakie są jego oczekiwania. Ja występuję z ofertą ale muszę ją konkretnie zaadresować. Będę stosować podobne rozwiązania w przypadku oferty handlowej. W obydwu przypadkach trzeba rozpoznać tego klienta (handlowego czy politycznego) i mówić do niego językiem który jest dla niego zrozumiały. Musza dokonać analizy grupy społecznych do której adresuję swoją ofertę. Przy pomocy określonych instrumentów, środków (narzędzi) dowiedzieć się kim ci ludzie są. Trzeba rozpoznać środowisko do którego się mówi przy pomocy fachowych instrumentów. Ta oferta musi być dobrze zaadresowana. Oczywiście dziś partie polityczne nie są tak zidentyfikowane z konkretnym środowiskiem, mają bardziej ogólnonarodowy aspekt działania, muszą adresować swoje programy do różnych grup społecznych. To jest absolutnie niezbędne i wymaga bardzo fachowej działalności. Widać że nasze partie pozostają coraz częściej w takiej fachowej pomocy, dobrze adresują i rozpoznają oczekiwania społeczne. (kwestia walki o nowy kształt NBP, kto te hasło głosi, w jaki sposób. To jest kształtowanie postaw i opinii, do kogo to jest adresowane. Do tych którzy czują się pokrzywdzeni w tej rzeczywistości. Poszukują po pierwsze poprawy po drugie wroga. Te wszystkie mechanizmy są tu wykorzystane przez oparcie się o pewne fakty), które są negatywne, utrudniają bardzo rozwój pewnych grup indywidualnych, zbiorowych z zasadniczym problemem społecznym. A jednocześnie stanowią podatny grunt dla określonych haseł. )W dialogu pomiędzy partią a grupami społecznymi kształtuje się postawy, opinie. I obie te grupy współdziałają jakby w tym procesie. Tzn partia poszukuje swoich potencjalnych wyborców uzyskując o nich opinie, wiedząc kim ci ludzie są, czego oczekują i odnosi do nich własny projekt. Jest ogromna siła oddziaływania określonych, przygotowanych do tego ludzi na środowiska które tych cechy nie mają i ogromna odpowiedzialność. Konieczność wiązania ze sobą polityki i etyki tak jak etyki i gospodaki.

Środki do pozyskiwania informacji o grupach społecznych

To narzędzia z zakresu socjologii.

- etyka działania jest podstawą każdego badacza ale też trzeba zwrócić uwagę na pewne swoiste formy działania politycznego tj na kontakt osobisty między politykami a grupami społecznymi, na umiejętność nawiązania kontaktu. Przykład: Lepper jerzdzący w roku wyborczym po całej Polsce. Taka postawę zawsze reprezentuje. Bardzo dużą wagę przywiązuje się w działaniach mających kreować świadomość, duży nacisk kładzie się na kontakt bezpośredni. Na umiejętność komunikowania się z wyborcą, na możliwość bezpośredniego kontaktu z człowiekiem. Bezpośredni kontakt ułatwia przekazanie koncepcji, władza powinna zbliżać się do człowieka bo rządzi nim. To jest pozytywnie odbierane przez wyborcę, zwykłego przeciętnego człowieka. To wynika z obyczajowości politycznej, z nauczenia się kontaktu z wyborcą. Instrumenty służące wzajemnym relacjom, stosowaniu tych relacji to: prasa, środki przekazu własne partyjne, inne wykorzystywane. Konieczność udziału organizacji partyjnych w imprezach, spotkaniach. Taka widoczność partii na co dzień. To by się zamykało w formule artykulacji.

Reprezentacja- druga płaszczyzna

-wizja partyjna

- wizja społeczna

Partia reprezentuje interesy nie wąskiej grupy, np. chłopskiej. Przy artykulacji ustalamy jakie są interesy, jak to widzi partia, jak to widzi adresat i teraz coś z tym trzeba zrobić. Są przecież partie które kształtują orientację swoich potencjalnych wyborców pokazując konieczność pewnych rozwiązań. Możliwości zmian w przyszłości. To powinien być normalny dialog pomiedzy różnymi podmiotami. Ten dialog jest fundamentem demokracji tutaj. Dialog musi być przyjęty jako postawa. Dialog społeczny jest niezbędny jeśli ma się dochodzić do porozumienia które jest potem poparte przez społeczeństwo, a nie jest mu tylko narzucone. Współcześnie nie wykonuje się władzy, że wydaje się rozkaz i się go egzekwuje. Władzę wykonuje się w dialogu społecznym. Formuła współcześnie wykonywanej władzy to jest współpraca. Wypracowanie kompromisu między różnymi grupami, które chcemy reprezentować (bo to nie jest monolit). Ale zróżnicowanie jest. W ramach reprezentowania przez partie określonych interesów wypracować pewien kompromis. Jak to można robi- to zależy od tego kogo się reprezentuje, jak duże jest zróżnicowanie tych interesów i co się chce uzyskać, Oferta partyjna powinna być kompromisową formułą, taką którą wszyscy mogą przyjąć. Najbardziej skrajne koncepcje będą odrzucone, podobnie jak najbardziej skrajnie myślący wyborcy bo oni będą musieli znaleźć inną reprezentację dla swoich poglądów. To reprezentowanie interesów jest formą kompromisową wypracowaną przez struktury partyjne ale także w pełnym dialogu i porozumieniu a też z koniecznością monitorowania prze partie stopnia poparcia, zrozumienia. To monitorowanie jest bezwzględnie konieczne. Partia powinna tę funkcje powinna wykonywać permanentnie. Konieczność wyjaśniania przez przywódców partyjnych podejmowanych działań. Przywódcy partyjni powinni wyjaśniać działania podejmowane przez partie. Powinni to robić spotykając się z wyborcami.

f. wyborcza- ma okresowe umocowanie. Wybory są w różnych terminach Iz zawsze trzeba być do nich przygotowanych. Trzeba mieć na względzie perspektywę wyborów podejmując różnego rodzaju decyzje. To z tego powodu reformy najtrudniejsze przeprowadza się na początku kadencji żeby wyborcy zdążyli zapomnieć. W tym sensie wybory są też permanentne. Samo przygotowanie do wyborów już takie bardzo techniczne następuje później, Mówiąc o f wyborczej mamy na myśli sposób w jaki w partiach politycznych desygnuje się kandydatów. Dla nas istotne jest to w jaki sposób partia przygotowuje się, dokonuje selekcji kandydatów. Rozgraniczyć trzeba wybory parlamentarne i prezydenckie. Rozgraniczyć trzeba jeśli chodzi o f wyborczą:

1.wybory do organów 1-osobowych

2.wybory do organów kolegialnych

wybory do org jednoosobowych- w Polsce nie ma specjalnej praktyki desygnowania. W wyborach prezydenckich, można też wyodrębnić i pokazać w praktyce takie rozwiązania gdy nie partie desygnują kandydata tylko on sam siebie desygnuje (Francja przoduje w tym np. goliści). To dużo zależy od systemu ustrojowego. Jeśli on mocno eksponuje prezydenta, to można sobie wyobrazić, że ten prezydent jest nie tylko instytucjonalnie silny, ale też osobowościowo. I wtedy on jakby wyłamuje się ze struktury partyjnej. Tu są także indywidualne rozwiązania tu nie ma żadnych mechanizmów które można potraktować jako wzorcowe.. generalnie jest założenie, że Prezydent jest prezydentem wszystkich i nie jest związany ściśle z żadną opcją polityczną. Mogą go wspierać różne partie. Może to być zgłoszenie partyjne, indywidualne w zależności od okoliczności politycznej, od ustroju politycznego jaki w danym systemie istnieje. Raczej, prezydent nie jest ściśle związany z żadną partią. Takie są oczekiwania współczesnego Świata, zwłaszcza w Europie. Bo w stanach jest sytuacja inna, prezydent jest tam organem wykonawczym więc on nie może być oderwany od opcji politycznej. W Europie są różne rozwiązania. Zgłoszenie zatem jest zależne od różnych okoliczności. Kto opracowuje program prezydentowi. - jest to uzależnione od sytuacji, gdy będzie silne powiązanie prezydenta z partią, partia może mieć istotny wpływ na program (doradczy oczywiście). Ale jeśli prezydent ma silną władzę to jego wpływ na politykę powinien być i wtedy jego udział w opracowaniu programu się zwiększa. Bo on indywidualnie działa i indywidualnie ponosi odpowiedzialność. Ponosi odpowiedzialność prze historią. W kategoriach polityczno-historycznych tak. Oczekiwania wobec prezydenta są dość znaczne niezależnie od tego czy formalnie ma dużo władzy czy nie. Tych oczekiwań jakie stawia się głowie państwa w dziedzinie kształtowania polityki jest pełno. Silny prezydent w znacznym stopniu kształtuje treści programowe. Formalnie będzie potem ponosił odpowiedzialność.

