Sunnici (arab. أهل السنة) - jeden z trzech głównych ortodoksyjnych odłamów islamu (pozostałe to szyici i charydżyci) wierny ortodoksyjnej tradycji Sunny, uznający wszystkich kalifów do 1258 r. za prawowitych następców Mahometa. Stanowią oni 75-90% wszystkich muzułmanów. Sami siebie określają jako "ludzie tradycji i wspólnoty" (arab. أهل السنة والجماعة Ahl ul-Sunna wa'l-Dżama'ah).
Po upadku Kalifatu w 1924 r. sunnici stracili władzę zwierzchnią. Duże znaczenie wśród wielu sunnitów, głównie pochodzenia arabskiego, zdobył fundamentalistyczny ruch Wahhabitów (związany ze szkoła hanbalicką).
Dżihad (z języka arabskiego جهاد , ğihād - zmaganie, walka) - w kulturze islamu pojęcie pierwotnie oznaczające dokładanie starań i podejmowanie trudów w celu wzmocnienia wiary i islamu. W tradycji europejskiej termin ten często, choć nie do końca precyzyjnie, tłumaczy się jako „święta wojna”.
W Koranie i muzułmańskiej tradycji dżihad oznacza wszelkie starania podejmowane w imię szerzenia i umacniania islamu: zarówno wewnętrzne zmagania wyznawcy, pokojowe propagowanie islamu, jak i nawracanie niewiernych.
lam (tamilski தமிழ் ஈழம Tamil Eelam) - to państwo, o którego utworzenie walczy organizacja Tamilskie Tygrysy. Jego stolicą ma być Trikunamalaja. Do 2009 około 30-40 proc. ziem, które według Tygrysów mają być częścią Ilamu, w tym stolica, pozostawały pod kontrolą rządu Sri Lanki. Pozostałe ziemie były przez tamilską ludność traktowane jak niepodległe państwo, którego przywódcą (prezydentem) kraju był Velupillai Prabhakaran. W wyniku lankijskiej ofensywy trwającej od 2006, której nasilenie nastąpiło w kwietniu i maju 2009, całość terenów Ilamu dostała się pod kontrolę rządu Sri Lanki (ostatnie oddziały tamilskie skapitulowały 16 maja).
Burowie (Boerowie; boer czyt.: bur w języku niderlandzkim oznacza chłop, rolnik, farmer) - potomkowie głównie holenderskich kalwinistów, flamandzkich i fryzyjskich kalwinistów, niemieckich luteran i francuskich hugenotów, którzy osiedlali się w Afryce Południowej, w XVII i XVIII wieku. W mniejszej ilości mają korzenie skandynawskie, polskie, portugalskie, włoskie, hiszpańskie, szkockie, angielskie, irlandzkie i walijskie.
Obecnie potomków historycznych Burów i ich krewnych nazywa się powszechnie Afrykanerami, nazwa pochodzi od języka afrikaans, który jest pierwszym językiem tej ludności.
(Linia Brandta)
Kraje bogatej północy
Kraje biednego południa
Linia Curzona to proponowana linia demarkacyjna wojsk polskich i bolszewickich opisana w nocie z dnia 11 lipca 1920 roku, wystosowanej przez brytyjskiego Ministra Spraw Zagranicznych lorda Curzona do Ludowego Komisarza Spraw Zagranicznych RFSRR Gieorgija Cziczerina. Przebieg linii oparty został na "Deklaracji Rady Najwyższej Głównych Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych w sprawie tymczasowej granicy wschodniej Polski" z 8 grudnia 1919 roku.
Żelazna kurtyna, potocznie podział Europy po II wojnie światowej na: niekomunistyczne państwa zachodnioeuropejskie i wschodnioeuropejskie pozostające w sferze wpływów Związku Radzieckiego, określenie narzuconej izolacji obszarów pozostających pod dominacją ZSRR od niekomunistycznego świata. Żelazna kurtyna uległa likwidacji po przemianach jesieni narodów 1989.
Kreole (ludność kreolska), słowo pochodzące z języka francuskiego (créole) ma obecnie 4 różne znaczenia:
1) Pierwotnie oznaczało mieszkańców Ameryki Łacińskiej i południowych stanów USA, białych potomków (bez domieszki krwi indiańskiej, czy murzyńskiej) imigrantów z Półwyspu Iberyjskiego i Francji, którzy wytworzyli własną odrębność kulturową w porównaniu ze świeżo napływającą na te tereny ludnością europejską. W tym znaczeniu Kreole to ludność miejscowa, zasiedzieli potomkowie kolonizatorów i imigrantów traktujący już ziemie na których mieszkają jako swoją ziemię rodzinną. Najsławniejszą Kreolką była cesarzowa Józefina.
Dzisiaj tą nazwą (Criollos) określa się ludność pochodzenia hiszpańskiego w Meksyku (w odróżnieniu od miejscowych metysów).
2) Później zaczęto określać tą nazwą ludność pochodzenia mieszanego: europejsko-tubylczego (czyli indiańskiego lub murzyńskiego) np. Crioulos (mulaci w Angoli, Mozambiku i innych byłych koloniach portugalskich w Afryce), a także wszystkich ciemnoskórych w Brazylii.
