NURY
Nury obejmują gatunki wodne, latem spotykane na wodach śródlądowych, a zimujące nad morzami. Zamieszkują północną strefę półkuli północnej.
długość 60 do 80 cm
wrzecionowate ciało, podczas pływania widać tylko część grzbietową
silny, prosty dziób
szczelinowata budowa nozdrzy osłonięta błoną przeciwko dostawaniu się wody podczas nurkowania
nogi przesunięte mocno do tyłu, co stanowi doskonałe przystosowanie do pływania, lecz uniemożliwia im normalne chodzenie
czarno-białe, kontrastowe upierzenie
łapy o krótkim i bocznie spłaszczonym skoku, goleń nieruchoma i nie wysuwana poza tułów, mają szerokie płetwy między trzema przednimi palcami, palec tylny jest uwsteczniony
różna szata godowa i spoczynkowa, gęste i zbite upierzenie
silnie rozwinięty gruczoł kuprowy
doskonale pływają i nurkują
ciężko startują do lotu
lot szybki, prostoliniowy, silne uderzenia skrzydłami
słabo rozwinięty dymorfizm płciowy - samiec jest nieco większy
proste gniazdo na brzegu
wysiadywanie zazwyczaj 2 jaj przez 4 tygodnie
odżywiają się pokarmem zwierzęcym zdobytym podczas nurkowania.
PERKOZY
Rodzina perkozów obejmuje gatunki zamieszkujące stojące wody śródlądowe, rzadziej wolno płynące rzeki (poza sezonem lęgowym niektóre gatunki widuje się na morzu). Występują na całym świecie poza najwyższymi szerokościami geograficznymi. Niektóre gatunki szeroko rozpowszechnione, a inne endemiczne.
doskonałe przystosowanie do pływania i nurkowania z dużą szybkością, przyciskają wtedy skrzydła do ciała, a łapy mają wyciągnięte skośnie do góry, to pozwala np. perkozowi dwuczubemu przepłynąć pod wodą 40 m,
na palcach znajdują się płatkowate rozszerzenia, fałdy odchodzące z każdego palca łączące się tylko u podstawy - odpowiednik błony pławnej,
pazury wyglądają jak spłaszczone paznokcie,
nogi przesunięte ku tyłowi, części ruchome to tylko krótkie i spłaszczone skoki wraz z palcami,
ogon szczątkowy z giętkimi sterówkami,
długa, wyraźna szyja,
upierzenie gęste i silnie natłuszczone dające szczelność przed wodę i izolację termiczną, co wynika z dobrze rozwiniętego gruczołu kuprowego. Na stronie brzusznej upierzenie jest tak gęste, a stosiny i promienie piór tak ułożone, że całość wygląda jak futro.
pierzenie pod koniec lata całkowite (nie mogą wtedy latać, choć w ogóle rzadko to robią), wczesną wiosną - częściowe,
pływające gniazda z roślin wodnych, a w nich jaja białe, z czasem brązowe od gnijących roślin. Ptaki przykrywają je czasem roślinami, przez co gniazdo wydaje się opuszczone. Gnijące pokrycie i spód gniazda wydziela też ciepło co stabilizuje temperaturę jaj w czasie nieobecności rodziców.
Nie wyjaśniono do tej pory dlaczego w żołądkach perkozów znajdują się kłębki puchu. Nawet dorosłe ptaki podają go do zjedzenia młodym. Możliwe, że mają chronić wrażliwy przewód pokarmowy przed skaleczeniem ośćmi, albo powoduje to opóźnienie przechodzenia treści żołądkowej dalej.
CZAPLOWATE
rodzina ptaków z rzędu pelikanowych (Pelecaniformes)[2]. Do 2008 roku czaplowate umieszczane były w rzędzie bocianowych lecz badania genetyczne zasugerowały że rodzina ta jest bliżej spokrewniona z pelikanowymi[3]. Obejmuje gatunki zamieszkujące niemal cały świat, choć z przewagą strefy klimatów ciepłych. Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
zróżnicowane rozmiary (długość od 30 do 150 cm)
smukła sylwetka
długi prosty dziób
długie nogi
w locie esowato zgięta szyja
długie 4 palce, przy środkowym szczątkowe błony pławne
zamieszkują środowiska błotne i brzegi wód
gniazda zazwyczaj na drzewach, w koloniach
w zniesieniu zazwyczaj 3 do 7 jaj, które wysiadują obydwoje rodzice
w upierzeniu przeważa kolor biały, niebieskawy, szary, żółty, zielonkawy lub czerwonawy.