Wybory do organów wieloosobowych- tu niema dowolności, zasady są znacznie bardziej przestrzegane, chodzi o to jaki jest udział władz centralnych partii w typowaniu kandydatów. Tych kandydatów trzeba skądś wziąć ktoś musi podjąć decyzję i następnie ją wykonać. I czy w tym procesie dominujące znaczenie mają władze centralne partii czy też władze odpowiedniego szczebla, którego wybory dotyczą. Każda partia ma swoją grupę działaczy, którą może przetasowywać ale to jest grupa, która nagle nie może znaleźć się na marginesie. To jest pewne zagadnienie. A druga kwestia, czy te władze lokalne decydują o kandydacie. W demokratycznym systemie partyjnym decydują. Powiemy że to taki demokratyczny układ, gdy władze odpowiedniego szczebla. Z założenia są dopracowywane różne mechanizmy w konkretnym przypadku. Natomiast uważa się za niedemokratyczne i charakterystyczne dla partii wodzowskiej kiedy centrala, zwłaszcza jednoosobowo pojmowana decyduje o kandydatach w terenie. (to jest traktowane jako charakterystyczne dla partii wodzowskiej) Mówimy tylko o mechanizmach w demokracji. Władze centralne nie decydują o kandydatach terenowych a jeśli narzucają tych kandydatów, to najczęściej w partiach wodzowskich o nikłym stopniu demokracji. Jeśli chodzi o Program- kandydat taki zawsze jest związany programem organizacji która go desygnuje. Jest on związany decyzją swojej partii nawet jeśli nie jest jej członkiem. Czy ma wpływ na treść tego programu, taki sam jak każdy inny członek. On może akcentować pewne rzeczy, ale zawsze musi się mieścić w programie przewidzianym przez tą partię. Bo on jest jej podporządkowany, obowiązuje go dyscyplina partyjna. Każdy kandydat jest podporządkowany programowi organizacji, nie może stworzyć swojego własnego programu. Bo za program odpowiada partia. To jest jedyna ochrona i gwarancja dla wyborcy, bo gdyby to on sam odpowiadał to nigdy byśmy nic nie mieli z tego wszytskiego Bo nie byłoby podmiotu który permanentnie działa. Może mieć wpływ na szczegóły, np. na sposób przedstawienia, sposób komunikowania się z wyborcami. Partie próbują dyscyplinować ale nie zawsze właściwymi środkami. Są różne formy dyscyplinowania posłów. W każdym systemie dyscyplinuje się posłów (też w Brytyjskim systemie dyscyplinuje się posłów brytyjskich, cała hierarchia posłów, żadnej demokracji.) Pojęcie demokracji w partii słabo jest postrzegane. Bo ona nie mogłaby skutecznie działać gdyby każdy chciał robić to co uważa za właściwe i jeszcze w interesie swoich wyborców.

Funkcja rządzenia- w ramach tej funkcji wyodrębniamy:

1.rządzenie sensu stricte

2.działalność opozycyjna

Rządzenie sensu stricte obejmuje 2 aspekty:

- opracowanie programu rządowego

- powołanie rządu

program rządowy (to co innego niż program wyborczy, czy partyjny) - przyjmuje się że jeśli więcej partii niż 3 partie to rząd nie jest w stanie reformatorsko działać. On wykonuje bieżące czynności ale ten mniejszościowy też wykonuje, zwłaszcza jak ma ciche poparcie do spraw różnych w Parlamencie. W Polsce to skutecznie funkcjonuje a nie ma możliwości rozwiązania Sejmu. I to jest sytuacja która ukierunkowuje działanie. Więc tu też można zauważyć że w pewnym stopniu systemu ustrojowy, jego szczegółowe rozwiązania mają istotne znaczenie dla sposobu kształtowania się koalicji. Ale generalnie powyżej 3 partii to się już nie da, bo tak daleko trzeba sięgać w kompromisie, jest tak ogólny ten kompromis że nic właściwie zrobić już nie można. Program będzie taki sam. I on zawsze wtedy jest wypadkową interesów różnych partii. Tylko samodzielny rząd lub rząd składający się z dwóch np. partii o zbliżonym programie daje szansę na daleko posunięty rozwój państwa. To jes bardzo trudne. Warunkiem warunkach polskich w tej chwili niemożliwe. Autorem takiego programu może być w zależności od okoliczności może być warunkiem większym lub mniejszym stopniu prezes RM gdyby mówić o Polsce. Działacze partyjni mogą mieć wpływ. Opozycja jest warunkiem istnienia systemu demokratycznego. W takim skrutowym ujęciu można powiedzieć że to jest krzywe zwierciadło dla rządzących. Minimum demokratyczności system to zgoda partii co do tego, że opozycji się nie likwiduje. Nie likwidujemy opozycji jak tylko dochodzimy do władzy. Tego także nigdzie nie regulujemy, to jest oczywiste. Partie np. w Polsce nigdy haseł likwidowania przeciwnika nie głoszą. Opozycja może być zinstytucjonalizowana wzorem brytyjskim. A może być na zasadzie wolnego strzelca. W Polsce były próby instytucjonalizowania ale nie w takim sensie jak w W Brytanii. Cechą brytyjską jest to, że ta opozycja jest opłacana z budżetu państwa. To są wypracowane rozwiązania przez dziesięciolecia. Powielenie tego w takim kraju jak nasz jest niemożliwe, nie ma tego w obyczaju politycznym, a jak nie ma to się nie da zrobić tak naprawdę. Nie tylko rząd tak skonstruowany, tzn rząd i opozycja. Przepisy niekoniecznie spisane ale reguły zwyczajowe, działania izby gmin bardzo szanują opozycję. Są dla niej przewidziane wypowiedzi, udział w programie (opzycion days) W Brytania ma bardzo rozbudowany instytucjonalny system udziału opozycji w życiu publicznym. Ona nie ma bezpośredniego przełożenia na decyzje ale ją słychać. Przepisy oraz zwyczaj gwarantują że te instrumenty są faktycznie wykonywane. (są porozumienia pomiędzy liderem opozycji, liderem izby). To jest gwarantowane bo opozycja jest traktowana jako niezbędny element systemu demokratycznego.

Wykład z 23.04.06r

Funkcja rządzenia oznacza powoływanie rządu, tworzenie programu rządowego.

Program- kto jest autorem programu, zróżnicowanie odpowiedzi wynika ze zróżnicowania składu rządu. Gdy rząd jest koalicyjny to musi istnieć porozumienie, które stanowi podstawę programu rządowego. Udział partii koalicyjnej musi być uwidoczniony jeśli chodzi o sam tekst w sensie formalnym, chodzi o to kto jest autorem koncepcji które się w tym tekście znajdą. Im więcej będzie partii które uczestniczą w rządzie tym program będzie mniej szczegółowy, trudniejszy do realizacji będzie. Zaś kiedy mamy doczynienia z jedną partią tworząca rząd z silną pozycją premiera to jego bezpośredni wkład w opracowanie programu może być duży. Duże znaczenie mają elementy o charakterze czysto politycznym. Bo program rządowy to program polityczny i podstawę dla niego musi stanowić układ polityczny, który się w parlamencie ukształtuje. W przeciwnym wypadku nie ma możliwości jego opracowania, bo przecież na ogół jest przyjmowany w sposób formalny. Tzn musi być głosowane wotum zaufania. Program musi być, bo on jest podstawą działania tego organu a następnie rozliczania go przez opozycję w Parlamencie.

Wyróżnimy 2 typy wykonywania władzy (rządzenia):

1).sposób który zasadniczo traktuje posiadaną większość w parlamencie. Określany jako sposób rządów, które w ograniczonym stopniu uwzględniają stanowisko opozycji. Decydujące jest znaczenie partii rządzącej i w znacznie mniejszym stopniu partia rządząca liczy się z opozycją. To model charakterystyczny dla W Brytanii. 2).Na drugim biegunie można mówić o rządach, które określamy jako formułę koncyliacyjnej współpracy między rządem a opozycją. To w takiej wersji najbardziej skrajnej oznacza, że po wyborach partie rezygnują z konkurencji między sobą i tworzą wspólnie rząd dzieląc się stanowiskami wg ściśle określonych zasad. To model typu Szwajcarskiego. To nietypowe rozwiązanie, bo rezygnacja z konkurencyjności jest nietypowym zjawiskiem, bo w charakterystyce partii mieści się konkurencyjność. W Szwajcarii takie rozwiązanie jest rozwiązaniem stosowanym permanentnie, bo są takie założenia ustrojowe i każde wybory kończą konkurencyjność partii i one dzielą się stanowiskami wg różnych kryteriów: politycznego, etnicznego, językowego, każdy z wyodrębnionych elementów w strukturze społecznej musi mieć swoją reprezentację. Ta reprezentacja może się nakładać, to są tzw segmenty, które muszą być reprezentowane. Np. segment polityczny to są wyodrębnione partie. Dzielą się stanowiskami w rządzie wg pozycji jaka zajmują. Wg kryteriów politycznego, etnicznego, językowego dzieli się społeczność a zatem rządy mogą być sprawowane w interesie wszystkich tych segmentów (grup). To bardzo nietypowe rozwiązanie, nie można tego zastosować w żadnym dużym kraju. W Polsce to nierealna sprawa, bo jest od Szwajcarii o wiele większa. To powoduje że liczba kryteriów, które trzeba by uwzględniać żeby zaspokoić podstawowe interesy jest znacznie większa niż w Szwajcarii. Trudności które napotykamy, są tez z tego powodu poważniejsze, trudniejsze do opanowania (np. w porównaniu z krajami bałtyckimi) że Polska jest od nich o wiele większa i skala konfliktów się notyplikuje. Łagodzenie konfliktów w dużym kraju jest zawsze trudniejsze. (i to jedna z przyczyn tych naszych trudności, w małym kraju opanowuje się to wszystko szybciej, jezeli już tylko trafi się grupa ludzi, która zechce to robić). W Brytania to model kiedy wyraźna przepaść między rządzącymi a opozycją. I takim na drugim biegunie stojący system wg modelu Szwajcarskiego. Nie ma jednolitego wzorca. Cechą czasów współczesnych jest dążenie do porozumienia. Tu można zwrócić uwagę na ideologicznie uzasadniane zjawisko pewnego obowiązku liczenia się z mniejszością. Nie używa się określenia opozycja. Może to eufenizm ale z drugiej strony on być może sprzyja osłabieniu konfliktów, złagodzeniu obyczajów politycznych (przynajmniej teoretycznie). W tradycji brytyjskiej ochrona opozycji jest czymś naturalnym. Dopuszczenie opozycji do głosu jest obwarowane różnymi postanowieniami, specjalnymi dniami opozycji, porozumienie między spikerem a liderem partii opozycyjnej co do pewnych ustaleń. Ustaleń to są zwyczajowo wykonywane obowiązki, które mają formalnie gwarantować, że opozycja nie jest zepchnięta na margines. To są wypracowane przez dziesięciolecia metody współistnienia rządzących i opozycji. To jest bardzo korzystne i w pewnym sensie w polskich warunkach. Nie twierdzę że to jest porównywalne z W Brytanią ale jest jakąś formułą którą można było kontynuować, np. w sytuacji popierania mniejszościowego rządu. Mamy np. wotum nieufności które praktycznie może wykluczać w pewnych sytuacjach powołanie nowego rządu. Czyli jednocześnie wcześniej dymisję. Nie musi trwać rząd który jest. Rozwiązanie Sejmu w polskich warunkach jest trudne. I to prowadzi do konieczności tolerowania rządu mniejszościowego. Pewne metody działania muszą wtedy być wypracowane w praktyce, coś z tym rządem trzeba zrobić.