Na wyspach Réunion i Mauritius Kreolami nazywane są osoby o nieokreślonej, mieszanej przynależności „rasowej”.
We Francji Kreolami nazywa się ciemnoskórych imigrantów z departamentów zamorskich (głównie: Martynika i Gwadelupa).
3) Kreolami nazywa się w USA ludność stanu Luizjana, niezależnie od koloru skóry. Najczęściej to określenie stosuje się do osób mówiących językiem francuskim albo związanych z kulturą i tradycją francuską lub hiszpańską (odrębną lokalną grupą francuskojęzyczną są „Cajuns”). Kreolem nazywa się często każdego mieszkańca Nowego Orleanu.
4) Na Małych i Wielkich Antylach Kreolem nazywa się każdego, niezależnie od koloru skóry i języka, kto jest rodowitym mieszkańcem tego regionu.
Po lewej stronie mapy tzw. "południk papieski" (określony przez papieża Aleksandra VI) w odległości 2 tysięcy kilometrów na zachód od Wysp Zielonego Przylądka, a po prawej stronie 145o długości geograficznej wschodniej określał obszar posiadłości portugalskich.
Maghreb (z arabskiego zachód) - określenie stosowane przez Arabów w stosunku do regionu północno-zachodniej Afryki, powstałe w czasie ekspansji arabskiej w średniowieczu. Nazwa ta przyjęła się również w językach europejskich i odnosi się obecnie do Maroka, Algierii, Tunezji, czasem także Libii.
Wielki Maghreb - nacjonalistyczna idea, która zrodziła się w latach 30. XX wieku w Maroku. Miał on obejmować oprócz Maroka Mauretanię, saharyjskie posiadłości Hiszpanii (obecnie Sahara Zachodnia) i część algierskiej Sahary.
Lewant - pochodzące z języka włoskiego określenie krajów leżących na wschodnim, azjatyckim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Granice wyznaczają: Morze Śródziemne, Taurus, Mezopotamia, pustynie Półwyspu Arabskiego i Morze Czerwone. Obszar ten obejmuje takie dzisiejsze państwa jak: Syria, Jordania, Liban, Izrael oraz Autonomia Palestyńska. W szerszym znaczeniu do Lewantu zalicza się również Azję Mniejszą (Turcja) i Egipt.
Azjatyckie tygrysy - pierwotnie popularna nazwa czterech wschodnioazjatyckich państw: Korei Południowej, Tajwanu, Singapuru i Hongkongu, których wspólną cechą był szybki wzrost PKB (rzędu od kilku do kilkunastu procent rocznie) w latach 1960-1995[1]. Później termin ten został poszerzony o kolejne wschodnioazjatyckie kraje (Malezja, Tajlandia, Chiny, Filipiny, Wietnam, Indonezja i Makau), które weszły na podobną ścieżkę rozwoju pod koniec lat 80. i na początku lat 90. XX w.[2].
Półwysep Somalijski, zwany także Rogiem Afryki, to półwysep o powierzchni wynoszącej ok. 750 000 km² (piąty pod względem powierzchni półwysep na świecie), położony we wschodniej Afryce, między Zatoką Adeńską a Oceanem Indyjskim. Na półwyspie położone jest terytorium Somalii oraz częściowo Etiopii.
Termin "Róg Afryki" jest czasami używany odnośnie znacznie większego obszaru, obejmującego swym zasięgiem terytoria państw Erytrei, Dżibuti, Etiopii oraz Somalii. Tak definiowany, liczy ok. 2 mln km² powierzchni i prawie 90 mln mieszkańców.
Rzeźba powierzchni Półwyspu Somalijskiego jest zróżnicowana, jednak w większości przeważają góry przechodzące w wyżyny, jedynie na południowym krańcu półwyspu da się zauważyć niziny. Półwysep pokrywają sawanny, suche lasy i roślinność pustynna.
Bliski Wschód (arab. الشرق الأوسط, hebr. המזרח התיכון, przestarzałe Lewant) - obszar geograficzny leżący na styku trzech kontynentów: Europy, Azji i Afryki
Daleki Wschód (Azja Wschodnia) - nazwa stosowana dla określenia obszaru wschodniej Azji, ciągnącego się wzdłuż wybrzeży Pacyfiku. Najczęściej do tego regionu zalicza się Japonię, Koreę Południową, Koreę Północną, Republikę Chińską (Tajwan) oraz wschodnie tereny Chińskiej Republiki Ludowej. Niekiedy włącza się również Mongolię, kraje Azji Południowo-Wschodniej położone na Archipelagu Malajskim i Półwyspie Indochińskim oraz wschodnie obszary Rosji oraz rzadko Tybet.
Daleki Wschód jest najludniejszym regionem świata: na obszarze ponad 5 mln km² zamieszkuje tu blisko 1,4 mld mieszkańców (1995).
