Alfabet składa się z 26 liter: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z
We francuskim istnieją także specjalne 2 ligatury: œ, æ
Niektóre znaki, głównie 13 samogłosek i jedna spółgłoska, są opatrzone znakami diakrytycznymi: à, â, ç, é, è, ê, ë, î, ï, ô, û, ù, ü, ÿ
Litery
à - wymawiamy jak nasze "a", np. à la maison
â - jak "a", np. âge [aż]
c + spółgłoski - jak "k", np. nocturne [nokturn]
c + nic (koniec wyrazu) jak "k", np. toc-toc
c + o,a,u - jak "k", np. carte [kart]
c + e,i - jak "s", np. ciel [sjel]
ç - zawsze jak "s", np. ça [sa]
e + nic (koniec wyrazu) nigdy nie czytamy, np. flotte [flot]
e (w środku wyrazu) jak "e" (Mercure), czasem jak "y" np. regrouper [rygrupe]
é czytamy zawsze (nawet na końcu wyrazu), np. orienté [oriąte]
è czytamy zawsze (występuje generalnie w środku wyrazu), np. photosphère [fotosfer]
ê jak "e", np. gêner [żene]
ë jak "e", np. Noël [Noel]
g:
g + o,a,u - jak "g", np. Ganymède [Ganimed]
g + spółgłoska - jak "g" grand [grą]
g + e,i - jak "ż", np. géant [żeą]
h w języku francuskim jest niewymawiane, np. hiver [iwer]
î - jak "i", np. Nîmes [Nim]
ï - zawsze jak "i", nawet gdy występuje w grupie kilkuliterowej; porównaj: maïs [mais] , ale mais [me] .
j jak "ż", np. Jupiter [żüpiter]
ô jak "o", np. tôt [to]
œ głoska powstała jakby z połączenia "e" i "y", usta jak do "e" i mówimy "y" lub na odwrót, np. œuvre (dzieło)
u nie ma w języku polskim - a wymawia się go tak: usta jak do "u" i jednocześnie wymawiać "i" (taki sam dźwięk jak niemieckie "u umlałt"), np. Lune [lün] (Księżyc). Dźwięk ten będę oznaczać w "transkrypcji" jako [ü]
ù - poprzedzone zawsze o - czytamy "u", p où [u] (porównaj: ou [u] - taka sama wymowa, inna pisownia i znaczenie)
û - poprzedzone zawsze o - czytamy "u", np. voûte [wut]
s pomiędzy samogłoskami czytamy jak "z", np. déclinaison [deklinezą]
Nie czytamy spółgłosek na końcu wyrazów oprócz:
c - wymawiamy jak "k",
f, np. sauf [sof] (poza, oprócz, za wyjątkiem)
l, np. sol [sol] (ziemia, gleba, grunt)
r, np. sur (na), la mer [lamer] (morze);
W bezokolicznikach czasowników I grupy (większość czasowników - zakończone na -er) nie wymawiamy "r", np. observer [obserwe].
W przymiotnikach zakończonych na -r (rodzaju męskiego) - nie wymawiamy "r", np. premier [prymje], dernier [dernie]
Grupy kilkuliterowe
ai - jak "e", np. solaire [soler]
ais - na końcu wyrazu jak "e", np. mais [me]
ait - na końcu wyrazu jak "e", np. il observait [ilobsrwe]
aî - także jak "e", np. chaîne [szen]
ay - jak "ej", np. ayant [eją]
samogłoska + n lub m:
on + spółgłoska lub na końcu wyrazu - jak "ą", np. déclinaison [deklinezą]
om + spółgłoska lub jw.- jak "ą", np. ombre [ąbr]
an + spółgłoska lub jw.- jak "ą", np. an [ą]
am + spółgłoska lub jw.- jak "ą", np. ambiance [ąbiąs]
en + spółgłoska lub jw.- jak "ę", np. jovien [żowję] albo też "ą", np en France [ąFrąs]
em + spółgłoska lub jw.- jak "ą", np. rempart [rąpar]
in + spółgłoska lub jw.- jak "ę", np. merlin [merlę]
im + spółgłoska lub jw.- jak "ę", np. limbe [lęb]
te same układy + samogłoska lub h - czytamy normalnie (tracą nosowość), np. panorama [panorama]
te same układy, tylko że m lub n jest podwójne, a po nim występuje samogłoska - też tracą nosowość, porównaj:
an [ą] - année [ane]
gn jak "ń", np. montagne [mątań]
ph jak "f", np. phase [faz]
ent - na końcu wyrazu:
jeśli jest to forma osobowa czasownika (3os lm), to nigdy nie wymawiamy, np. ils observent [ilzobserw]
jeśli jest to inna część zdania niż czasownik czytamy jak "ą", np. grossissement [grosismą]
um - na końcu wyrazu jak "om" (są to słowa pochodzenia łacińskiego), np. planétarium [planetarjom]
Łączenie międzywyrazowe
Występuje, gdy jedno słowo kończy się spółgłoską a drugie zaczyna samogłoską. Ta spółgłoska, nawet jeśli normalnie nie jest wymawiana na końcu wyrazu na skutek łączenia zostaje wymówiona. Dzięki temu można odróżniać na przykład formy gramatyczne czasowników, a także liczbę rzeczowników:
il observe [il-obserw] / ils observent [ilz-obserw] {s wymawiamy jak "z" w łączeniach}
l'ombre [l-ąbr] / les ombres [lez-ąbr]
Myślniki w nawiasach kwadratowych pokazują, że wyrazy różniące się na przykład formą gramatyczną lub liczbą mogą brzmieć tak samo (po prawej stronie myślnika). Rozróżnimy je dzięki łączeniu międzywyrazowemu.