Mamy jeszcze pośrednie rozwiązanie- tu można wskazać na wypracowane w Europie założenie, że są pewne zadania wykonywane przez państwo w zakresie których niezbędny jest bardzo szeroki konsensus. Tu trzeba wymienić politykę zagraniczną, obronną (2 bardzo istotne filary polityki każdego państwa). Nie mylić programu rządowego z partyjnym. To dwie różne rzeczy. Choć naturalnie partia ma nawet obowiązek ująć w swoim programie rządowym stopnia elementu swojego programu partyjnego i wyborczego. Program partyjny ma być podstawą uzyskania poparcia przez wyborców natomiast program rządowy ma być realnym, ma być wykonany. Trzeba na tą sprawę inaczej spojrzeć, bo się za to odpowiada (ponosi odpowiedzialność plityczną).

Systemy partyjne. Klasyfikacja

Systemów partyjnych można wyodrębnić wiele, bardzo wiele jest też kryteriów które można stosować. System więcej niż jedna partia. Przez system rozumie się warunki koegzystencji wielu partii w danym państwie. To jest koncepcja którą przedstawił Moris Duverger.

Konsekwencja- system partyjny musi być oparty o konkurencję. Jeśli nie ma konkurencji to nie jest to demokratyczny system partyjny (można byłoby się odwołać tutaj do przykładu Polski Ludowej i powiedzieć że był system. Niewątpliwie system był tylko liczba partii nie rozstrzyga o konkurencyjności. Nie wystarczy stwierdzić, że jest więcej niż jedna partia by uznać, że system jest oparty o konkurencję. Tutaj dobrą ilustracją jest sytuacja Polski Ludowej. 3 partie i żadnej demokracji. gdy jest konkurencja dopuszczona to zawsze jest więcej niż jedna partia. Czyli bierzemy pod uwagę 2 cechy systemu demokratycznego uznajemy je za konstytutywne, tj konkurencyjność i wielość. Choć z drugiej strony Polska współczesna - to nie sposób się doszukać cech zjawiska zwanego bumem partyjnym (powstawanie ogromnej liczby partii). Jest słabe zainteresowanie rozwojem jakichkolwiek organizacji i politycznych i niepolitycznych. Jak więc w oparciu o 2 generalne zasady można klasyfikować systemy partyjne-to konkurencyjność i liczba partii. To 2 cechy które bierzemy pod uwagę.

Dzielimy na

1- systemy wielopartyjne

2- systemy dwupartyjne.

W ramach systemu wielopartyjnego, rozróżniamy:

-system rozbicia wielopartyjnego

- system dwublokowy

- system kooperacji partii o władzę

- system 1 partii dominującej.

bierzemy pod uwagę nie liczbę partii tylko to ile z nich może realnie władzę sprawować. Ile jest potrzebnych żeby stworzyć rząd.

System dwupartyjny-. To system, w którym charakterystyczną cechą jest to, że tylko 2 partie spośród wszystkich istniejących w systemie mają szansę zdobyć i utrzymać władzę. Partii w ogóle jest więcej ale tylko 2 mają realną szansę zdobyć i utrzymać władzę. To oznacza, że różnica siły pomiędzy partiami tymi dwiema które mogą władzę sprawować a pozostałymi jest bardzo duża. Tzn te pozostałe w ogóle nie mają szans na sprawowanie władzy zwłaszcza samodzielnie. One mogą jedynie w pewnych sytuacjach (te pozostałe partie)umożliwiać dużej partii powołanie rządu (pozostałe mogą służyć jedynie jako wsparcie w sytuacji, gdy którejś z dyżych partii zabrakło mało głosów i mandatów i to co te partie sobą reprezentują jest wystarczające . Mówimy o systemie brytyjskim gdzie mamy 2 duże partie, tj konserwatystów i partię pracy, ale bywa tak, że żadna z nich nie zdobędzie takiej większości żeby samodzielnie utworzyć rząd. I wtedy te małe partie, różnica potencjału jest ogromna. Bo małe partie mają ok. 3% poparcia.

Potencjał 2 dużych partii jest mniej więcej taki sam. One się tak naprawdę niewiele różnią jeśli chodzi o ich możliwości polityczne. Różnią się przede wszystkim programem. Te 2 duże partie mogą władzę sprawować naprzemiennie.(co nie znaczy że co kadencję). System jest w związku z tym stabilny i to jest jego bardzo ważną pozytywną cechą. Wytworzenie się takiego systemu jest wynikiem większościowego systemu wyborczego. To jest korzystne rozwiązanie (wynika to z stabilności systemu), ale ma też negatywne strony. Mianowicie ogranicza reprezentatywność Parlamentu. To niewątpliwy argument, choć łatwy do obalenia. Z powodu stabilności jaką ten system przynosi jest dzisiaj w Polsce traktowany jako rozwiązanie korzystne. To charakterystyczne że partie dochodzą do przekonania, że warto stosować taki system, na ogół wtedy kiedy już cały system jest wyczerpany po wielu latach stosowania rozwiązań zupełnie innych tzn proporcjonalnego prawa wyborczego. Bo pomysł ordynacji większościowej jest nowy w Polsce. Pojawił się w latach wczesnych 90-tych tylko wtedy nie miało to żadnych szans realizacji, bo wyeliminowałby co najmuje połowa ówczesnej sceny politycznej. Ordynacja wyborcza z 93r to ta która wprowadzała drastyczne progi zaporowe. Ona wyeliminowała połowę sejmu poprzedniego praktycznie całą prawicę wówczas. Przyjęta została głosami prawicy. Wprowadzenie ordynacji większościowej było na tamtym etapie niemożliwe. To był okres udziału obydwu związków zawodowych we władzy ale OPZZ -tu nikt nigdy poważnie nie potraktował. Natomiast Solidarność była ważną siłą polityczną.

Systemy wielopartyjne- cechują się tym, że władzę sprawują więcej niż 2 partie, zdolne do zdobycia władz są więcej niż 2 partie. Ale w zależności od okoliczności układ partyjny różnie może się organizować.

Rozbicie wielopartyjne- z nazwy już wynika, że partie są małe, słabe, skłócone. Najczęściej niezdolne do samodzielnego sprawowania władzy i muszą tworzyć koalicje. Te koalicje składają się ze słabych partii i same też są słabe. Tu nie ma możliwości trwałego stabilizowania. Koalicje składające się z słabych partii też są słabe, skłócone, często upadają, więc są częste kryzysy rządowe. Polski system ma takie cechy w tej chwili. Temu rozbiciu partyjnemu próbuje się przeciwdziałać poprzez mechanizmy prawa wyborczego, klauzule zaporowe. Zwłaszcza taką trudną klauzulą jest klauzula, która stawia warunek uzyskania odpowiedniej liczby % -wej głosów w skali całego kraju. Takie rozwiązania jest w Polsce i ono stanowi barierę wejścia do Sejmu zupełnie drobnych partii. One nie startują bo się nie opłaca. Jeśli drobne partie nie wejdą do Sejmu, to oznacza to powolne zamieranie partii, bo ona nie daje wyborcom tego, o co najbardziej im chodzi. To pods cechy. Można jeszczy wymienić inne mechanizmy, np. można wielkość okręgu odpowiednio kształtować, okręgi nie mogą być zbyt duże. Przyczyna dla których kształtuje się taki system to przede wszystkim rozbicie społeczne. Jak dłogo nie ma stabilnej struktury społecznej, tak długo nie może być stabilnych partii. Zmiany musza dotyczyć struktury społecznej wtedy znajdzie to także odbicie w strukturze partyjnej.

System dwublokowy- jest podobny do dwupartyjnego ale we władzy może uczestniczyć więcej partii, tak naprawdę to 3. Charakterystyczną cecha jest to, że tworzy się przynajmniej po 1 stronie układu politycznego blok partyjny. Czyli 2 partie, które razem stanowią stabilną reprezentację i umożliwiają powołanie rządu. Przykładem jest system niemiecki- jest stabilny choć ostania koalicja powstała z trudem. Taki blok powstaje albo przed wyborami albo po wyborach. Ordynacja niemiecka jest mieszana. Większościowo proporcjonalna co sprzyja takiemu ułożeniu sceny politycznej.

System kooperacji partii u władzy- tam występuje kilka podsystemów kooperacji partii u władzy. Kooperacji partii u władzy, jednej partii dominującej. Kooperacja- przykład Szwajcaria (patrz wcześniej). Partie konkurują do wyborów a następnie zawiązują koalicję i wg tego schematu sprawują władzę. Możliwa jest też inna sytuacja, tj rząd jedności narodowej. Ten układ się wytwarza w sytuacji zagrożenia bytu narodowego (to druga możliwość kooperowania partii u władzy). Partie w poczuciu takiego zagrożenia rezygnują z konkurencyjności i powołują wspólny rząd (rząd jedności narodowej). Taki rząd będzie trwał tak długo, jak długo jest realne zagrożenie. Z chwilą kiedy ono ustępuje partie wracają do swoich tradycyjnych zachowań politycznych i taki rząd upada. Można wymienić jeszcze jeden przypadek współpracy partii, mianowicie siły polityczne partii są tak rozłożone (tzn tak wyrównane), że partie muszą decydować się na wspólny rząd, bo innego wyjścia w praktyce nie ma. Przykład: w Austrii na przełomie lat 50/60-tych partie były bardzo słabe, żadna nie decyduje się na samodzielne działanie w konsekwencji powołano taki wspólny rząd.

System 1 partii dominującej- to szczególny układ. System jest wielopartyjny ale jedna partia zajmuje szczególna pozycję. Poprzez jakie cechy opisać jej usytuowanie. Można to zrobić na 2 sposoby:

1).autorstawa Duvergera- polega na tym, że wykazuje się szczególne cechy partii dominującej, to że reprezentuje ona szczególnie ważne trędy dominujące w danym społeczeństwie i jednocześnie zdobywa największe poparcie. Taka sytuacja trwa w długim okresie czasu.