Nadmorski Kraj, Primorskij Kraj, jednostka administracyjna na południowy-wschód azjatyckiej części Rosji, na Dalekim Wschodzie, nad Morzem Japońskim, przy granicy z Chinami i Koreą Południową. Powierzchnia 165,9 tys. km2. 2287 tys. mieszkańców (1994), w tym ok. 80% stanowi ludność miejska. Stolica Władywostok.
Nord Stream - konsorcjum niemieckich firm E.ON i BASF oraz rosyjskiego Gazpromu, będące operatorem planowanego Gazociągu Północnego.
South Stream - spółka powołana w czerwcu 2007 roku przez Gazprom i włoski koncern ENI, której zadaniem jest budowa 900-kilometrowego Gazociągu Południowego po dnie Morza Czarnego.
Gazociąg o przepustowości 30 mld m³ połączy bezpośrednio wybrzeża Rosji i Bułgarii. Gazprom planuje przesyłać południowym szlakiem przez Serbię lub Rumunię gaz ziemny na Węgry i do Austrii (I nitka) oraz do Grecji i do Włoch (II nitka)[1].
Nabucco - nazwa proponowanego gazociągu, którym transportowany będzie gaz ziemny z Iranu, Azerbejdżanu, Rosji lub wschodniej części Turcji do Austrii poprzez Bułgarię, Rumunię i Węgry. Zdaniem niektórych ekspertów, Nabucco ma stanowić alternatywę wobec rosyjskiego monopolu na dostawy gazu do Europy Środkowo-Wschodniej.
Baltic Pipe - planowany gazociąg łączący Danię i Polskę.
Gazociąg Baltic Pipe ma połączyć polski system przesyłowy z systemem duńskim a przez to także z europejskim oraz z gazociągiem Skanled, transportującym gaz ziemny ze złóż norweskich.
Porozumienie o jego budowie podpisały w 2007 Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, dunska firma Energinet.dk oraz operator gazociągów przesyłowych Gaz System[1]. W styczniu 2009 PGNiG podjął decyzję o przekazaniu inwestycji do GazSystemu[2].
Gazociąg ma być gotowy ok. 2012[3]. Jego uruchomienie zdywersyfikuje dostawy gazu do Polski zwiększając bezpieczeństwo energetyczne.
Kupno Alaski przez Stany Zjednoczone
Pomimo niewygórowanej ceny, jaką rząd amerykański zapłacił za kupno Alaski, decyzja o nabyciu nowego, odległego od reszty kraju terytorium była w Stanach Zjednoczonych bardzo niepopularna. Przeprowadzoną transakcję nazywano „szaleństwem Sewarda”, a o nabytej ziemi nie mówiono inaczej, jak o „lodowni”.
Drenaż mózgów - emigracja ludzi dobrze wykształconych do krajów wysoko rozwiniętych, które oferują im lepsze warunki materialne i zawodowe.
Terminu "drenaż mózgów" (ang. brain drain) zaczęto używać na początku lat 60. dla opisu zjawiska odpływu pracowników obficie wyposażonych w kapitał ludzki, czyli migracji dobrze wykształconych pracowników (np. naukowców) do bogatszych krajów. Ma ona specyficzny rodowód sugerujący wyzysk krajów rozwijających się przez najbogatsze państwa świata za pomocą "wysysania" z tych pierwszych najlepszych kadr. W istocie, większość przepływów tego typu ma miejsce między krajami Południa i Północy. Wbrew pozorom, nie dotyczy on nie tylko obywateli państw średnio wykształconych, jak Polska, która jest tradycyjnym krajem emigracji, a jej miejsce w gospodarce światowej sprawiło i sprawia, że narażona jest ona na niebezpieczeństwo odpływu specjalistów - również kraje Europy Zachodniej obawiają się wyjazdów swoich naukowców do bogatszych ośrodków badawczych w Stanach Zjednoczonych.