BOCIANOWATE
Bocianowate obejmują gatunki brodzące zamieszkujące cały świat poza Antarktydą, lecz większość gatunków zamieszkuje Afrykę i Azję.
ciało o długości 55-160 cm
nogi, szyja i dziób długie
krępy tułów
krótki ogon
skrzydła szerokie i długie
u większości gatunków w upierzeniu dominują kolory biały i czarny
dobrzy lotnicy
w locie głowa, szyja i nogi wyciągnięte
gniazdo zazwyczaj na drzewie
zazwyczaj 3 do 6 jaj w lęgu
oboje rodzice budują gniazdo, wysiadują jaja i karmią młode
większość gatunków nie wydaje głosu, niektóre klekoczą.
KACZKOWATE
zróżnicowana wielkość (ptaki średnie i duże) - długość w granicach 28-170 cm, rozpiętość skrzydeł 60-250 cm, ciężar 300 g - 22,5 kg.
szyja średniej długości lub bardzo długa
krótki ogon
nogi krótkie, przesunięte ku tyłowi (zwłaszcza u gatunków nurkujących)
samiec większy od samicy, często bardzo kontrastowo ubarwiony, podczas gdy samica zazwyczaj posiada ubarwienie stonowane
pożywienie zdobywają zazwyczaj w wodzie, choć niektóre również na lądzie. Żywią się zarówno roślinami, jak i małymi zwierzętami.
zasadniczo dobrzy lotnicy, choć są również gatunki nielotne
wędrowne, wiele gatunków lecąc w stadzie tworzy charakterystyczny klucz w kształcie litery "V"
wiele gatunków udomowiono lub hodowano w stanie półdzikim.
KACZKI WŁAŚCIWE
plemię ptaków z podrodziny kaczek, rodziny kaczkowatych. Obejmuje gatunki wodne, zamieszkujące cały świat. Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
długość ciała 30-70 cm
masa ciała 400-1700 g
w okresie lęgowym zamieszkują wody słodkie, jedynie zimą niektóre gatunki spotykane na morskim wybrzeżu
żywią się pokarmem mieszanym, który zdobywają zanurzając głowę, szyję i przednią część tułowia, unosząc jednocześnie kuper (tzw. gruntowanie)
nurkują źle, jedynie podczas ucieczki
doskonali lotnicy
gniazdo na ziemi, drzewie, często daleko od wody
w zniesieniu 6 do 20 jaj
jaja wysiaduje samica, ona też opiekuje się pisklętami.
GRĄŻYCE
plemię ptaków z podrodziny kaczek, rodziny kaczkowatych (Anatidae). Obejmuje gatunki wodne, zamieszkujące cały świat. Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
długość ciała 40-55 cm
masa ciała 500-1300 g
upierzenie białe, szare, czarne lub brązowe
zamieszkują zarówno wody słodkie, jak i morza
pokarm stanowią rośliny z niewielką domieszką zwierząt
gniazdo na lądzie, w pobliżu wody lub w wodnej roślinności
w zniesieniu 5 do 19 jaj, które wysiaduje tylko samica
wyłącznie samica opiekuje się pisklętami.
RYBOŁOWY
Rybołów (Pandion haliaetus) - gatunek dużego, wędrownego ptaka drapieżnego z rodziny rybołowów(Pandionidae), zamieszkujący w zależności od podgatunku:
W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy na niżu, prawie wyłącznie na dwóch obszarach: Pojezierza Mazurskiegooraz Pomorza Zachodniego i częściowo Wielkopolski (całkowita liczebność: 70-75 par)[4].
Cechy gatunku
Obie płci ubarwione jednakowo ale samice są nieco większe od samców. Wierzch ciała brązowy, brązowy pas biegnie również od oka, bokiem szyi na grzbiet. Spód czysto biały, na szyi i piersi szeroki pas brązowych plamek. Gardło i potylica brudnobiałe. Dziób i nogi szaroniebieskie. Długie skrzydła. Skrajny palec zwrotny.
Wymiary średnie
Masa ok. 1,6 kg
Biotop
Lasy, w których można znaleźć liczne duże, niezarośnięte zbiorniki wodne.
Gniazdo
Jaja
Składa w kwietniu ok. 3 jaj.
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres ok. 5 tygodni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 9 tygodniach.
Pożywienie
Tylko i wyłącznie ryby, które chwyta rzucając się na nie z wyciągniętymi szponami i ze złożonymi skrzydłami.