2.jej autorem jest prof M.Sobolewski- twierdził, że jedna partia dominująca to taka, która otrzymuje więcej niż 50% mandatu a pozostałe partie systemu nie stanowią alternatywy wyborczej, gdyż są małe i skłócone.

Konkretyzacja cech poszczególnych systemów reprezentacji interesów. Tam są 2 systemy przedst., parlamentarny (pluralistyczny) i drugi to korporacyjny. Partie polityczne i grupy interesu to dwa tzw ciała pośredniczące.

Grupy interesu- to ciało pośredniczące. Reprezentuje interesy różnych grup społecznych, ale nie dąży do zdobycia władzy. Dąży do wywierania wpływu a nie podejmowania decyzji. Gr interesu dążą do tego, aby decyzje podejmowane przez władze były zgodne z interesami ich członków. Gr interesu to nie jest nowa konstrukcja, znane są od dziesięcioleci. Dla grup interesu przyjmujemy jedno założenie, że to są struktury zorganizowane a nie formalne, zorganizowane w konkretnym celu aby reprezentować określone interesy. Struktura ich organizacyjna może być różna, tu nie ma żadnych ustaleń. Można wyodrębnić kilka istotnych elementów, które decydują o sile, skuteczności grup interesu.

Cechy;

- spoistość

- reprezentatywność

- siła (zdolność) finansowa

- prestiż

spoistość- polega na tym, by struktura grupy interesu była taka, która zapewnia możliwość racjonalnego działania. Muszą być w ramach struktury organizacyjnej powoływane takie jednostki wewnętrzne, które zapewniają stabilność struktury, jej zdolność do racjonalnego działania. Chodzi o to, że te struktury muszą umożliwiać rozstrzyganie wewnętrznych konfliktów, np. sądy koleżeńskie. W ten sposób można przy zachowaniu środków legalnych rozstrzygać konflikty. One nie są ukrywane tylko uzewnętrzniają się to zapewnia spoistość organizacji, bo to co jest w niej niepotrzebne, co przeszkadza jej w sprawnym działaniu jest w ten sposób eliminowane, ale z zachowaniem pewnych zasad. Jest kontrola nad tym procesem uzewnętrznienia się pewnych negatywnych zjawisk, konfliktów pomiędzy różnymi grupami które się organizacji tworzą. Takimi które potem działają odśrodkowo powodując dezorganizację i trudności w uzewnętrznianiu jednolitego stanowiska.

Reprezentatywność- należy przez to rozumieć sytuacje, gdy organizacja jest traktowana jako rzeczywisty reprezentant interesu jakiegoś (określonego) środowiska, jest tak wtedy gdy reprezentuje zdecydowaną większość. Element istotny to także zdolność organizacji do rozstrzygania wewnętrznych konfliktów. Organizacja jest reprezentatywna także wówczas, kiedy wiadomo dokładnie czyje interesy reprezentuje i gdy można je ściśle określić. Kiedy organizacja potrafi wskazać interesy. które opiera

Zdolność finansowa- ta cecha traktowana jest jako zdolność do korumpowania wszystkich wokół siebie. To jest wyłącznie patologia. Natomiast to nie jest zasada, jeśli będziemy przenosić wizję czarnego świata jaka się wokół nas rozpościera dzięki układom politycznym to nie będziemy mieć żadnej zdolności do robienia czegokolwiek. Przy założeniu że wszyscy kradną i korumpują musimy założyć że my też. Grupy interesu nie muszą od razu każdego wokół siebie skorumpować, żeby w efekcie uzyskać to co chcą. Korupcja jest i będzie i zawsze musi być traktowana jako zjawisko patologiczne ale ona nie jest normą dla działania grup interesu. Natomiast pieniądze są rzeczą niezbędną aby grupa interesu (czy jakakolwiek organizacja)mogła działać. Najmniejsza nawet organizacja cokolwiek chce zrobić to musi mieć te parę groszy. To musimy wiedzieć w rozsądnych granicach i realiach tak jak pieniądz służy człowiekowi żeby mógł normalnie egzystować. Popatrzmy na to z rozsądkiem. Pieniądz jest potrzebny do utrzymania np. struktury organizacyjnej, do działań szkoleniowych. Np. zw zawodowe, przecież ta grupa musi swoich członków szkolić, informować bo inaczej nie mogą sensownie działać. To nie tylko o to chodzi że nie mogą działać we własnym interesie. O to chodzi że oni np. nie rozumieją rzeczywistości w której działają. Człowieka trzeba nauczyć jak się robi pewne rzeczy, trzeba przeszkolić. Każda organizacja jeśli ma odpowiednie zasoby potrafi tych swoich członków, potencjalnych zwolenników przygotowywać. W W Brytanii zw zawodowe zostały zniszczone finansowo, jeśli nie mają pieniędzy to nie mają możliwości działania(przez wyczerpującą walkę z M Teacher). Nie postrzegać wszystkiego w czarnej wizji która nam uniemożliwia sprawne działania, a przede wszystkim deformuje ocenę współczesnej demokracji.

Prestiż- powinien być pochodną wcześniej wymienionych cech. Organizacja prestiż ma lub go nie ma. Jest on efektem spoistości, sprawności działania, efektywności działania, skuteczności. Organizacje które mają większy prestiż cieszą się większym poparciem.

Charakterystyka systemów reprezentacji interesów

Korporacja nie jest zjawiskiem nowym. Powrót do tych koncepcji w XX nie był przypadkowy. Jest ściśle związany z zjawiskiem, które na pocz XXw pojawia się nasila stopniowo z biegiem lat. Chodzi o kryzys parlamentaryzmu. Historyczne przykłady: -republika Vaimarska, - IIRzeczpospolita do przewrotu majowego.

Cechy tego zjawiska:

To przykłady sytuacji, kiedy rządy parlamentarne stają się niewydolne. Można się odwołać też do państw półwyspu iberyjskie, Włoch to przykłady sytuacji gdy parlament jako podmiot władzy nie radzo sibie zupełnie.

U podstaw tego kryzysu parlamentarnego stoją partie polityczne które są małe, skłócone, jest ich dużo. Rządy często upadają i musi pojawić się pyt w jaki sposób można takiemu zjawisku przeciwdziałać, bo ono prowadzi do destrukcji państwa, społeczeństwa. Trzeba znaleźć skuteczne rozwiązania. Pojawia się hasło odrzucenia partii politycznych., a wykorzystania innych form organizowania się w społeczeństwie. W ten sposób powstają różnego rodzaju koncepcje organizowania się społeczeństw w korporacje(struktury korporacyjne zgodnie z ich naturalnymi dążeniami, np. korporacje zawodowe w strukturach zawodowych, obejmujące także rolników. Te korporacje mogą być tak budowane , że tworzy się dla nich specjalną izbę parlamentarną. System korporacyjny jest podstawą do prezentacji interesów a system partyjny jest zniwelowany do 1 partii tylko. S korporacyjny ma zastąpić zdegenerowane partie, bo partie były skłócone, niezdolne do sprawowania władzy. Więc trzeba je zlikwidować zastępując naturalnymi związkami w których człowiek działa bo musi, zatem one powinny wejść w miejsce systemu partyjnego. To formuła korporacyjna z okresu międzywojennego z XXw. Ona jest wyraźnie powiązania z ograniczeniem wolności, z eliminacją partii politycznych jako zdegenerowanych struktur niezdolnych do racjonalnego działania. Te systemy upadają (Niemcy, Włochy Portugalia choć wróżnych czasie). Sama idea korporacjonizmu jako rozwiązania, które mogłoby dopełniać istniejący system reprezentacji interesów powraca w II poł XXw i szybko znajduje zwolenników i następnie jest realizowany. Ale nie w ten sposób, że zastępuje reprezentację interesów realizowaną przez partie polityczne. To koncepcja tzw neokorporacjonizmu ma służyć zapewnieniu pokoju społecznego. Korporacjonizm służy temu by konflikty społeczne były zamiast sposób racjonalny rozstrzygane poprzez porozumienia zamiast na ulicach. Ten nowy korporacjonizm nie niszczy systemu parlamentarnego. On go w pewnym zakresie zastępuje i uzupełnia. Konkretne rozwiązania- Istota neokorporacjonizmu polega na tym, że pewne interesy są wyłączane z zakresu parlamentarnej reprezentacji interesu.