Dywersyfikacja - wprowadzenie nowych, dotychczas niewytwarzanych wyrobów (usług), realizowanych z wykorzystaniem dotychczasowych lub odmiennych technologii, zaspokajających inne potrzeby niż wyroby (usługi) obecne. Dywersyfikacja może dotyczyć:
produktów i usług
rynków zbytu
technologii
dostawców
odbiorców
źródeł finansowania
bazy B+R
struktury działalności (produkcji)
inwestycji (portfel inwestycyjny)
Rodzaje dywersyfikacji według Ansoffa:
horyzontalna
wertykalna
koncentryczna
konglomeratowa
Rodzaje dywersyfikacji według Wrigley'a:
pokrewna
niepokrewna
Projekt Manhattan (ang. Manhattan Project) - skrócona nazwa od Manhattan Engineering District - kryptonimu amerykańskiego programu budowy bomby atomowej; opracowany na polecenie prezydenta F. D. Roosevelta i realizowany od 1942 roku. Start Projektu Manhattan był możliwy dzięki dostarczeniu w 1940r. z Kongo do USA 1250 ton bogatej rudy uranu. Dostawę zrealizowała belgijska firma "Union Miniere du Haut Katanga". Badania prowadzono w 3 ośrodkach: w Columbia University w Nowym Jorku, uniwersytecie w Chicago (2 grudnia 1942 uruchomienie pierwszego reaktora) i uniwersytecie stanu Kalifornia, konstrukcję bomby opracowano w Los Alamos; w 1945 roku w ramach Projektu Manhattan wyprodukowano pierwszą amerykańską bombę atomową a 16 lipca przeprowadzono jej próbny wybuch na poligonie wojskowym w stanie Nowy Meksyk, 340 kilometrów od Los Alamos, około 100 kilometrów od Alamogordo. Był to prawdopodobnie pierwszy w dziejach ludzkości wybuch bomby jądrowej[1][2][3]. Eksperyment którego podstawą była detonacja ładunku otrzymał kryptonim Trinity, bombę zaś nazwano Gadget. Według szacunków siła wybuchu ładunku plutonu wykorzystanego w bombie nie miała przekroczyć 500 ton trotylu (inaczej TNT). W trakcie wybuchu odnotowano siłę odpowiadającą wybuchowi 18 600 ton TNT. W dniu 9 sierpnia tego samego roku podobna konstrukcja została wykorzystana przeciwko Japonii w ataku na Nagasaki. Trzy dni wcześniejszy atak na Hiroshimę został przeprowadzony przy użyciu bomby innej konstrukcji opracowanej również podczas tego programu.
Alija (hebr. עלייה, dosłownie: wstąpienie) - żydowska imigracja do Palestyny, a po 1948 roku do współczesnego państwa Izrael. Tak Żydzi określają "powrót do ojczyzny swoich ojców".
Wielki Trek (afr. Groot Trek, ang. Great Trek) - migracja zewnętrzna części Burów z Kolonii Przylądkowej na wschód i północny wschód południowej Afryki w latach 30. i 40. XIX wieku. Spowodowana prowadzoną przez Brytyjczyków dyskryminacyjną polityką.
Ostflucht (niem. ucieczka ze wschodu) - termin określający zjawisko migracji ze wschodu Niemiec (Rzeszy) na bardziej zamożne tereny zachodnie.
W drugiej połowie XIX wieku ludność ówczesnej wschodniej części Rzeszy (Prusy Wschodnie, Prusy Zachodnie, Prowincja Poznańska, Śląsk) zaczęła migrować do ośrodków przemysłowych w zachodnich Niemczech (Zagłębie Ruhry, Berlin). Określany mianem Ostflucht proces nasilił się na przełomie wieków i dotyczył nie tylko Niemców, ale także rdzennych Polaków zamieszkujących ziemie zaboru pruskiego.
Szerokie obecnie rozpowszechnienie polskich nazwisk w tych regionach, przede wszystkim w Zagłębiu Ruhry pochodzi z tego ruchu osiedleńczego. Ostflucht był jednym z powodów nasilenia akcji germanizacyjnej.
Brytyjski naukowiec John Anthony Allan, który opracował metodę wyliczania, ile wody zużywa się do produkcji żywności, został tegorocznym laureatem ustanowionej przez szwedzkie władze Nagrody Wody.
71-letni profesor z King's College Uniwersytetu Londyńskiego został doceniony jako autor koncepcji "wirtualnej wody", umożliwiającej wyliczenie, ile wody wykorzystuje się przy produkcji rozmaitych artykułów - od filiżanki kawy po hamburgera.
Wojny dorszowe (nazywane również islandzkimi wojnami dorszowymi) - seria konfrontacji między Islandią a Wielką Brytanią w latach 50. oraz 70. XX wieku dotyczących wyłącznej strefy ekonomicznej Islandii. Islandia kilkakrotnie ogłaszała stopniowe zwiększenie tej strefy na potrzeby islandzkiego rybołówstwa, stanowiącego podstawę gospodarki Islandii. Wywołało to sprzeciw niektórych państw Europy Zachodniej, a zwłaszcza Wielkiej Brytanii, których rybacy łowili na tych akwenach. Ponieważ najczęściej poławianą rybą jest tu dorsz, nazwano ten konflikt wojnami dorszowymi (w języku angielskim cod war jest ironicznym nawiązaniem do zimnej wojny, czyli cold war).
Osetia Południowa (gruz.: სამხრეთ ოსეთი - trl.: Samkhret' Oset'i, trb.: Samchret Oseti; oset.: Хуссар Ирыстон - trl.: Hussar Iryston, trb.: Chuszszar Iryszton; ros. Южная Осетия - trl.: Južnaja Osetija, trb.: Jużnaja Osietija) - rejon w północnej Gruzji obejmujący tereny istniejącego do 1991 roku Południowoosetyjskiego Obwodu Autonomicznego, wchodzącego w skład ówczesnej Gruzińskiej SRR. Zajmuje powierzchnię 3,9 tys. km².