JASTRZĘBIOWATE
samice zazwyczaj większe niż samce
upierzenie zazwyczaj ciemne, często z podłużnym wzorem
u wielu gatunków występuje kilka odmian barwnych
odżywiają się pokarmem zwierzęcym. Najczęściej polują na kręgowce, pożerają ich padlinę lub też zjadają owady.
wyprowadzają jeden lęg w roku składający się z 1 do 6 jaj
wysiadywanie trwa dość długo (do 7 tygodni).
SOKOŁOWATE
długość ciała od 15 do 50 cm
silnie zagięty ku dołowi dziób, ma w pobliżu nasady "ząb", wsuwający się przy zwarciu szczęk we wcięcie w żuchwie
wąskie i krótkie skrzydła umożliwiają lot z dużymi prędkościami (w locie nurkowym ponad 300 km/h), oraz szybkie i dokładne manewrowanie (przy pogoni za zdobyczą)
samice są większe od samców (nawet o 30%)
żywią się upolowanymi przez siebie kręgowcami (często chwytanymi w locie) lub owadami, zazwyczaj unikają padliny
wyprowadzają jeden lęg w roku, złożony z 3 do 6 jaj
nie budują gniazd; gnieżdżą się w szczelinach skalnych lub opuszczonych gniazdach innych ptaków.
GŁUSZCOWATE
wyróżniana niekiedy rodzina ptaków z rzędu grzebiących (Galliformes). Obejmuje gatunki lądowe, grzebiące, nazywane czasem leśnymi kurakami. Są to masywne ptaki o silnych kończynach bez ostróg. Zamieszkują północną półkulę (holoarktyka). Obecnie gatunki z tej rodziny zaliczane są do rodzinykurowatych[1].
KUROWATE
różnicowaną wielkością (długość 120-2350 mm, ciężar 45-4500 g)
samce bardzo barwne, często upierzenie z metalicznym połyskiem, posiadają ostrogi
samice zazwyczaj mniejsze o maskującym ubarwieniu, zazwyczaj pozbawione ostróg
często na głowie nagie pola jaskrawo ubarwionej skóry
szybko biegają
słabo latają
pokarm wydobywają grzebiąc w ziemi
samce tokują w zrytualizowany sposób
gnieżdżą się na ziemi
jeden lęg w roku, 4 do 20 jaj w lęgu
osiadłe (wyjątek stanowią niektóre przepiórki)
niektóre gatunki udomowiono, bądź hoduje się je w stanie półdzikim.
CHRUŚCIELE
Obejmuje gatunki zazwyczaj związane z wodą i terenami podmokłymi (w obu przypadkach gęsto zarośniętymi), podszytem wilgotnych lasów tropikalnych. Zamieszkują cały świat poza najwyższymi szerokościami geograficznymi. Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
długość ciała 14-50 cm
masa ciała 40-1200 g
boczne spłaszczenie ciała stanowi przystosowanie do przeciskania się w gęstej roślinności
skrzydła krótkie, o zaokrąglonym obrysie, co czyni z nich słabych lotników
krótki ogon, zazwyczaj złożony z miękkich piór
nogi długie
palce długie
jedynie łyski (Fulica) mają płatkowate błony pławne
wiele gatunków ma płaską, nagą, rogową narośl lub płytkę na czole
żywią się pokarmem mieszanym
pokarm zdobywają zarówno na lądzie, jak i w wodzie oraz pod wodą
gnieżdżą się na ziemi, na wodzie, na roślinach lub w norach
gniazdo zazwyczaj otwarte, rzadziej zamknięte w formie sfery z wejściem z boku
w czasie pierzenia tracą lotki i przez 2 tygodnie są niezdolne do lotu
wyprowadzają od 1 do 4 lęgów w roku
składają od 2 do 16 jaj
czasem w karmieniu późniejszych lęgów pomaga starsze rodzeństwo
młode są zagniazdownikami, pokryte czarnym puchem
ŻURAWIE
wysmukła sylwetka
długie nogi
duża część podudzia ponad stawem skokowym jest nieopierzona i ubarwiona na czarno lub czerwono
duże skrzydła, doskonali lotnicy
na głowie niekiedy czub
długość ciała od 78 do 152 cm
ciężar od 2 do 8 kg
samce zazwyczaj większe od samic
poza ptakami z rodzaju Balearica nigdy nie siadają na drzewie
gniazdo na ziemi, w podmokłym terenie (jedynie ptaki z rodzaju Balearica budują je nieraz na drzewie)
wyprowadzają jeden lęg w roku
w zniesieniu 1 do 3 jaj
wędrowne
SIEWKOWATE
ptaki małe lub średnie
dość duża głowa i krótka szyja