Rys. z lewej strony to parlament, ten parlamentarny model reprezentacji interesów, który reprezentuje interesy polityczne. interesy gospodarcze prywatnych podmiotów, to nie interesy polityczne. Nie bez przyczyny mówi się o upolitycznieniu gospodarki. Z założenia ona polityczna nie jest. To znaczy co do zasady tyle że państwo nie ma nic do roboty w sprawach gospodarczych poza tymi pods elementami związanymi z interwencjonizmem ale ono same podmiotem na rynku nie jest. Stąd w Polsce wyraźna sprzeczność interesów pomiędzy pewnymi podmiotami czy dokonywać dalszej prywatyzacji. Im więcej państwa jest w gospodarce jako podmiotu uczestniczącego w rynku, tym bardziej gospodarka będzie upolityczniona. I mamy tą drugą gr, tj korporacyjny model reprezentacji interesów który może się odnosić tylko i wyłącznie do tzw innych interesów (przede wszystkim ekonomicznych). Konstrukcja szczegółowa-W systemie który rzeczywiście spełnia warunki neokorporacjonizmu, interesy które są realizowane poprzez model korporacyjny są wyłączone z parlamentarnego modelu, czyli niektóre interesy są na zasadzie wyłączności, reprezentowane przez system korporacyjny. One nie mogą być przedmiotem walki parlamentarnej. Jeżeli część interesów wyłącznym i powiemy że np. całe przemysł metalurgiczny podlega formule korporacyjnej, to oznacza że tylko w ramach struktury korporacyjnej (np. komisji trójstronnej) te interesy są realizowane. One nie będą przedmiotem rozstrzygnięć parlamentarnych. Najpierw Komisja trójstronna musi się zgodzić o kształcie zmian np. ustawowych i one będą wiążące dla Parlamentu. Rozstrzygnięcia kwestii które mieszczą się w korporacyjnym modelu podlegają korporacjom nie są przedmiotem sporów politycznych w Parlamencie. Bo parlament nie jest władny do reprezentowania tych interesów i rozstrzygania o nich. Np. nie można w programie partyjnym napisać, że się zreformuje jakąś dziedzinę życia jeśli ona jest wyłączona, a wyłączenie następuje w drodze ustawowej do reprezentacji w ramach struktury korporacyjnej. Tym partie nie będą się zajmować, to do nich nie należy. To przechodzi do rozstrzygnięć w drodze korporacyjnej. A droga korporacyjna to np. Komisja trójstronna. Gdzie do stołu zasiadają żeby negocjować pracobiorcy, pracodawcy a państwo jest pośrednikiem (mediatorem) nie może być współwłaścicielem. Tego typu sprawy które przeszły do korporacji przestają być polityczne, bo nie da się z nich zrobić użytku na arenie parlamentarnej. Nie da się obiecać rolnikom że dostaną 3 razy więcej niż mają dzisiaj jeśli to będzie wyłączone. Parlament nie ma uprawnień by o tym decydować. Decyzja ma zapaść w ramach struktury korporacyjnej. Tam nie ma politycznego aspektu, bo to są negocjacje zamknięte pomiędzy zainteresowanymi podmiotami, i nie chodzi o wyborów. Nie można tego powiązać przynajmniej bezpośrednio z wyborami. Nie można obiecać żeby dostać w zamian głosy. Bo ani pracodawca ani pracobiorcy tego nie potrzebują. Oni po prostu mają do rozstrzygnięcia problem, techniczny, ekonomiczny, społeczny wynikający np. z konieczności dokonywania zwolnień. To jest to co przed nimi stoi ale temu nie da się nadać treści politycznej. Gdy sprawa ma charakter korporacyjny każda ze stron musi zrezygnować z czegoś i prawodawcy i pracobiorcy. Ten spór jest sporem merytorycznym, on nie ma żadnych podtekstów politycznych, będzie rozstrzygany tylko przy pomocy instrumentów merytorycznych. Te interesy muszą być całkowicie wyłączone, w całości przechodzi do korporacyjnego modelu w drodze ustawowej i podlega procedurze w ramach komisji trójstronnej w której rozstrzygnięcia mają moc wiążącą powszechnie. Tzn że skoro następuje wyłączenie pewnych interesów to nie wolność reprezentacji interesów. Wolności tu nie będzie bo nie mogę sobie wybrać zw zawodowego, który moje interesy będzie reprezentował skoro cały układ znalazł się w modelu korporacyjnym. Nie mogę stworzyć nowego związku tylko muszę przyjąć to co jest. I jest jedna organizacja która na zasadzie wyłączności te interesy reprezentuje. Obie strony muszą rzetelnie od tego podejść tzn od strony merytorycznej. Obie strony sporu muszą być przeświadczone o tym że jedynym sposobem rozstrzygnięcia konfliktu który jest lub może być są negocjacje i konieczność zawarcia porozumienia które polega na ustępstwach obu stron. (stosowali to Szwajcarzy w latach 70-tych z obawy przed kryzysem wynikającym z konkurencyjności przemysłu japońskiego). Przedmiotem przetargu (negocjacji) w takiej sytuacji są wynagrodzenie, wysokość zatrudnienia, wydajność, wysokość produkcji, zyski właściciela. Na takich negocjacjach nie da się zdobyć władzy. Cechy negatywne:

1.wyłączenie pewnych interesów

2.reprezentacja określonych interesów na zasadzie wyłączności przez ściśle określony podmiot

3.ograniczenie wolności zrzeszania się

4.brak konkurencyjności.

Pozytywy:

- sprawność

- racjonalność

-odpolitycznienie

on jest skuteczniejszy ten system.

Cechy systemu pluralistycznego parlamentarnego

To system pluralistyczny. Cechuje go wolność tworzenia organizacji, ponadto w Parlamencie wolna gra sił politycznych, konkurencyjność (to były cechy pozytywne). Cechy skłaniające do negatywnej oceny, to np. upolitycznienie interesu, konflikt trudny do merytorycznego rozstrzygnięcia, przewlekłość procedury, niestabilność. Te konfliktowe sprawy o niepolitycznych charakterze przenoszone na grunt polityczny pogłębiają destabilizację, zaostrzają konflikt. Jednocześnie uniemożliwiają jego racjonalne rozstrzygnięcie. Bo instrumentami politycznymi z istoty rzeczy nie da się rozstrzygać konfliktów które politycznie nie są.

Bilans zysków i start-

Model korporacyjny ma charakter merytoryczny ale to nie znaczy by wszystkie sprawy miały być w ten sposób rozstrzygane. On ma bowiem pewne cechy negatywne i ogranicza wolność, ogranicza możliwość wyborów. Powinien dotyczyć tylko tych aspektów które tego wymagają. Wprowadzenie w Polsce silnego korporacjonizmu a takie były założenia, np. w postaci nałożenia obowiązku przynależności każdego przedsiębiorcy do 1-go samorządu gospodarczego. To stanowiłoby ograniczenie. Nakładanie rygorów ograniczających swobodę tworzenia organizacji w sytuacji polskiej niekoniecznie byłoby rozwiązaniem korzystnym. Chodziło o to by wyzwolić inicjatywę. Korporacjonizm wspomaga państwo, tzn wzmacnia jego pozycję bo państwo jest podmiotem mediującym, to jest mediator. Państwo polskie jest często współwłaścicielem, wtedy nie może występować jako mediator. To jest możliwe tylko wtedy, gdy państwo nie uczestniczy. Nie jest podmiotem własności.

Wykład z 06.05.2006r

Pluralistyczny i korporacyjny model reprezentacji interesów.

Cechy pluralistyczne:(gdy przypomnimy ostatni miesiąc w sejmie to jest najbardziej karykaturalna forma systemu parlamentarnego reprezentacji interesów czy pluralistycznego) gdzie pods zasada społeczeństwa obywatelskiego tzn zdolność do samoograniczenia jest całkowicie nieznana. Nie istnieje jako wytyczna działania. Te dwie rzeczy można ze sobą złożyć i to jest podsumowanie ostatniego miesiąca polskich polityków. Jeśli chodzi o konkretne fakty świadczące o takim zachowaniu to podział ministerstw. Nie uzasadniony żadnym merytorycznym względem.

I tu wystawieni tych co najmniej dwóch cech, tj wielość zorganizowanych interesów które nie odpowiada w ogóle strukturze interesów reprezentowanych przez różne grupy społeczne. I druga kwestia przeorganizowanie oraz trzecia to zasada samoograniczania się. Tworzenie ministerstw tylko w oparciu o względy personalno-polityczne, jakiegokolwiek odniesienia do przesłanek merytorycznych i kompetencje kandydatów które budzą poważne zastrzeżenia. Ten pluralistyczny model nie musi tak wyglądać jak to co widzimy, jest to zupełnie nienormalna sytuacja. Nawet jeśli wziąć pod uwagę dośw polski z ostatnich 50-ciu lat, które ma zasadnicze znaczenie ale myślę że to nie jest jeszcze tylko i wyłącznie przyczyna doświadczeń komunistycznych. To efekt innych jeszcze zjawisk które występują. Nie jest to aż tak częste by mówić że nie stanowi czegoś wyjątkowego. W związku z tym nie jest to też jedyna możliwa sytuacja dla pluralistycznego modelu. Mamy tyle krajów wokół siebie które ten system potrafią zorganizować, funkcjonują różnie bo realia o tym decydują ale trzyma się pewnych twardych zasad. One są wypracowywane w długim okresie doświadczeń.

Drugi system to on w naszym stopniu jest zaprzeczeniem pierwszego, bo nie opiera się na swobodnej działalności człowieka. Tak jak w pierwszym przypadku wolność była zasadą wyjściową tak tu mamy inna sytuację. Nikt nie dysponuje prawem do swobodnego organizowania się w tych dziedzinach życia które zostały wyłączone. Bo decyzją ustawodawcy pewne kategorie interesów są wyłączone z modelu pluralistycznego. One nie podlegają regułom modelu pluralistycznego i reprezentacja interesów jest realizowana przez ściśle wskazany podmiot. Nie ma swobody organizowania się , swobody wyboru podmiotu reprezentującego interesy. Jest 1 podmiot który te interesy reprezentuje. Powołanie takiego podmiotu, skonstruowanie takiego całego systemu wymaga minimum porozumienia. Tego nie da się zrobic a sytuacji gdy siły polityczne nie podejmą takiej decyzji. W warunkach polskich jest to niemożliwe. Ze względów politycznych nie ma żadnej możliwości żeby jakikolwiek kategorie interesów wyłączyć. Odrzucona w systemie korporacyjnym jest konkurencyjność-to konsekwencja tej pierwszej zasady wyłączenia pewnych interesów, wykluczenia swobody reprezentowania tej kategorii interesów. W związku tym nie ma żadnej konkurencji. Bo jest 1 podmiot który reprezentuje te interesy i on na w zasadzie wyłączność tę działalność prowadzi. Te cechy dotyczą zarówno prawodawców i pracobiorców. Po obu stronach tego konfliktu, który się musi pojawić, po to jest ten system tworzony żeby ten konflikt rozstrzygać obowiązują te same zasady. W obu przypadkach będzie to 1 struktura. Istotne znaczenie ma mediator, którym jest państwo. To państwo jest podmiotem który pośredniczy w ustalaniu porozumienia. To system, który daje pewne pozytywne strony w postaci ułatwienia zawierania porozumień, dlatego że te porozumienia nie są warunkowane politycznie. Na ich treść nie ma wpływu zbliżający się termin wyborów. Nie ma przetargu politycznego. Nie da się walczyć o ministerstwo itd., nie ma takiej możliwości. Bo rzecz jest rozstrzygana przy udziale podmiotów, które mogą działać tylko merytorycznie. Daje to większą szansę zawarcia racjonalnego porozumienia. U podstaw leży przekonanie, że lepszym rozwiązaniem jest zawarcie porozumienia niż przeciągający się spór.