Zgodnie z prawem międzynarodowym Osetia Południowa stanowi integralną część Gruzji. W 1991 lokalne władze utworzyły Republikę Południowej Osetii, która ogłosiła niepodległość, chcąc uniezależnić się od Gruzji i połączyć z sąsiednią Osetią Północną. Republika ta jest de facto niepodległa, stanowi państwo nieuznawane pozostające w silnej zależności od Rosji. Jej niepodległość uznają jedynie Rosja (od 26 sierpnia 2008), Nikaragua (od 5 września 2008), Wenezuela (od 10 września 2009), Autonomia Palestyńska, Abchazja i Naddniestrze.
Linia Kármána — umowna granica pomiędzy atmosferą Ziemi i przestrzenią kosmiczną przebiegająca na wysokości 100 km (62,1 mili) n.p.m.[1] Powyższa definicja została przyjęta przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI), która zajmuje m.in. się ustalaniem norm w aeronautyce i astronautyce.
Linia nazwana została nazwiskiem Theodore'a von Kármána, amerykańskiego inżyniera i fizyka węgierskiego pochodzenia, który był zainteresowany głównie aeronautyką. Jako pierwszy obliczył, że powyżej tej wysokości atmosfera Ziemi staje się zbyt rozrzedzona do celów aeronautyki (ponieważ każdy pojazd na takiej wysokości musiałby się poruszać szybciej od prędkości orbitalnej Ziemi, aby uzyskać wystarczającą siłę nośną potrzebną do utrzymania się na tej wysokości).
Readmisja - odsyłanie nielegalnych emigrantów z jednego państwa do innego, z którego przybyli. Wyraz stosowany głównie w terminologii prawniczej.
Naturalizacja (fr. naturalisation) - nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa państwa, na terytorium którego się osiedlił. Naturalizacja najczęściej dotyczy imigrantów przybywających z przyczyn ekonomicznych, ale także uchodźców uciekających ze swojego kraju w obawie przed prześladowaniem oraz współmałżonków. Naturalizacja jest dobrowolna, a proces naturalizacyjny wszczynany na wniosek osoby zainteresowanej uzyskaniem obywatelstwa.
Naturalizacja następuje na podstawie decyzji administracyjnej uprawnionego organu państwa, po spełnieniu określonych warunków (np. zamieszkiwania przez określony czas na terytorium państwa).
ekspatriacja dobrowolne opuszczenie kraju, zerwanie z ojczyzną; przymusowe wydalenie kogoś z ojczyzny; wygnanie, banicja.
Państwo Środka, Czungkuo, Zhongguo, dawna nazwa Chin, używana także współcześnie. Powstała przed okresem odkryć geograficznych, kiedy uważano, że Chiny położone są centralnie w stosunku do "czterech mórz".
Peszmergowie (kurd. wojownicy śmierci) - tradycyjna nazwa kurdyjskich bojowników walczących w partyzantce i powstaniach o niepodległość Kurdystanu.
Pugwash, pełna nazwa: Konferencja Pugwash w Sprawie Nauki i Problemów Światowych, ruch uczonych na rzecz rozbrojenia i pokoju. Nazwa pochodzi od miejsca pierwszego posiedzenia, kanadyjskiej miejscowości Pugwash, gdzie amerykańscy i rosyjscy naukowcy utworzyli tę organizację.
Uczestnicy konferencji odwołali się do ogłoszonego w 1954 antywojennego manifestu brytyjskiego filozofa Bertranda Russella, pod którym podpisał się Albert Einstein. Pugwash opracowuje raporty dla rządów poszczególnych państw w sprawie broni atomowej (i innych broniach masowej zagłady).
W dniach 11-16 września 1966 w sopockim Grand Hotelu odbyła się 16 Konferencja Pugwash pt "Rozbrojenie i światowe bezpieczeństwo, głównie w Europie" (Disarmament and World Security, Especially in Europe) która, jak dotychczas, zgromadziła w naszym kraju największą ilość laureatów nagrody Nobla.
Aktualnie przewodniczącym organizacji jest M. S. Swaminathan. W 1995 organizacja ta i ówczesny prezydent organizacji Józef Rotblat otrzymali pokojową Nagrodę Nobla.
Marian Danysz (ur. 17 marca 1909, zm. 9 lutego 1983), profesor Uniwersytetu Warszawskiego (od 1954). Fizyk eksperymentator w dziedzinie fizyki jądra atomowego i cząstek elementarnych. Współodkrywca (wraz z Jerzym Pniewskim) pierwszego hiperjądra (1952) i stanów izomerycznych hiperjąder (1962).
Członek Polskiej Akademii Nauk (od 1961).
30 marca 1977 Uniwersytet Warszawski przyznał mu tytuł doktora honoris causa.
Józef Rotblat (ur. 4 listopada 1908 w Łodzi lub Warszawie - zm. 31 sierpnia 2005 w Londynie) - Polski fizyk i radiobiolog żydowskiego pochodzenia, współzałożyciel i lider pacyfistycznego ruchu naukowców Pugwash, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1995 roku.