stosunkowo krótkie i cienkie dziób i nogi, przystosowane do brodzenia. Tylny palec nóg jest nieco wyżej niż pozostałe lub zanika, co decyduje o tym, że są dobrymi biegaczami
dość długie skrzydła pozwalają na wytrwały i zręczny lot
w wyniku całkowitego pierzenia, zaraz po gniazdowaniu, skromniejsze upierzenie letnie jest zastąpione godowym. Przed gniazdowanie dochodzi do drugiego częściowego pierzenia
słabo wykształcony kciuk
w czasie toków wydają charakterystyczny głos, wykonują specjalne ruchu w locie, a niektóre samce walczą ze sobą
w zniesieniu średnio 2 do 4 jaj w gniazdach na ziemi
pisklęta są zagniazdownikami, wkrótce po wykluciu opuszczają gniazdo. Pokryte są gęstym puchem w barwach ochronnych
w czasie zagrożenia pisklęta rozpłaszczają się na ziemi, a rodzice starają się odstraszyć intruza krzykiem lub udając osobniki kalekie odwieść go od gniazda
BEKASOWATE
zróżnicowane rozmiary, od 50 do 1000 g
dziób krótki prosty lub długi prosty lub długi i zagięty łukowato ku dołowi albo lekko w górę, często jaskrawo ubarwiony
nogi długie lub średnie, często jaskrawo ubarwione
brak, lub szczątkowy kciuk
w upierzeniu przeważają szarości i brązy, ewentualnie z białymi lub czarnymi elementami
zamieszkują otwarte, podmokłe tereny; nieliczne gatunki - podmokłe lasy
gniazda budują na ziemi
w zniesieniu zazwyczaj 4 jaja; jeśli składają drugi lęg, liczy on zazwyczaj 3 jaja
zazwyczaj wysiadują oboje rodzice przez okres około 21 dni.
MEWY
zróżnicowana masa ciała (od 100 g do 3 kg)
osobniki dorosłe ubarwione są najczęściej jasno, czasem z domieszką szarego i czarnego
młode zazwyczaj brunatno-białe
gęste i zbite upierzenie o dobrze działającym gruczole kuprowym
krępy tułów o długich skrzydłach, które w większości składają się z długich kości dłoni i lotek
doskonali lotnicy, latając pokonują długie dystanse. Potrafią szybować w czasie burzy i wirować w powietrzu
dobrze pływają z ogonem ustawionym do góry, ale nie nurkują
na lądzie dobrze chodzą i biegają
pierzą się 2 razy w roku, po całkowitym wymianie piór jesienią przybierają skromniejsze upierzenie
szata godowa, po częściowym pierzeniu, nadaje ich głowie czarną barwę, która jednak może mieć czasem kształt czarnej czapeczki
bardzo towarzyskie, często gnieżdżą się w dużych, gwarnych koloniach
w zniesieniu zazwyczaj 1 do 3 jaj w płytkich jamkach w ziemi
RYBITWY
wysmukłe ciało
duża głowa z prostym, ostro zakończonym dziobem
krótkie nogi
długi, rozwidlony ogon
upierzenie zwykle białe z domieszką koloru czarnego
doskonali lotnicy, ale słabo chodzą po ziemi
większość gatunków pływa niechętnie
pożywienie zdobywają w wodzie pikując na nie z góry, czasem biernie nurkują (wykorzystując rozpęd); niektóre chwytają owady w locie
zamieszkują brzegi zbiorników zarówno słodkowodnych, jak i słonych.
GOŁĘBIOWATE
krępa budowa ciała
miękkie i gęste upierzenie
większość lata dobrze i szybko
długość ciała od 15 do 65 cm
pijąc zanurzają dziób w wodzie i wsysają ją
oboje rodzice wysiadują jaja i karmią młode
PŁOMYKÓWKOWATE
Obejmuje gatunki mięsożerne, zamieszkujące niemal cały świat. Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
stosunkowo słaby dziób
stosunkowo długie nogi
składają owalne jaja.
PUSZCZYKOWATE
Obejmuje gatunki mięsożerne, zamieszkujące niemal cały świat. Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
stosunkowo krótkie nogi
znoszą niemal okrągłe jaja.
LELKOWATE
długość ciała do 40 cm
krótki dziób, który mogą szeroko otwierać
dziób otoczony szczeciniastami piórami czuciowymi
krótkie nogi
ubarwienie maskujące (szaro-czarno-brązowe upierzenie)
są aktywne w nocy
nie budują gniazd, jaja składają bezpośrednio na ziemi.