Elizja (wyrzutnia)
Wyrzucenie ostatniej samogłoski i zastąpienie jej apostrofem przed wyrazem rozpoczynającym się na samogłoskę lub h nieme:
le ami - l'ami [lami],
la amie - l'amie [lami],
si il - s'il [sil],
la hirondelle - l'hirondelle [lirądel],
le hôtel - l'hôtel [lotel],
que elle - qu'elle [kel] itd.
Gramatyka języka francuskiego
Rodzajnik
Rodzajnik w języku francuskim występuje w dwóch rodzajach: męskim i żeńskim, a także w liczbie pojedynczej i mnogiej. Wyróżniamy dwa typy rodzajników: określone i nieokreślone.
Liczba pojedyncza:
rodzaj męski: un - rodzajnik nieokreślony; le (l') - rodzajnik określony
rodzaj żeński: une - rodzajnik nieokreślony; la (l') - rodzajnik określony
Liczba mnoga: (nie ma rozróżniania na rodzaje)
des - rodzajnik nieokreślony
les - rodzajnik określony
Rodzajniki ściągnięte to połączenia rodzajnika określonego le i les z przyimkami à i de:
à + le = au
à + les = aux
de + le = du
de + les = des
Rodzajnik określony używany jest wówczas, gdy stojący po nim rzeczownik oznacza rzeczy (osoby), które są powszechnie znane, jednoznacznie określone lub o których była już mowa.
Po przeczeniu rodzajnik określony nie zmienia swojej formy.
Rodzajnika określonego używa się przed:
nazwami kontynentów, państw, dużych wysp i regionów,
nazwiskami oznaczającymi rodzinę lub kilku jej przedstawicieli,
rzeczownikami oznaczającymi części ciała,
nazwami dni tygodnia,
nazwami świąt kościelnych,
określeniami gatunków oraz nazwami surowców.
Rodzajników nieokreślonych używamy wówczas, gdy stojący po nim rzeczownik oznacza bliżej nieokreślone rzeczy (osoby).
W zdaniu przeczącym , po ne ... pas zamiast rodzajnika określonego stosuje sie przyimek de:
Pierre a une voiture. Pierre n'a pas de voiture.
W zdaniach przeczących z użyciem czasownika être (być) rodzajnik nieokreślony nie zmienia swej postaci.