W obu przypadkach mamy pozytywne strony i negatywne elementy. W jednym i drugim przypadku musi istnieć minimum porozumienia społecznego, żeby to wszystko było możliwe do zrealizowania. Nie ma zatem takiego rozwiązania które by całkowicie eliminowało niebezpieczeństwo kryzysu ludności. Takich rozwiązań w ogóle nie ma. Bo ani prawo nie jest istrumentem, którym można się posłużyć aby taki efekt uzyskać. Prawdę powiedziawszy nie mamy żadnych innych możliwości. Zawsze istnieją okoliczności które powodują że czynnikiem decydującym jest odpowiednie zachowanie człowieka. To warunek który nie ulega zmianie. To były ogólne cechy systemu reprezentacji interesów.

W żadnym kraju w czystej postaci współcześnie nie mamy do czynienia z żadnym z nich, w tym państwie które zaliczylibyśmy do modelu pluralistycznego pojawiają się też często elementy korporacyjne w większym lub mniejszym nasileniu. Np. w Polsce mamy przepisy ustawowe, które regulują reprezentację interesów w wersji neokorporacyjnej. Przecież Komisja trójstronna w Polsce działa. Działają także komisje na poziomie województwa. To nasze polskie formy korporacyjne. One są ograniczone w swoim działaniu, bo ich kompetencje są niewielkie. To przykład sytuacji kiedy współdziałają obok siebie różne modele. Chociaż decydujące znaczenie w warunkach polskich ma model pluralistyczny.

Tu mowa o Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-gospodarczych i Wojewódzkich Komisjach Dialogu Społecznego.

Trójstronna Komisja ds. Społ-ekonom

art. 1 ust - to forum dialogu społecznego prowadzonego dla godzenia interesów pracowników, interesów pracodawców oraz dobra publicznego.

Celem Komisji jest dążenie do osiągnięcia i zachowania pokoju społecznego. Gdy chodzi o kompetencje komisji to tu należy wymienić: dialog społeczny w sprawach wynagrodzeń i świadczeń społecznych a także w innych sprawach społecznych lub gospodarczych, ponadto Komisja jest uprawniona do prowadzenia dialogu społecznego w innych sprawach określonych innymi ustawami ustawami.

Organizacja- odwoływałam się do tego mówiąc że w warunkach polskich wyeksponowanie roli Komisji Trójstronnej nie byłoby rozwiązaniem korzystnym. Takie próby były podejmowane w połowie lat 90-tych i miały prowadzić do powołania obligatoryjnego samorządów gospodarczych. Tu ogromnie aktywne były właśnie środowiska polityczno-rządowe. I to budziło zasadnicze zastrzeżenia, dlatego że powołanie Komisji ogranicza wolność. I powoduje brak zainteresowania, po jakim okresie czasu działaniem na określonym polu.

Art. 4 ust 1- w skład komisji wchodzą przedst. strony rządowej, strony pracowników, oraz strony pracodawców. W pracach Komisji biorą udział przedst. j.s.t z głosem doradczym w zakresie który dotyczy zadań publicznych wykonywanych prze ten samorząd. Z głosem doradczym w pracach Komisji mogą brać udział przedstawiciel Prezesa NBP i przedstawiciel Prezesa GUS.

Art. 5- Strona rządowa- reprezentują ją przedstawiciele RM wskazani przez prezesa.

Strona pracowników- reprezentują ją przedstawiciele reprezentatywnych organizacji związkowych.

Reprezentatywne organizacje związkowe- to organizacje, takie jak ogólnokrajowe zw zawodowe, ogólnokrajowe zrzeszenia zw zawodowych, ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe, które spełniają łącznie następujące kryteria: zrzeszają więcej niż 300 tyś członków będących pracownikami, działają w podmiotach gospodarki narodowej w których podstawowy rodzaj działalności jest określony w więcej niż w połowie sekcji polskiej klasyfikacji działalności. Proszę sobie przypomnieć kiedy była mowa o cechach które decydują o sile grupy. Była wymieniona tez reprezentatywność, i mowa była wówczas o dwóch takich rozwiązaniach: tj z jednej strony większość jest zorganizowana w organizacji (to warunek tu ujęty) oraz zdolność organizacji do opanowania wew-go kryzysu dla potrzeb istniejącej struktury (w szczególności sądy koleżeńskie).

art. 7- stronę pracodawców w Komisji reprezentują przedstawiciele reprezentatywnych organizacji pracodawców, reprezentatywne są takie organizacje pracodawców, które łącznie spełniają następujące kryteria:

1.zrzeszają pracodawców zatrudniających więcej niż 300 tyś pracowników

2.mają zasięg ogólnokrajowy

3.działają w podmiotach gospodarki narodowej, w których podstawowy rodzaj działalności określony jest w więcej niż w połowie sekcji polskiej klasyfikacji działalności o której mowa w przepisach ust w kwestiach publicznych.

Art. 9- każda z organizacji ma równą liczbę przedstawicieli, tzn pracodawców i pracobiorców..

Wojewódzkie komisje dialogu społecznego

powołanie takich Komisji należy do kompetencji wojewody, który działa na podst wniosku złożonego przez co najmniej 1 organizację pracodawców i 1 organizację pracobiorców.

Kompetencje- komisje te mają za zadanie wyrażanie opinii w sprawach objętych zakresem zadań zw zawodowych lub organizacji pracodawców będących w kompetencji adm rządowej i samorządowej z terenu województwa. Ponadto Komisje te wykonują też zadania przekazane przez Trójstronną Komisję.

Wojewódzkie Komisje mogą też rozpatrywać sprawy społeczne lub gospodarcze powodujące konflikty między pracodawcami i pracbiorcami, jeśli rozstrzygnięcie uznane zostanie za istotne dla zachowania spokoju społecznego.

Polska jest przykładem słabego systemu korporacyjnego i to nie stoi w sprzeczności z tezą że zw zawodowe odgrywają dużą rolę polityczną. Ta struktura korporacyjna zorganizowana ma ograniczony zakres. Zw zawodowe wykorzystują to co wynika z modelu pluralistycznego. Wchodzą tam, gdzie te możliwości się pojawiają uczestnicząc w wolnej grze sił interesu, uczestnicząc bezpośrednio w walce o te interesy (walce która ma charakter pluralistyczny a nie jest zorganizowana w strukturze korporacyjnej). Udział zw zawodowych jest spory w podejmowaniu decyzji, natomiast nie odbywa się to w oparciu o przesłanki merytoryczne. To tyle jeśli chodzi o połączenia pomiędzy modelem pluralist a korporacyjnym na przykładzie polski.

LOBBING

Lobbing kojarzy się z korupcją. Lobbing powinien być rozwiązaniem które przeciwdziała korupcji bo określa, reguluje, sposób w jaki zainteresowane podmioty dążą do realizacji swoich interesów. To zjawisko zaczęło się rozwijać silnie w II poł XXw. Jest mocno związane z włączeniem się państwa do stymulowania procesów gospodarczych(im większy zakres interwencjonizmu państwowego i reglamentacji państwowej tym wiecejorganizacji jest zainteresowanych naciskiem aby swe interesy realizować).

Doświadczenai amerykańskie: to kraj o najwyższym stopniu rozwoju liberalizmu.leberalizm amerykański jest uosobieniem wolności. Amerykanie podjęli prawo do lobbingu, do ochrony interesów i działania w kierunku pozyskiwania takich decyzji które służyłyby ich interesom. Już od samego początku obowiązywania konstytucji. Odwołując się do tego postanowienia który mówi że każdy obywatel ma prawo wystąpić z petycją do władzy. To traktowane jest w doktrynie amerykańskiej jako źródło lobbingu w Ameryce. To stare zjawisko. W nowoczesnym państwie którego początki datujemy na przełom XVIII/XIX w doktrynie Amerykańskiej się pojawia. Z jednej str państwo amerykańskie jest ograniczone z zakresie swojej działalności, a z drugiej strony jest adresatem żądań, oczekiwań by regulacje prawne były zgodne z interesami różnych obywateli. Konsekwencja takiego myślenia, względnie mamy tu wzajemne oddziaływanie jest to, że Ameryka jest krajem najbardziej zorganizowanym w interesach.

Ameryka, to kraj który jako pierwszy uregulował prawnie lobbing w ust z 1946r o lobbingu. Nowelizacja w 96r. pierwsza poprawka do konstytucji amerykańskiej przyznawała prawo obrony swoich interesów, np. kierowania petycji do rządu. To jest traktowane jako pierwota forma lobbingu.

Wersja z 1996r- lobbystą jest osoba, która utrzymuje więcej niż 1 kontakt lobbystyczny w Kongresie, spędza więcej niż 20% czasu w ciągu 6 m-cy na zajęciach związanych z działalnością lobbystyczną. Ust wyjaśnia co to kontakt lobbystyczny- to każda ustna, pisemna, elektroniczna forma komunikacji w celu wpłynięcia na decydentów władzy ustawodawczej lub wykonawczej w imieniu klienta.

Działalność hobbystyczna polega na 2 możliwościach:

1.na przeforsowaniu lub powstrzymaniu jakiejkolwiek ustawy głosowanej w Kongresie

2.wywieraniu bezpośredniego lub pośredniego wpływu na przeforsowanie lub powstrzymanie jakiejkolwiek ustawy głosowanej w Kongresie. To trzeba tez odnieść do działalności lobbystycznej w odniesieniu do władzy wykonawczej. W literaturze pragmatyzm wpływa nie na polityków bo ci się zmieniają ale na urzędników najwyższego szczebla którzy są stabilni. R-78:28 np. mamy pojęcie służby cywilnej. Zamknięta grupa urzędniczna o bardzo korporacyjnym uprawnieniu. Tam jest nominacja, tj ruszenie człowieka z tego miejsca gdzie w wyniku hierarchicznego awansu ustawiony właściwie niemożliwe. Ruch na tych szczeblach jest rzadki. Mówimy nawet o koniecznej stabilizacji, od pewnego szczebla powinna być stabilizacja aby urząd dobrze pracował.

Definicje lobbingu

1.jako oddziaływanie grup interesu na organy władzy ustawodawczej i wykonawczej. Lobbing można podzielić na 2 modele:

a)pluralistyczny

b)neokorporacyjny

2.jako proces komunikowania się i nakłaniania.