JERZYKOWATE
Obejmuje ptaki małe lub średnie, o długich, ostro zakończonych skrzydłach i krótkich dziobach z szeroką paszczą, ułatwiających chwytanie owadów w locie. Jerzyki mają bardzo krótkie nogi z silnymi stopami i palcami skierowanymi do przodu, co ułatwia chwytanie się nawet pionowych powierzchni, natomiast praktycznie uniemożliwia chodzenie po ziemi. Ptaki te większość życia spędzają w powietrzu. Upierzenie zwykle czarne lub matowobrązowe z białymi akcentami.
ZIMORODKOWATE
Należy tutaj około 90 gatunków zazwyczaj małych ptaków o dużych głowach, dużych, długich, bocznie spłaszczonych i ostrych dziobach, krótkich nogach i krótkim ogonie.
Zimorodkowate żyją zarówno w środowiskach leśnych jak i związanych z wodami śródlądowymi. Największym gatunkiem jest kukabura chichotliwa osiągająca 45 cm długości. Zimorodki żyjące blisko wód polują głównie na drobne ryby (rzucając się na nie nagle do wody), a te żyjące w lasach najczęściej na drobne gady. Niezależnie od rodzaju zdobyczy, zimorodki przed zjedzeniem zabijają ją uderzając o gałąź lub kamień.
ŻOŁNY
Charakteryzują się bardzo kolorowym ubarwieniem, smukłym ciałem i wydłużonymi środkowymi sterówkami. Wszystkie mają zakrzywiony do dołu dziób i ostro zakończone skrzydła. Większość gatunków występuje w Afryce, a pozostałe w południowej Europie,Madagaskarze, Nowej Gwinei i Australii.
Odżywiają się latającymi owadami, w szczególności osami i pszczołami. Zwykle wyczekują na wystającej gałęzi i po zauważeniu zdobyczy, podlatują i chwytają ją w locie. W 20 niezależnych badaniach nad 16 gatunkami żołn, wykazano, że błonkoskrzydłe stanowią od 20 do 96% wszystkich zjadanych owadów, z tego pszczoły miodne stanowią jedną trzecią (Fry CH, 1992). Po schwytaniu zdobyczy, żołny usuwają przed zjedzeniem żądło i jad. Jeżeli owad, np. pszczoła usiądzie, nawet w bezpośrednim pobliżu żołny, ptak nie będzie próbował upolować owada. Żołny są "zaprogramowane" aby chwytać owady wyłącznie w locie.
Żołny są towarzyskimi ptakami, gniazdują kolonijnie. Tak jak pozostałe kraskowe, wykopują tunele w piaszczystej ziemi, w których składają 2-9 (w zależności od gatunku) białych jaj. Większość gatunków jest monogamiczna, potomstwem opiekują się oboje rodzice.
KRASKI
Tak jak inne kraskowe są kolorowo ubarwione, a ich palce są zrośnięte, z tym że u krasek zrośnięte są jedynie dwa wewnętrzne palce, a dwa zewnętrzne są wolne.
Polują na owady, które chwytają w locie. Gniazdują w rozmaitych dziuplach i innych otworach w drzewach, w których składają 2-4 jaja. Występują głównie w cieplejszych krajach, połowa gatunków w Afryce.
DZIĘCIOŁOWATE
rozmiary od małych po średnie (od 8 do 50 cm długości i od 6 do 315 g wagi)
bardzo silny, dłutowaty dziób
bardzo ostre pazury, zazwyczaj parami przeciwstawne
pożywienie stanowią owady uzupełniane pokarmem roślinnym
niektóre gatunki wsuwają szyszkę bądź orzech między gałęzie lub w szczelinę kory w upatrzonym przez siebie miejscu i następnie rozbijają je. Takie miejsce nazywane jest kuźnią.
niektóre gatunki dziurawią gatunki bogatych w soki drzew, które wabią i unieruchamiają owady następnie zjadane przez ptaka.
monogamiczne, niektóre gatunki w okresie godowym szybko uderzają w suchą pustą gałąź. Powstały odgłos godowy nazywany jest bębnieniem.
gnieżdżą się w dziuplach, niemal zawsze samodzielnie wykutych
wyprowadzają jeden lęg w roku, pisklęta wykluwają się nagie i ślepe, z charakterystycznym zgrubieniem na pięcie, na którym siedzą w niewyścielonej dziupli.
PLUSZCZE
Pluszcze jako jedyne z rzędu wróblowatych potrafią szukać pod wodą larw owadów. Pływają lub spacerują pod wodą. To pękate ptaki z krótkim dziobem o delikatnie zadartym ogonie.