Rodzajnik cząstkowy ma następujące formy:
rodzaj męski: du (de l')
rodzaj żeński: de la (de l')
liczba mnoga: des
Używa się go przed:
rzeczownikami oznaczającymi nieokreślone ilości lub rzeczy, których nie można policzyć,
rzeczownikami będącymi nazwami pojęć abstrakcyjnych,
faire + rodzajnik cząstkowy + nazwa czynności,
Czasownik
Czasowniki określają nam czynność jaka jest wykonywana, w języku francuskim wyróżniamy 3 grupy czasowników:
czasowniki zakończone na -ER w bezokoliczniku np.: regarder, rester, détester
czasowniki, które kończą się na -GER np. changer, manger, nager, partager, ranger; w tych czasownikach po -g musi wystąpić e. A to dlatego, że -e nieme a także -i powoduje wymowę -g jako [ż]
czasowniki, które kończą się na -CER. np. commencer, placer, avancer, lancer; -e przechodzi w -è. Zmiana ta następuje przed e niemym
czasowniki takie jak appeler i jeter, które przed e niemym podwajają l - ll lub t - tt
czasowniki takie jak payer, essayer, balayer w których przed e niemym, y zamienia się na i
Czasowniki modalne
Les verbes modaux czyli czasowniki modalne należą do grupy czasowników wyrażających przyzwolenie, konieczność, możliwość itd... Czasowników tych jest tylko 4, a odmiana ich jest nieregularna. Należą tutaj:
devoir (musieć)
vouloir (chcieć)
pouvoir (móc)
savoir (wiedzieć, umieć, potrafić)
Czasowniki zwrotne
Les verbes pronominaux, czyli czasowniki zwrotne stanowią odrębną grupę czasowników. Ich odmiana od zaimka zwrotnego, który znajduje się przed czasownikiem i który dostosowuje się do danej osoby. Zaliczany do tej grupy:
se laver (myć się)
se réveiller (budzić się)
se maquiller (malować się)
se lever (wstawać)
se vetir (ubierać się)
s'occuper (zajmować się)
s'appeler (nazywać się)
se tapir (przycupnąć)
se souvenir (pamiętać, przypominać sobie)
Przykłady:
J'habite loin de chez mes parents, nous nous voyons une fois par mois. -> Mieszkam daleko od moich rodziców, widujemy się raz na miesiąc.
Ils se promènent tous les jours. -> Oni spacerują każdego dnia.
Czasy
Le Présent - czas teraźniejszy
Le présent, czas teraźniejszy, opisuje:
zdarzenia mające miejsce obecnie, w tej chwili, punktowe lub rozciągnięte w czasie:
Je nage. - |Pływam. (zdarzenie rozciągnięte w czasie)
La porte claque. - |Drzwi]] trzasnęły. (zdarzenie punktowe)
zdarzenia przeszłe:
Louis XIV meurt en 1715. - Ludwik XIV umiera w roku 1715.
Le Passé Récent - czas przeszły niedawny
Czas wyrażający przeszłość niedawną, opisujący wydarzenia, które dopiero co miały miejsce.
Tłumaczy się go: właśnie co, dopiero co, niedawno, przed chwilą, przed momentem.
Czas ten tworzymy dodając do formy osobowej czasownika venir bezokolicznik poprzedzony 'de':
Schemat: VENIR + DE + BEZOKOLICZNIK
Zdanie twierdzące:
Zdanie przeczące:
Z czasownikiem zwrotnym:
Z czasownikiem zwrotnym w formie przeczącej:
W pytaniu:
Zdanie przeczące w formie pytającej:
L'imparfait - czas przeszły prosty niedokonany
Czas przeszły niedokonany, służy do:
opisywania (krajobrazów, pogody, osób, stanów, uczuć, obyczajów, przyzwyczajeń, tadycji)
Je me promenais le long de la mer, j'écoutais le bruit des vagues, le soleil brillait, je me sentais heureux. - Spacerowałem brzegiem morza, słuchałem szumu fal, słońce świeciło, czułem się szczęśliwy.
Les Romains organisaient le grand nombre de fętes religieux. - Rzymianie organizowali wiele świąt religijnych.
Budowa czasu:
Schemat: Czasownik w 1 os.lm. czasu teraźniejszego, bez końcówki -ons, + ais, ais, ait, ions, iez, aient
Na przykład:
regarder -> nous regardons -> regard -> je regardais/tu regardais/il regardait/noud regardions/vous regardiez/ils regardaient
W przypadku niektórych czasowników, aby zachować wymowę bezokolicznika, możliwa jest jedna z dwóch zmian ortograficznych:
czasowniki zakończone na -ger, będą miały końcówki -eais, eais, eait, ions, iez, eaient. Jest to konieczne, aby zachować dźwięk [ʒ] (gdyby po 'g' następowało od razu 'a' wymawialibyśmy normalne [g]). Na przykład:
je mangeais, tu mangeais, il mangeait, nous mangions, vous mangiez, ils mangeaient
czasowniki zakończone na -cer. W tym przypadku, aby zachować dźwięk [s] bezokolicznika, a nie dopuścić do wymowy [k] (gdyby po c było a), stosuje się zapis 'ç' zamiast 'c' (oprócz 1 i 2 os.lm.). Na przykład:
je lançais, tu lançais, il lançait, nous lancions, vous lanciez, ils lançaient
Przeczenie: Je n'allais pas.
Pytanie: J'allais? / Allais-je?
Pytanie przeczące: Je n'allais pas? / N'allais-je pas?
Le Passé Composé - czas przeszły złożony dokonany
Czas ten jest niejako przeciwieństwem czasu l'imparfait. Służy:
Budowa czasu:
Schemat: avoir/être + participe passé
Czasownik posiłkowy avoir lub être w formach osobowych + participe passé (imiesłów czasu przeszłego).
Dla większości czasowników czasownikiem posiłkowym jest czasownik AVOIR. Na przykład:
CHANTER -> J'ai chanté, Tu as chanté, Il a chanté, Nous avons chanté, Vous avez chanté, Ils ont chanté
AIMER -> J'ai aimé, Tu as aimé, Il a aimé, Nous avons aimé, Vous avez aimé, Ils ont aimé
W przeczeniu: Je n'ai pas aimé, Tu n'as pas aimé, Il n'a pas aimé, etc.
Pytanie: J'ai aimé? Tu as aimé?, etc. (intonacja); Ai-je aimé? As-tu aimé?, etc. (inwersja)
Pytanie przeczące: Je n'ai pas aimé? Tu n'as pas aimé?, etc. (intonacja); N'ai-je pas aimé? N'as-tu pas aimé?, etc. (inwersja)
Czasowniki zwrotne tworzy się z czasownikiem posiłkowym ETRE. Participe passé jest wtedy odmienny i uzgadnia się z podmiotem (do rodzaju żeńskiego dopisujemy -e, do liczby mnogiej -s, do rodzaju żeńskiego liczby mnogiej -es). Na przykład:
SE LAVER -> Je me suis lavé(e), Tu t'es lavé(e), Il s'est lavé, Elle s'est lavée, Nous nous avons lavé(e)s, Vous vous avez lavé(e)s, Ils se sont lavés, Elles se sont lavées
Przeczenie: Je ne me suis pas lavé(e), Tu ne t'es pas lavé(e), ect.
Pytanie: Je me suis lavé(e)? Tu t'es lavé(e)?, ect. (intonacja); Me suis-je lavé(e)?, T'as-tu lavé(e)?, ect. (inwersja)
Pytanie przeczące: Je ne me suis pas lavé(e)?, Tu ne t'es pas lavé(e)?, etc. (intonacja); Ne me suis-je pas lavé(e)?, Ne t'es-tu pas lavé(e)?, etc.
Istnieje ponadto kilka czasowników "ruchu" - tworzy się je również z czasownikiem posiłkowym ETRE, a zatem także i participe passé jest odmienny i uzgadnia się z podmiotem. Do czasowników "ruchu" należą między innymi: naître, aller, monter, arriver, venir, entrer, passer, rester, partir, sortir, descendre, tomber, mourir, retourner. Na przykład:
Je suis sorti(e), Tu es sorti(e), Il est sorti, Elle est sortie, Nous sommes sorti(e)s, Vous êtes sorti(e)s, Ils sont sortis, Elles sont sorties.
Przeczenie: Je ne suis pas sorti(e), Tu n'es pas sorti(e), etc.
Pytanie: Je suis sorti(e)?, Tu es sorti(e)?, etc. (intonacja); Suis-je sorti(e)?, Es-tu sorti(e)?, etc. (inwersja)
Pytanie przeczące: Je ne suis pas sorti(e)?, Tu ne t'es pas sorti(e)?, etc. (intonacja); Ne suis-je pas sorti(e)?, N'es-tu pas sorti(e)?, etc. (inwersja)
Tworzenie participe passé (imiesłów czasu przeszłego):
Dla czasowników pierwszej grupy (zakończonych na -er), participe passé tworzymy dodając w miejsce końcówki -er, końcówkę -é. Na przykład: chanter -> chanté, manger -> mangé.
Pozostałe participe'y passé są nieregularne. Na przykład: prendre -> pris, comprendre -> compris, apprendre -> appris, faire -> fait, voir -> vu, savoir -> su, devoir -> dû, lire -> lu, avoir -> eu, finir -> fini, être -> été, etc.
Le Plus-que-parfait - czas zaprzeszły
Jest czasem zaprzeszłym, oznacza czynności, które miały miejsce przed inną czynnością przeszłą już zakończoną (najczęściej czynność ta jest wyrażona w passé composé lub w imparfait). Plus-que-parfait jest czasem złożonym i składa się z czasownika posiłkowego être lub avoir, który odmieniamy w imparfait, a także z participe passé czasownika głównego. Budowa czasu:
Schemat: osoba + être lub avoir(odmienione w imparfait) + participe passé czasownika głównego
.
Przykład:
Quand nous sommes venus au cinéma le film avait déjà commencé. -> Kiedy przyszliśmy do kina film się już zaczął.
Futur Proche
Czas futur proche jest czasem przyszłym stosowanym do mówienia o czynnościach, które będą miały miejsce w bardzo bliskiej przyszłości, czyli zaraz, a więc co do których jesteśmy naprawdę pewni, że się wydarzą.
osoba + aller + bezokolicznik
Czas futur proche tworzymy przez odmianę, w czasie teraźniejszym, czasownika aller (który w futur proche staje się czasownikiem posiłkowym), a następnie dorzucamy bezokolicznik czasownika wyrażającego czynność. Odmiana czasownika wygląda następująco:
|
Singulier (liczba pojedyncza) |
Pluriel (liczba mnoga) |
1 osoba |
je vais |
nous allons |
2 osoba |
tu vas |
vous allez |
3 osoba |
il/elle/on va |
ils/elles vont |
Aller jest czasownikiem nieregularnym, który w codziennym użyciu oznacza iść, jechać. Natomiast w czasie futur proche pełni wyłącznie funkcję czasownika posiłkowego, którego nie tłumaczymy.
Przykłady:
Je vais manger.-> Będę jeść.
Ce soir tu ne vas pas regarder la télé. -> Dziś wieczorem nie będziesz oglądać telewizji.
Futur Simple
Czas ten stosujemy aby wyrazić czynności, które zostaną wykonane, lub też nie, w jakimś momencie w przyszłości np. za chwilę, jutro, później, za dwa dni itd. Po drugie, futur simple używamy również po wyrażeniach czasowych takich jak: quand, lorsque (kiedy), dès que (w momencie kiedy), aussitôt que jak tylko), jeśli dana czynność będzie wykonywana w przyszłości.
Czas futur simple tworzy się przez dodanie do bezokolicznika następujących końcówek:
|
Singulier (liczba pojedyncza) |
Pluriel (liczba mnoga) |
1 osoba |
je -ai |
nous -ons |
2 osoba |
tu -as |
vous -ez |
3 osoba |
il/elle/on -a |
ils/elles -ont |
Czasowniki I i II grupy, czyli te zakończone na: -er, -ir dopisujemy podane wyżej końcówki np.: arriver - j'arriverai -> przyjdę; dormir - nous dormirons -> będzimy spali.
Czasowniki zakończone na -re, odrzucamy "e" i dopisujemy odpowiednie końcówki jak np.: vivre - nous vivrons -> będziemy żyli.
Nieregularne formy czasowników w czasie futur simple:
avoir (mieć) -> j'aurai
savoir (wiedzieć/potrafić) -> je saurai
faire (robić) -> je ferai
être (być) -> je serai
aller (jechać/iść) -> j'irai
acquérir (nabywać/zdobywać) -> j'acquérrai
voir (widzieć) -> je verrai
courir (biegać) -> je courrai
venir (przyjeżdżać/przychodzić) -> je viendrai
mourir (umierać) -> je mourrai
devoir (musieć) -> je devrai
envoyer (wysyłać) -> j'enverrai
pouvoir (móc) -> je pourrai
vouloir (chcieć) -> je voudrai
tenir (trzymać) -> je tiendrai
recevoir (otrzymywać) -> je recevrai
cueillir (zbierać) -> je cueillerai
Przykłady:
J'aurai dix-huit ans dans six semaines. ->Za sześć tygodni skończę 18 lat.
Je ne partirai pas cette année en France. ->Nie wyjadę do Francji w tym roku.
Futur antérieur
Czas futur antérieur jest czasem przyszłym uprzednim. Czas futur antérieur składa się z czasownika posiłkowego avoir lub être, który odmieniamy w czasie futur simple, oraz z participe passé czasownika właściwego.
osoba + être lub avoir (odmienione w futur simple) + participe passé
Przykład:
Quand j'aurai terminé la lecture de ce livre, je prendrai une tasse de thé. -> Kiedy skończę czytać tę książkę napiję się herbaty.
Le passé antérieur - czas zaprzeszły literacki
8