Malia (Mallia) - miasteczko położone na północnym wybrzeżu Krety, ok. 30 km na wschód od Iraklionu. Jedna z ważniejszych miejscowości wypoczynkowych Krety. Popularna szczególnie ze względu na piaszczystą plażę z wydmami. Około 3 km na wschód od miasta znajdują się ruiny średniominojskiego pałacu. Według mitologii pierwszym właścicielem zamku był Sarpedon, brat Minosa. Pałac wybudowano w XIX wieku p.n.e., a następnie rozbudowano w XVIII wieku p.n.e.. Około 1420 p.n.e. został zburzony przez Mykeńczyków.
Wielki Trek (afr. Groot Trek, ang. Great Trek) - migracja zewnętrzna części Burów z Kolonii Przylądkowej na wschód i północny wschód południowej Afryki w latach 30. i 40. XIX wieku. Spowodowana prowadzoną przez Brytyjczyków dyskryminacyjną polityką.
UNPO - Unrepresented Nations and Peoples Organization Reprezentowani Organizacji Narodów i Ludów
Polemologia (gr. πóλεμος - wojna, bój, bitwa, walka) to obszar badań nad wojnami. Studium zajmuje się wyjaśnianiem przyczyn, źródeł, uwarunkowań wojen i konfliktów zbrojnych.
Głównym założeniem metodologicznym tej dyscypliny naukowej jest głęboka wiara w to, iż poznanie wojny (konfliktów) wiedzie bezpośrednio do poznania pokoju. Zalicza się do Badań nad Pokojem (Peace Research), a jej zadaniem jest badanie rytmów wojowniczości. Badania polemologiczne opierają się na wielu dziedzinach między innymi demografii, ekonomii, socjologii, etnografii czy stosunkach międzynarodowych.
Twórcą terminu jest francuski badacz, socjolog i ekonomista Gaston Bouthoul (1896-1980). Przedstawicielami polemologii są: P. Sorokin oraz Q. Wright.
Okinawa (jap. 沖縄本島, Okinawa hontō?) - japońska wyspa na Oceanie Spokojnym w archipelagu Wysp Okinawa będącym częścią archipelagu Wysp Ryūkyū, 1.084.253 mieszkańców (2006), pow. 1,3 tys. km², nizinna.
Samuel Phillips Huntington (ur. 18 kwietnia 1927 w Nowym Jorku, zm. 24 grudnia 2008 na wyspie Martha's Vineyard w stanie Massachusetts) - politolog amerykański i wykładowca uniwersytecki, prezes Amerykańskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (1986-1987), koordynator planowania w Radzie Bezpieczeństwa Narodowego USA (1977-1987), redaktor naczelny miesięcznika "Foreign Policy", dyrektor Centrum Spraw Międzynarodowych im. Johna Olina Uniwersytetu Harwardzkiego.
W 1993 Huntington opublikował w "Foreign Affairs" artykuł The Clash of Civilizations? (Zderzenie cywilizacji), w którym przeciwstawia się tezie Francisa Fukuyamy o końcu historii, który miałby nastąpić po upadku komunizmu. Huntington twierdzi, że politykę zdominują w przyszłości starcia między cywilizacjami. Przyszłe konflikty zbrojne będą się toczyć nie między państwami, ale między cywilizacjami. Źródłami konfliktów międzynarodowych staną się różnice kulturowe, wywodzące się z podziałów religijnych. Współczesny świat zmienia się w arenę walki i rywalizacji między ośmioma głównymi cywilizacjami. Rozwinięciem artykułu była wydana w 1996 książka The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order. Teoria Huntingtona znalazła wielu krytyków[1].
Talibowie (arab. talib - student, uczeń), nazwa skrajnego islamskiego ugrupowania afgańskiego, które powstało po upadku rządów komunistów w Afganistanie (1992). Wstępowali do niego Pasztunowie, sunniccy uczniowie medres, rozrzuconych na granicy pakistańsko-afgańskiej, wiążących edukację religijną z wychowaniem militarnym. Do szkół przyjmowano głównie sieroty, kształcąc je na fanatycznych wyznawców islamu. Wspierani przez Arabię Saudyjską i Pakistan.
Stockholm International Peace Research Institute (ang. Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem) - instytut założony w 1966 roku przez szwedzki parlament dla uczczenia 150. rocznicy nieprzerwanego pokoju w Szwecji. Jego celem są badania naukowe nad kwestiami konfliktu i współpracy, by pomóc w zrozumieniu warunków potrzebnych dla pokojowego rozwiązania światowych konfliktów. SIPRI udostępnia informacje o rozwoju broni, wydatkach na zbrojenia w poszczególnych krajach, produkcji i sprzedaży broni przez różne kraje, o jej kontroli i rozbrojeniach, a także o konfliktach, zapobieganiu im i bezpieczeństwie regionalnym. Wyniki badań SIPRI publikowane są głównie w książkach, w raportach oraz innych publikacjach Instytutu, a także na jego stronie internetowej. Długoletnim szefem SIPRI (w latach 1991-2002) był polski dyplomata prof. Adam Daniel Rotfeld.
W roku 1982 instytut otrzymał Nagrodę UNESCO za Wychowanie dla Pokoju.
Hagana, właściwie Hahagana (hebr. ההגנה, Obrona) była żydowską tajną paramilitarną organizacją samoobrony, która działała w latach 1920-1948 w Mandacie Palestyny i Izraelu.