Budują gniazda o okrągłym kształcie w pobliżu szybko płynących wód. Osobniki obu płci są podobne.
W Polsce występuje tylko 1 gatunek z tej rodziny - pluszcz.
KRUKOWATE
średnie lub duże
mocny dziób
u wielu gatunków duża ilość barwy czarnej w upierzeniu, zwykle z połyskiem; inne barwy to szara, zielona, żółta lub niebieska
gniazda budowane z gałązek, umieszczone na drzewach lub krzewach, rzadziej w dziuplach
jeden lęg w roku, wczesną wiosną
w zniesieniu 2 do 8 jaj, od białawych do bladozielonych, z plamkami.
WILGI
Są to ptaki średniej wielkości. Występuje u nich wyraźny dymorfizm płciowy, samce ubarwione są dużo okazalej. Głowa większości gatunków jest ubarwiona na żółto z czarnymi elementami.
WILGI
gęste, pastelowe upierzenie
na głowie zazwyczaj czubek
średnia wielkość
odżywiają się pokarmem zwierzęcym i roślinnym
SKOWRONKI
odzina małych ptaków z rzędu wróblowych, obejmująca ok. 100 gatunkówzamieszkujących prawie cały świat (z wyjątkiem Grenlandii i Ameryki Południowej, nie licząc izolowanych osiadłych populacji górniczka w Andach). Występują przede wszystkim na suchych, skąpo zarośniętych terenach stepowych lub na terenach rolniczych.
U większości gatunków obie płci ubarwione podobnie - maskująco, zwykle brązowo, niekiedy z czarnymi i białymi plamkami. Jedynie samce kalandry czarnej są całe czarne. Skowronki mają wydłużony tylny pazur. Potrafią szybko biegać i wytrwale latać, niektóre odbywają loty godowe z intensywnym śpiewem. Gniazdują na ziemi. Składają 2-6 jaj, zwykle plamkowanych. Odżywiają się owadami, a poza okresem lęgowym - nasionami.
W Polsce występują trzy gatunki lęgowe (skowronek, dzierlatka i lerka) oraz jeden przelotny i zimujący (górniczek). Ponadto do polskiej awifauny zalicza się cztery gatunki zalatujące wyjątkowo (kalandra szara, czarna i białoskrzydła oraz skowrończyk krótkopalcowy).
POKRZEWKOWATE
rodzina ptaków z rzędu wróblowych, gniazdujących w większości w Europie i północnej Azji. Są to ptaki podejmujące dalekie wędrówki, zimujące najczęściej w tropikach Afryki i Azji.
Są to małe ptaki owadożerne, o skromnym, nierzucającym się w oczy upierzeniu. W większości przypadków obie płcie wyglądają identycznie. Często najpewniejszą cechą charakterystyczną umożliwiającą zidentyfikowanie danego gatunku pokrzewkowatych jest ich śpiew.
DROZDOWATE
są małe lub średniej wielkości
mają upierzenie zmienne, często brązowe lub szare, ale są również gatunki jaskrawo ubarwione
owadożerne, często szukają pokarmu na ziemi
wiele z nich odznacza się bogatym repertuarem pieśni i pięknym śpiewem.
W Polsce rodzina jest reprezentowana przez kilkanaście gatunków, w tym kilka lęgowych lub lokalnie lęgowych.
MUCHOŁÓWKI
Są to ptaki niewielkich rozmiarów, odżywiające się owadami. Zazwyczaj czatują nieruchomo na owady i chwytają je w locie, rzadziej zbierają larwy z liści drzew. Mają stosunkowo szeroki i płaski dziób ze szczecinkami wokół nozdrzy.
JASKÓŁKOWATE
krótki dziób i szeroka paszcza
długie, ostro zakończone skrzydło
żywią się owadami chwytanymi w locie, stąd wysokość lotu zależy od wilgotności powietrza
gniazda na skałach, budynkach lub w norach (bardzo rzadko na drzewach), w skład materiału na gniazdo zawsze wchodzi ślina ptaka
zwykle jeden do dwóch lęgów w roku, w zniesieniu 4 do 6 jaj
gatunki północne wędrowne, południowe osiadłe.
PLISZKOWATE
Są to ptaki owadożerne polujące na ziemi. Występują na otwartych przestrzeniach. Gniazdo wiją na ziemi, składają w nim do 6 jaj.