Istotnym elementem lobbingu jest informacja. Zasadniczym zadaniem lobbysty jest uzyskanie dostępu do źródeł informacji, wybór środków jej przekazu tak aby gwarantowały one prawidłowy odbiór przez adresata.

Pluralistyczny- charakterystyczny dla ST Zjednoczonych, WBrytanii,

Korporacyjny- to Austria, Holandia, Niemcy, Norwegia, Szwecja.

Europejski model Silny korporacjonizm: w Austrii, Szwecji, Norwegii. Proces podejmowania decyzji jest w tych krajach scentralizowany, bo negocjacje prowadzi kierownictwo organizacji. Przedmiotem przetargu są płace, ceny, zasiłki, ubezpieczenia. Scentralizowany bo dec są podejmowane przez kierownictwa organizacji na szczeblu najwyższym.

Cechą charakterystyczną tego sposobu zorganizowania interesów jest włączenie grup interesu w system adm-ny

Zawsze korporacjonizm jest charakterystyczny -słabszy od tego w Austrii np., w skali globalnej możemy mówić o średnim korporacjonizmie w Irlandii, Niemcy, Belgia, Holandia, Finlandia.

Różnice między I a II grupą dotyczy przede wszystkim tego, że w II grupie powiązania grup interesu z państwem nie są wielopłaszczyznowe. W II grupie przetargi dotyczą płac.

W I gr krajów: Austria- tam jest zorganizowany tzw system partnerstwa ekonomicznego i społecznego. Tą nazwą określa się sieć organizacji współpracujących z rządem, partiami politycznymi i aparatem biurokratycznym. Na czele tej struktury stoi specjalna komisja o charakterze nieformalnym, do której kompetencji należy faktycznie ustalanie wzrostu cen, podejmowanie decyzji o terminach zbiorowych przetargów (ustaleń pomiędzy pracodawcami a pracobiorcami).

W tej Komisji rozmowy prowadzone są twarzą w twarz (face to face) i toczą się pomiędzy organizacją pracodawców i przewodniczącym federacji zw zawodowych. Austriacki korporacjonizm (czy neokorporaconizm) uważany jest za silny. Przede wszystkim dlatego, że ma następujące cechy:

1.działają obligatoryjne statutowe izby handlu i rolnictwa

2.stowarzyszenia i inne organizacje społeczne mają silną pozycję gdy są masowe

3.izby i dobrowolne stowarzyszenia są scentralizowane (i dzięki temu są bardziej operatywne, skuteczne w swym działaniu)

4.istotnym czynnikiem wzmacniającym korporacjonizm austriacki jest dążenie wszystkich podmiotów by negocjacje kończyły się kompromisem.

Kompromis wynika z przeświadczenia o skuteczności działania w ten sposób. To realny środek rozstrzygania sporów.

NIEMCY- negocjuje się przede wszystkim zatrudnienie i płace. Grupy gospodarcze są silne, tak samo i inne organizacje jak izby, stowarzyszenia zawodowe. Dla modelu niemieckiego charakterystyczne jest silne powiązanie grup interesu z partiami politycznymi. Partie są nawet finansowane przez grupy interesu (choć nie tylko). Są zobowiązane ujawniać darowizny w wysokości powyżej 20 tys marek(trzeba to przeliczyć na euro). Te grupy interesu są istotnym elementem reprezentowania interesów. Ta działalność powinna być jawna. Z punktu widzenia obywatela jakiegokolwiek kraju najistotniejsze jest by było jak najmniej zakazów pewnych działań i by działalność była jawna. Im więcej tworzymy zakazów tym więcej jest prób łamania tego.

WBrytania- to kraj o systemie dwupartyjnym. Powoduje to że interesy są nie rozdrobnione, bo one muszą być kumulowane ze względu na sposób ich reprezentowania w Parlamencie. To nie jest rozdrobniony Parlament. Nie ma faktycznego nacisku na poszukiwanie innych rozwiązań, np. różne formy zawierania porozumień. Te porozumienia służą by załatwiać interesy gospodarcze zwłaszcza w formie która gwarantuje szybkość podejmowania decyzji. Im więcej partii tym większa trudność w szybkim działaniu. Wobec tego szukajmy innych rozwiązań, jak połączymy określone gr interesów z pewnymi partiami politycznymi, to mamy jasność kto kogo reprezentuje (jak w wersji niemieckiej).a dużo partii to konieczność poszukiwania trwałych związków z konkretnymi podmiotami. Jeśli podmiotów jest mało (w przypadku brytyjskim 2) to sprawa klarowna, albo z jednym albo z drugim. Niema możliwości dodatkowych, żeby wchodził trzeci partner. Ten układ dwubiegunowy pozwala szybko znaleźć rozwiązanie. Nie ma faktycznego nacisku na porozumienia pozaparlamentem. Brytyjczycy mają wiele rozwiązań które służą umożliwieniu wpływu różnych środowisk np. na proces ustawodawczy. Do niektórych z tych rozwiązań nawiązujemy w Polsce. Tu można odwołać się do 2 rodzajów ksiąg, tj białej i zielonej. To 2 dokumenty o charakterze publicznym, które ułatwiają publiczną dyskusję nad projektem. Są wyłożone na określony czas i podmioty zainteresowane mogą zgłaszać swoje uwagi. To jest publiczne przedstawienie projektu umożliwiające publiczną dyskusję na temat jego założeń i przyjętych rozwiązań.

W niektórych krajach prowadzenie działalności lobbystycznej jest możliwe dopiero po zarejestrowaniu się w Parlamencie (Niemcy,Dania).

Te powiązania różnego typu które występują faktycznie w strukturach władzy wykonawczej i ustawodawczej nie muszą być widziane wyłącznie jak wynika to z modelu pluralistycznego bądź korporacyjnego. Wyodrębnia się także inne faktycznie realizowane powiązania.

Klientelizm- to zależność określana jako symbioza. W symbiozie pozostają grupy interesu, adm-cja, władza ustawodawcza i Parlament. Te podmioty pozostają ze sobą w symbiozie bo każda znajduje swoje miejsce, tzn ochronę swoich interesów. W symbiozie wszystko jest ustalane w ten sposób, że wszystkie podmioty mają możliwość ochrony swoich interesów. Wynika to z określonej struktury wydatków publicznych. Struktury wydatków publicznych są tak konstruowane (dzielone), że każdy z tych podmiotów coś dla siebie uzyska. Źródłem finansowania jest budżet. Może być finansowane: dobra, usługi. To inny sposób myślenia o ochronie interesów niż występuje to w przypadku formuły polegające na przetargu, gdzie różne interesy są ujawnione , określone i w formule parlamentarnej czy też korporacyjnej realizowane. Klientelizm polega na tym, że 3 strony układu dogadują się co do sposobu podziału środków określonych w budżecie państwa. Z punktu widzenia politycznego mówimy o narastaniu wzajemnych zależności. Mieszają się tu interesy ekonomiczne z politycznymi, np. uregulowanie ubezpieczeń społecznych rolników.

Rozwiązania w polskiej ustawie

W Polsce jest trochę firm które chcą prowadzić działalność lobbystyczną, przy zastosowaniu środków dopuszczanych prawem. Mamy z VII. 20005r przepisy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Ust ta składa się z kilku rozdziałów. Są przepisy ogólne,

Rozdz.II-reguluje zasady jawności, III-rejestr podmiotów które wykonują działalność lobbingową oraz zasady tej działalności, IV-kontrola zawodowej działalności lobbingowej i wreszcie sankcje za naruszenie przepisów ustawy.

Art. 2- określa def działalności lobbingowej- stanowi iż działalnością lobbingową jest każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa. Zawodową działalnością lobbingową jest zarobkowa działalność lobbingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób. Zawodową działalność lobbingową może prowadzić przedsiębiorca lub os fiz nie będąca przedsiębiorcą na podst umowy cywilno-prawnej.

Zrealizowanie zasady jawności działalności lobbingowej opiera się na kilku założeniach. RM jest zobowiązana przynajmniej raz na 6 m-cy przygotowywać program prac legislacyjnych Rady Ministrów dotyczący projektów ustaw. Takie programy prac legislacyjnych przygotowuje się także w odniesieniu do projektów rozporządzeń. Program prac legislacyjnych zawiera przede wszystkim:

1.uzasadnienie wprowadzenia pewnych rozwiązań ustawodawczych:

2.przedstawienie istoty tych rozwiązań ponadto wskazanie organu który jest odpowiedzialny za opracowanie projektu

3.wskazuje się osoby odpowiedzialne za przygotowanie projektu. (to wzorowane na rozwiązaniach brytyjskich).

W specjalnym biuletynie informacji publicznej to wszystko będzie zawarte i to jest ujawnienie projektu.

Konsekwencja przedst. programu prac ustawodawczych w biuletynie- każdy może zgłosić zainteresowanie pracami nad projektem ustawy czy rozporządzenia. Takie zainteresowanie może zgłosić podmiot zawodowo trudniący się lobbingiem i taki który się tym zawodowo nie trudni. Zmianie uległ regulamin Sejmu bo musi uwzględniać nowe rozwiązania. Gdy chodzi o ustawę może być przeprowadzone publiczne wysłuchanie dotyczące projektu. Podmiot który zgłosił zainteresowanie pracami nad projektem ustawy może wziąć udział w publicznym wysłuchaniu.

Podmioty prowadzące działalność lobbingową zawodową muszą być rejestrowane.

Art. 10- przewiduje obowiązek powołania rejestru- wpis jest dokonywany na podst zgłoszenia.

Kontrola- art. 16 ust przewiduje, że organy władzy publicznej są obowiązane niezwłocznie udostępniać w biuletynie informacji publicznej informacje o działaniach podejmowanych wobec nich przez podmioty wykonujące zawodową działalność lobbingową wraz ze wskazaniem oczekiwanego przez te podmioty sposobu rozstrzygnięcia.