Puntland - autonomiczny region w północno-wschodniej Somalii, ze stolicą w Garoowe. W 1998 ogłosił niepodległość. Obecnie jednak władze Puntlandu nie zabiegają o uznanie międzynarodowe i uważają się za autonomiczną część Somalii.
Hamas (arab. حماس, dosłownie "Zapał", "Entuzjazm", ale też akronim حركة المقاومة الاسلام Harakat al-Muqāwamah al-Islāmīja - Islamski Ruch Oporu) to radykalna islamska organizacja, która stała się aktywna we wczesnych etapach Intifady, działała w pierwszym rzędzie w Strefie Gazy, ale też na Zachodnim Brzegu. Przez większość państw zachodnich, w tym Unię Europejską[1] i Stany Zjednoczone[2], uznana jest za organizację terrorystyczną. Hamas grał największą rolę w gwałtownej fundamentalistycznej działalności wywrotowej zarówno przeciw Izraelczykom, jak i Arabom, którzy "odeszli z pola walki z syjonizmem" (gł. porozumienie pokojowe pomiędzy Egiptem a Izraelem w Camp David z 1978 r.) W jego początkowym okresie, ruch został zdominowany w pierwszym rzędzie przez ludzi identyfikowanych z Braterstwem Muzułmańskim.
Za swój podstawowy cel organizacja ta uważa zbudowanie państwa palestyńskiego rozciągającego się od Morza Śródziemnego do rzeki Jordan oraz zniszczenie Izraela.
Guantánamo - miasto w południowo-wschodniej części Kuby, stolica prowincji Guantánamo. Zamieszkuje je 208 tysięcy ludzi, z których większość zatrudniona jest przy uprawie trzciny cukrowej i bawełny.
Apartheid (z języka afrikaans od apart = osobno i sufiksu -heid) - teoria głosząca konieczność osobnego rozwoju społeczności różnych ras, a także bazujący na tej teorii system polityczny panujący w Republice Południowej Afryki do połowy lat 90. XX wieku, oparty na segregacji rasowej.
Termin apartheid został utworzony w latach 30. XX wieku, jako polityczny slogan został użyty we wczesnych latach 40. przez Partię Narodową, jednak polityka apartheidu jako taka sięga wstecz ku początkom białego osadnictwa w Południowej Afryce. Po dojściu do władzy Partii Narodowej w 1948, społeczny zwyczaj apartheidu został usystematyzowany pod postacią prawa.
Rasizm, dyskryminacja rasowa (z fr. le racisme od la race - ród, rasa, grupa spokrewnionych) - pseudonaukowa ideologia oraz wypływające z niej zachowania przyjmujące założenie wyższości niektórych ras ludzi nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi"[2]. Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne (ten pogląd znany jest w jęz. ang. jako racialism[3]).
Rasizm został potępiony przez UNESCO (1961, 1964) oraz Zgromadzenie Ogólne ONZ (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948), a także wiele innych organizacji międzynarodowych.
Rasizm nigdy nie był ideologią jednolitą, zmieniał się i ewoluował, toteż nie istnieje modelowy wzór rasizmu - jego istotę można badać wyłącznie poprzez historię.
Etnocentryzm - stawianie własnego narodu lub grupy etnicznej w centrum zainteresowania i wywyższanie go ponad inne. Działania takie mogą doprowadzić do nacjonalizmu czy izolacjonizmu. Pogląd ten manifestuje się w działalności jednostek czy organizacji, które koncentrują się wokół własnego narodu i zwracaniem uwagi na interesy jedynie własnej grupy etnicznej.
Wyrazem etnocentryzmu jest nauczanie szkolne nastawione wyłącznie na problematykę własnego państwa, nierzadko własnego narodu, z pominięciem innych narodów czy też prowadzenie polityki międzynarodowej zgodnie tylko z własnymi interesami narodowymi. Z drugiej strony zdrowy etnocentryzm wynika z powinności wobec własnego narodu i państwa, może być rozumiany jako postawa patriotyczna.
Przejawem etnocentryzmu jest stosowanie określania położenia innych krajów ze swojego punktu widzenia np. dla Polaków Irak to Bliski Wschód, ale dla Hindusów to raczej Bliski Zachód. Jaskrawym przykładem etnocentryzmu są Chiny, czyli dla Chińczyków "Państwo Środka" (por. sinocentryzm).
Etnocentryzm jest to afirmacyjny stosunek do własnej kultury, jednocześnie deprecjonujący inne.
Szowinizm - na ogół skrajna postać nacjonalizmu. Wyrażenie pochodzi od nazwiska Chauvin, anegdotycznej postaci żołnierza napoleońskiego z komedii Eugene'a Scribe'a; bohater tej opowieści był fanatycznie i naiwnie oddany Napoleonowi.