SZPAKOWATE
rodzina ptaków z rzędu wróblowych, obejmująca ponad sto dwadzieścia gatunków. Są to małe lub średnie ptaki, w większości owadożerne, niektóre żywią się również owocami. Wiele gatunków żyje na otwartych przestrzeniach i tworzy duże stada.
Charakterystyczną cechą szpaków są wybitne zdolności naśladowania różnych odgłosów (ptaki mimetyczne), w tym ludzkiej mowy i dźwięków wydawanych przez maszyny, np. dźwięk alarmu samochodowego. Gwarek czczony jest hodowany w niewoli właśnie dla swoich zdolności naśladowania ludzkiej mowy.
TRZNADLOWATE
rodzina ptaków z rzędu wróblowych, obejmuje kilkaset gatunków. Są to małe lub średnie ptaki, odżywiające się przeważnie owadami bądź ziarnami. Większość gatunków zamieszkuje Amerykę Północną i Południową.
ŁUSZCZAKI
gniazda na ziemi lub drzewach, w zniesieniu zwykle 4 do 6 jaj
w okresie polęgowym często zbierają się w stada (czasem wielogatunkowe)
ciężar 12-60 g
niektóre gatunki (z rodzaju Loxia - krzyżodzioby) mają skrzyżowane szczęki.
W Europie gnieździ się około 18 gatunków, a kilka zalatuje. Do polskiej awifauny zalicza się 18 gatunków, z czego 11 to ptaki lęgowe.
WRÓBLOWE
Są to z reguły małe lub średnie ptaki o bardzo zróżnicowanych kształtach, ubarwieniu i trybie życia. Stopy wróblowych mają cztery palce łączące się z nogą na tej samej wysokości. Trzy są skierowane do przodu, a najbardziej wewnętrzny - do tyłu. U większości gatunków skrzydła stopniowo zwężają się w stronę ich czubka, co stanowi przystosowanie do szybkiego poderwania się do lotu i sprawnego manewrowania w powietrzu. Zmniejsza to jednak zdolność utrzymania wysokiej prędkości lotu.
Wiele z nich prowadzi leśny tryb życia. Większość żywi się pokarmem roślinnym lub owadami. Często tworzą pary monogamiczne. Samce większości gatunków aktywnie uczestniczą w wysiadywaniu jaj i wychowywaniu młodych.
SIKOROWATE
osiągają niewielkie rozmiary (średnia długość ciała: 12-13 cm),
mają krótkie skrzydła, ogon stosunkowo długi,
większość charakteryzuje się kontrastowym, najczęściej czarno-białym, ubarwieniem głowy,
Są to w większości gatunki o dużej liczebności (przykładowo sikora bogatka jest jednym z najliczniejszych ptaków Polski). Nie są zagrożone wyginięciem. Jedynie 3 gatunki z rodzaju Parus uznaje się za narażone w przyszłości na utratę liczebności lub wręcz wymarcie. Do polskiej awifauny zalicza się 7 gatunków, wszystkie są objęte ścisłą ochroną gatunkową[2].
PEŁZACZOWATE
rodzina ptaków z rzędu wróblowych, obejmująca kilka gatunków małych ptaków. Pełzacze występują w Europie i północnej Azji. Pełzacz amerykański występuje w Ameryce Północnej, a pełziec na subkontynencie indyjskim i w Afryce subsaharyjskiej. Pełzacze są bardzo podobne w wyglądzie i zachowaniu, dlatego też na obszarach, gdzie występuje więcej niż jeden gatunek, odróżnienie ich sprawia duże trudności. Pełzaczowate nie podejmują dalekich migracji.
Są małymi ptakami, żerującymi na drzewach. Z wierzchu są brązowe, a od spodu białe. Mają długi zakrzywionydziób, którym wydobywają drobne bezkręgowce z zagłębień w korze. Podobnie jak dzięcioły, mają sztywnesterówki, którymi podpierają się, podczas przebywania na pniu drzewa. Gniazdują w rozmaitych szczelinach w pniach lub między pniem a korą.
Pełziec różni się od pozostałych gatunków, bardziej kropkowanym ubarwieniem (również na spodzie ciała) oraz budową sterówek, które nie spełniają funkcji podpierającej.
DZIERZBOWATE
Występują głównie w Eurazji i Afryce, dwa gatunki spotykane są w Ameryce Północnej. Nie ma żadnych przedstawicieli tej rodziny w Ameryce Południowej i Australii. Dzierzbowate polują na owady, gady i inne drobnekręgowce, w tym ssaki. Ich unikalną cechą jest zwyczaj nabijania swoich ofiar na cierń lub ostrą gałąź. Takie unieruchomienie ofiary ułatwia jej pokawałkowanie na łatwiejsze do spożycia fragmenty. Ciernie wykorzystywane są również jako spiżarnie, dzierzba może wrócić do tak zmagazynowanego pożywienia w późniejszym terminie.
W Polsce gniazdują cztery gatunki dzierzb: gąsiorek, dzierzba czarnoczelna, srokosz i dzierzba rudogłowa[2]. Sporadycznie zalatuje dzierzba pustynna i dzierzba śródziemnomorska.
STRZYŻYKI
Są to w większości małe ptaki, mają krótkie skrzydła i zakrzywiony do dołu dziób. Niektóre gatunki często trzymają swój ogon postawiony pionowo w górę, tak właśnie zachowuje się występujący w Polsce strzyżyk zwyczajny. Wszystkie są owadożerne.
U żadnego z gatunków nie występuje dymorfizm płciowy. Wszystkie budują również podobne kuliste gniazda.
PŁOCHACZE
Jest to jedyna rodzina ptaków endemiczna dla Palearktyki. Większość gatunków zamieszkuje obszary górskie; jedynie pokrzywnica, płochacz śniady oraz płochacz syberyjski żyją też na terenach nizinnych. Nie odbywają dalekich wędrówek, ale zimą przenoszą się w niższe partie gór i na tereny o łagodniejszym klimacie położone bardziej na południu.
Z wyglądu przypominają wróble (ale nie są z nimi blisko spokrewnione). Mają rude, brązowe lub szare, kreskowane upierzenie, cienki i ostry dziób. Obie płci są ubarwione podobnie. Gniazdują na ziemi, wśród niskiej roślinności lub w szczelinie skalnej. Składają 3-6 jaj o barwie od zielonkawej do niebieskiej. Odżywiają sięowadami, a zimą również nasionami i jagodami.
OGONIATKI
Są to małe ptaki o długich ogonach, zamieszkujące trzcinowiska i podobne siedliska. Nie podejmują migracji, dotyczy to zarówno gatunków zamieszkujących strefę tropikalną jak i umiarkowaną.
KOWALIKOWATE
Unikalną cechą kowalikowatych jest ich zdolność do utrzymywania się na pniach drzew głową w dół, większość potrafi się w tej pozycji sprawnie poruszać. Inne ptaki, często poruszające się po pniach drzew, takie jakdzięcioły i pełzacze, ustawione są zawsze głową do góry. Kowaliki są do siebie bardzo podobne pod względem wielkości, wyglądu i zwyczajów. Są ptakami wszystkożernymi, zjadają chętnie owady, ich larwy, orzechy i nasiona, które chowają w szczelinach kory[2].
REMIZY
w Polsce dosyć częsty, głównie na niżu.
Są to małe ptaki, słynące z konstrukcji bardzo kunsztownych gniazd, które budowane są tak, aby zwisały z końca gałęzi, na której są umiejscowione. Często, gniazdo jest lokalizowane w pobliżu lub bezpośrednio nad powierzchnią wody.
RANIUSZKI
Są to małe ptaki, wyglądem przypominające sikory, łacińska nazwa rodzaju Aegithalos wywodzi się z greki i oznacza właśnie sikorę. Podobnie jak sikory, raniuszki są owadożerne.
Raniuszki słyną z budowy bardzo specyficznych gniazd. Są to owalne konstrukcje z otworem wlotowym z boku, wykonane niemal w całości z mchu. Maskowane są dodatkami z porostów, kory i pajęczyn.
WIKŁACZOWATE
Są to ptaki żywiące się zazwyczaj ziarnem zbóż i nasionami traw, a także owadami. Większość z nich żyje w Afryce subsaharyjskiej, pozostałe w Azji i Australii. Samce wielu gatunków, zwłaszcza z regionów tropikalnych, są kolorowo ubarwione, często żółte lub czerwone. Zwykle występuje dymorfizm płciowy, często wiekowy lub sezonowy.
Wikłaczowate zawdzięczają swoją nazwę niezwykle misternym gniazdom. Każdy gatunek do budowy gniazd używa specyficznych dla siebie materiałów, popularne są źdźbła traw, wikłane ze sobą w skomplikowane kosze. Niektóre gatunki budują zbiorowe gniazda plecione z ciernistych gałązek lub patyków.
Wikłaczowate to stadne ptaki, które często gniazdują kolonijnie. Para ptaków buduje gniazdo wspólnie, przy czym początkowe stadia są zazwyczaj wykonywane przez samca i stanowią swego rodzaju reklamę jego możliwości.