Czyli każdy organ władzy publ jest zobowiązany niezwłocznie udostępnić wobec biuletynie informacji publ kto wykonuje wobec niego działalność lobbingową, jednocześnie musi wskazać jakie są oczekiwania tego lobbysty. Organ wobec którego takie działania są prowadzone określa sposób w jak przebiegają kontakty pomiędzy organem a lobbystą. (może to być działalność prowadzona zawodowo lub nie). R-10:44

Sankcje za naruszenie przepisów ust. -podmiot który wykonuje czynności wchodzące w zakres zawodowej działalności lobbingowej bez wpisu do rejestru podlega każe pieniężnej w wysokości od 3 tyś do 50 tyś zł.

Więc mamy dwie formuły działalności lobbingowej. Zawodową i niezawodową. Zawodowa wynika ze statutu podmiotu który to musi w zawodowym zakresie mieć. Ale w sytuacji jak nie ma to pozostaje niezawodowo wykonująca działalność lobbingowa. (powinna to być działalność zawodowa).

ELITY POLITYCZNE

Elita rozwija się prawidłowo kiedy jest przepływ ludzi od mas do elity. Do elity musi być odpowiednio otwarty dostęp. Powinny też być otwarte drzwi do jej opuszczenia. to zależy w dużej mierze jeśli chodzi o elity polityczne od wyborców. Wyborcy mówią że politycy wybierają partie. Krytykując elity trzeba pamiętać, że część społeczeństwa wybiera elity, część się przyczynia nie idąc do wyborów. Tu są wzajemne relacje. Mówimy o wątpliwościach czy dyskusjach doktrynalnych, ponieważ często ustawia się w pewnej sprzeczności elity i resztę ludzi. Tzn konfrontuje się elity z zasadą równości twierdząc że jeśli uznaje się zasadę równości (równość wszystkich ludzi) to nie można mówić o elicie. Nie wydaje mi się to zasadne bo równi jesteśmy, ale wobec prawa. Ale to co nierówne może być zróżnicowane w sposób regulowany. Nikt nie ma ograniczonych praw przez to że my uznamy istnienie elity. Tzn takiej grupy ludzi która się wyróżnia jakąś cechą pozytywnie i z tego tytułu zajmuje szczególna pozycję w systemie społecznym. Nas interesują tylko elity polityczne. Tzn ta pewna grupa osób która ze względu na szczególne swoje predyspozycje zajmuje pozycję umożliwiającą jej podejmowanie decyzji. Bo Parlament podejmuje w naszym imieniu decyzje polityczne, tak samo rząd. Dziś nie podnosimy zarzutów, twierdząc że elita istnieje naruszamy zasadę równości. Nie naruszamy zasadę równości, mówimy tylko o pewnej grupie, która mając określone cechy (predyspozycje) zajmuje pozycję, która z jednej strony daje jej możliwość (w przypadku elit politycznych) podejmowania decyzji ale z drugiej strony sytuuje ją w pozycji podmiot które mogą podlegać pewnym ograniczeniom (mówimy np o ograniczeniu prawa do prywatności zwracając uwagę na to, że w stosunku do niej zasada prywatności jest ograniczona w swoim zakresie). większym zakresem prywatności cieszymy się my nie należący do elity politycznej a znacznie mniejszym politycy. W stosunku do polityków obowiązują także mniej rygorystyczne normy dotyczące sposobu wypowiadania się. Te standardy wypracowane we współczesnym świecie są mniej rygorystyczne wobec polityków. Te wszystkie zarzuty dotyczące naruszenia równości nie wydają się trafne. Polska ma duże osiągnięcia jeśli chodzi o badanie elit. W II Rzeczpospolitej na Uniwersytecie Mickiewicza rozwijał się bardzo silnie ośrodek socjologiczny w szczególności badanie elit pod kierunkiem prof. Znamierowskiego.

Jeśli chodzi o elity polityczne- korzystamy tu z opracowania przygotowanego przez amerykańskich politologów którzy opracowali koncepcję elit dostosowaną do współczesności. Można tu wymienić dwóch przedst. tej koncepcji, tj M.Burtona, R.Gunthera i J.Higley'a. twierdzili oni że możemy wyodrębnić 3 typy (rodzaje) elit politycznych.

1.elita sfragmentaryzowana (odnieść się do typologii demokratów), kiedy były charakteryzowane różne typy demokracji, i w odniesieniu do demokracji nieskonsolidowanej wymieniałam jako jeden z elementów (kryteriów) sposób zorganizowania elity i stopień jej konsolidacji. Ta nieskonsolidowana demokracja charakteryzowała się sfragmentaryzowaną elitą polityczną. Elitę sfragmentaryzowaną charakteryzuje duże wewn-ne zróżnicowanie. Elity wewnętrznie zróżnicowana musi być, ponieważ żadne środowisko, także polityczne nie będzie jednolite wewn-nie. Elita polityczna jest wewn-nie zróżnicowana i ona dzieli się na frakcje. Im więcej będziemy mieli frakcji elity tym bardziej będzie ona zróżnicowana i tym trudniej o porozumienie a rządzenie oparte jest o porozumieniu elit. Rząd który liczy więcej niż 4 partie to tylko egzystuje, bo znalezieni kompromisu jest bardzo trudne. W elicie sfragmentaryzowanej charakterystyczny jest minimalny stopień strukturalnej integracji i normatywnego konsensusu, co to znaczy minimalny stopień strukturalnej integracji Strukturalna integracja to związek pomiędzy frakcjami. One mają się integrować, tzn podejmować działania ułatwiające albo zmniejszenie liczby tych frakcji albo zdolność do współpracy. Minimalny stopień strukturalnej integracji to sytuacja kiedy tych frakcji jest bardzo dużo i nie są zintegrowane. Normatywny konsensus oznacza- porozumienie, niski stopień porozumienia, współpracy. Im więcej frakcji tym trudniej o współpracę. Normatywne porozumienie tyczy się norm, założeń które każda frakcja chce realizować. Np. mamy program solidarne państwo. To są wówczas normatywny konsensus na bazie programu solidarne państwo. To przykład normatywnego konsensusu formalnie zawartego. Matematyczna tylko większość nie oznacza większości programowej. Czyli integracja strukturalna nie przekłada się bezpośrednio na integrację normatywną. Konsekwencje sfragmentaryzowania elity- niestabilność władzy, kryzysy. Często przyjmuje się że przynajmniej jedna z frakcji odrzuca podstawy systemu, np kraj Basków w Hiszpanii. Jeśli jest jakiś podmiot, który no chce się odłączyć, to odrzuca podstawy sytemu bo on nie chce istnieć w jednej wspólnocie państwowej. Ale to skrajne sytuacje. Działania które hamują zróżnicowanie elity, wpływają na jej konsolidację. To działania podejmowane np. w odniesieniu do norm prawa wyborczego (klauzula zaporowa), można próbować tym stymulować rozwój elity i to do pewnego stopnia daje efekty ale ograniczone bo to jest instrument formalny. Nie wpływa bezpośrednio na przyczynę tego zróżnicowania, bo źródłem bezpośrednim wszystkich trudności jest struktura społeczna. Częściowo można ją stymulować (pośrednio np. klauzulą zaporową) ale społeczeństwo samo musi się przebudować (zmiana mentalności, podniesienie poziomu wykształcenia, otwarcie na inne prądy, wielość kulturowa). Wielość kulturowa w istotny sposób kształtuje świadomość. To widać już dziś przyglądając się strukturze naszej polskiej. Bo to uczy pewnych sposobów zachowań społecznych uczy zrozumienia dla zróżnicowania interesów i uczy metod reprezentowania tych interesów. A to jest podstawa zorganizowania się.

2.Elita zintegrowana normatywnie

Elita ta jest przeciwieństwem elity sfragmentaryzowanej, czyli mamy relatywnie mało frakcji. Frakcje nie występują przeciwko podstawom systemu. Występuje relatywnie niewielka liczba frakcji które są zdolne do porozumienia. Cechą charakterystyczną jest wysoki poziom porozumienia normatywnego. Jest to demokracja skonsolidowana, rządy są stabilne, sprawne ale osiągnięcie tego poziomu jest uzależnione od odpowiedniego ukształtowania się struktury społecznej. Wypracowania metod łagodzenia konfliktów, znajdowania rozwiązań wspólnych(społeczeństwo obywatelskie i jego cechy zobaczyć). Elementem demokracji skonsolidowanej jest elita zintegrowana normatywnie.

Elita zintegrowana ideologicznie-

To elita niedemokratyczna, w najbardziej skrajnej sytuacji nie dzieli się na żadne frakcje. Może się dzielić pozornie na frakcje bo np. PRL formalnie 3 frakcje do noweli z lutego 1976r kiedy wprowadzono do konstytucji z 1952r art 3 mówiący o kierowniczej roli PZPR. To w sposób formalny wyklucza dyskusję na temat zróżnicowania. Faktycznie nigdy go nie było w stopniu który by dawał możliwość reprezentowania jakichkolwiek innych interesów. Tu trzeba brać pod uwagę różne wersje frontu jedności narodu. To charakterystyczna dla niedemokratycznych systemów instytucja służąca przeprowadzaniu wyborów. To taka struktura która w imieniu wszystkich wchodzących w jej skład organizacji politycznych wystawia listy wyborcze. Nie ma innych konkurencyjnych list wyborczych. Jest lista Frontu Jedności Narodu w której zgodnie z przyjętym kluczem w odpowiedniej kolejności są wpisane nazwiska kandydatów i Sejm staje się reprezentantem tych którzy zostali ustaleni z góry przez odpowiedni organ, tzn partii kierowniczej. Takie były wybory w Polsce Ludowej. To typowa formuła dla niedemokratycznego systemu zintegrowana ideologicznie, tzn pod jednym sztandarem ideowym wszystkie dopuszczone do działania struktury muszą znajdować się i w wyborach występują zawsze pod jednym ideologicznym sztandarem. To integracja pozorna, bo jest utrwalona i utrzymywana poprzez system represji a nie realnych przekonań kogokolwiek. Upadek systemu powoduje że integracja znika i pojawia się demokracja nieskonsolidowana, która elitę polityczną ma sfargmentaryzowaną. Dziś właśnie mamy nieskonsolidowaną demokrację, mamy też elitę sfragmentaryzowaną. Jest to następstwo długich lat elity zintegrowanej ideologicznie.

---