W szerszym kontekście pojęcie to oznacza też wyolbrzymione, bezkrytyczne i niezreflektowane uczucie przywiązania do własnego gatunku, grupy społecznej, płci, narodu albo przywódcy oraz wyolbrzymianie ich zalet, a pomniejszanie lub negowanie ich wad, idące zazwyczaj w parze z równie przesadnym i nieuzasadnionym deprecjonowaniem innych oraz uznawaniem prawa do ich ujarzmiania.
Pojęcie to bywa używane jako synonim dyskryminacji danych grup w danych dziedzinach, np. anglosaski szowinizm w filozofii nauki oznacza podejście ignorujące frankońskie osiągnięcia w filozofii nauki (Poincare, Duhem, Bachelard), szowinizm generacji to przekonanie, że starsze pokolenie jest znacznie lepsze od młodszego, często też określenie to stosowane jest w kontekście dyskryminacji ze względu na płeć - seksizmu.
Ksenofobia (gr. ξένος ksenós - obcy, gr. φόβος phóbos - strach, czyli strach przed obcymi) - niechęć, wrogość, lęk wobec obcych, przesadne wyrażanie niechęci wobec cudzoziemców.
Często źródłem ksenofobii jest bezkrytyczne podejście do stereotypów etnicznych. Ksenofobia może dotyczyć wszystkiego, co wiąże się z obcokrajowcami, osobami nieznanymi, innymi pod pewnymi względami.
Pojawienie się ksenofobii towarzyszy zazwyczaj narastaniu w społeczeństwie nastrojów nacjonalistycznych i stanowi ona swoiste dopełnienie wobec nacjonalizmu. Zazwyczaj obawa przed wpływami z zewnątrz i aktywne im przeciwdziałanie ma swe źródła w sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju. Narasta w chwilach złej sytuacji gospodarczej, pogorszenia się warunków życia.
Ksenofobiczne nastroje wobec cudzoziemców (a w tym szczególnie wobec emigrantów podejmujących pracę w danym kraju) znajdują zwolenników przede wszystkim wśród niezadowolonej ze swej sytuacji życiowej, gorzej usytuowanej ekonomicznie części ludności danego kraju, która postrzega obcych jako potencjalnych konkurentów w walce na rynku.
Ksenofobia może stać się immanentną wartością powszechnie akceptowaną w społeczeństwie lub w pewnych grupach społecznych.
Ruchy faszystowskie uczyniły koncepcje nacjonalizmu i etnocentryzmu jednym z filarów swych ideologii.
Przeciwieństwem ksenofobii jest ksenolatria - umiłowanie odmienności, inności.
Euskaltel-Euskadi (Kod UCI: EUS) - profesjonalna grupa kolarska. Nieoficjalna reprezentacja kraju Basków, założona i współsponsorowana przez tamtejszy rząd.
Baskonia, Kraj Basków, Vascongadas, País Vasco, Euzkadi, kraina historyczna i region autonomiczny, w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską. Składa się z 3 prowincji: Álawa, Guipúzcoa i Vizcaya. Pow. 7,3 tys. km2. 2,1 mln mieszk. (1996), gł. Basków i Hiszpanów. Stolica Vitoria (Gasteiz); in. większe miasta: Bilbao, San Sebastián, Baracaldo. Zajmuje górzyste tereny we wsch. części Gór Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri (1544 m n.p.m.), opadające na pn. ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej
Bizonia - nazwa połączonej brytyjskiej i amerykańskiej strefy okupacyjnej w okupowanych Niemczech po II wojnie światowej. Powstała 1 stycznia 1947 roku, gdy do okupacyjnej strefy amerykańskiej przyłączono strefę brytyjską i powstałemu terytorium nadano nazwę Bizonia. W kwietniu 1949 roku do Bizonii została przyłączona okupacyjna strefa francuska, powstała Trizonia.
Zimna wojna - stan napięcia oraz rywalizacji ideologicznej i politycznej pomiędzy Związkiem Radzieckim i autorytarnymi państwami socjalistycznymi uzależnionymi od ZSRR, a demokratycznymi państwami kapitalistycznymi pod przywództwem Stanów Zjednoczonych. Zimnej wojnie towarzyszył intensywny wyścig zbrojeń spowodowany permanentnym stanem wzajemnej nieufności oraz ideologicznymi założeniami komunizmu dążącego do rozszerzania zasięgu światowej rewolucji proletariackiej z jednej strony, z drugiej zaś, dążeniami krajów zachodnich do powstrzymywania rozszerzania się wpływów ZSRR na świecie.
Stalin Józef Wissarionowicz, właściwie Josif Wissarionowicz Dżugaszwili (1878-1953), Gruzin, działacz polityczny, przywódca ZSRR. Studiował 5 lat w seminarium duchownym w Tyflisie (Tbilisi). Od 1898 związany z rosyjską socjaldemokracją. W sporach wewnątrzpartyjnych opowiadał się po stronie bolszewików. 1906-1908 kierował bolszewickimi tzw. akcjami ekspropriacyjnymi (napady na banki, transporty pieniędzy itp.) na Zakaukaziu. 1908-1913 kilkakrotnie aresztowany i zsyłany na Syberię (uciekał). 1912 członek Komitetu Centralnego Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików).